ΕΦΕΤΕΙΟ
ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
(Έφεση Κατά Απόφασης Διοικητικού Δικαστηρίου Αρ. 142/2019)
25 Ιανουαρίου, 2024
[ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ-ΝΙΚΟΛΕΤΟΠΟΥΛΟΥ, ΣΕΡΑΦΕΙΜ, ΛΥΣΑΝΔΡΟΥ, Δ/ΣΤΕΣ]
ΓΙΩΡΓΟΥ ΘΕΟΦΑΝΟΥΣ
Εφεσείων,
v.
ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ
Εφεσίβλητου.
--------------------
Χ. Τ. Τιμοθέου, για Χ. Τιμοθέου & Λ. Νεοφύτου, για τον Εφεσείοντα.
Γ. Παπαντωνίου & Σία Δ.Ε.Π.Ε, για τον Εφεσίβλητο.
--------------------
ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ-ΝΙΚΟΛΕΤΟΠΟΥΛΟΥ, Δ.: Η ομόφωνη απόφαση του Δικαστηρίου
θα δοθεί από την υποφαινόμενη.
-----------------------------
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΕYΣΤΑΘΙΟΥ-ΝΙΚΟΛΕΤΟΠΟΥΛΟΥ, Δ.: Με απόφασή του ημερομηνίας 29/7/2019, το πρωτόδικο Δικαστήριο απέρριψε την Προσφυγή Αρ. 1349/2017 του Εφεσείοντα εναντίον της απόρριψης από τον Εφεσίβλητο των αιτήσεών του, ημερομηνίας 15/7/2017, για παροχή αποζημίωσης για ζημιές από καύσωνα σε επιτραπέζια σταφύλια σε καλλιέργειες αμπελιών στις κοινότητες Πισσούρι, Πλατανισκιά και Αλέκτωρα στην επαρχία Λεμεσού.
Ο Εφεσείων, στις 15/7/2017 υπέβαλε δηλώσεις ζημιάς στον Εφεσίβλητο και προφορικό αίτημα για αποζημίωση από ζημιές στα επιτραπέζια σταφύλια του που επηρεάστηκαν από τον καύσωνα. Ακολούθησε η διενέργεια προεκτιμήσεων από λειτουργούς του Εφεσίβλητου στην περιοχή και στις 24/7/2017 διενεργήθηκε εκτίμηση στις καλλιέργειες του Εφεσείοντα. Αφού διαπιστώθηκε ότι η ζημιά στα σταφύλια προήλθε από άλλα αίτια, στάληκαν τα συμπεράσματα στον Εφεσείοντα στις 31/7/2017. Στις 7/8/2017, ο Εφεσείων υπέβαλε ένσταση και η επανεκτίμηση της ζημιάς που διενεργήθηκε οδήγησε στο ίδιο αποτέλεσμα. Ο Εφεσείων ενημερώθηκε γραπτώς για την πιο πάνω απόφαση στις 29/8/2017 και κατεχώρησε Προσφυγή.
Το πρωτόδικο Δικαστήριο εξέτασε τους προβληθέντες λόγους ακύρωσης από τον Εφεσείοντα στην Προσφυγή του, τους οποίους απέρριψε επικυρώνοντας την προσβαλλόμενη απόφαση.
Η ορθότητα της πρωτόδικης Απόφασης βάλλεται με δύο Λόγους Έφεσης.
Με τον πρώτο Λόγο Έφεσης, ο Εφεσείων υποστηρίζει ότι το εύρημα του πρωτόδικου Δικαστηρίου ότι ο Εφεσίβλητος προέβη σε δέουσα έρευνα των γεγονότων της υπόθεσης είναι λανθασμένο και με τον δεύτερο Λόγο Έφεσης, ότι είναι επίσης λανθασμένο το εύρημα του πρωτόδικου Δικαστηρίου ότι η προσβαλλόμενη απόφαση είναι δεόντως αιτιολογημένη.
Επί των αιτιάσεων που ο Εφεσείων προέβαλε στην Προσφυγή του, το πρωτόδικο Δικαστήριο ανέφερε τα εξής:
«Το πόρισμα εκτίμησης περιλαμβάνει πόρισμα επί εννέα τεμαχίων σε σχέση με τα οποία ο αιτητής φαίνεται να υπέβαλε αίτημα για αποζημίωση. Για το τεμάχιο 307 στην περιοχή Κουρβούλης, το πόρισμα καταγράφει ως παρατήρηση το εξής: «Ζημιά και από άλλα αίτια (πουλιά ή και σφήκες)». Για το τεμάχιο 308 στην περιοχή Κάπραλης καταγράφεται «Ζημιά κάτω από 20%. Ζημιά και από άλλα αίτια (ευδεμίδα, βοτρίτης, πουλιά ή και σφήκες)». Για το τεμάχιο 145 στην περιοχή Κουτσοχριστοφής καταγράφεται «Ζημιά κάτω από 20%. Ζημιά και από άλλα αίτια (ευδεμίδα και τοξικότητα από φυτοφάρμακο)». Και για τα τεμάχια 101, 130, 291 και 542 στις τοποθεσίες Νισηρίδες και Αμπέλια, το πόρισμα καταγράφει «Χωρίς ζημιά από καύσωνα. Τοξικότητα από φυτοφάρμακα».
Ο αιτητής υπέβαλε τρεις ενστάσεις. Η μία ήταν σε σχέση με τέσσερα τεμάχια στις τοποθεσίες Νισηρίδες και Αμπέλια που, σύμφωνα με την ένσταση του αιτητή, βρίσκονται στο χωριό Πισσούρι. Η δεύτερη ήταν σε σχέση με το τεμάχιο στην τοποθεσία Κουτσοχριστοφής που βρίσκεται στο χωριό Αλέκτορα και η τρίτη σε σχέση με τα τεμάχια στις περιοχές Κουρβούλης και Κάπραλης που βρίσκονται στο χωριό Πλατανίστεια.
Μετά την επανεκτίμηση, το συμπέρασμα σε σχέση με τα τεμάχια στην τοποθεσία Νισηρίδες παρέμεινε το ίδιο ενώ για το τεμάχιο στην τοποθεσία Αμπέλια διαμορφώθηκε από «Χωρίς ζημιά από καύσωνα. Τοξικότητα από φυτοφάρμακα», που ήταν η αρχική εκτίμηση, σε «Ζημιά κάτω από 20%. Ζημιά και από άλλα αίτια (ευδεμίδα-λιώμα). Τοξικότητα από φάρμακα». Για το τεμάχιο στην τοποθεσία Κουτσοχριστοφής καταγράφεται «Τρυγημένο-Μάρτυρας ζημιά κάτω από 20%. Ζημιά και από άλλα αίτια (ευδεμίδα-λιώμα)». Για τα τεμάχια στις τοποθεσίες Κουρβούλης και Κάπραλης η επανεκτίμηση καταγράφει «Τρυγημένο χωρίς μάρτυρες».
Δηλαδή, με βάση τα πιο πάνω, η επανεκτίμηση αποδέχτηκε για το τεμάχιο στα Αμπέλια ότι μέρος της ζημιάς προκλήθηκε και από καύσωνα αλλά η συνολική ζημιά είναι κάτω από 20% ενώ τα τεμάχια στον Κουτσοχριστοφή, Κουρβούλη και Κάπραλη τρυγήθηκαν μέχρι να διενεργηθεί η επανεκτίμηση.
Το άρθρο 19(1)(ζ)(ιι) του περί Γεωργικής Ασφάλισης Νόμου, Ν. 19/1977, προνοεί ότι ζημιά δεν καλύπτεται και ουδεμία αποζημίωση καταβάλλεται όταν αυτή προκαλείται, μεταξύ άλλων αιτιών που καθορίζονται, από καύσωνα και δεν υπερβαίνει το 20% της συνολικής παραγωγής ανά αγροτεμάχιο. Επομένως, το πόρισμα της επανεκτίμησης σε σχέση με τις τοποθεσίες Αμπέλια και Κουτσοχριστοφής φαίνεται να είναι σύμφωνο με τον Νόμο. Όσον αφορά τις τοποθεσίες Κουρβούλης και Κάπραλης, όπως εισηγείται ο καθ' ου η αίτηση, ο αιτητής είχε υποχρέωση σύμφωνα με τον Κανονισμό 8(2) σε περίπτωση συγκομιδής να αφήσει μέρος της συγκομιδής ασυγκόμιστο ως μάρτυρα της προξενηθείσας ζημιάς. Στις εν λόγω περιπτώσεις, ο ίδιος ο αιτητής δεν συμμορφώθηκε με τις υποχρεώσεις του από τον νόμο και επομένως δεν μπορεί να διαμαρτύρεται για έλλειψη δέουσας έρευνας από πλευράς της διοίκησης αφού δεν άφησε ασυγκόμιστη συγκομιδή έτσι ώστε να μπορούν να διαπιστωθούν οι ισχυρισμοί του για ζημιά.
Παραμένει, επομένως, το εύρημα αναφορικά με την τοποθεσία Νισηρίδες. Το συμπέρασμα της επανεκτίμησης καταγράφεται με σαφήνεια και αναφέρεται σε τοξικότητα από φυτοφάρμακα. Τόσο η τοποθεσία Νισηρίδες όσο και η τοποθεσία Αμπέλια, στην οποία η επανεκτίμηση εντόπισε ζημιά από καύσωνα αλλά και από άλλα αίτια, βρίσκονται στο χωριό Πισσούρι. Εντούτοις, αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα - ως εισηγείται ο αιτητής - ότι όλα τα αμπέλια που βρίσκονται σε κοντινές τοποθεσίες υπόκεινται στου ιδίου τύπου ζημιά. Ένα αμπέλι πιθανό να υποστεί ζημιά από υπερβολική χρήση φυτοφαρμάκων ενώ ένα άλλο από άλλα αίτια.
Όπως δε ορθά εισηγείται ο καθ' ου η αίτηση, το Δικαστήριο δεν υπεισέρχεται σε διαπιστώσεις που αποτελούν απόρροια τεχνικών γνώσεων (βλ., μεταξύ άλλων, Κκαΐλα ν. Οργανισμού Γεωργικής Ασφάλισης, Α.Ε. 268/12, 1.11.2018).
Συνεπώς, δεν διαπιστώνω έλλειψη δέουσας έρευνας από πλευράς του καθ' ου η αίτηση ούτε πλάνη. Ομοίως, δεν διαπιστώνω έλλειψη αιτιολογίας αφού τα ευρήματα καταγράφονται με σαφήνεια στην έκθεση επανεκτίμησης».
Ο Εφεσείων διατείνεται ότι, σε σχέση με τα αμπέλια του στις τοποθεσίες Νησιρίδες και Αμπέλια της κοινότητας Πισσουρίου, διεπιστώθη ότι η ζημιά οφείλεται σε τοξικότητα από φυτοφάρμακα, ενώ σε άλλα αμπέλια στην ίδια κοινότητα και σε κοντινή απόσταση διεπιστώθη ότι υπάρχει ζημιά και από καύσωνα. Πρόσθετα, κατά τον Εφεσείοντα, παρέλειψε ο Εφεσίβλητος να προβεί σε οποιαδήποτε χημική ανάλυση προκειμένου να καταλήξει ότι η ζημιά οφείλεται σε τοξικότητα από φυτοφάρμακα.
Έχουμε εξετάσει τα όσα προβάλλονται από τον Εφεσείοντα και διαπιστώνουμε ότι δεν παρέχεται περιθώριο παρέμβασης μας επί της πρωτόδικης δικαστικής κρίσης.
Διαπιστώνουμε, από τους προβληθέντες Λόγους Έφεσης, ότι ο Εφεσείων περιορίζει το παράπονό του στα αμπέλια του στις τοποθεσίες Νησιρίδες και Αμπέλια της κοινότητας Πισσουρίου. Όπως προκύπτει από τα στοιχεία που τέθηκαν ενώπιον του Δικαστηρίου και προσδιορίστηκαν από το πρωτόδικο Δικαστήριο (ανωτέρω), το αρχικό πόρισμα σε σχέση με τις πιο πάνω τοποθεσίες ήταν ότι δεν υπήρξε ζημιά από καύσωνα, αλλά από τοξικότητα εξαιτίας φυτοφαρμάκων. Για την τοποθεσία Νισηρίδες, το πόρισμα μετά την επανεκτίμηση παρέμεινε το ίδιο, ενώ σε σχέση με την τοποθεσία Αμπέλια διαμορφώθηκε σε ζημιά κάτω από 20% και σε ζημιά από άλλα αίτια καθώς και τοξικότητα από φάρμακα.
Επομένως, σε σχέση με την τοποθεσία Αμπέλια, ορθά το πρωτόδικο Δικαστήριο έκρινε ότι, σύμφωνα με τις πρόνοιες του Άρθρου 19(1)(ζ)(ii) του περί Γεωργικής Ασφάλισης Νόμου του 1977 (Ν.19/1977), ως ίσχυε κατά τον ουσιώδη χρόνο, δεν καλύπτεται ζημιά (μεταξύ άλλων) από καύσωνα που δεν υπερβαίνει το 20% της συνολικής παραγωγής κατ’ αγροτεμάχιο.
Αναφορικά με τη θέση του Εφεσείοντα, ότι σε αμπέλια σε κοντινές τοποθεσίες διεπιστώθη ζημιά από καύσωνα ενώ στα αμπέλια του ιδίου όχι, είναι πάγια η θέση της νομολογίας μας, ότι το τεκμήριο της νομιμότητας των πράξεων συνηγορεί υπέρ της επάρκειας της έρευνας που έχει διεξαχθεί από τη διοίκηση, εκτός όπου το τεκμήριο αυτό κλονίζεται κι όπου δημιουργούνται εύλογες αμφιβολίες και ερωτηματικά επί της επάρκειάς της από μαρτυρία ή στοιχεία στον φάκελο που τείνουν να καταδείξουν το αντίθετο ή θέτουν σε αμφιβολία το θεμέλιο της έρευνας. Εν προκειμένω, ο Εφεσείων απέτυχε να καταρρίψει το τεκμήριο της νομιμότητας, αφού τα όσα επικαλείται στις αγορεύσεις του, χωρίς την προσκόμιση μαρτυρίας με τον κατάλληλο δικονομικό τρόπο, δεν είναι ικανά να ανατρέψουν το πιο πάνω τεκμήριο.
Πρόσθετα, όπως πολύ ορθά σημείωσε το πρωτόδικο Δικαστήριο, πρόκειται για ζητήματα που απαιτούν τεχνικές γνώσεις, στις οποίες δεν υπεισέρχεται το αναθεωρητικό Δικαστήριο.
Στην απόφαση της Ολομέλειας του Ανωτάτου Δικαστηρίου στην Αρχή Τηλεπικοινωνιών Κύπρου ν. Επιτροπής Προστασίας του Ανταγωνισμού κ.ά., ΑΕ Αρ. 129/2015, ημερομηνίας 2/11/2022, ECLI:CY:AD:2022:D417, επαναβεβαιώθηκαν οι βασικές αρχές που διέπουν τα υπό συζήτηση ζητήματα. Μεταφέρεται σχετικό απόσπασμα:
«΄Εργο του Δικαστηρίου είναι να εξετάσει εάν η προσβαλλόμενη απόφαση λήφθηκε σύμφωνα με τις αρχές του διοικητικού δικαίου. Στα πλαίσια αυτά, κατά κανόνα, δεν παρεμβαίνει σε ευρήματα γεγονότων, ιδιαίτερα όταν αυτά είναι τεχνικής φύσης. Το βάρος απόδειξης πλάνης περί τα πράγματα και παράλειψης διενέργειας δέουσας έρευνας εκ μέρους της διοίκησης, βρίσκεται στους ώμους του αιτητή, ο οποίος έχει υποχρέωση, προσκομίζοντας επαρκή στοιχεία, να κλονίσει το τεκμήριο της νομιμότητας που περιβάλλει κάθε διοικητική πράξη. Το Δικαστήριο, κατά την άσκηση της αναθεωρητικής του εξουσίας, περιορίζεται στον έλεγχο της νομιμότητας της προσβληθείσας διοικητικής πράξης, με εξουσία να την ακυρώσει. Προς αυτή την κατεύθυνση, του ελέγχου δηλαδή της νομιμότητας, δεν υπεισέρχεται στην ορθότητα των συμπερασμάτων της διοίκησης, εάν αυτά κινούνται εντός ευλόγων ορίων (Makrides v. Republic (1967) 3 CLR 147, Georghiades v. Republic (1980) 3 CLR 525, Γ.Π. Ζαχαριάδης Λτδ ν. Δήμου Λεμεσού (1989) 3 ΑΑΔ 2129, S.C. Nicolaides Ltd v. Δημοκρατίας (2010) 3 ΑΑΔ 148, ΄Ακης Ιωάννου ν. Επιτροπής Προστασίας του Ανταγωνισμού, υπόθ. αρ. 612/2009, ημερ. 23.9.2010).».
Τέλος, αβάσιμη κρίνεται η θέση του Εφεσείοντα ότι απαιτείτο χημική ανάλυση για την διαπίστωση της ύπαρξης τοξικότητας εξαιτίας φυτοφαρμάκων, εφόσον κάτι τέτοιο δεν προβλέπεται στη σχετική Νομοθεσία. Σύμφωνα με τις πρόνοιες του Κανονισμού 10 των περί Γεωργικών Ασφαλίσεων Κανονισμών του 1977 (ΚΔΠ 167/77), ως ίσχυαν κατά τον ουσιώδη χρόνο, οι οποίες σύμφωνα με τις πρόνοιες του Κανονισμού 11(9) των ιδίων Κανονισμών, ισχύουν και στην περίπτωση της διενέργειας επανεκτίμησης «η εκτίμηση της ζημίας εκάστου ζημιωθέντος αγροτεμαχίου γίνεται υφ’ ενός μόνον εκτιμητού και δια της εφαρμογής των ειδικών γνώσεων της γεωπονικής επιστήμης» (Καν. 10(1)). Επομένως, αντίθετα με τα όσα ο Εφεσείων υποστηρίζει, σύμφωνα με τη σχετική νομοθεσία, θεωρούνται ικανοποιητικές για την εκτίμηση της ζημιάς σε αγροτεμάχια οι ειδικές γνώσεις της γεωπονικής επιστήμης των εκτιμητών, χωρίς την υποχρέωση διενέργειας χημικής ανάλυσης.
Για όλους τους πιο πάνω λόγους ουδείς εκ των λόγων Έφεσης γίνεται αποδεκτός.
Συνακόλουθα κρίνεται ορθή η κρίση του πρωτόδικου Δικαστηρίου και η Έφεση απορρίπτεται με έξοδα, υπό τις περιστάσεις, €1.500 ευρώ υπέρ του Εφεσίβλητου και εναντίον του Εφεσείοντα.
Α. ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ-ΝΙΚΟΛΕΤΟΠΟΥΛΟΥ, Δ.
Γ. ΣΕΡΑΦΕΙΜ, Δ.
Δ. ΛΥΣΑΝΔΡΟΥ, Δ.