ΕΦΕΤΕΙΟ ΚΥΠΡΟΥ – ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
(Πολιτική Έφεση αρ. 103/18)
23 Μαΐου, 2024
[ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ, Πρόεδρος]
[ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ, ΣΤΥΛΙΑΝΙΔΟΥ, Δ/στές]
ΡΟΝΗΣ ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ
Εφεσείοντας/Αιτητής
v.
HAWAII HOTELS LIMITED ΥΠΟ ΤΗΝ
ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΕΠΩΝΥΜΙΑ GRAND RESORTS
Εφεσίβλητη/Καθ’ ης η Αίτηση
-----------------------------
Ρ. Χατζηαράπη (κα) για Κώστας Μελάς & Συνεργάτες ΔΕΠΕ, για Εφεσείοντα.
Χρ. Μιχαήλ (κα) για C. Hadjicosti LLC, για Εφεσίβλητη.
ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ, Π.: Η απόφαση είναι ομόφωνη και θα απαγγελθεί από την Δικαστή Μ. Παπαδοπούλου.
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ, Δ: Η υπό κρίση Έφεση στρέφεται κατά απόφασης του Δικαστηρίου Εργατικών Διαφορών με την οποία κρίθηκε ότι οι πράξεις και παραλείψεις του Εφεσείοντα συνιστούσαν στο σύνολο τους σοβαρή αρνητική εργασιακή συμπεριφορά που δικαιολογούσε την απόλυση του.
Κρίνουμε χρήσιμη μια σύνοψη των γεγονότων που περιβάλλουν την υπόθεση όπως αυτά προκύπτουν από την πρωτόδικη Απόφαση. Ο Εφεσείοντας προσελήφθη από την Εφεσίβλητη εταιρεία που λειτουργεί ξενοδοχειακή μονάδα στις 23.8.1993 και, μετά από προαγωγές που έλαβε, από το 1997 κατείχε τη θέση του Head Barman με ευθύνη την εποπτεία και έλεγχο των υπαλλήλων που εργάζονταν στο Τμήμα των μπαρ και τον συντονισμό όλων των εργασιών του ξενοδοχείου που διεκπεραιώνονταν από το εν λόγω Τμήμα. Στον Εφεσείοντα στάληκε από την Εφεσίβλητη αριθμός επιστολών με παρατηρήσεις και προειδοποιήσεις. Από αυτές, επτά αφορούσαν σε γεγονότα που έλαβαν χώρα μέχρι και την 19.6.2010. Ακολούθησε επιστολή ημερ. 7.4.2012 που αφορούσε σε παραλείψεις που η Εφεσίβλητη ισχυρίζετο ότι υπήρξαν στις 6.4.2012, την οποία ο Εφεσείοντας παρέλαβε από τον Διευθυντή του Τμήματος Τροφίμων και Ποτών και αφού την γέμισε μουντζούρες, του την επέστρεψε, πράξη που οδήγησε στην αποστολή της επιστολής ημερ. 8.4.2012. Την 14.5.2012 δόθηκε στον Εφεσείοντα γραπτή προειδοποίηση που αφορούσε σε παράλειψη τήρησης των διαδικασιών που προέβλεπαν για κάλυψη του φαγητού. Στις 5.6.2012 δόθηκε στον Εφεσείοντα γραπτή παρατήρηση που αφορούσε σε αριθμό πράξεων του που έλαβαν χώρα στις 3.6.2012 και 4.6.2012. Μετά από συνάντηση που έγινε στις 8.6.2012 μεταξύ του Εφεσείοντα, συντεχνιακών εκπροσώπων και ατόμων από μέρους της Εφεσίβλητης, την 11.6.2012 με επιστολή της η Εφεσίβλητη εταιρεία τερμάτισε την εργοδότηση του Εφεσείοντα άμεσα και χωρίς προειδοποίηση. Στην επιστολή τερματισμού γίνεται επίκληση των παραπτωμάτων που έλαβαν χώρα στις 3.6.2012 και στις 4.6.2012 τα οποία, κατά τη θέση της Εφεσίβλητης, έρχονταν «να προστεθούν σε μια σωρεία παραπτωμάτων». Ο τελευταίος μισθός του Εφεσείοντα ανερχόταν σε €409,23 εβδομαδιαίως.
Το πρωτόδικο Δικαστήριο, παραπέμποντας στις πρόνοιες του Άρθρου 5(ε) του περί Τερματισμού της Απασχολήσεως Νόμου Ν24/67, επεσήμανε ορθά ότι εργοδότης πρέπει να ασκήσει το δικαίωμα του να απολύσει ένα εργοδοτούμενο εντός λογικού χρόνου από του γεγονότος που του παρέσχε το δικαίωμα να το πράξει, ενώ παράλειψη του εργοδότη να ασκήσει το εν λόγω δικαίωμα για μεγάλο χρονικό διάστημα δικαιολογείται μόνο αν συντρέχουν ειδικές περιστάσεις και συνθήκες. Συμφωνούμε επίσης με την θέση που κατέγραψε περαιτέρω, ήτοι ότι ουδεμία απόλυση μπορεί να θεωρηθεί δικαιολογημένη για παρελθόντες λόγους εάν ο λόγος που επέφερε τη ρήξη της εργασιακής σχέσης (δηλαδή το τελευταίο περιστατικό που ώθησε τον εργοδότη να απολύσει τον εργοδοτούμενο) δεν μπορεί από μόνος του από πλευράς σοβαρότητας να δικαιολογήσει απόλυση, εκτός αν η συγκεκριμένη πράξη δηλώνει επιβεβαίωση συστηματικής αρνητικής συμπεριφοράς του εργοδοτούμενου μετά που του δόθηκαν αναγκαίες προειδοποιήσεις.
Αξιολογώντας την μαρτυρία και με δεδομένη την μη δικογράφηση κάποιας θέσης περί αρνητικής συμπεριφοράς του Εφεσείοντα πριν το 2011, το πρωτόδικο Δικαστήριο έκρινε ότι δεν μπορούσε να βασιστεί στην ενώπιον του μαρτυρία ώστε να εξαγάγει συμπεράσματα που να στηρίζουν την εκδοχή της Εφεσίβλητης Εταιρείας και ούτε μπορούσε να αποδώσει οποιαδήποτε ευθύνη στον Εφεσείοντα για αρνητική συμπεριφορά που να αφορούσε στην συγκεκριμένη περίοδο.
Αντίθετη ήταν η κατάληξη του σε σχέση με τα γεγονότα που οδήγησαν την Εφεσίβλητη στο να δώσει στον Εφεσίβλητο τις γραπτές παρατηρήσεις ημερ.7.4.2012, 8.4.2012, 14.5.2012 και 5.6.2012. Αξιολογώντας την ενώπιον του μαρτυρία το πρωτόδικο Δικαστήριο αποδέχτηκε ότι, όταν παραδόθηκε η επιστολή ημερ. 7.4.2012 στον Εφεσείοντα, αυτός αντέδρασε γεμίζοντας την μουντζούρες και δίδοντας την πίσω στον Διευθυντή Τροφίμων και Ποτών. Αποδέχτηκε επίσης ότι ο Εφεσείοντας στις 14.5.2012 επέτρεψε σε εκπαιδευόμενο να σερβίρει φαγητό σε πελάτες χωρίς να είναι καλυμμένο με τα ειδικά καλύμματα. Όσον αφορά στα γεγονότα της 3.6.2012 και 4.6.2012 το πρωτόδικο Δικαστήριο κατέληξε ότι ο Εφεσείοντας είχε λάβει παραγγελία από πελάτη αλλά δεν ανέγραψε σε ποιο Τμήμα θα έπρεπε να παραδοθεί, ότι παραγγελία από VIP πελάτη του ξενοδοχείου δεν εκτελέστηκε λόγω του ότι ο Εφεσείοντας ξέχασε να την παραδώσει στους σερβιτόρους, ότι παραγγελία άλλου VIP πελάτη για την οποία υπεύθυνος ήταν ο Εφεσείοντας δεν εκτελέστηκε, ενώ στον ίδιο πελάτη χρεώθηκε μόνο ένα μπουκάλι κρασί αντί για δύο που καταναλώθηκαν. Παρά το ότι έκρινε ότι κάθε ένα από τα πιο πάνω περιστατικά δεν μπορούσε από μόνο του να αποτελέσει λόγο απόλυσης, εντούτοις θεώρησε ότι τα γεγονότα στις 6.4.2012, 7.4.2012, 14.5.2012, 3.6.2012 και 4.6.2012 συνιστούσαν στο σύνολο τους σοβαρή εργασιακή συμπεριφορά η οποία δικαιολογούσε απόλυση του Εφεσείοντα.
Ο Εφεσείοντας με δύο Λόγους Έφεσης προσβάλλει την πιο πάνω κατάληξη, ισχυριζόμενος ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο εφάρμοσε λανθασμένα το Άρθρο 6 του περί Τερματισμού Απασχόλησης Νόμου Ν24/67 θεωρώντας ότι το βάρος απόδειξης του μη βάσιμου της απόλυσης βρισκόταν στους ώμους του Εφεσείοντα (Λόγος Έφεσης 1) και ότι το συμπέρασμα του πρωτόδικου Δικαστηρίου περί σοβαρής αρνητικής εργασιακής συμπεριφοράς του Εφεσείοντα δεν συνάδει με την ενώπιον του τεθείσα μαρτυρία (Λόγος Έφεσης 2). Μελετώντας τους δύο αυτούς Λόγους Έφεσης και την αιτιολογία που τους συνοδεύει κρίνουμε χρήσιμο να τους εξετάσουμε ταυτόχρονα, αφού τα ζητήματα που εγείρονται σε μεγάλο βαθμό αλληλοεπικαλύπτονται.
Όπως λέχθηκε και στην πρόσφατη μας απόφαση Vouros Healthcare Ltd v Βάσος Ανδρέου, Πολ. Εφ. 196/18 ημερ. 20.5.2024, απόφαση του Δικαστηρίου Εργατικών Διαφορών υπόκειται σε έφεση βάσει οποιουδήποτε λόγου που συνεπάγεται νομικό σημείο μόνο (Άρθρο 12 (11Α) του περί Ετήσιων Αδειών Μετ’ Απολαβών Νόμου Ν8/1967). Παραθέτουμε το σχετικό απόσπασμα:
«Όπως λέχθηκε στην Spinneys Cyprus Ltd v Χρίστου (2004) 1 Α.Α.Δ. 1883 λόγοι έφεσης που στόχο έχουν την ανατροπή των γεγονότων και των επ’ αυτών ευρημάτων του πρωτόδικου Δικαστηρίου που περιβάλλουν τον τερματισμό της απασχόλησης εργοδοτούμενου δεν θα πρέπει να εξετάζονται, ακριβώς λόγω του πιο πάνω περιορισμού του δικαιώματος έφεσης σε νομικά σημεία μόνο. (βλ. και In re HjiCostas (1984) 1 C.L.R. 513, Παναγιώτης Κουντουρίδης Λτδ ν Γεωργίου (2003) 1 Α.Α.Δ. 980). Όπως δε λέχθηκε στην Αντέννα ν Κωνσταντίνου (2010) 1 Α.Α.Δ. 392 λόγος έφεσης που στρέφεται κατά των ευρημάτων του πρωτόδικου Δικαστηρίου ως προς τα γεγονότα που περιβάλλουν τον τερματισμό της απασχόλησης δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι είναι επί νομικού σημείου, όπως ούτε μπορεί Λόγος Έφεσης να θεωρηθεί ότι είναι επί νομικού σημείου όταν η αιτιολογία που παρέχεται προς υποστήριξη αυτού απολήγει σε αμφισβήτηση των ευρημάτων του Δικαστηρίου αναφορικά με τις περιβάλλουσες τον τερματισμό συνθήκες.
Πιο πρόσφατα, με τις αποφάσεις στις Kallinika Developments Limited ν Γεωργίου, Πολ. Εφ. 383/14 ημερ. 12.10.2021, ECLI:CY:AD:2021:A451, Πολλύς Γρηγορίου Λτδ ν Μιχαήλ Κονναφή, Πολ. Εφ. 321/12 ημερ. 25.1.2018, ECLI:CY:AD:2018:A44, Terra Santa College v Παπαπαρασκευά κ.α., Πολ. Εφ. 93/13 ημερ. 21.12.2020 και Ιερά Βασιλική και Σταυροπηγιακή Μονή Κύκκου ν Μιχάλη Κτίστη, Πολ. Εφ. 384/18 ημερ. 30.11.2023 διασαφηνίστηκε ότι δυνατότητα επέμβασης του Εφετείου επί της αξιολόγησης της μαρτυρίας από το Εργατικό Δικαστήριο είναι επιτρεπτή μόνο όπου η αξιολόγηση είναι προϊόν εσφαλμένης νομικής καθοδήγησης. Όπως αναφέρεται στην Terra Santa College (πιο πάνω):
«Το τι συνθέτει νομικό σημείο, δεν είναι πάντα εύκολο να οριστεί και να προσδιοριστεί. Κατά τη νομολογία δεν φαίνεται να εντάσσονται στον όρο νομικό σημείο δικαστικά ευρήματα πρωτογενών γεγονότων (Παναγιώτης Κουντουρίδης Λτδ ν Γεωργίου (2003) 1(Β) ΑΑΔ 980, 983), σε αντίθεση με τα δικαστικά συμπεράσματα που βασίζονται επί των ευρημάτων αυτών (In Re HadjiCostas (1984) 1 CLR 513, 519). Ως εξάγεται και από την Εκδοτικός Οίκος Δίας Δημόσια Λτδ ν Παπαχριστοδούλου (2006) 1(Α) ΑΑΔ 625, 629, δεν υπάρχει εξαντλητικός ορισμός του όρου νομικό σημείο. Ωστόσο, ο περί ου ο λόγος όρος εμφανίζεται να περιλαμβάνει, εφαρμογή του νόμου σε αναντίλεκτα γεγονότα, ερμηνεία και οριοθέτηση του νομοθετικού σκοπού, λανθασμένη άσκηση δικαστικής διακριτικής ευχέρειας ή διακριτικής εξουσίας με βάση λανθασμένες νομικές αρχές, δικαστική ενέργεια χωρίς μαρτυρία, συμπεράσματα που είναι αντίθετα ή δεν συνάδουν με την ενώπιον του Δικαστηρίου μαρτυρία αλλά και η άποψη του Δικαστηρίου επί πρωτογενών γεγονότων που δεν μπορεί ευλόγως να υποστηριχθεί. Κατ' ακολουθίαν, είναι σημαντικό να κατορθώνεται στην κάθε περίπτωση η διαφοροποίηση μεταξύ δικαστικού ευρήματος και δικαστικού συμπεράσματος, με το πεδίο πάντως να μην προσφέρεται για δογματικές προσεγγίσεις (βλ. γενικώς, Πολύβιος Γ. Πολυβίου, Το Εργατικό Δίκαιο της Κύπρου: Θεωρία και Πράξη, 2018, σελ. 780-785)».
Στο σημείο αυτό τονίζουμε ότι στην αιτιολογία που συνοδεύει Λόγους Έφεσης αφορώντες στην αξιολόγηση θα πρέπει να συγκεκριμενοποιείται σε ποιο σημείο η αξιολόγηση του πρωτόδικου Δικαστηρίου αποτέλεσε προϊόν εσφαλμένης νομικής καθοδήγησης, με παραπομπή στην νομική αρχή που κατ’ ισχυρισμό παρερμηνεύθηκε από το πρωτόδικο Δικαστήριο. Αυτό ως απόρροια του ότι δεν πρέπει συγκαλυμμένα να προβάλλονται Λόγοι Έφεσης που αποσκοπούν ουσιαστικά στην προσβολή της αξιολόγησης και των ευρημάτων του πρωτόδικου Δικαστηρίου κάτι που δεν επιτρέπεται σύμφωνα με τις πιο πάνω νομοθετικές διατάξεις και νομολογία».
Η αξιολόγηση από μέρους του πρωτόδικου Δικαστηρίου υπήρξε, εν πάση περιπτώσει, ενδελεχής και δεν εντοπίζουμε αυτή να ήταν προϊόν εσφαλμένης νομικής καθοδήγησης. Κατέγραψε ορθά την αρχή ότι ο τερματισμός απασχόλησης υπό του εργοδότου τεκμαίρεται, μέχρι αποδείξεως του εναντίου, ως μη γενόμενος για κάποιο από τους λόγους που εκτίθενται στο Άρθρο 5 του περί Τερματισμού της Απασχολήσεως Νόμου Ν24/67 καθώς και ότι η Εφεσίβλητη έφερε το βάρος να αποδείξει ότι ο τερματισμός της απασχόλησης του Εφεσείοντα έγινε νόμιμα και ήταν δικαιολογημένος. Υπό αυτό το πρίσμα εξέτασε και την ενώπιον του τεθείσα μαρτυρία.
Δεν συμφωνούμε με τα όσα καταγράφονται ως αιτιολογία στον Λόγο Έφεσης 1. Τονίζουμε ότι, στον βαθμό που με αυτά γίνεται προσπάθεια προσβολής ευρημάτων αξιοπιστίας, αυτό δεν θα εξεταστεί εν’ όψει του περιορισμού που θέτει το Άρθρο 12 (11Α) του περί Ετήσιων Αδειών Μετ’ Απολαβών Νόμου Ν8/1967. Σημειώνουμε ότι δεν παρουσιάζεται ορθά η θέση ότι ο Εφεσείοντας απολύθηκε ένεκα τριών ασήμαντων επεισοδίων. Όπως καταγράφεται στο Σύγγραμμα St. Anderman, The Law of Unfair Dismissal, 3η έκδοση, σελ. 196 – 197, στο οποίο παρέπεμψε και το πρωτόδικο Δικαστήριο:
«Where dismissal is for ordinary misconduct…and consists of a series of offences or course of conduct, an employment tribunal must still determine whether the course of conduct in the aggregate is sufficient to warrant dismissal by a reasonable employer. Employment Tribunals have a discretion to determine whether or not the employer’s decision to dismiss was reasonable in the circumstances, but that discretion is limited by the requirement that they must judge the reasonableness of the employer’s decision taking into account the range of reasonable responses by employers. The particular act of misconduct which precipitates the dismissal does not have to be sufficiently serious in its own right to justify dismissal as long as it confirms a pattern by, for example occurring after a final warning. The test for employment tribunals in such cases is whether the precipitating incident of misconduct, taken together with the employee’s aggregate record of misconduct, was serious enough to justify dismissal by a reasonable employer. At the same time the final act of misconduct should not be so trivial or minor that reasonable employers would not regard it as ‘the last straw’ in a series of acts of misconduct».
(η έμφαση δική μας)
Δεν είναι ορθή, συναφώς, η θέση που προβάλλεται εκ μέρους του Εφεσείοντα ότι ήταν απαραίτητο να αποδειχθεί κακή πρόθεση ή κακοπιστία του Εφεσείοντα για κάθε μία από τις πράξεις. Το ζητούμενο ήταν κατά πόσο η όλη συμπεριφορά του Εφεσείοντα καταδείκνυε μια συστηματική αρνητική συμπεριφορά. Ιδωμένα συνολικά, τα επεισόδια που καταγράφηκαν ως ευρήματα του πρωτόδικου Δικαστηρίου αρκούσαν για να ικανοποιήσουν το κριτήριο αυτό. Στον Εφεσείοντα είχαν δοθεί επανειλημμένες προειδοποιήσεις, τις οποίες αυτός ως επί το πλείστον αρνείτο να παραλάβει ή υπογράψει φτάνοντας μέχρι και του σημείου να γεμίσει μουντζούρες μία τέτοια επιστολή προειδοποίησης και να την πετάξει πίσω στον προϊστάμενο του. Όπως δε παρατήρησε και το πρωτόδικο Δικαστήριο τα τελευταία τέσσερα περιστατικά που έλαβαν χώρα εντός δύο ημερών, στις 3.6.2012 και 4.6.2012 «…δεν μπορούν να θεωρηθούν ως τόσο ασήμαντα έτσι ώστε να μην μπορεί ένας λογικός εργοδότης να τα θεωρήσει ως η τελευταία σταγόνα (last straw) σε μια σειρά παραπτωμάτων».
Καταλήγουμε ότι η Εφεσίβλητη απέδειξε με θετική μαρτυρία ότι ο Εφεσείοντας επεδείκνυε συστηματική αρνητική εργασιακή συμπεριφορά ένεκα της οποίας η συνέχιση της εργασιακής σχέσης μεταξύ των δύο να είναι αδύνατη. Η παρούσα δεν είναι η περίπτωση όπου δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι κανένας λογικός εργοδότης δεν θα απέλυε τον Εφεσείοντα.
Η Έφεση απορρίπτεται.
Επιδικάζονται έξοδα €3.200 υπέρ της Εφεσίβλητης και εναντίον του Εφεσείοντα.
Αλ. Παναγιώτου, Π.
Μ. Παπαδοπούλου, Δ.
Ι. Στυλιανίδου, Δ.