ΕΦΕΤΕΙΟ ΚΥΠΡΟΥ – ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
(Πολιτική Έφεση Αρ. 378/2018)
24 Μαΐου, 2024
[ΣΤΑΥΡΟΥ, ΚΟΝΗΣ, ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΙΔΟΥ - ΜΕΣΣΙΟΥ, Δ/ΣΤΕΣ]
ΧΡΥΣΤΟΣΤΟΜΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΠΙΕΡΗ
Εφεσείοντας / Καθ' ου η αίτηση
και
ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΣ ΜΑΤΘΑΙΟΥ
Εφεσίβλητος / Αιτητής
---------------------------
Σοφοκλής Ψάλτης για Φοίβος, Χρίστος Κληρίδης & Συνεργάτες Δ.Ε.Π.Ε., για τον Εφεσείοντα.
Έλενα Πελεκάνου (κα) για Παναγιώτου & Πελεκάνος Δ.Ε.Π.Ε., για τον Εφεσίβλητο.
------------------------------
ΣΤΑΥΡΟΥ, Δ.: Η απόφαση είναι ομόφωνη.
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΣΤΑΥΡΟΥ, Δ.: Στις 3.4.2017, ο εφεσείων (αιτητής τότε) απέσυρε τη Γενική Αίτηση 35/2015 που καταχώρησε ενώπιον του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας, με αποτέλεσμα να καταδικαστεί στα έξοδα της διαδικασίας που καθορίστηκαν στο ποσό των €1.960 πλέον €372 ΦΠΑ και €42 έξοδα έκδοσης του διατάγματος.
Για ενάμιση και πλέον χρόνο δεν κατέβαλε κανένα πόσο, με αποτέλεσμα, ως μέτρο εκτέλεσης, ο εφεσίβλητος να καταχωρήσει αίτηση έρευνας εναντίον του, η οποία είχε ως κατάληξη να διαταχθεί να καταβάλει προς εξόφληση του πιο πάνω χρέους, μηνιαίες δόσεις των €300 έκαστη, αρχής γενομένης την 1.12.2018 μέχρι εξόφλησης – σχετική είναι η εκκαλούμενη απόφαση ημερ.14.11.2018. Πάλι όμως δεν κατέβαλε οποιοδήποτε ποσό ο εφεσείων. Καταχώρησε όμως την παρούσα έφεση με την οποία προσβάλλει ως εσφαλμένη την πρωτόδικη απόφαση ημερ.14.11.2018.
Μέχρι να φτάσει η έφεση σε ακρόαση, πέρασαν δυστυχώς αρκετά χρόνια - πεντέμισι συγκεκριμένα. Κρίναμε έτσι ότι η απονομή δικαιοσύνης, υπό τις περιστάσεις, επιτυγχάνεται, όχι με ετεροχρονισμένη επανεξέταση μιας απόφασης που εκδόθηκε το 2018 και αφορούσε τις τότε οικονομικές δυνατότητες του εφεσείοντος, αλλά με μια εξ υπαρχής εξέταση των οικονομικών του δυνατότητων τώρα, το 2024. Έτσι, ενεργοποιώντας τη δυνατότητα που παρέχεται από το Μέρος 41.13(1)(α) των νέων Κανονισμών Πολιτικής Δικονομίας, διατάξαμε επανακρόαση.
Η επανακρόαση ήταν βραχείας διάρκειας. Περιορίστηκε στην ένορκη κατάθεση του εφεσείοντος, ο οποίος υιοθέτησε γραπτή δήλωση και κατάθεσε διάφορα έγγραφα (τεκμήρια 1-9), που αφορούν στην τρέχουσα οικονομική του κατάσταση. Στο πλαίσιο του εξεταστικού χαρακτήρα της διαδικασίας, του υποβλήθηκαν ερωτήσεις από την ευπαίδευτη συνήγορο του εφεσίβλητου, αλλά και κάποιες περιορισμένες, διευκρινιστικές ερωτήσεις από το Δικαστήριο μας. Συνάμα, του δόθηκε η ευκαιρία να τοποθετηθεί, επιπρόσθετα και αυτόβουλα επί κάποιων ζητημάτων που ο ίδιος θεωρούσε σημαντικά. Όλα, τα προαναφερθέντα καταγράφονται αυτολεξεί στο σχετικό πρακτικό ημερ.14.5.2024. Τέλος, δόθηκε η ευκαιρία στους ευπαιδεύτους συνηγόρους των διαδίκων να επιχειρηματολογήσουν. Ο ευπαίδευτος συνήγορος του εφεσείοντος ετοίμασε και κατέθεσε γραπτό περίγραμμα αγόρευσης ενώ η ευπαίδευτη συνήγορος του εφεσίβλητου, αγόρευσε προφορικά.
Από την ενώπιον μας διεξαχθείσα διαδικασία προκύπτει ότι ο εφεσείων, είναι συνταξιούχος ηλικίας 84 ετών και διαμένει στη Λακατάμια μαζί με τη σύζυγο του σε ιδιόκτητη κατοικία η οποία όμως είναι υποθηκευμένη προς εξασφάλιση δανείου που έλαβε η θυγατέρα του για ανέγερση δικής της κατοικίας. Λαμβάνει σύνταξη €676,12 σεντ πλέον βοήθημα χαμηλοσυνταξιούχου €159,51. Αυτά είναι τα μόνα του εισοδήματα. Δεν έχει καταθέσεις σε τράπεζες, ενώ το ενοίκιο που εισέπραττε και για το οποίο έγινε πολύς λόγος στην πρωτόδικη διαδικασία, το εισέπραττε ως πληρεξούσιος αντιπρόσωπος και για λογαριασμό του αδελφού του που βρισκόταν στο εξωτερικό. Εν πάση περιπτώσει, δεν το εισπράττει πλέον, αφού ο αδελφός του επαναπατρίστηκε και το εισπράττει απευθείας ο ίδιος. Με τη σύνταξη και το βοήθημα που λαμβάνει, καλύπτει όλες του τις ανάγκες διαβίωσης, όπως διατροφή, ένδυση, υπόδηση, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, θέρμανση, πληρωμή λογαριασμών κοινής ωφελείας κ.α..
Αυτού λεχθέντος, λαμβάνει και η σύζυγος του σύνταξη οικοκυράς, η οποία ανέρχεται περίπου στο ποσό των €360. Έχουν δύο αυτοκίνητα, ένα Mercedes 15 χρονών και ένα Toyota 30 χρονών. Το Mercedes το έχει ασφαλισμένο για ποσό €5.000, όση και η αξία του δηλαδή, και καταβάλλει ασφάλιστρα €327,05. Επίσης πληρώνει €171 ετήσια άδεια κυκλοφορίας για το εν λόγω όχημα. Τελευταίως, πλήρωσε και €230 ως έξοδα συντήρησης. Ο ίδιος σπάνια οδηγεί το εν λόγω όχημα λόγω ηλικίας, αλλά και των προβλημάτων υγείας που αντιμετωπίζει. Το βραδύ δεν οδηγεί καθόλου.
Προτού αναφερθούμε στην ουσία της ενώπιον μας διαδικασίας, αξίζει να γίνει μια σύντομη σκιαγράφηση των εφαρμοστέων νομικών αρχών.
Πρώτα απ’ όλα να τονίσουμε ότι οι δικαστικές αποφάσεις και διαταγές θα πρέπει να είναι ωφέλιμες, εφαρμόσιμες και τελέσφορες. Εκεί όπου επιδικάζονται χρηματικά ποσά, περιλαμβανομένων βεβαίως και δικηγορικών εξόδων, θα πρέπει να καταβάλλονται από τους εξ αποφάσεως οφειλέτες, στην ανάγκη με τη συνδρομή αποτελεσματικών μέτρων εκτέλεσης. Αλλιώς, εκκολάπτεται ανομία και ευνοείται απαξίωση προς τον θεσμό των Δικαστηρίων και της δικαιοσύνης γενικότερα (βλ. Εθνική Τράπεζα ν. Κωνσταντίνου, (2000) 1 (Γ) Α.Α.Δ. 1598). Την ίδια ώρα, σε ένα σύγχρονο κράτος δικαίου, θα πρέπει να υπάρχει απόλυτος σεβασμός στο δικαίωμα αξιοπρεπούς διαβίωσης των πολιτών. Αυτή περιλαμβάνει τη διατροφή, τη στέγαση, την ιατρική περίθαλψη, τη μόρφωση και κάποιο περιθώριο για κοινωνικοποίηση. Πρώτα, η διασφάλιση της αξιοπρεπούς διαβίωσης - ως καθορίζεται διαχρονικά από τη Νομολογία - και έπειτα η έκδοση διατάγματος μηναίων πληρωμών προς ικανοποίηση εξ αποφάσεως οφειλής. (βλ. Christoforou v. Athanasiou (1981) 1 C.L.R. 696, Λαϊκή Τράπεζα ν. Θεοχάρη Χαραλάμπους (1989) 1 Α.Α.Δ. 536) και Φλαγκοφάς ν. Αταλέζα Λτδ (1989) 1 (Ε) Α.Α.Δ. 686)
Αν από την έρευνα που θα διεξαχθεί προκύψει περίσσευμα, είτε υπό τη στενή έννοια των εναπομεινάντων χρημάτων (βλ. Gesico Photographic v. J.K. Video (1991) 1 A.A.Δ. 134) είτε υπό την ευρεία έννοια της δημιουργίας περιττών χρεών, εξόδων ή υποχρεώσεων (βλ. Adamou v. Ioannides (1963) 2 C.L.R. 488 και ΣΠΕ Αραδίππου ν. Ιακώβου, (1999) 1(Γ) Α.Α.Δ. 2032), τότε ο χρεώστης μπορεί να διαταχθεί να το καταβάλλει έναντι του χρέους του.
Το βάρος απόδειξης τίθεται στους ώμους του αιτητή να καταδείξει ότι δικαιολογείται η έκδοση διατάγματος. Ωστόσο και το Δικαστήριο ενόψει της εξεταστικής φύσης της όλης διαδικασίας, δύναται να παρέμβει και να διερευνήσει τις οικονομικές συνθήκες του χρεώστη και αν προκύψει ότι υπάρχει περιθώριο, να εκδώσει κατάλληλο διάταγμα.
Στην προκειμένη περίπτωση, ως εύκολα γίνεται κατανοητό, δεν είναι ωφέλιμο το Δικαστήριο να εμπλακεί σε διεργασία αντιπαραβολής εσόδων και εξόδων ενός ηλικιωμένου και χαμηλοσυνταξιούχου όπως είναι ο εφεσείοντας, για να καταλήξει σε κάποιο αριθμητικό αποτέλεσμα. Υπάρχει όμως ένα περιουσιακό στοιχείο το οποίο είναι έκδηλα περιττό και ασυμβίβαστο τόσο με τις εισοδηματικές δυνατότητες του εφεσείοντος, όσο και με τις εν γένει ιδιαιτερότητες των προσωπικών του συνθηκών. Αυτό το στοιχείο θεωρείται περίσσευμα υπό την ευρεία έννοια. Πρόκειται για το αυτοκίνητο μάρκας Mercedes, αξίας €5.000 (ως ο ίδιος την προσδιόρισε). Το όχημα αυτό είναι το δεύτερο και περιττό αυτοκίνητο που διατηρούν με τη σύζυγο του και το οποίο, ως ο ίδιος ανέφερε, σπάνια οδηγεί λόγω ηλικίας, αλλά και των προβλημάτων υγείας που αντιμετωπίζει. Το βραδύ ξεκαθάρισε δεν το οδηγεί καθόλου. Πέραν της αξίας του εν λόγω οχήματος ως εν γένει περιουσιακό στοιχείο, είναι και πολυέξοδο. Για τη διατήρηση του καταβάλλει σχεδόν €500 ετησίως σε ασφάλιστρα και άδεια κυκλοφορίας. Για έξοδα συντήρησης πλήρωσε €230 - σύνολο δηλαδή €730. Αν προσθέσουμε άλλα €270 ετησίως που είναι το κατ’ ελάχιστον που χρειάζεται για καύσιμα και επιδιορθώσεις, καταλήγουμε σε ένα περιττό έξοδο της τάξεως, τουλάχιστον, των €1.000 ετησίως.
Υπό τις περιστάσεις, θεωρούμε ότι είναι αχρείαστο να έχει δεύτερο αυτοκίνητο ο εφεσείων, δαπανώντας το προαναφερθέν ποσό για διατήρηση του. Συνεπώς, πέραν της χρηματικής αξίας του οχήματος που σε περίπτωση πώλησης θα μπορούσε να συμβάλει σημαντικά στην αναβάθμιση της ποιότητας ζωής του εφεσείοντος, τα χρήματα που θα εξοικονομηθούν, μπορούν και πρέπει να αξιοποιηθούν για αποπληρωμή της εξ αποφάσεως οφειλής με μηνιαίες δόσεις, έστω και τώρα, μετά από σχεδόν οκτώ χρόνια αδράνειας και απραξίας.
Αυτή συνεπώς είναι η διαταγή μας.
Η πρωτόδικη απόφαση ημερ.14.11.2018 (περιλαμβανομένης της διαταγής εξόδων) παραμερίζεται. Ο εφεσείων διατάσσεται να πληρώσει το επιδικασθέν ποσό εξόδων ανερχόμενό σε €1.960 πλέον €372 ΦΠΑ και €42 έξοδα έκδοσης του διατάγματος πλέον τόκους δια μηναίων δόσεων εκ €80 έκαστη, αρχής γενομένης την 1η Ιουνίου 2024 και ακολούθως την πρώτη ημέρα εκάστου επομένου μήνα μέχρι πλήρους εξόφλησης.
Υπό τις ιδιαιτερότητες της υπόθεσης, δηλαδή ότι η πρωτόδικη απόφαση έχει μεν παραμεριστεί, όχι όμως στη βάση κάποιου σφάλματος, αλλά στη βάση επανακρόασης η οποία διεξήχθη για να διαγνωσθεί η σημερινή οικονομική δυνατότητα του εφεσείοντος, θεωρούμε ότι δεν πρέπει να επιδικασθούν επιπλέον έξοδα. Η διεργασία της επανακρόασης δεν έχει δικαιώσει πλήρως καμία από τις δύο πλευρές, αφού ο μεν εφεσείων υποστήριξε μέχρι τέλους ότι δεν έχει καμία οικονομική δυνατότητα αποπληρωμής ενώ ο δε εφεσίβλητος, αρχικά τουλάχιστον, ότι είχε δυνατότητα καταβολής ποσού €300 μηνιαίως. Κρίνουμε έτσι ότι η κάθε πλευρά θα πρέπει να επωμισθεί τα έξοδα της σε ό,τι αφορά τη διαδικασία της έφεσης.
ΣΤ. Ν. ΣΤΑΥΡΟΥ, Δ.
Α. ΚΟΝΗΣ, Δ.
ΣΤ. ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΙΔΟΥ - ΜΕΣΣΙΟΥ, Δ.