ΕΦΕΤΕΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
(Ποινική Έφεση Αρ.: 160/2024)
16 Ιουλίου 2024
[Χ.Β. ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ, Μ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ, Μ.Γ. ΠΙΚΗΣ, Δ/ΣΤΕΣ]
SHIMON MISTRIEL AYKOUT
Εφεσείων
v.
ΑΣΤΥΝΟΜΙΑΣ
Εφεσίβλητης
‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑‑
Μ. Νεοφύτου (κα) για Μ. Νεοφύτου Δ.Ε.Π.Ε., για τον Εφεσείοντα
Α. Μιχαήλ (κα) για Γενικόν Εισαγγελέα, για την Εφεσίβλητη
ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ, Δ.: Η απόφαση είναι ομόφωνη.
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ, Δ.: Με δύο λόγους έφεσης ο Εφεσείων προσβάλλει την απόφαση του E.Δ. Λευκωσίας ημερ. 19.6.24, με την οποία διέταξε την κράτησή του επί τη βάσει του κινδύνου μη εμφάνισής του στο Κακουργοδικείο Λευκωσίας στις 9.9.24. Το κατηγορητήριο βάσει του οποίου τον παρέπεμψε περιλαμβάνει 124 αδικήματα, ήτοι τρεις κατηγορίες για συνωμοσίες προς καταδολίευση, προς κακούργημα και προς πλημμέλημα κατά παράβαση των Άρθρων 302, 371 και 372 του Ποινικού Κώδικος, αντίστοιχα, 10 κατηγορίες για δόλιες συναλλαγές σε ακίνητη περιουσία άλλων προσώπων κατά παράβαση του Άρθρου 303Α του Ποινικού Κώδικος, 58 κατηγορίες για παράνομη κατοχή και χρήση γης εγγεγραμμένης επ' ονόματι άλλων κατά παράβαση των Άρθρων 281 και 20 του Ποινικού Κώδικος και 53 κατηγορίες για νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες κατά παράβαση του Άρθρου 4 του Ν.188(I)/07. Η αναφερόμενη ακίνητη ιδιοκτησία αφορά κατεχόμενες από τον Τουρκικό στρατό περιουσίες, ευρισκόμενες σε κατεχόμενα χωριά της Αμμοχώστου (Γαστριά, Ακανθού, Τρίκωμο) και της Κερύνειας (Άγιο Αμβρόσιο), στις οποίες περιουσίες ανεγείρονται κατοικίες ή τουριστικές μονάδες (Caesar Blue Resort, Caesar Beach, Caesar Bay, Caesar Cliff Resort).
Η πρωτόδικη Δικαστής κατέγραψε ως μη αμφισβητούμενη τη σοβαρότητα των αδικημάτων, όπως και την αυστηρότητα της επαπειλούμενης ποινής εν όψει και του αριθμού των περιστατικών σε συνδυασμό με τη συνολική αξία των περιουσιών, η οποία στη βάση εκτιμήσεων του Κτηματολογίου της Δημοκρατίας, υπερβαίνει τα €43.000.000. Αναφορικά με την πιθανότητα καταδίκης παρέπεμψε στις καταθέσεις μεγάλου αριθμού παραπονουμένων ιδιοκτητών περί του ότι ουδέποτε πώλησαν ή συγκατατέθηκαν στην τουριστική ανάπτυξη των περιουσιών τους, σε σχετικό φωτογραφικό υλικό το οποίο οι ιδιοκτήτες αυτοί είχαν προσκομίσει στις ανακριτικές Αρχές, στην ιδιότητα του Εφεσείοντος ως ιδρυτή και μετόχου του ομίλου εταιρειών Afik Group και της θυγατρικής του ομίλου εταιρείας Dumica Constructions Ltd. Αναφορά υπήρξε και στα προβληθέντα εκ μέρους του Εφεσείοντος, ήτοι ότι δεν συνδέεται με τις επίδικες συναλλαγές, ότι δεν υπάρχει μαρτυρία πως συμμετείχε ο ίδιος στην αγορά ή την ανάπτυξη της γης προσωπικά και το ότι παρέδωσε συμφωνίες καταπιστεύματος υποστηρίζοντας ότι κατείχε τις μετοχές των δύο εμπλεκομένων εταιρειών προς όφελος του γιου του (Afik Yaakov), ο οποίος δεν έχει τουρκική υπηκοότητα. Συνεκτιμώντας και τους υποκειμενικούς παράγοντες, κατέληξε ότι υπήρχε κίνδυνος μη παρουσίασης του Εφεσείοντος κατά τη δίκη.
Οι αρχές στη βάση των οποίων εξετάζεται αίτημα κράτησης σε σχέση με τον κίνδυνο φυγοδικίας είναι πολύ καλά γνωστές. Τις είχαμε παραθέσει στην υπόθεση Γενικού Εισαγγελέα v. Γ.Ν., Ποιν. Έφ. 145/23, ημερ. 21.7.23 και δεν κρίνουμε ότι απαιτείται εδώ η επανάληψή τους. Η διαπίστωση του πρωτόδικου Δικαστηρίου για τη σοβαρότητα των αδικημάτων και την αυστηρότητα των τυχόν επιβληθησομένων ποινών δεν αμφισβητείται. Ό,τι προβάλλεται με τον πρώτο λόγο έφεσης είναι πως το πρωτόδικο Δικαστήριο εσφαλμένα απεφάνθη ότι υφίσταται πιθανότητα καταδίκης και με τον δεύτερο λόγο έφεσης πως δεν συνεκτίμησε δεόντως τα ενώπιόν του δεδομένα και τους προταθέντες εναλλακτικούς όρους εξασφάλισης της παρουσίας του στη δίκη.
Πριν από την εξέταση των πιο πάνω λόγων και των όσων προφορικά προωθήθηκαν ενώπιόν μας, υπενθυμίζουμε πως η εξουσία ρύθμισης της εμφάνισης ενός υποδίκου κατά τη δίκη του (κράτηση ή όροι) εμπίπτει στη διακριτική ευχέρεια του πρωτόδικου Δικαστηρίου και ότι η άσκηση της εξουσίας αυτής δεν αναθεωρείται με γνώμονα την ορθότητα της πρωτόδικης απόφασης κατά την υποκειμενική κρίση των μελών του Εφετείου. Επέμβαση του Εφετείου χωρεί μόνον αν διαπιστωθεί ότι αυτή η εξουσία δεν ασκήθηκε κατά τρόπο δικαστικό είτε διότι παρεισέφρησαν εξωγενή στοιχεία είτε επειδή παραγνωρίστηκαν προαπαιτούμενα νομολογιακά κριτήρια (Γενικός Εισαγγελέας v. Bourel κ.ά., Ποιν. Έφ. 306/21 κ.ά., ημερ. 28.12.21).
Πρώτος Λόγος Έφεσης
Στην παρούσα περίπτωση προς υποστήριξη του πρώτου λόγου έφεσης προβάλλεται, με αναφορά στο μαρτυρικό υλικό, ότι δεν αποκαλύπτεται σύνδεση του Εφεσείοντος με τα αποδιδόμενα αδικήματα, ότι ο ίδιος είναι ιδρυτής και μέτοχος του ομίλου Afik Group και της Dumica Constructions Ltd αλλά όχι αξιωματούχος τους, ότι διευθύνων σύμβουλος της Afik Group είναι ο πρώτος καταζητούμενος γιος του Εφεσείοντος, ότι τις μετοχές ο Εφεσείων τις απέκτησε ιδρύοντας τις εταιρείες επειδή ο γιος του δεν είχε την τουρκική υπηκοότητα και «τουρκοκυπριακά έγγραφα» (ως έχει ο Εφεσείων που είναι γεννηθείς στην Τουρκία και μπορούσε να αποκτήσει μετοχές) και βάσει καταπιστευμάτων του 2006 και του 2014 τις παρέδωσε στον γιο του μέχρι εκείνος να μπορέσει να τις αναλάβει πλήρως ενώ ο ίδιος ο Εφεσείων είναι προ πολλού συνταξιούχος. Όλα τα πιο πάνω προβάλλονται με την περαιτέρω εξειδίκευση στην επιχειρηματολογία του πρώτου λόγου ότι ως είναι «παγίως νομολογημένο ποινική ευθύνη για πράξεις Νομικών Προσώπων μπορεί να υπέχουν οι αξιωματούχοι αυτών και τέτοιος δεν λογίζεται ο ιδρυτής ή μέτοχος», πράγμα το οποίο, ως προστίθεται, διέλαθε την προσοχή του Δικαστηρίου.
Με κάθε σεβασμό προς την πιο πάνω εισήγηση και σε όποιο βαθμό με αυτήν υποστηρίζεται ότι συνεργός σε αδίκημα νομικού προσώπου είναι δυνατόν να καταστεί μόνον κάποιος αξιωματούχος του, έχουμε την άποψη πως δεν υπάρχει τέτοια νομολογιακή αρχή. Τα σχετικά άρθρα του Ποινικού Κώδικος τα οποία ρυθμίζουν τη συμμετοχή ή συνέργεια σε αδίκημα άλλου προσώπου, φυσικού ή νομικού, δεν θέτουν τέτοιο περιορισμό στην περίπτωση νομικών προσώπων (Ανδρέου v. Μινέρβα Ασφαλιστική Εταιρεία Δημόσια Λτδ, Ποιν. Έφ. 42/2021, ημερ. 22.9.23). Η δε υπόθεση Tesco Supermarkets Ltd v. Nattrass (1972) AC 153, η οποία μας έχει παρατεθεί ως υποστηρίζουσα μια τέτοια αρχή δικαίου στην πραγματικότητα αφορούσε το αντίστροφο, ήτοι το κατά πόσον κάποια παράλειψη ενός διευθυντή θα μπορούσε να αποδοθεί ποινικά στην εταιρεία (Κυπρίζογλου κ.ά. v. Δημοκρατίας, Ποιν. Έφ. 53/2017 κ.ά, ημερ. 15.12.17).
Εν πάση περιπτώσει θα πρέπει να υπενθυμίσουμε πως κατ' εξοχήν αρμόδιο να εκτιμήσει την πιθανότητα καταδίκης είναι το πρωτόδικο Δικαστήριο, το οποίο και κρίνει το ζήτημα στη βάση του μαρτυρικού υλικού, εκτιμώμενου στην όψη του και με ιδιαίτερη προσοχή ούτως ώστε οι όποιες παρατηρήσεις ή σχόλια για την ισχύ του να μην επηρεάσουν ή προκαταλάβουν οτιδήποτε το οποίο ανάγεται στη δίκη. Το δε Εφετείο δεν επεμβαίνει εκτός εάν το μαρτυρικό υλικό στερείται αποδεικτικής δύναμης ή η δύναμή του είναι έκδηλα πτωχή (Παναγή v. Αστυνομίας, Ποιν. Έφ. 152/24, ημερ. 25.6.24).
Δεν συμφωνούμε ότι η παρούσα είναι περίπτωση που δικαιολογεί οποιαδήποτε παρέμβασή μας. Αρκεί να σημειώσουμε πως όπως και η συνήγορος του Εφεσείοντος εντίμως ανέφερε, η υπόθεση εστιάζεται στο ότι όλοι οι παραπονούμενοι ιδιοκτήτες των περιουσιών αναφέρονται στον όμιλο Afik Group και στην εταιρεία Dumica Constructions Ltd, (εννοώντας ως εμπλεκόμενες εταιρείες στην τουριστική ανάπτυξη της γης). Υπέδειξε, βέβαια, η κα Νεοφύτου ως αποδομητικό στοιχείο το ότι πουθενά στις λεπτομέρειες των κατηγοριών δεν αναφέρεται το όνομα του ομίλου ή της εταιρείας, πλην όμως η εισήγηση παραγνωρίζει αφενός τη συμπερίληψη σε όλες τις κατηγορίες της φράσης «μαζί με άλλα πρόσωπα» (που μπορεί να είναι φυσικά ή νομικά) και αφετέρου τη δυναμική του Άρθρου 20 του Ποινικού Κώδικος, ακόμα και αν αυτό δεν έχει συμπεριληφθεί σε κάποιες από τις κατηγορίες (βλ. Κοιλιάρη ν. Δήμου Αγίου Δομετίου (2005) 2 Α.Α.Δ. 350). Είναι ακριβώς εντός αυτού του πλαισίου που, κατά την εκτίμηση του μαρτυρικού υλικού, θα πρέπει να ιδωθεί και η θέση του Εφεσείοντος ότι κατέχει τις μετοχές ως καταπιστευματοδόχος εκ μέρους του γιου του. Στοιχείο το οποίο τείνει να δείξει τη σχέση και συνεργασία αφενός με τα νομικά πρόσωπα τα οποία φέρονται να ανεγείρουν τουριστικές μονάδες ή οικίες σε ξένες περιουσίες χωρίς τη συναίνεση των ιδιοκτητών ή να τις διαφημίζουν ή να τις προωθούν προς πώληση και αφετέρου με το φυσικό πρόσωπο το οποίο προβάλλεται και από τον ίδιο ως πραγματικός ιδιοκτήτης και αξιωματούχος αυτών των νομικών προσώπων. Ακόμα και η ίδρυση τέτοιων εταιρειών με τέτοια δράση από κάποιον ο οποίος δύναται να το πράξει για να τις παραχωρήσει σε κάποιον ο οποίος δεν θα μπορούσε να τις αποκτήσει αλλά τις χρειάζεται για τους δικούς του σκοπούς, όπως φέρεται να έπραξε ο Εφεσείων, είναι αφ’ εαυτού στοιχείο το οποίο επί του παρόντος συνεκτιμάται για σκοπούς πιθανολόγησης την οποίαν και ενισχύει. Εννοείται πως η ακριβής σημασία του θα αξιολογηθεί κατά την ακρόαση της ουσίας. Προσθέτουμε εδώ πως σύμφωνα με τα αναφερθέντα ενώπιον του πρωτόδικου Δικαστηρίου, σε σελίδα του ομίλου Afik Group στο Facebook, ο Εφεσείων αναφέρεται ως ο ιδιοκτήτης του ομίλου αυτού, καθώς και ότι κατά τη σύλληψη του στις 7.6.24 ο Εφεσείων είχε στην κατοχή του δύο πιστωτικές κάρτες της Dumica Constructions Ltd, οι οποίες ήταν επ΄ ονόματι του.
Στη βάση των ανωτέρω δεν συμφωνούμε πως υπάρχει οποιοδήποτε έρεισμα στον πρώτο λόγο έφεσης.
Δεύτερος Λόγος Έφεσης
Σε σχέση με τον δεύτερο λόγο έφεσης ουσιαστικά προβάλλεται ότι θα μπορούσαν να τεθούν εναλλακτικοί όροι για την εξασφάλιση της παρουσίας του 74χρονου Εφεσείοντος. Πρωτοδίκως ο Εφεσείων είχε εισηγηθεί ως τέτοιους όρους την κατάθεση €80.000 σε μετρητά, την παράδοση του Τουρκικού, Εβραϊκού και Πορτογαλικού διαβατηρίου του, την εμφάνιση δις εβδομαδιαίως στην Αστυνομία, την απαγόρευση εξόδου (stop list) και την ανάληψη δέσμευσης για διαμονή του στην Εβραϊκή Συναγωγή στη Λάρνακα, βάσει προσκομισθείσας σχετικής αποδοχής του Αρχιραβίνου Κύπρου. Είχε προσκομιστεί και ιατρική έκθεση από ιατρικό κέντρο των Κατεχομένων περιοχών, αναφερόμενο σε προβλήματα υπέρτασης, διαβήτη, καρδιακής και αναπνευστικής ανεπάρκειας, για τα οποία τυγχάνει ιατρικής παρακολούθησης και φαρμακευτικής αγωγής. Άλλος ιατρός ο οποίος τον εξέτασε μετά τη σύλληψή του βεβαιώνει ότι παρουσιάζει ζάλη και αστάθεια λόγω ιλίγγου, για τα οποία δόθηκε συνταγή (12.6.24).
Ας σημειωθεί ότι ενώπιόν μας προτάθηκαν εκ μέρους της Υπεράσπισης αυστηρότεροι όροι και δη να καταθέσει €300.000 σε μετρητά, να εμφανίζεται στην Αστυνομία τρεις ή τέσσερεις φορές ημερησίως (αντί εβδομαδιαίως) και να δέχεται καθημερινή επίσκεψη από την Αστυνομία κατά τη διαμονή του στη Συναγωγή, ούτως ώστε να μην υπάρχει μεγάλο χρονικό περιθώριο προς διαφυγή.
Με κάθε σεβασμό δεν θα συμφωνήσουμε ούτε με τον δεύτερο λόγο έφεσης και τις ως άνω εισηγήσεις. Όπως ορθώς ανέφερε η πρωτόδικη Δικαστής η σημασία της ύπαρξης δεσμών έγκειται στο ότι λειτουργούν αποτρεπτικά σε σχέση με την πιθανότητα διαφυγής ενός κατηγορουμένου και τη μη εμφάνισή του στη δίκη. Όντως, εν προκειμένω, πέραν των στενών σχέσεων με τις Κατεχόμενες περιοχές, δεν υπάρχουν οποιοιδήποτε δεσμοί με τη Δημοκρατία. Ο Εφεσείων γεννήθηκε στην Τουρκία (Σμύρνη), έζησε στο Ισραήλ ενώ με το Πορτογαλικό, το οποίο κατέχει λόγω Εβραϊκής καταγωγής, διαθέτει συνολικά τρία διαβατήρια, καθώς και «έγγραφα» των Κατεχομένων περιοχών, στις οποίες και διαμένει για μεγάλα χρονικά διαστήματα και συγκεκριμένα στο κατεχόμενο Τρίκωμο. Ούτε κάποιο συγγενικό πρόσωπο ούτε και κάποια περιουσία έχει στις ελεγχόμενες από τη Δημοκρατία ελεύθερες περιοχές. Η μόνη σχέση που έχει με τις ελεύθερες περιοχές είναι η χρήση του Αεροδρομίου Λάρνακας όταν αυτό τον εξυπηρετεί σε δρομολόγια και η συνεπαγόμενη αναγκαστική διέλευσή του, μέσω των οδοφραγμάτων, κατά τις αφίξεις ή αναχωρήσεις του από την Κύπρο.
Ήταν λοιπόν καθόλα εύλογη η διαπίστωση περί ανυπαρξίας δεσμών του Εφεσείοντος με τη Δημοκρατία και απολύτως ορθή η σημασία η οποία αποδόθηκε πρωτοδίκως στο στοιχείο αυτό (Μωυσίδης v. Αστυνομίας (2005) 2 Α.Α.Δ. 138). Η παντελής ανυπαρξία οποιωνδήποτε δεσμών καθιστούσε υπαρκτό τον κίνδυνο φυγοδικίας. Η δε οικονομική δυνατότητα ενός ατόμου για την παροχή εγγυήσεων δεν επενεργεί απαρέγκλιτα ως ασπίδα για την υπερφαλάγγιση της σοβαρότητας των αδικημάτων τα οποία αντιμετωπίζει, ώστε να αποδυναμώνεται ο κίνδυνος φυγοδικίας (Memic κ.ά. v. Δημοκρατίας, Ποιν. Έφ. 81/2019 κ.ά. ημερ. 16.7.19, ECLI:CY:AD:2019:B314, Diab v. Γενικός Εισαγγελέας, Ποιν. Έφ. Ε151/2019, ημερ. 13.8.19). Ούτε βέβαια συμφωνούμε ότι τα αναφερθέντα ζητήματα υγείας ήταν τέτοιας μορφής που θα μπορούσαν ή θα έπρεπε να διαφοροποιήσουν την πρωτόδικη διαταγή. Είμαστε βέβαιοι ότι οι αρμόδιες Αρχές λαμβάνουν όλα τα απαραίτητα και ενδεικνυόμενα μέτρα για τη διαφύλαξη της υγείας του, στα πλαίσια των καθηκόντων τους με βάση τον Νόμο και τους Κανονισμούς.
Στη βάση όλων των ανωτέρω η έφεση απορρίπτεται.
Χ.Β. ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ, Δ.
Μ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ, Δ.
Μ.Γ. ΠΙΚΗΣ, Δ.