ΕΦΕΤΕΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
(Ποινική Έφεση Αρ. 239/23)
11 Ιουλίου 2024
[Χ.Β. ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ, Μ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ, Μ.Γ. ΠΙΚΗΣ, Δ/ΣΤΕΣ]
ΑΝΤΩΝΗΣ ΦΡΑΓΚΟΥΔΗΣ
Εφεσείων
v.
ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ
Εφεσίβλητης
--------------------------------------------
Α. Κορέλλης για Αγγελίδης, Ιωαννίδης, Λεωνίδου Δ.Ε.Π.Ε., για τον Εφεσείοντα
Π. Βαρνάβας για Γενικόν Εισαγγελέα, για την Εφεσίβλητη
ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ, Δ.: Η απόφαση είναι ομόφωνη και θα δοθεί από την Παπαδοπούλου, Δ.
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ, Δ.: Ο Εφεσείων κρίθηκε ένοχος πρωτοδίκως μετά από παραδοχή σε κατηγορίες (1) Συνωμοσίας προς διάπραξη κακουργήματος και ειδικότερα της εισαγωγής εκρηκτικών υλών κατά παράβαση του Άρθρου 4(4)(α) του περί Εκρηκτικών Υλών Νόμου, Κεφ. 54 και του Άρθρου 371 του Ποινικού Κώδικα, Κεφ. 154, (2) Συνωμοσίας προς διάπραξη κακουργήματος και ειδικότερα της κατοχής εκρηκτικών υλών χωρίς άδεια από τον Επιθεωρητή Εκρηκτικών Υλών κατά παράβαση του Άρθρου 4(4)(δ) του περί Εκρηκτικών Υλών Νόμου, Κεφ. 54 και του Άρθρου 371 του Ποινικού Κώδικα, Κεφ. 154, και (3) Εισαγωγής Εκρηκτικών Υλών και ειδικότερα 303.000 κροτίδων χωρίς άδεια κατά παράβαση των Άρθρων 4(4)(α) και 5 του περί Εκρηκτικών Υλών Νόμου, Κεφ. 54 και των Άρθρων 20 και 21 του Ποινικού Κώδικα, Κεφ. 154. Στον Εφεσείοντα το Κακουργοδικείο επέβαλε ποινή φυλάκισης 10 μηνών στην 2η Κατηγορία και 2 ετών στην 3η Κατηγορία ενώ δεν επέβαλε καμία ποινή στην 1η Κατηγορία.
Οι επιβληθείσες ποινές προσβάλλονται με τρεις Λόγους Έφεσης. Συγκεκριμένα προβάλλεται: (1) Ότι η ποινή διετούς φυλάκισης στην 3η Κατηγορία είναι έκδηλα υπερβολική υπό το φως των συνθηκών διάπραξης των αδικημάτων και των προσωπικών περιστάσεων του Εφεσείοντος (Πρώτος Λόγος Έφεσης), (2) Ότι η επιβληθείσα ποινή ήταν αποτέλεσμα σφαλμάτων αρχής και ή απόρροια αυθαίρετων συμπερασμάτων του πρωτόδικου Δικαστηρίου το οποίο λανθασμένα θεώρησε ότι τα υπό εκδίκαση αδικήματα βρίσκονται σε έξαρση, εσφαλμένα εξέλαβε τον αριθμό των κροτίδων ως επιβαρυντικό παράγοντα, εσφαλμένα θεώρησε ότι απειλείται η κοινωνία της Κύπρου από τις κροτίδες και κακώς αντιμετώπισε το αδίκημα ως σοβαρό (Δεύτερος Λόγος Έφεσης), και, (3) Ότι εσφαλμένα δεν προσδόθηκε ανασταλτικός χαρακτήρας στις επιβληθείσες ποινές φυλάκισης (Τρίτος Λόγος Έφεσης).
Στο σημείο αυτό δραττόμαστε της ευκαιρίας να επισημάνουμε μια εσφαλμένη πρακτική που διαπιστώνεται όλο και συχνότερα στον τρόπο δήλωσης των γεγονότων για σκοπούς ποινής ενώπιον πρωτόδικων Δικαστηρίων. Αναγκαίο είναι να δηλώνονται ενώπιον του Δικαστηρίου μόνο γεγονότα και όχι το τι ανέφερε κάποιος μάρτυρας σε κατάθεση που έδωσε. Τέτοια αναφορά μπορεί να θεωρηθεί «γεγονός» μόνο ως προς το ότι ο μάρτυρας όντως το ανέφερε και ως τίποτε περισσότερο. Όπως λέχθηκε στην Κρυβούς ν. Αστυνομίας, Ποιν. Έφ. 71/23, ημερ. 21.7.2023, η καθιερωθείσα ορθή δικονομική πρακτική για τα όσα ακολουθούν την παραδοχή ενός κατηγορούμενου:
«…δεν είναι άλλη από αυτήν η οποία καταγράφεται στο σύγγραμμα «Ποινική Δικονομία Στην Κύπρο», 2013, του Γ.Μ. Πική, η οποία έχει ως εξής (σ. 147):
«Μετά την καταγραφή παραδοχής της κατηγορίας τα γεγονότα εξηγούνται από τον Κατήγορο με μεγαλύτερη λεπτομέρεια από ό,τι διαγράφονται στις λεπτομέρειες της κατηγορίας και ο κατηγορούμενος ακούεται προς μετριασμό της ποινής».
Μετά την παραδοχή λοιπόν, προτού προχωρήσει το Δικαστήριο στην επιβολή ποινής, απαιτείται παράθεση (έκθεση) των γεγονότων και όπως περαιτέρω εξηγείται στο σύγγραμμα «Το Δίκαιο της Απόδειξης», 2014, Τ. Ηλιάδης & Ν.Γ. Σάντης (σ. 1016):
«Κατά την παράθεση των γεγονότων, η Κατηγορούσα Αρχή πληροφορεί με διαύγεια, ακρίβεια και επαρκή λεπτομέρεια το Δικαστήριο, τον κατηγορούμενο αλλά και το κοινό, για τη βάση της υπόθεσής της».
Τη δικαιολογητική βάση για την ως άνω πρακτική εξηγούν εύστοχα οι Α. Καπαρδής και Η. Στεφάνου στο σύγγραμμα «Επιμέτρηση και Επιβολή Ποινών στο Κυπριακό Νομικό Σύστημα», 2020 (σ. 326), τονίζοντας αφενός ότι όταν ένας κατηγορούμενος παραδέχεται τις κατηγορίες δεν πράττει τίποτε περισσότερο από το να αποδέχεται τις λεπτομέρειες ως αυτές καταγράφονται στο κατηγορητήριο και αφετέρου ότι με την παραδοχή δεν αποδέχεται καμμιά περίσταση τέλεσης η οποία δεν συνιστά συστατικό στοιχείο της κατηγορίας και καμμιά μαρτυρία η οποία περιλαμβάνεται στο μαρτυρικό υλικό της υπόθεσης. Εξ ου και απαιτείται παράθεση γεγονότων τα οποία περιβάλλουν τη διάπραξη ενός αδικήματος και όπως καταλήγουν οι Καπαρδής και Στεφάνου (σ. 326):
«Η βάση των γεγονότων λοιπόν, πέραν των λεπτομερειών της κατηγορίας, επί των οποίων το δικαστήριο επιμετρά την ποινή καθορίζεται μόνο μετά την παράθεση των γεγονότων από την Κατηγορούσα Αρχή και την αποδοχή των γεγονότων αυτών από την Υπεράσπιση».
………………….
Όπως έχει τονιστεί στην υπόθεση Μιχαήλ ν. Αστυνομίας (2009) 2 Α.Α.Δ. 243 το καθήκον για πληροφόρηση του Δικαστηρίου περί των πραγματικών γεγονότων τα οποία δυνατόν να επηρεάσουν τον καθορισμό της ποινής «το έχει τόσο η πλευρά του κατηγορουμένου, όσο και της Κατηγορούσας Αρχής». Ως προς το καθήκον και των δύο πλευρών να ενημερώσουν το Δικαστήριο είτε για διαπραχθέν είτε για επικείμενο σφάλμα αρχής σχετική είναι η υπόθεση Hartrey (1993) 14 Cr. App. R. (S) 507, CA».
Τα γεγονότα εν προκειμένω ως είχαν τεθεί ενώπιον του Κακουργοδικείου περιείχαν εκτενή αναφορά σε δηλώσεις που έγιναν σε καταθέσεις που λήφθηκαν. Από αυτά παραθέτουμε μία σύνοψη των όσων μπορούν να θεωρηθούν ως γεγονότα στον βαθμό που αφορούν στον Εφεσείοντα:
1. Στις 15.3.2023 δόθηκε πληροφορία στην Αστυνομία ότι ο Εφεσείων μαζί με τον Γ.Σ. ασχολούνται με την εισαγωγή και εμπορία μεγάλων ποσοτήτων κροτίδων και βεγγαλικών από την οποία αποκομίζουν μεγάλα κέρδη ενώ ανέμεναν την παραλαβή μεγάλου φορτίου κροτίδων που θα εισήγετο μέσω της εταιρείας S.M. Hellenic Cargo Freight Logistics Ltd στη Λεμεσό. Στις 16.3.2023 η αποθήκη που η εν λόγω εταιρεία διατηρεί στον Ύψωνα (πιο κάτω η «Αποθήκη») τέθηκε υπό παρακολούθηση από μέλη της Υ.ΚΑ.Ν. Αρχηγείου. Περί ώρα 09:30 στην Αποθήκη κατέφθασε ένα ρυμουλκό φορτηγό και κατά την εκφόρτωση του περιεχομένου του εντοπίστηκαν δύο παλέτες έκαστη των οποίων ήταν τυλιγμένη με μαύρη πλαστική μεμβράνη και επί αυτής είχε κόλλες Α4 στις οποίες αναγραφόταν «ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ +35797952… ΛΕΜΕΣΟΣ».
2. Μετά από γραπτή συγκατάθεση του Μ.Κ.9 διεξήχθη έρευνα στις δύο παλέτες. Στην πρώτη ανευρέθηκαν έντεκα χάρτινα κιβώτια εντός των οποίων εντοπίστηκαν συνολικά 55.000 κόκκινες κροτίδες Barbarossa 3 Shots και δέκα χάρτινα κιβώτια εντός των οποίων εντοπίστηκαν 3.000 μαύρες κυλινδρικές κροτίδες. Στη δεύτερη παλέτα ανευρέθηκαν 49 χάρτινα κιβώτια εντός των οποίων εντοπίστηκαν 245.000 κροτίδες Barbarossa 3 Shots. Αφού λήφθηκε έγκριση σύμφωνα με τον περί Καταστολής του Εγκλήματος (Ελεγχόμενη Παράδοση και άλλες Ειδικές Διατάξεις) Ν.3(Ι)/1995, μέρος των κροτίδων αντικαταστάθηκε και προστέθηκαν ομοιώματα με σκοπό να γίνει ελεγχόμενη παράδοση. Μέρος των κροτίδων που εντοπίστηκαν παραλήφθηκαν για επιστημονικές εξετάσεις από τον πυροτεχνουργό της Αστυνομίας και μέρος της εκρηκτικής ύλης που εντοπίστηκε σε έκαστο είδος κροτίδας τοποθετήθηκε σε γυάλινα μπουκαλάκια τα οποία στάληκαν για εξετάσεις στο Κρατικό Χημείο.
3. Την ίδια μέρα περί ώρα 10:00 τα μέλη της Υ.ΚΑ.Ν. Αρχηγείου εντόπισαν τον Εφεσείοντα και τον Γ.Σ. εντός αυτοκινήτου με αριθμούς εγγραφής ΜΤΒ… μάρκας Toyota έξω από τα γραφεία της εταιρείας Hellenic Cargo Freight Logistics Limited στο Ζακάκι. Ο Εφεσείων εξήλθε του αυτοκινήτου και εισήλθε στα γραφεία της εταιρείας και, επέστρεψε πίσω μετά από λίγα λεπτά κρατώντας κάποια έγγραφα. Το όχημα ακολούθως αναχώρησε και κατευθύνθηκε προς την περιοχή της Αποθήκης στον Ύψωνα, όπου περιφέρετο για αρκετή ώρα. Περί ώρα 13:00 όταν ο Εφεσείων και ο Γ.Σ. σταμάτησαν στην οδό Αγοράς, επενέβησαν τα μέλη της Υ.ΚΑ.Ν. Αφού τους ενημέρωσαν για τον λόγο της παρουσίας τους και τον εντοπισμό των κροτίδων στην Αποθήκη, τα δύο πρόσωπα απάντησαν «εν έχουμε τίποτε». Σε έρευνα που έγινε στο αυτοκίνητο με αριθμούς εγγραφής ΜΤΒ… εντοπίστηκαν τρία έγγραφα που αφορούσαν το προαναφερόμενο εμπόρευμα και συγκεκριμένα, αντίγραφο απόδειξης λιανικής πώλησης της εταιρείας ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ Γ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΕΕ, απόδειξη της εταιρείας SM HELLENIC CARGO στο όνομα ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ, έγγραφο της εταιρείας SM HELLENIC CARGO που φέρει τίτλο «release way bill» στο όνομα ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ και ένα κινητό τηλέφωνο μάρκας ΝΟΚΙΑ. Αφού επιστήθηκε η προσοχή τους στον Νόμο, ο Εφεσείων και ο Γ.Σ. ανέφεραν ότι θέλουν να μιλήσουν με τον δικηγόρο τους, και μετέβηκαν για ανάκριση στα γραφεία του Τ.Α.Ε. Λεμεσού.
4. Από μαρτυρία που λήφθηκε προέκυψε ότι οι παλέτες ήρθαν από τον Πειραιά στο Λιμάνι Λεμεσού στις 15.3.2023 με το πλοίο Alassa με παραλήπτη τον Γεώργιο Παπαδόπουλο με τον αριθμό τηλεφώνου +35797952… που αναγράφεται ανωτέρω. Ο αριθμός της κάρτας SIM που ήταν στο ΝΟΚΙΑ κινητό τηλέφωνο διαπιστώθηκε ότι ήταν ο πιο πάνω, που αντιστοιχούσε και σε αυτόν που αναγράφετο στις κόλλες Α4 που ήταν κολλημένες στις παλέτες, καθώς και στην απόδειξη λιανικής πώλησης που είχε εντοπιστεί στο όχημα με αριθμό εγγραφής ΜΒΤ….
5. Από καταθέσεις υπαλλήλων της SM Hellenic Cargo και της θυγατρικής της εταιρείας Transbox, υπήρξε μαρτυρία ότι άντρας επικοινώνησε με τα γραφεία της πρώτης και ρώτησε κατά πόσο είχαν έρθει τα εμπορεύματα του Γεώργιου Παπαδόπουλου και έλαβε απάντηση πως όντως είχαν έρθει και θα μπορούσε να περάσει από τα γραφεία για να πληρώσει και να του παραδοθεί το Release Way Bill. Περί ώρα 10:00 - 10:30 της 16.3.2023 κάποιος άντρας μετέβηκε στα γραφεία της SM Hellenic Cargo και αφού πλήρωσε το ποσό των €357, του παραδόθηκαν τα τρία έγγραφα που εντοπίστηκαν στο όχημα ΜΒΤ…. Σε τηλεφώνημα που έγινε στα γραφεία της Transbox από το κινητό τηλέφωνο με αριθμό 97952… υποβλήθηκε ερώτηση κατά πόσο τα εμπορεύματα στο όνομα Γεώργιος Παπαδόπουλος μπορούσαν να παραδοθούν στο Ζύγι και, όταν ενημερώθηκε ότι αυτό μπορούσε να γίνει μόνο την επόμενη μέρα, το πρόσωπο που κάλεσε είπε ότι πιθανόν να πήγαινε από τις Αποθήκες την ίδια μέρα.
6. Σε ανακριτική κατάθεση που λήφθηκε από τον Εφεσείοντα στις 17.3.2023 αυτός ανέφερε ότι στις 16.3.2023 με τον Γ.Σ. είχαν έρθει στην Λεμεσό με σκοπό να παραλάβουν αυτοκίνητο μάρκας Mercedes GLE από το Λιμάνι. Το τηλέφωνο μάρκας ΝΟΚΙΑ με αριθμό 97952… είναι δικό του και τα έγγραφα που εντοπίστηκαν στο όχημα με αριθμούς εγγραφής ΜΒΤ… τα είχε παραλάβει ο ίδιος από την εταιρεία SM Hellenic Cargo. Επρόκειτο να παραλάβει τρία κλιματιστικά που είχε πληρώσει και στείλει κάποιος Ελλαδίτης με όνομα Γιώργος Παπαδόπουλος τα οποία θα τοποθετούσε στο σπίτι της φίλης του. Όσον αφορά στον Γεώργιο Παπαδόπουλο ο Εφεσείων είπε ότι θα προσπαθούσε να βρει το τηλέφωνο του και θα το έδινε στην Αστυνομία. Για τον Γ.Σ. είπε ότι γνώριζε μόνο για το αυτοκίνητο που θα παραλάμβαναν.
7. Από εξετάσεις που έγιναν προέκυψε ότι όντως υπήρχε αυτοκίνητο μάρκας Mercedes για παραλαβή, το οποίο εκτελωνίστηκε τελικά στις 20.3.2023.
8. Κατόπιν εκτέλεσης Ευρωπαϊκής Εντολής Έρευνας λήφθηκε κατάθεση από τον ιδιοκτήτη του καταστήματος ηλεκτρικών ειδών ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ Γ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΕΕ στην Ελλάδα, ο οποίος ανέφερε ότι δύο Κύπριοι είχαν αγοράσει κλιματιστικά στις 8.3.2023, οπότε και εξέδωσε την απόδειξη που εντοπίστηκε στο όχημα με αριθμούς εγγραφής ΜΒΤ… και στην οποία αναγράφεται ο αριθμός τηλεφώνου του Εφεσείοντος. Όπως περαιτέρω αναφέρθηκε σε κατάθεση ιδιοκτήτη μεταφορικής εταιρείας στην Ελλάδα, στις 10.3.2023 παρέλαβε από οδηγό φορτηγού τις παλέτες με παραλήπτη τον Γεώργιο Παπαδόπουλο και απόδειξη για αγορά κλιματιστικών.
9. Ο Εφεσείων επέστρεψε στην Κύπρο από την Αθήνα με πτήση της SkyExpress στις 9.3.2023.
10. Από την εξέταση στην οποία προέβη ο πυροτεχνουργός της Αστυνομίας Μ.Κ.7 στις πέντε κροτίδες χρώματος μαύρου και στο κουτί που περιείχε 50 κροτίδες χρώματος κόκκινου, προέκυψε πως έκαστη κροτίδα τύπου Barbarossa 3 Shots έχει μήκος 75 χιλιοστά και διάμετρο 5 χιλιοστά και περιέχει πυροτεχνική σύνθεση βάρους 0.8 γραμμαρίων. Η μία άκρη είναι κλειστή με αδρανή ύλη ενώ στην άλλη άκρη υπάρχει πυρείο εναύσεως που καίγεται σε 7-8 δευτερόλεπτα προκαλώντας έναυση της πυροτεχνικής σύνθεσης η οποία εκρήγνυται διαδοχικά σε τρεις φάσεις. Οι κροτίδες τύπου Barbarossa 3 Shots βρίσκονταν σε καλή και χρησιμοποιήσιμη κατάσταση. Αυτές περιείχαν θείο, ιόντα καλίου, χλωρικά ιόντα, αλουμίνιο και μαγνήσιο.
Έκαστη κροτίδα χρώματος μαύρου έχει μήκος 10 εκατοστόμετρα, διάμετρο δυόμιση εκατοστόμετρα και περιέχει ποσότητα πυροτεχνικής σύνθεσης βάρους 20 γραμμαρίων. Η μια άκρη είναι κλειστή με πλαστικό πώμα, ενώ από την άλλη προεξέχει ταχύκαυστο σχοινί 10εκ. που καίγεται σε χρόνο 7-8 δευτερολέπτων προκαλώντας έναυση της πυροτεχνικής σύνθεσης η οποία αρχικά καίγεται βραδέως, παράγοντας έντονη φλόγα διάρκειας 10 δευτερολέπτων και ακολούθως εκρήγνυται. Οι μαύρες κροτίδες βρίσκονταν σε καλή και χρησιμοποιήσιμη κατάσταση. Αυτές περιείχαν θείο, ιόντα καλίου, υπερχλωρικά ιόντα και αλουμίνιο.
Τα προαναφερόμενα στοιχεία έκαστου είδους κροτίδας θα μπορούσαν να αποτελέσουν μείγμα πυροτεχνικής σύνθεσης. Τα υλικά των δύο ειδών κροτίδων είναι εργοστασιακά, εντάσσονται στην κατηγορία των ειδών πυροτεχνίας και περιέχουν ποσότητα πυροτεχνικής σύνθεσης η οποία είναι εκρηκτική ύλη χαμηλής ισχύος. Τα υλικά των πιο πάνω κροτίδων, με την πυροδότηση τους, εκρήγνυνται προκαλώντας θερμικό, ηχητικό και αερο-πυροτεχνικό αποτέλεσμα. Τυχόν πυροδότηση τους πλησίον του ανθρωπίνου σώματος δύναται να επιφέρει σοβαρό τραυματισμό.
11. Η εισαγωγή, κατοχή, μεταφορά και χρήση των πιο πάνω υλικών απαγορεύεται χωρίς την άδεια του Επιθεωρητή Εκρηκτικών Υλών. Ουδείς εκ των Εφεσείοντος και Γ.Σ. είχε άδεια εισαγωγής, κατοχής ή άλλη άδεια που σχετίζεται με εκρηκτικές ύλες.
12. Το συνολικό βάρος της εκρηκτικής ύλης που περιείχαν οι κροτίδες που εντοπίστηκαν στις παλέτες ανέρχεται περί τα 300kg.
Τονίζουμε εν πρώτοις ότι το Εφετείο δεν κρίνει πρωτογενώς το ύψος της ποινής που επιβλήθηκε αλλά απλώς εξετάζει το κατά πόσο αυτή εντάσσεται στο πλαίσιο που καθορίζεται από τη νομολογία και που αρμόζει στα ιδιαίτερα περιστατικά της υπόθεσης. Εξουσία επέμβασης παρέχεται μόνο όπου η επιβληθείσα ποινή, αντικειμενικά κρινόμενη, είναι είτε έκδηλα υπερβολική είτε έκδηλα ανεπαρκής (βλ. μεταξύ άλλων, Γενικός Εισαγγελέας ν. Terzelaki, Ποιν. Έφ. 6/23, ημερ. 4.6.2024 και S.J.L. v. Δημοκρατίας, Ποιν. Έφ. 129/21, ημερ. 27.10.2022). Όπως λέχθηκε στην Γεωργίου ν. Αστυνομίας (1991) 2 Α.Α.Δ. 525:
«Το στοιχείο της υπερβολικότητας της ποινής πρέπει να είναι έκδηλο ώστε να δικαιολογείται η επέμβαση του Εφετείου προς εξουδετέρωση της υπερβολής και αποκατάσταση της πρέπουσας αναλογικότητας μεταξύ της σοβαρότητας του εγκλήματος, έννοιας που είναι συνυφασμένη και με το άτομο και τις συνθήκες του παραβάτη (Βλ. Nicosia Police and Djemal Ahmed, 3 R.S.C.C. 50) αφενός, και της ποινής η οποία επιβάλλεται, αφετέρου, όπως ορίζει η νομολογία (Philippou v Republic (ανωτέρω), Βλ. επίσης μεταξύ άλλων Demetriou v Republic (1988) 2 C.L.R., 175, Κωνσταντίνου ν Δημοκρατίας, (1989) 2 Α.Α.Δ. 224, και Φιλίππου άλλως "Φαλκονέτι" ν Αστυνομίας, (1989) 2 Α.Α.Δ. 245). Η υπερβολή πρέπει να έχει αντικειμενικό έρεισμα όπως υποδηλώνει ο όρος έκδηλη, δηλαδή να είναι φανερή σε οποιοδήποτε έχει να συσχετίσει με το μέτρο του δικαίου, τη σοβαρότητα του εγκλήματος με την τιμωρία η οποία επιβάλλεται. Έκδηλη υπερβολή μπορεί να τεκμηριωθεί με αναφορά σε ένα από δύο παράγοντες ή και σε συνδυασμό των δύο:-
(1) Πασιφανή έλλειψη αντιστοιχίας μεταξύ της σοβαρότητας του εγκλήματος και της ποινής που επιβάλλεται, και
(2) Ουσιώδη απόκλιση της ποινής που επιβάλλεται από το πλαίσιο που οριοθετεί η νομολογία του Ανωτάτου Δικαστηρίου, νοουμένου ότι οι δικαστικές αποφάσεις παρέχουν σταθερές ενδείξεις για την ύπαρξη τέτοιου πλαισίου. Η ομοιομορφία στη μεταχείρηση των παραβατών που συνάδει και με την αρχή της ισότητας που καθιερώνει το άρθρο 28, αποτελεί βασική αρχή του δικαίου. Το πλαίσιο το οποίο διαγράφεται από τη νομολογία ως προς την τιμωρία συγκεκριμένων τύπων εγκλημάτων είναι απαρέγκλιτα ευρύ ανάλογο με την ανομοιογένεια των γεγονότων που μπορεί να συνθέσουν το ίδιο αδίκημα».
Μελετώντας την επιχειρηματολογία του ευπαίδευτου συνηγόρου για τον Εφεσείοντα κρίνουμε χρήσιμο να εξετάσουμε τους Λόγους Έφεσης 1 και 2 μαζί, εφόσον αμφότεροι αφορούν στο ύψος της ποινής που επιβλήθηκε πρωτοδίκως.
Πρώτος και Δεύτερος Λόγος Έφεσης
Ο συνήγορος, με παραπομπή σε νομολογία, εισηγήθηκε ότι η επιβληθείσα ποινή εν προκειμένω, ξεπέρασε τα όρια της αυστηρότητας. Σημειώνουμε ότι για τα αδικήματα της Εισαγωγής και Κατοχής Εκρηκτικών Υλών στο Άρθρο 4 του περί Εκρηκτικών Υλών Νόμου, Κεφ. 54 προβλέπεται ποινή φυλακίσεως μέχρι 10 έτη ή πρόστιμο μέχρι €5.000, ενώ για τα αδικήματα της Συνωμοσίας προς Διάπραξη Κακουργήματος στο Άρθρο 371 του Ποινικού Κώδικα, Κεφ. 154 προβλέπεται ποινή φυλακίσεως μέχρι 7 έτη.
Δεν θα συμφωνήσουμε με την θέση του ευπαιδεύτου συνηγόρου για τον Εφεσείοντα περί υπερεκτίμησης της σοβαρότητας των αδικημάτων από το Κακουργοδικείο. Ορθά το πρωτόδικο Δικαστήριο θεώρησε ότι πρόκειται για αδικήματα που βρίσκονται σε έξαρση και των οποίων απαιτείται η γενική καταστολή. Ούτε και όφειλε το Κακουργοδικείο να συγκρίνει την υπό κρίση υπόθεση με τον αριθμό υποθέσεων που καταχωρίζονται σε σχέση με παντελώς διαφορετικής φύσης αδικήματα, όπως αυτά που αφορούν σε σεξουαλικά αδικήματα όπως εισηγήθηκε ο συνήγορος. Σύμφωνους μας βρίσκει η πιο κάτω περικοπή από την πρωτόδικη Απόφαση:
«…Το φαινόμενο «κροτίδες» και οι προεκτάσεις του, στις μέρες μας, αποτελούν μια τέτοια κοινωνική συνθήκη, μπροστά στην οποία, το Δικαστήριο, ασφαλώς δεν μπορεί να αδιαφορεί. Ιδιαιτέρως, επειδή προκύπτει να είναι πολύ διαδεδομένο μεταξύ νεαρών ατόμων, σε μεγάλο βαθμό, ακόμη και ανήλικων. Το παρατηρούμε έντονα, κατά την περίοδο των εορτασμών του Πάσχα, αλλά και σε αθλητικούς χώρους και πολύ συχνά, σε διάφορους άλλους χώρους και εκδηλώσεις, ακόμη και στα σχολεία, πολλές φορές και υπό συνθήκες συνωστισμού. Αρκετές ήταν οι περιπτώσεις, που, από την χρήση τους, εκτός της δημόσιας οχληρίας, προκλήθηκε βλάβη σε πρόσωπα, περισσότερο μάλιστα σε ανήλικους, καθώς και ζημιά σε περιουσία. Το καθήκον του Δικαστηρίου για αποτελεσματική εφαρμογή του Νόμου, για προστασία της κοινωνίας, επιβάλλει, όταν αφορά βεβαίως παράνομη συμπεριφορά, την καθήλωση του εν λόγω φαινομένου, μέσω της τιμωρίας».
Ατυχή, θα χαρακτηρίζαμε, τον παραλληλισμό της εισαγωγής κροτίδων χωρίς άδεια με τη λαθραία εισαγωγή τσιγάρων στον οποίο προέβη ο συνήγορος για τον Εφεσείοντα. Τα αδικήματα που αφορούν σε εκρηκτικές ύλες, έστω χαμηλής ισχύος, δύνανται να προκαλέσουν τραυματισμό και ζημιά σε περιουσία ενώ προκαλούν αισθήματα φόβου και ανασφάλειας στους πολίτες. Τέτοια αισθήματα φόβου και ανασφάλειας είναι όντως ιδιαίτερα έντονα όσον αφορά στη χρήση κροτίδων στις περιπτώσεις που περιέγραψε και το Κακουργοδικείο ανωτέρω.
Όντως οι εκρηκτικές ύλες στις οποίες αφορά η παρούσα υπόθεση ήταν η κάθε μια χαμηλής ισχύος. Επίσης ορθή είναι η επισήμανση του κ. Κορέλλη ότι η υπόθεση Καραπατέας ν. Δημοκρατίας (2014) 2 Α.Α.Δ. 664 στην οποία επικυρώθηκε ποινή φυλακίσεως 2 ετών χαρακτηριζόμενη ως αυστηρή, αφορούσε σε κατοχή ποσότητας 1.875kg εκρηκτικών υλών υπό μορφή κροτίδων, πυροτεχνημάτων και βεγγαλικών, ενώ η επίδικη ποσότητα εκρηκτικών υλών ανέρχετο σε 300kg. Από την άλλη η παρούσα υπόθεση αφορά δεκαπλάσια περίπου ποσότητα κροτίδων από αυτή στην Καραπατέας, το οποίο μεγιστοποιεί τον κίνδυνο υλικής ζημιάς και τραυματισμού από την εμπορία τους καθότι μπορούσαν να προμηθευτούν σε πολύ μεγαλύτερο αριθμό ατόμων.
Πρόσθετα, η σχετική εισήγηση παραγνωρίζει το γεγονός ότι εδώ υπήρξε οργανωμένη επιχείρηση εισαγωγής των κροτίδων με έντονο το στοιχείο του σχεδιασμού. Όπως λέχθηκε και στην Domotov v. Αστυνομίας (1996) 2 Α.Α.Δ. 328:
«Ο σχεδιασμός λοιπόν είναι το ανησυχητικό και συνάμα το επιβαρυντικό στοιχείο της υπόθεσης, που καθιστά τη φυλάκιση ορθολογικά και αντικειμενικά σωστή επιλογή του δικαστηρίου. Σε συσχετισμό φυσικά με την ανάγκη αποτροπής...».
Ο Εφεσείων στην υπό κρίση περίπτωση μετέβη στην Ελλάδα όπου αγόρασε δύο κλιματιστικά λαμβάνοντας σχετική απόδειξη λιανικής πώλησης. Ακολούθως οι επίδικες κροτίδες φορτώθηκαν σε πλοίο με παραλήπτη ανύπαρκτο πρόσωπο στην Κύπρο με τη χρήση των αποδείξεων αγοράς των κλιματιστικών και ο Εφεσείων επέστρεψε στην Κύπρο για να τις παραλάβει στο όνομα του προσώπου αυτού. Στην επικοινωνία του με τις εταιρείες εκφόρτωσης ο Εφεσείων απέκρυπτε την πραγματική του ταυτότητα. Το πλέον σοβαρό, όμως ήταν η δημιουργία ψευδούς αντίληψης σε όλους τους επιβαίνοντες επί του πλοίου ότι μετέφεραν κλιματιστικά, με πλήρη αδιαφορία ως προς τους κινδύνους που εγκυμονούσε η μεταφορά εκρηκτικών υλών. Πιστεύουμε πως εύκολα γίνονται αντιληπτοί οι κίνδυνοι από τυχόν απρόβλεπτη ανάφλεξη και συνολική ανεξέλεγκτη έκρηξη 300kg εκρηκτικής ύλης, το οποίο πέραν της ανυπολόγιστης υλικής ζημιάς, θα έθετε σε άμεσο κίνδυνο τη ζωή των επιβαινόντων στο πλοίο. Η ίδια αδιαφορία ως προς την ασφάλεια ατόμων επιδείχθηκε και προς όλα τα λοιπά πρόσωπα που χειρίστηκαν τις παλέτες για σκοπούς μεταφοράς και αποθήκευσης. Τα πιο πάνω κατατάσσουν την παρούσα στις πλέον σοβαρές υποθέσεις του είδους της.
Ορθά επιπλέον έλαβε υπόψη του το Κακουργοδικείο το ότι, όσο και αν η εκρηκτική ύλη που περιείχαν οι επίδικες κροτίδες ήταν χαμηλής ισχύος, ο κίνδυνος πρόκλησης σωματικής βλάβης ή ζημιάς ήταν υπαρκτός.
Το Κακουργοδικείο έλαβε υπόψη τους μετριαστικούς παράγοντες που τέθηκαν ενώπιον του. Σε ειδική μνεία προέβη στο γεγονός ότι η νομολογία στην οποία έγινε επίκληση πρωτόδικα αφορούσε σαφώς σοβαρότερης μορφής αδικήματα τα οποία συνδέονταν με κατοχή και χρήση πυροβόλων όπλων και εκρηκτικών υλών για εγκληματικούς σκοπούς, πράγμα που δεν ίσχυε στην υπό εκδίκαση υπόθεση. Για το λευκό ποινικό μητρώο του Εφεσείοντος σημειώνεται ρητά ότι αποτελεί σημαντικό παράγοντα μετριασμού της ποινής.
Στο νεαρό της ηλικίας του Εφεσείοντος γίνεται ειδική αναφορά, καταγράφεται δε ότι «…Πρόκειται, συνεπώς για πρόσωπα νεαρής ηλικίας ή και εκείνης της ωριμότητας, στους οποίους, για τους προαναφερόμενους λόγους, θα επιδείξουμε και την ανάλογη επιείκεια κατά την ποινική αντιμετώπιση τους». Όπως, όμως, επισήμανε το Κακουργοδικείο δεν μπορούσε να παραγνωριστεί εκ του νεαρού της ηλικίας τους και μόνο το σύνολο των περιστάσεων της υπόθεσης, η φύση και η σοβαρότητα των αδικημάτων. Η αντιμετώπιση αυτή βρίσκεται σε συμφωνία με τη Νομολογία. Παραθέτουμε ενδεικτικά απόσπασμα από την απόφαση Cotorceanu v. Αστυνομίας, Ποιν. Έφ. 84/20, ημερ. 17.2.2021:
«Δεν μας αφήνει αδιάφορους το πολύ νεαρό της ηλικίας του Εφεσείοντος. Λήφθηκε όμως υπόψη αυτό το γεγονός τόσο στην επιλογή της ποινής όσο και στον καθορισμό του ύψους της. Ούτε σχετίζεται το διαπραχθέν έγκλημα με την εκδήλωση νεανικής έξαρσης ώστε να διαχωρίζει τα κίνητρα από εκείνα που κατά κανόνα επιδρούν στην διάπραξη αυτής της κατηγορίας εγκλημάτων. Το έγκλημα σχεδιάστηκε εν ψυχρώ και εκτελέστηκε με την ίδια αποφασιστικότητα. Το νεαρό της ηλικίας του παραβάτη δεν προσδίδει στη διάπραξη του εγκλήματος ιδιάζοντα χαρακτήρα».
Ομοίως, στην παραδοχή του Εφεσείοντος δόθηκε η ενδεικνυόμενη βαρύτητα. Λήφθηκε υπόψη ότι η παραδοχή καταδεικνύει και την έμπρακτη μεταμέλεια του (βλ. M.C.T. ν. Δημοκρατίας, Ποιν. Έφ. 222/20, ημερ. 14.10.2022). Παρά ταύτα, συμφωνούμε και με την διαπίστωση του Κακουργοδικείου ότι στην προκειμένη περίπτωση η Κατηγορούσα Αρχή είχε στη διάθεση της ικανοποιητική μαρτυρία η οποία θα μπορούσε να οδηγήσει σε καταδίκη του Εφεσείοντος. Τυγχάνουν εδώ εφαρμογής τα λεχθέντα στην Γενικός Εισαγγελέας ν. Πέτρου, Ποιν. Έφ. 71/22, ημερ. 1.12.2022:
«Το Κακουργιοδικείο κατά την επιμέτρηση της ποινής έλαβε υπόψη και την παραδοχή του Εφεσίβλητου. Ασφαλώς η παραδοχή του και η συνεργασία του με την Αστυνομία, ήταν παράγοντες που δικαιολογούσαν έκπτωση στην ποινή. Όμως η παραδοχή δεν έχει πάντα την ίδια δυναμική (Ghafari v. Αστυνομίας (2001) 2 ΑΑΔ 442, 454 και Inloo v. Αστυνομίας (2008) 2 ΑΑΔ 441). Εν προκειμένω, ο Εφεσίβλητος συνελήφθη επ΄ αυτοφώρω να κατέχει τα ναρκωτικά, και όπως ελέχθη πιο πάνω, είναι μετά την παρέμβαση της Αστυνομίας που αποφεύχθηκε η διοχέτευση τους σε τρίτα πρόσωπα. Η παραδοχή του είχε βεβαίως τη σημασία της, αλλά όπως τέθηκε στην Βασιλείου ν. Δημοκρατίας (2015) 2 ΑΑΔ 424, και επαναλήφθηκε στην Ανδρέου κ.ά. ν. Δημοκρατίας, Ποινική Έφεση Αρ. 34/17 (σχ. με 75/17), ημερ. 18.9.2019, αυτή δεν μπορεί έχει την αξία που θα είχε υπό άλλες περιστάσεις».
Ούτε θα συμφωνήσουμε με την εισήγηση ότι οι προσωπικές περιστάσεις του Εφεσείοντος δεν συνεκτιμήθηκαν ουσιαστικά αλλά μόνο λεκτικά. Το Κακουργοδικείο κατέγραψε όλες τις προσωπικές συνθήκες που αφορούσαν στον Εφεσείοντα, ορθά όμως διαπίστωσε ότι λόγω της εγγενούς σοβαρότητας των αδικημάτων που αυτός αντιμετώπιζε οι εν λόγω προσωπικές περιστάσεις δεν μπορούν να εξουδετερώσουν ή αποδυναμώσουν τον αποτρεπτικό χαρακτήρα που πρέπει να έχει η ποινή. Δεν διαπιστώνουμε οποιοδήποτε σφάλμα στην προσέγγιση αυτή του πρωτόδικου Δικαστηρίου το οποίο να δικαιολογεί την παρέμβαση μας.
Οι Λόγοι Έφεσης 1 και 2 δεν ευσταθούν.
Τρίτος Λόγος Έφεσης
Θέση του ευπαιδεύτου συνηγόρου αποτέλεσε ότι το Κακουργοδικείο δεν άσκησε δεόντως τη διακριτική του ευχέρεια ώστε να αναστείλει τις ποινές φυλάκισης που επέβαλε, παραγνωρίζοντας τη νομολογία που αφορά σε νεαρούς παραβάτες και την κοινωνική ανάγκη για αναμόρφωση αυτών.
Αναφορικά με το ζήτημα της αναστολής επαναλαμβάνουμε τα όσα λέχθηκαν στην πρόσφατη απόφαση Soliman v. Αστυνομίας, Ποιν. Έφ. 234/23, ημερ. 27.6.2024:
«Σε σχέση με την εισήγηση για αναστολή θα πρέπει να επαναλάβουμε πως η βασική νομολογιακή αρχή είναι ότι στο στάδιο αυτό επανεξετάζεται κάθε στοιχείο και κάθε παράγοντας ο οποίος δυνατόν να έχει σημασία ως προς την αναστολή. Όπως έχει τονιστεί στην υπόθεση Ιωσήφ v. Δημοκρατίας (2012) 2 Α.Α.Δ. 930: «[Η] υιοθέτηση οποιουδήποτε γενικού κανόνα θα συνιστούσε σφάλμα αρχής. Εναπόκειται στο δικαστήριο που έχει την ευθύνη επιβολής της ποινής να λάβει υπόψη στην κάθε περίπτωση τις περιστάσεις της υπόθεσης και οποιεσδήποτε προσωπικές περιστάσεις που αφορούν στον συγκεκριμένο κατηγορούμενο και, σε ορισμένες περιπτώσεις, την οικογένεια του με σκοπό να αποφασίσει κατά πόσο ενδείκνυται η αναστολή της εκτέλεσης της ποινής. Αυτό βέβαια συνεπάγεται την εκ νέου θεώρηση των συνθηκών διάπραξης του αδικήματος και των προσωπικών περιστάσεων του κατηγορούμενου και την απόδοση «διπλής βαρύτητας» σε όλους τους σχετικούς με το αδίκημα και τον αδικοπραγούντα παράγοντες ‑ είτε επιβαρυντικούς είτε μετριαστικούς ‑ οι οποίοι μπορούν να επηρεάσουν την απόφαση του δικαστηρίου για την αναστολή ή όχι της ποινής. Θεωρούμε ότι κατά την εξέταση του ζητήματος, σημαντικό ερώτημα είναι κατά πόσο η ανασταλείσα ποινή θα αντικατοπτρίζει την αντικειμενική σοβαρότητα του αδικήματος και θα εξυπηρετήσει τους πολλαπλούς σκοπούς της τιμωρίας».
Εν πρώτοις σημειώνεται ότι ο Εφεσείων είναι 24 ετών. Πρόκειται μεν για νεαρό πρόσωπο όχι όμως τόσο ιδιαίτερα νεαρής ηλικίας που να αφαιρεί από τις πράξεις του το στοιχείο της κρίσης. Ειδικά όπου οι περιστάσεις που περιβάλλουν τη διάπραξη των αδικημάτων επιδεικνύουν ακριβώς τέτοιο προσχεδιασμό. Ούτε και οι προσωπικές του περιστάσεις είναι τέτοιες που να μπορούν να χαρακτηριστούν ως ιδιάζουσες κατά τρόπο που να επέβαλλαν αναστολή της ποινής φυλάκισης, αντιθέτως θα λέγαμε ότι φαίνεται να προέρχεται από εύρωστη, συγκροτημένη οικογένεια.
Ούτε και στο σημείο αυτό διαπιστώνουμε κάποιο λόγο επέμβασης μας στην απόφαση του Κακουργοδικείου. Τυγχάνουν δε εφαρμογής τα πιο κάτω αναφερόμενα στην απόφαση Νεοφύτου ν. Αστυνομίας, Ποιν. Έφ. 9/21, ημερ. 29.7.2021:
«Δεν συμφωνούμε με την εισήγηση του Εφεσείοντα ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο είχε εσφαλμένη αντίληψη ως προς τις αρχές που διέπουν το ζήτημα της αναστολής ποινής φυλάκισης. Ούτε ότι περιόρισε καθ' οιονδήποτε τρόπο την ευχέρεια του να ανάστελλε την φυλάκιση που επέβαλε. Αυτό που προκύπτει από την απόφαση του είναι πως στην πλάστιγγα των υπέρ και των κατά της αναστολής υπερνίκησαν τα τελευταία.
Σε πλήρη συμφωνία με την Αριστοδήμου προσθέτουμε ότι ποινή φυλάκισης, που θα μπορούσε να θεωρηθεί και αυστηρή λόγω του εύρους της, μπορεί να απωλέσει το στοιχείο της αποτροπής εφόσον ανασταλεί, ακόμα και να καταστεί ανεπαρκής για την τιμωρία του καταδικασθέντα. Το στοιχείο της γενικής αποτροπής γεννάται από την αντίδραση του κοινού, μέσα στο οποίο είναι και ο επίδοξος παραβάτης, στο άκουσμα της ποινής που επιβλήθηκε στον καταδικασθέντα. Η ποινή φυλάκισης με αναστολή είναι ποινή φυλάκισης για όλους τους σκοπούς, με τη δραματική όμως διαφορά ότι η εκτέλεση της αναστέλλεται υπό όρους. Την αποτροπή δημιουργεί η επίπτωση που είχε η συναφής καταδίκη, με έμφαση στο άμεσο αποτέλεσμα και εφόσον η ποινή φυλάκισης ανασταλεί, το στοιχείο της αποτροπής εξασθενεί σε μεγάλο βαθμό».
Στη βάση όλων των ανωτέρω η Έφεση κρίνεται αβάσιμη και απορρίπτεται.
Χ.Β. ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ, Δ.
Μ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ, Δ.
Μ.Γ. ΠΙΚΗΣ, Δ.