ΕΦΕΤΕΙΟ ΚΥΠΡΟΥ - ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
(Πολιτική Έφεση αρ. 363/18)
12 Ιουλίου 2024
[ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ, Πρόεδρος]
[ΑΜΠΙΖΑΣ, ΣΤΥΛΙΑΝΙΔΟΥ, Δ/στές]
NICODEMOU & GAVRIAS CONSTRUCΤION COMPANY LTD
Εφεσειόντων/Εναγόντων
v.
ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥ ΧΑΡΙΔΗΜΟΥ
Εφεσίβλητου/Εναγόμενου 1
-----------------------------
Θεόδουλος Δημητρίου για Ιωαννίδης Δημητρίου Δ.Ε.Π.Ε., για Εφεσείοντες.
Χάρης Μαμαντόπουλος για Σάββας Μαμαντόπουλος και Συνεταίροι Δ.Ε.Π.Ε., για Εφεσίβλητο.
ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ, Π.: Η απόφαση του Δικαστηρίου είναι ομόφωνη και θα δοθεί από τη Στυλιανίδου, Δ.
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΣΤΥΛΙΑΝΙΔΟΥ, Δ.: Με την παρούσα απόφαση προσβάλλεται απόφαση του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας σε αίτηση της Εφεσείουσας εναντίον του Εφεσίβλητου για καταβολή με περιοδικές πληρωμές, εξ αποφάσεως χρέους ύψους €40.000 με επιπλέον τόκο 3.5% επί αυτού από την ημερομηνία έκδοσης σχετικής δικαστικής απόφασης, πλέον εξόδων. Το πρωτόδικο Δικαστήριο μετά από ακροαματική διαδικασία διέταξε την καταβολή μηνιαίας δόσης ύψους €235.
Με την αγόρευσή του, ο ευπαίδευτος συνήγορος της Εφεσείουσας κάλεσε το Εφετείο όπως διαφοροποιήσει τη ως άνω μηνιαία δόση αυξάνοντας την στο ποσό των €600, τόσο εν όψει του υπολογισμού των εξόδων του Εφεσίβλητου, τον οποίο ο ίδιος εισηγείται ως ορθό στη βάση των ευρημάτων του πρωτόδικου Δικαστηρίου και των αρχών της νομολογίας, καθώς επίσης ώστε να εκτελεστεί η επίδικη απόφαση εντός μια λογικής περιόδου.
Με τον πρώτο λόγο έφεσης υποστηρίζεται ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο προέβη σε ελλιπή έρευνα της οικονομικής κατάστασης του Εφεσιβλήτου καθότι αγνόησε τις πρόνοιες του Άρθρου 84(2) του περί Πολιτικής Δικονομίας Νόμου, Κεφ. 6 («Κεφ.6»).
Θεωρούμε χρήσιμο όπως παραθέσουμε το εν λόγω Άρθρο 84(2) του Κεφ.6:
«Εξέταση
84.-(1) Ο εξ αποφάσεως οφειλέτης όταν εμφανίζεται ή εξαναγκάζεται να εμφανισθεί ενώπιον Δικαστηρίου δυνάμει του Μέρους αυτού, εξετάζεται ενόρκως από ή εκ μέρους του εξ αποφάσεως πιστωτή και από το Δικαστήριο αναφορικά με-
(α) Την ικανότητα του να πληρώσει το οφειλόμενο ποσό
(β) την αποκάλυψη περιουσιακών στοιχείων τα οποία μπορούν να διατεθούν για την πληρωμή του χρέους· και
(γ) τη διάθεση οποιωνδήποτε περιουσιακών στοιχείων στην οποία προέβη μετά τη δημιουργία ή τη γένεση της αστικής ευθύνης.
(2) Ο εξ αποφάσεως οφειλέτης υποχρεούται να παρουσιάσει ενόρκως ή με οποιοδήποτε άλλο τρόπο νόμιμα θεωρούμενο υποκατάστατο του όρκου όλα τα βιβιλία, έγγραφα, συμβόλαια, καταστάσεις λογαριασμών, αποδείξεις και άλλα παρόμοια αποδεικτικά τα οποία βρίσκονται στην κατοχή του ή υπό τον έλεγχο του ή στη φύλαξη ή κάτω από τον έλεγχο τρίτου και τα οποία σχετίζονται με περιουσία που δύναται ή εδύνατο να διατεθεί για σκοπούς πληρωμής τους χρέους.
(3) Άνευ επηρεασμού της γενικότητας του εδαφίου (2), ο οφειλέτης υποχρεούται να αποκαλύψει στο Δικαστήριο με οποιοδήποτε τρόπο τα πιο κάτω στοιχεία:
(α) Το όνομα και τη διεύθυνση του εργοδότη του ή άλλου προσώπου το οποίο του καταβάλλει μισθούς ή άλλα ποσά
(β) λεπτομερή στοιχεία σχετικά με τις απολαβές πραγματικές ή αναμενόμενες
(γ) αντίγραφα όλων των καταστάσεων λογαριασμών που διατηρεί σε τραπεζικά ή άλλα πιστωτικά ιδρύματα
(δ) οποιαδήποτε εισοδήματα από εργασία ή άλλες πηγές
(ε) τις ανάγκες του ιδίου και της οικογένειας του
(στ) οποιαδήποτε άλλη πληροφορία η οποία είναι αναγκαία για σκοπούς του παρόντος άρθρου.»
Ο ευπαίδευτος συνήγορος της Εφεσείουσας, μας παρέπεμψε στο ότι με την ένορκη δήλωση του Εφεσιβλήτου που συνόδευσε την ένσταση του, δεν παρέθεσε, όπως προκύπτει από τη νομοθεσία ότι όφειλε, αντίγραφο του τραπεζικού λογαριασμού του. Το γεγονός ότι ο Εφεσίβλητος διατηρούσε κατά τον επίδικο χρόνο τραπεζικό λογαριασμό στην Τράπεζα Κύπρου, προέκυψε από την εξέταση του από τον συνήγορο της εφεσείουσας, όπου περαιτέρω ανέφερε ότι δεν είχε πρόβλημα να παρουσιάσει τους λογαριασμούς εφόσον δεν έχει να κρύψει κάτι. Εντούτοις, η εξέταση του εφεσίβλητου συνεχίστηκε και ολοκληρώθηκε χωρίς να παρουσιάσει τραπεζικούς λογαριασμούς.
Ο ευπαίδευτος συνήγορος μας παρέπεμψε στην S.X. v. X.X., Έφεση αρ.31/2015, 19/10/2018 όπου λέχθηκαν από το Ανώτατο Δικαστήριο τα εξής:
«Στο σημείο αυτό θα θέλαμε να τονίσουμε ότι με βάση τη νομοθεσία και τον επιτακτικό προσδιορισμό της υποχρέωσης ενός εξ' αποφάσεως οφειλέτη να παρουσιάσει στοιχεία, το δικαστήριο θα έπρεπε να επιμείνει σ' αυτό έτσι ώστε να επιτευχθεί ο σκοπός της νομοθεσίας που δεν είναι άλλος παρά η εκτέλεση των δικαστικών αποφάσεων, στοιχείο που συνάπτεται άμεσα με το κύρος της δικαστικής διαδικασίας. Η αξιοπιστία της δικαιοσύνης εξαρτάται από την αποτελεσματικότητα της. Σ' αντίθετη περίπτωση, δημιουργείται δυσπιστία με ανάλογες επιπτώσεις. Τα προβλεπόμενα μέσα αναγκαστικής εκτέλεσης δεν πρέπει να καταντούν ατελέσφορα, εκτός σε απόλυτα δικαιολογημένες περιπτώσεις. Πρέπει να υπάρχει μια εξισορρόπηση μεταξύ της αναγκαιότητας εκτέλεσης, με την προοπτική αξιοπρεπούς διαβιώσεως του εξ' αποφάσεως οφειλέτη. (Βλ. Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος ν. Κωνσταντίνου (άνω)).»
Σημειώνουμε ότι στην εν λόγω απόφαση το Ανώτατο Δικαστήριο διαπίστωσε ότι «παρόλο που ο εφεσίβλητος κλήθηκε να προσκομίσει στοιχείο επιβεβαίωσης της μισθοδοσίας του, αυτός παρέλειψε να το κάμει, δίδοντας ως δικαιολογία τις οδηγίες του δικηγόρου του.»
Στην παρούσα όμως υπόθεση, διαπιστώνουμε ότι ο ευπαίδευτος συνήγορος κατά την αντεξέταση δεν κάλεσε τον εφεσίβλητο να καταθέσει τις καταστάσεις λογαριασμού του. Δεν μας διαφεύγει ταυτοχρόνως ότι το ως άνω Άρθρο 84(2) του Κεφ. 6, προβλέπει ρητώς ότι ο εξ αποφάσεως οφειλέτης «εξετάζεται ενόρκως από ή εκ μέρους του εξ αποφάσεως πιστωτή και από το Δικαστήριο αναφορικά με, … (β) την αποκάλυψη περιουσιακών στοιχείων τα οποία μπορούν να διατεθούν για την πληρωμή του χρέους. »
(Η υπογράμμιση έγινε από το Δικαστήριο)
Η παράλειψη του ευπαίδευτου συνηγόρου να επιμένει επί του σημείου μας προβλημάτισε ως προς τον βαθμό που ο ίδιος προώθησε τη θέση του ότι ο Εφεσίβλητος είχε περιουσιακά στοιχεία υπό μορφή καταθέσεων στην Τράπεζα Κύπρου που θα μπορούσαν να διατεθούν για την πληρωμή του χρέους. Προβληματίζει, όμως, παράλληλα και η ασάφεια της ένορκης δήλωσης του Εφεσιβλήτου εν όψει του ότι ενώ ρητώς αναφέρει σε αυτή ότι δεν διαθέτει «ακίνητη περιουσία», δεν αναφέρει οτιδήποτε αναφορικά με το κατά πόσο διαθέτει κινητή περιουσία ή οποιεσδήποτε καταθέσεις.
Το πρωτόδικο Δικαστήριο, κατά την αξιολόγηση της μαρτυρίας του Εφεσιβλήτου, επεσήμανε κατ’ αρχάς ότι το ύψος του μισθού του δεν αμφισβητήθηκε. Ανέφερε δε ότι σημειώνει και αποδέχεται τη μαρτυρία του σε σχέση με τα εισοδήματά του, χωρίς ωστόσο να αναφερθεί στο ζήτημα της μη παρουσίασης της κατάστασης του τραπεζικού του λογαριασμού. Το πρωτόδικο Δικαστήριο, αναγνωρίζοντας τη δυνατότητα να θέσει ερωτήματα στον Εφεσίβλητο, ρώτησε τον Εφεσίβλητο αν έχει δάνειο ή και άλλη υποχρέωση και σημείωσε στην απόφασή του, την αρνητική του απάντηση. Σημείωσε δε τα εξής:
«Δεν διαφεύγει την προσοχή μου, ότι ο Καθ’ ου η Αίτηση, δεν υπήρξε ιδιαίτερα διαφωτιστικός ως προς την οικονομική του πραγματικότητα. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία τη στιγμή που το βάρος απόδειξης είναι πάνω του. Ωστόσο έστω και αυτά που παρουσιάστηκαν, σε συνδυασμό με παραδεκτά ή αναντίλεκτα γεγονότα, κρίνω ότι είναι ικανοποιητικά για την εξέταση και περάτωση της αίτησης. Δεν αμφισβητείται ότι ο μισθός του Καθ’ ου η Αίτηση είναι €1.453 τον μήνα. Ούτε του έχει υποβληθεί η οποιαδήποτε θέση ότι έχει άλλα εισοδήματα πέραν αυτών που αναφέρει. Επομένως η μαρτυρία του, ότι το μοναδικό εισόδημά του είναι ο μισθός του παραμένει αναντίλεκτη.»
Επισημαίνουμε τα εξής νομολογηθέντα στην Φλαγκοφάς v. Αταλέζα (1989) 1 Ε ΑΑΔ 686:
«H οικονομική ευχέρεια για την αποπληρωμή εξ αποφάσεως χρέους με δόσεις, μετά τον προσδιορισμό των μέσων του χρεώστη, συναρτάται άμεσα με τις ανάγκες του χρεώστη και της οικογένειάς του για αξιοπρεπή διαβίωση.»
(Η υπογράμμιση έγινε από το Δικαστήριο)
Προκύπτει, ότι καθήκον του Δικαστηρίου είναι να εξετάσει τον χρεώστη με σκοπό όχι μόνο τον προσδιορισμό των εισοδημάτων του, αλλά και ως προς τα οικονομικά του μέσα εν γένει.
Επισημαίνουμε ότι στην Βασιλειάδης Γιαννάκης v. Χαράλαμπου Τσουρή (2007) 1 ΑΑΔ 43, επικυρώθηκε πρωτόδικη απόφαση βάσει της οποίας κρίθηκε ότι ο Εφεσείοντας μπορούσε να καταβάλει το εξ αποφάσεως χρέος του μέσω των τραπεζικών του καταθέσεων.
Εξάλλου όπως επισημάνθηκε στην Gesico Photographic v. JK Video (1991) 1 ΑΑΔ 134, η αίτηση βάσει των διατάξεων του Μέρους IX του περί Πολιτικής Δικονομίας Νόμου, αποσκοπεί στη «διερεύνηση των περιουσιακών στοιχείων και πόρων» των καθ’ ων.
Θεωρούμε ότι η μη παρουσίαση των τραπεζικών λογαριασμών του εφεσίβλητου, κατά την εξέταση των οικονομικών του δυνατοτήτων ενώπιον του πρωτόδικου Δικαστηρίου, είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία σημαντικού κενού ως προς την διερεύνηση της ικανότητας του να εξοφλήσει το εξ αποφάσεως χρέος του.
Αν και προβληματίζει ιδιαίτερα το ότι έχουν παρέλθει σχεδόν έξι χρόνια από την έκδοση της εκκαλούμενης απόφασης, συμμεριζόμαστε τα όσα λέχθηκαν στην S.X. ανωτέρω, όπου το Ανώτατο Δικαστήριο διαπίστωσε με βάσει τα ενώπιον του γεγονότα, ότι βρισκόταν, δυστυχώς, προ ενός σοβαρού κενού στην εξέταση του εφεσιβλήτου αναφορικά με τη δυνατότητα του να αποπληρώσει το εξ' αποφάσεως χρέος του με δόσεις και αναπόφευκτα η υπόθεση θα έπρεπε να επανεκδικαστεί, όσο ανεπιθύμητο κι αν ήταν αυτό.
Θεωρούμε ότι εν όψει του πιο πάνω κενού, όπως και στην απόφαση S.X., αν επιχειρούσαμε οποιοδήποτε προσδιορισμό ποσού, όπως μας κάλεσε ο ευπαίδευτος συνήγορος της Εφεσείουσας, θα απέληγε σε λανθασμένη ενέργεια.
Ο πρώτος λόγος έφεσης επιτυγχάνει. Διατάζεται επανεκδίκαση της αίτησης από άλλο Δικαστή του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας, το συντομότερο δυνατό. Εν όψει τούτου, η εξέταση των λοιπών λόγων έφεσης καθίσταται άνευ αντικειμένου.
Λαμβάνοντας υπόψη τη φύση της παρούσας διαδικασίας, δεν εκδίδεται καμία διαταγή αναφορικά με τα έξοδα.
Αλ. Παναγιώτου, Π.
Μ. Αμπίζας, Δ.
Ι. Στυλιανίδου, Δ.