ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
(Αίτηση Αρ. 1/2024)
18 Ιανουαρίου 2024
[ΜΑΛΑΧΤΟΣ, ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ, ΕΦΡΑΙΜ, Δ/στές]
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΙΤΗΣΗ ΤΗΣ DE. T. DOMIKI INVESTMENT LTD (HE323005) ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΞΑΙΡΕΣΗ ΔΙΚΑΣΤΗ
ΕΝΩΠΙΟΝ ΕΠΑΡΧΙΑΚΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ
(Ν. ΠΕΤΡΙΔΟΥ, ΠΡΟΣ. Ε.Δ.) ΣΤΗΝ ΥΠΟΘΕΣΗ ΜΕ ΑΡ.3096/2020
ΜΕΤΑΞΥ:
DE. T. DOMIKI INVESTMENT LTD (HE 323005)
Αιτήτρια
ν.
1. IRON MOUNTAIN CYPRUS LIMITED (HE138222)
2. OSBORN ASSOCIATES LTD
Καθ΄ων η Αίτηση
_____________________
Π. Χατζηπέτρος και Α. Κωσταρής για Δημητρίου & Δημητρίου Δ.Ε.Π.Ε., για την Αιτήτρια.
Χρ. Χριστοδούλου και Α. Σούσακ (κα) ασκούμενη δικηγόρος για Δρ. Κ. Χρυσοστομίδη & Σία Δ.Ε.Π.Ε., για τους Καθ΄ων η Αίτηση.
_____________________
Η απόφαση του Δικαστηρίου είναι ομόφωνη και θα δοθεί από τον Μαλαχτό, Δ.
____________________
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΜΑΛΑΧΤΟΣ, Δ.: Η Αιτήτρια, ενάγουσα στην αγωγή 3096/2020 Επαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας, αιτείται την εξαίρεση της Δικαστού ενώπιον της οποίας η υπόθεση είναι ορισμένη για συνέχιση της ακρόασης την 23.1.2024. Η ακρόαση βρίσκεται στο στάδιο όπου η Αιτήτρια έχει παρουσιάσει τη μαρτυρία της και έχει κλείσει την υπόθεση της.
Η δικαιοδοσία για αίτηση εξαίρεσης δικαστή σε άλλο από το εκδικάζον δικαστήριο είναι νέα. Έχει ανατεθεί στο Ανώτατο Δικαστήριο με την τροποποίηση που επέφερε ο περί Απovoμής της Δικαιoσύvης (Πoικίλες Διατάξεις)(Τροποποιητικός) Νόμος τoυ 2022, Ν.145(Ι)/2022. Σύμφωνα με το άρθρο 9(3)(ε) των περί Απovoμής της Δικαιoσύvης (Πoικίλες Διατάξεις) Νόμων τoυ 1964 έως (Αρ. 3) του 2022, από την 1.7.2023 το Ανώτατο Δικαστήριο «επιλαμβάνεται αιτήσεως προς εξαίρεση Δικαστή οιουδήποτε άλλου δικαστηρίου πλην του Ανωτάτου Συνταγματικού Δικαστηρίου, ύστερα από την απόρριψη τοιαύτης αιτήσεως εξαιρέσεως από το κατά περίπτωση δικαστήριο».
Η δικαιοδοσία είναι πρωτόδικη, που σύμφωνα με τον Καν.29(1) των Διαδικαστικών Κανονισμών του Ανώτατου Δικαστηρίου του 2023, ασκείται από σύνθεση Δικαστηρίου από τρείς Δικαστές. Δεν συνιστά έφεση κατά της απόφασης του δικαστή να μην εξαιρεθεί, αλλά η απόρριψη από τον ίδιο το δικαστή αιτήσεως εξαίρεσης του είναι, σύμφωνα με το νόμο, προϋπόθεση για την καταχώριση αίτησης στο Ανώτατο Δικαστήριο.
Σημασία έχουν τα γεγονότα που περιβάλλουν την αίτηση. Τα γεγονότα δεν θα πρέπει να διαφέρουν από εκείνα τα οποία είχαν τεθεί ενώπιον του δικαστή, διαφορετικά θα εγείρεται ζήτημα κατά πόσο έχει προηγηθεί απόρριψη «τοιαύτης αιτήσεως εξαιρέσεως από το κατά περίπτωση δικαστήριο».
Τα ουσιώδη γεγονότα της Αίτησης έχουν ως ακολούθως: Η Δικαστής, μέχρι και το διορισμό της στη δικαστική υπηρεσία το 2022, εργαζόταν ως δικηγόρος στο δικηγορικό γραφείο των κ.κ. Δρ. Κ. Χρυσοστομίδη & Σία Δ.Ε.Π.Ε., δικηγόρων των Καθ΄ων η Αίτηση, εναγόμενων στην ενώπιον της διαδικασία και ήταν συνάδελφος με το δικηγόρο ο οποίος χειρίζεται εκ μέρους των Καθ΄ων η Αίτηση την ενώπιον της αγωγή. Το 2020, όταν οι Καθ’ ων η Αίτηση έδωσαν οδηγίες στο εν λόγω δικηγορικό γραφείο για να τους εκπροσωπήσει στην αγωγή, η Δικαστής εργαζόταν στο γραφείο αυτό. Η Αιτήτρια δεν επικαλείται την οιανδήποτε ανάμιξη της Δικαστού στην υπόθεση την περίοδο που ήταν δικηγόρος. Ούτε ότι η Δικαστής είχε ή έχει φιλική ή συγγενική σχέση ή γνωριμία με οιονδήποτε πρόσωπο που σχετίζεται με τις Καθ’ ων η Αίτηση
Είναι με το πιο πάνω υπόβαθρο που ζητείται η εξαίρεση της Δικαστού για λόγους, διευκρινίζεται, αντικειμενικής αμεροληψίας.
Η αμεροληψία και ανεξαρτησία του δικαστή, αποτελεί μια από τις βασικότερες αρχές, αν όχι τη βασικότερη αρχή δικαίου, με θεμελιακή σημασία στην απονομή της δικαιοσύνης. Συνδέεται με τη γνωστή αρχή δικαίου, ότι η δικαιοσύνη δεν πρέπει μόνο να απονέμεται, αλλά και να φαίνεται ότι απονέμεται.
Εξηγήθηκε στην Πίτσιλλος ν. Δημοκρατίας κ.ά. (1994) 1 Α.Α.Δ. 268, 274, ότι «Το κριτήριο για εξαίρεση Δικαστή είναι η δημιουργία δικαιολογημένης εντύπωσης ύπαρξης πραγματικής πιθανότητας προκατάληψης από το Δικαστή στο νου του μέσου εχέφρονα πολίτη, ο οποίος γνωρίζει όλα τα γεγονότα. Εικασίες και καχυποψίες μόνο δεν είναι αρκετές». Εν προκειμένω, ότι υπάρχει πιθανότητα η Δικαστής να μεροληπτήσει υπέρ των Καθ’ ων η Αίτηση επειδή είναι πελάτισσες του δικηγορικού γραφείου στο οποίο η ίδια εργαζόταν και η υπόθεση τους εκκρεμούσε από την περίοδο που εργαζόταν εκεί ή και επειδή την υπόθεση τους χειρίζεται δικηγόρος που ήταν συνάδελφος της στο ίδιο δικηγορικό γραφείο.
Το κριτήριο είναι κατά πόσο δημιουργείται φαινομενική προκατάληψη στα μάτια του μέσου εχέφρονα πολίτη που είναι ταυτόχρονα ένας δίκαια σκεπτόμενος και πληροφορημένος παρατηρητής, που «δεν είναι ασφαλώς ο τυχαίος απληροφόρητος άνθρωπος που θα μπορούσε να σχηματίσει μια βεβιασμένη εντύπωση παρασυρόμενος από την υποκειμενική του μονομερή και αποσπασματική αντίληψη, αλλά εκείνος ο οποίος, με ολοκληρωμένη πληροφόρηση και κατανόηση του τρόπου λειτουργίας των διαδικασιών στα πλαίσιά τους, μπορεί έτσι να καταλήξει σε μια αντάξια της αντικειμενικότητας του άποψη ως προς το ζητούμενο» (Typye v. Αστυνομίας (2008) 2 Α.Α.Δ. 279, 286).
Ο αντικειμενικός αυτός παρατηρητής, έχει ολοκληρωμένη πληροφόρηση και κατανόηση του τρόπου λειτουργίας των διαδικασιών και, ειδικότερα, έχει γνώση ότι δικαστές και δικηγόροι είναι πεπαιδευμένοι και έμπειροι επαγγελματίες από τους οποίους εύλογα αναμένεται να ανταποκριθούν στο καθήκον τους (Μιχαηλίδης κ.ά. ν. Δημοκρατίας, Ποιν. Εφ. Αρ.125/2017 και άλλες, ημερ.26.4.2018).
Στον Οδηγό Δικαστικής Συμπεριφοράς (Πέμπτη Αναθεώρηση, Ιούλιος 2022) που εξεδόθη από το Ανώτατο Δικαστήριο, στο μέρος «Δ. ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ», «1. Προσωπικές σχέσεις και αποκλεισμός δικαστή από την εκδίκαση υπόθεσης» αναφέρονται τα εξής σχετικά:
«4. Η φιλία ή προηγούμενη επαγγελματική σχέση με δικηγόρο διαδίκου γενικώς δεν θεωρείται επαρκής λόγος για αποκλεισμό.
5. Το γεγονός ότι συγγενής του δικαστή, άλλος από τα πρόσωπα για τα οποία εφαρμόζεται η προαναφερθείσα Δικαστική Πρακτική, είναι συνέταιρος ή εργοδοτούμενος σε δικηγορικό γραφείο που εκπροσωπεί διάδικο ενώπιον του, δεν αποτελεί, από μόνο του, λόγο για εξαίρεση. Το ζήτημα κρίνεται υπό το σύνολο των περιστάσεων, περιλαμβανομένης της στενότητας των μεταξύ τους σχέσεων και του βαθμού ανάμειξης του εν λόγω προσώπου στο χειρισμό της υπόθεσης.
6. Προηγούμενη επαγγελματική σχέση του δικαστή ως πελάτη με διάδικο δεν αποτελεί από μόνη της λόγο για εξαίρεση, πλην όμως ο δικαστής θα πρέπει να προβληματίζεται και να αξιολογεί κατά πόσο υπό τις περιστάσεις της συγκεκριμένης περίπτωσης είναι δυνατό να προκληθεί κίνδυνος για εξ αντικειμένου έλλειψη αμεροληψίας».
Το γεγονός και μόνο ότι η Δικαστής εργαζόταν στο ίδιο δικηγορικό γραφείο με το δικηγόρο που χειρίζεται την ενώπιον της αγωγή, δηλαδή ότι ήταν συνάδελφοι δικηγόροι στο ίδιο δικηγορικό γραφείο, δεν είναι λόγος που επιβάλλει την εξαίρεση της. Ούτε και το γεγονός ότι η υπόθεση ετύγχανε χειρισμού στο γραφείο στο οποίο εργαζόταν η Δικαστής ως δικηγόρος, σε περίοδο που η ίδια εργαζόταν στο γραφείο αυτό, εφόσον ουδεμία ανάμιξη είχε στο χειρισμό της υπόθεσης και ουδεμία σχέση είχε ή έχει με τις Καθ’ ων η Αίτηση ή πρόσωπα που συνδέονται με αυτές.
Στην ενώπιον μας αγόρευση τους οι δικηγόροι της Αιτήτριας επιχειρηματολόγησαν ότι «είναι λογικό, στο μυαλό του ανεξάρτητου δικαιόφρων[α] πολίτη, να δημιουργείται το σπέρμα της αμφιβολίας ως προς την μεροληψία του Δικαστηρίου, καθότι στην μικρή κοινωνία της Κύπρου και στην ακόμα πιο μικρή επαγγελματική κοινωνία των δικηγόρων, πόσο μάλλον των δικηγορικών γραφείων, είναι αναμενόμενο και φυσιολογικό να δημιουργούνται διαπροσωπικές σχέσεις μεταξύ συναδέλφων, να ανταλλάσσονται απόψεις για υποθέσεις και να συζητούνται θέματα γενικότερα».
Μας φαίνεται ότι η επιχειρηματολογία εκφεύγει του πραγματικού υπόβαθρου της Αίτησης, που περιλαμβάνει και τις διευκρινίσεις που έδωσε η Δικαστής και μεταφέρονται στην Αίτηση χωρίς να αμφισβητούνται. Ο μέσος εχέφρων πολίτης, δίκαια σκεπτόμενος και πληροφορημένος παρατηρητής, γνωρίζει στην περίπτωση μας ότι η Δικαστής ουδεμία ανάμιξη είχε στην υπόθεση και θα κρίνει με αυτό το δεδομένο. Στην περίπτωση που θα είχε παραμείνει ανοικτό το ενδεχόμενο η Δικαστής να είχε τότε συζητήσει την υπόθεση με το συνάδελφο της, εάν αυτό υπονοείται τώρα, ή με οιονδήποτε άλλο, τότε το ζήτημα της εξαίρεσης της θα κρινόταν σε διαφορετική βάση.
Καταλήγουμε ότι ούτε ο ένας, ούτε ο άλλος, αλλά ούτε και οι δύο λόγοι μαζί, «η σωρευτική τους ισχύ» κατά την Αιτήτρια, δικαιολογούν, στις περιστάσεις της υπόθεσης, την εξαίρεση της Δικαστού από την εκδίκαση της.
Τελειώνουμε με την υπόμνηση στη Μιχαηλίδης, ότι η εγρήγορση για διασφάλιση των δικαιωμάτων ενός διαδίκου και η αδιαμφισβήτητη ανάγκη για διαφάνεια στην απονομή της δικαιοσύνης δεν είναι επιτρεπτό να οδηγήσουν το δικαστή σε αβασάνιστη ή, εν πάση περιπτώσει, αδικαιολόγητη παραίτηση από το καθήκον του να εκδικάσει την υπόθεση που του αναλόγισε και σε αναγνώριση δικαιώματος ενός διαδίκου να επιλέγει το δικαστή που θα τον δικάσει, κάτι που χαρακτηρίστηκε ως συνέπεια ολέθρια για το σύστημα απονομής της δικαιοσύνης.
Η Αίτηση απορρίπτεται.
€1.500 έξοδα της Αίτησης, πλέον Φ.Π.Α. αν υπάρχει, επιδικάζονται υπέρ των Καθ’ ων η Αίτηση και εναντίον της Αιτήτριας.
Χ. Μαλαχτός, Δ.
Ι. Ιωαννίδης, Δ.
Ε. Εφραίμ, Δ.