ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
(Πολιτική Έφεση Αρ. 137/2015)
13 Φεβρουαρίου, 2024
[ΓΙΑΣΕΜΗΣ, ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ-ΑΝΔΡΕΟΥ, ΔΑΥΙΔ, Δ/στές]
ΣΕΔΙΓΕΠ ΛΙΜΙΤΕΔ,
Εφεσείουσα/Εναγόμενη,
ν.
Α.Α.,
Εφεσίβλητης/Ενάγουσας.
________________________________________________
Φ. Χατζηϊωάννου για Α.Κ. Χατζηϊωάννου & Σία, για την Εφεσείουσα.
Ι. Α. Γιορδαμλής, για την Εφεσίβλητη.
________________________________________________
ΓΙΑΣΕΜΗΣ, Δ.: Η Απόφαση είναι ομόφωνη, θα απαγγελθεί από τη Δικαστή Δημητριάδου-Ανδρέου.
________________________________________________
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ-ΑΝΔΡΕΟΥ, Δ.: Η Ενάγουσα/Εφεσίβλητη κίνησε αγωγή αξιώνοντας γενικές και ειδικές αποζημιώσεις για σωματικές βλάβες, τις οποίες υπέστη στις 8/10/2007 συνεπεία πτώσης της στο έδαφος, ενώ εκτελούσε εργασία στα υποστατικά και γραφεία της Εναγόμενης/Εφεσείουσας εργοδότριας της. Η Εφεσείουσα καταχώρισε Υπεράσπιση αρνούμενη τους ισχυρισμούς της Εφεσίβλητης. Τελικώς η ευθύνη συμφωνήθηκε μεταξύ των διαδίκων σε ποσοστό 15% στην Εφεσίβλητη και ποσοστό 85% στην Εφεσείουσα. Συμφωνήθηκαν επίσης ειδικές αποζημιώσεις της Εφεσίβλητης στο ποσό των €6.200 επί πλήρους ευθύνης.
Το πρωτόδικο Δικαστήριο, κατόπιν ακρόασης, επιδίκασε υπέρ της Εφεσίβλητης και εναντίον της Εφεσείουσας το ποσό των €12.750 ως γενικές αποζημιώσεις (σε ποσοστό 85% των €15.000) και €5.270 ως ειδικές αποζημιώσεις (σε ποσοστό 85% των €6.200), πλέον νόμιμο τόκο από την ημέρα γένεσης του αγώγιμου δικαιώματος.
Με την υπό κρίση Έφεση η Εναγόμενη/Εφεσείουσα με ένα Λόγο Έφεσης προσβάλλει την Απόφαση του πρωτόδικου Δικαστηρίου για τις γενικές αποζημιώσεις, δηλαδή την Απόφαση για το ποσό των €15.000 επί πλήρους ευθύνης, ως έκδηλα υπερβολικό.
Δεν είναι υπό αμφισβήτηση τα ευρήματα του πρωτόδικου Δικαστηρίου. Με βάση αυτά η Ενάγουσα/Εφεσίβλητη, η οποία, κατά τον ουσιώδη χρόνο, ήτο 46 ετών:
· Υπέστη τραυματισμό μαλακών μορίων που επέφερε κάκωση οσφύος.
· Εισήχθηκε στο Γενικό Νοσοκομείο Λεμεσού, όπου παρουσίαζε έντονο άλγος στη μέση και δυσκολία κίνησης και βάδισης, με αδυναμία κάτω άκρων άμφω.
· Την ώρα του ατυχήματος έχασε τις αισθήσεις της.
· Οι πόνοι λόγω του ατυχήματος ήταν πάρα πολύ έντονοι.
· Δεν μπορούσε να μετακινήσει το αριστερό της πόδι λόγω του ατυχήματος.
· Παρέμεινε στο Γενικό Νοσοκομείο Λεμεσού για μια βδομάδα.
· Έτυχε φυσιοθεραπειών.
· Της δόθηκε άδεια ασθενείας για περίοδο πέραν των τεσσάρων μηνών (8/10/2007-30/11/2007, 12/12/2007-11/1/2008, 22/2/2008-21/3/2008, 23/12/2008-9/1/2009 και 26/2/2009-12/3/2009).
· Μετά τον τραυματισμό της εξακολουθεί να έχει μεγάλη δυσκολία, χρειάζεται να κάνει κατά καιρούς φυσιοθεραπείες, δεν μπορεί να κάνει επίπονη εργασία, στο γραφείο δυσκολεύεται όταν μένει για αρκετή ώρα καθισμένη (είναι λογίστρια) και στο σπίτι για πιο «χοντρές» δουλειές φέρνει κάποια κοπέλα για να την βοηθά.
· Από το 1990 και μέχρι την ημερομηνία του ατυχήματος, υπέφερε από σπονδυλόλυση – σπονδυλολίσθηση 1ου βαθμού μεταξύ 5ου οσφυϊκού και 1ου ιερού.
· Μετά το ατύχημα από την αξονική τομογραφία διαπιστώθηκε ότι παρουσίαζε κήλη μικρής έκτασης ευρείας βάσεως, η οποία όμως δεν μπορεί να εκτιμηθεί με βεβαιότητα αν προϋπήρχε του ατυχήματος ή οφείλεται σε αυτό.
· Υπέστη ταλαιπωρία συνεπεία του ατυχήματος.
· Σύμφωνα με την ιατρική εκτίμηση θα υποφέρει στο μέλλον περιοδικά εξίσου από την προϋπάρχουσα κατάσταση και από τον τραυματισμό που υπέστη από το ατύχημα.
Το πρωτόδικο Δικαστήριο, αφού έλαβε υπόψη
▬ την κάκωση που η Εφεσίβλητη υπέστη,
▬ την κήλη μικρής έκτασης ευρείας βάσεως που μετά το ατύχημα διαπιστώθηκε ότι είχε με τις πιθανότητες η συγκεκριμένη κήλη να οφείλεται στο ατύχημα ή να προϋπήρχε να είναι μοιρασμένες,
▬ το γεγονός ότι από το 1990 και μέχρι το ατύχημα υπέφερε από σπονδυλόλυση-σπονδυλολίσθηση 1ου βαθμού μεταξύ 5ουοσφυϊκού και 1ου ιερού,
▬ τους πόνους και την ταλαιπωρία που υπέστη συνεπεία του ατυχήματος,
▬ την περίοδο αποθεραπείας της και
▬ την ιατρική εκτίμηση ότι η Εφεσίβλητη από το ατύχημα και μετά και μέχρι σήμερα και στο μέλλον θα υποφέρει περιοδικά εξίσου από την προϋπάρχουσα κατάσταση και από τον τραυματισμό της,
έκρινε ότι, επί πλήρους ευθύνης, το ποσό των €15.000 θα αποτελούσε εύλογη για την ίδια αποζημίωση, υπό μορφή γενικών αποζημιώσεων.
Αποτέλεσε εισήγηση των συνηγόρων της Εφεσείουσας, με παραπομπή και σε αριθμό υποθέσεων τόσο του Ανωτάτου Δικαστηρίου όσο και πρωτόδικων Δικαστηρίων, ότι οι επιδικασθείσες γενικές αποζημιώσεις είναι έκδηλα υπερβολικές και ότι θα πρέπει να μειωθούν στο ποσό των €7.000 επί πλήρους ευθύνης. Αναφερόμενοι στα ευρήματα του πρωτόδικου Δικαστηρίου, υποστήριξαν ότι δεν προκύπτει ότι το ατύχημα επιδείνωσε την προϋπάρχουσα σπονδυλόλυση - σπονδυλολίσθηση 1ου βαθμού μεταξύ 5ου οσφυϊκού και 1ου ιερού, ενώ, καθόσον αφορά την κήλη, προβλήθηκε ότι δεν φάνηκε αυτή να προκλήθηκε από το ατύχημα.
Οι συνήγοροι της Εφεσίβλητης, από την άλλη, παραπέμποντας στα ευρήματα, τόνισαν ότι από αυτά προκύπτει ξεκάθαρα ότι, εκτός από τις σωματικές βλάβες τις οποίες η Εφεσίβλητη υπέστη από το ατύχημα, την ταλαιπωρία, τη μακράν απουσία της από την εργασία, τα προβλήματα που στην καθημερινότητα της και στην απόλαυση της ζωής της δημιουργούν οι συνέπειες του ατυχήματος, με βάση την κοινή ιατρική εκτίμηση, από το ατύχημα θα υποφέρει στο μέλλον περιοδικά εξίσου από την προϋπάρχουσα κατάσταση και από τον τραυματισμό της.
Όπως έχει επανειλημμένα τονιστεί στη νομολογία, το Εφετείο δεν επεμβαίνει στα ευρήματα του πρωτόδικου Δικαστηρίου όσον αφορά τις αποζημιώσεις, εκτός στην περίπτωση όπου πεισθεί ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο ενήργησε στη βάση λανθασμένων νομικών αρχών ή το ποσό των αποζημιώσεων είναι τόσο έκδηλα υπερβολικό ή έκδηλα ανεπαρκές, ούτως ώστε να καθίσταται εντελώς λανθασμένος ο υπολογισμός των αποζημιώσεων, στις οποίες δικαιούται ο Ενάγων (βλ. Ioannou v. Howard (1966) 1 C.L.R. 45, Φοινικαρίδης κ.ά. ν. Γεωργίου κ.ά. (1991) 1 Α.Α.Δ. 475 και Ζένιου ν. Γενικού Εισαγγελέα της Δημοκρατίας, Πολιτική Έφεση Αρ. 356/2012, ημερ. 7/11/2018, ECLI:CY:AD:2018:A482). Το Εφετείο δεν επεμβαίνει ούτε και στην περίπτωση διαφωνίας του ως προς το ύψος του ποσού που επιδικάσθηκε κρίνοντας τούτο ως πρωτόδικο Δικαστήριο (βλ.Constantinou v. Evlambiou (1982) 1 C.L.R. 824 και Αποστολίδης ν. Ζουλή (2001) 1 Α.Α.Δ. 1695.) Δεν είναι αρκετό να υπάρχει διαφορά γνώμης ή εκτίμησης. Για να επέμβει το Εφετείο η πλάστιγγα θα πρέπει να κλίνει βαριά κατά του ποσού που αμφισβητείται, είτε λόγω υπερβολής, είτε λόγω ανεπάρκειας.
Όπως το ζήτημα τέθηκε από το Λόρδο Wright στην υπόθεση Davies v. Powell Duffryn Associated Collieries Ltd [1942] 1 All E.R. 657 (η οποία αναφέρθηκε με επιδοκιμασία και σε αποφάσεις του Ανωτάτου Δικαστηρίου):
“… an appellate Court is always reluctant to interfere with a finding of the trial Judge on any question of fact, but it is particularly reluctant to interfere with a finding on damages (which) differs from an ordinary finding of fact in that it is generally much more a matter of speculation and estimate … In effect, the Court, before it interferes with an award of damages, should be satisfied that the Judge has acted upon a wrong principle of law, or has misapprehended the facts, or has for these or other reasons made a wholly erroneous estimate of the damage suffered. It is not enough that there is a balance of opinion or preference. The scale must go down heavily against the figure attached if the appellate Court is to interfere, whether on the ground of excess or insufficiency.”
(Βλ. και τις υποθέσεις Mentesh and another v. HadjiDemetriou (1983) 1 C.L.R. 1 και Ζένιου ν. Γενικού Εισαγγελέα (ανωτέρω)).
Ο υπολογισμός των αποζημιώσεων συνιστά πρωταρχικό καθήκον του πρωτόδικου Δικαστηρίου. Σκοπός της επιδίκασης των αποζημιώσεων είναι να δοθεί στον Ενάγοντα αποζημίωση για τη ζημιά, βλάβη ή απώλεια που έχει υποστεί. Οι αρχές που διέπουν τον προσδιορισμό των γενικών αποζημιώσεων έχουν κατ’ επανάληψη διατυπωθεί σε σωρεία αποφάσεων του Ανωτάτου Δικαστηρίου. Στόχος των αποζημιώσεων που επιδικάζονται είναι να αποδοθεί δικαιοσύνη για την απώλεια και τη ζημιά του διάδικου που τραυματίστηκε, χωρίς να εναποτίθεται υπέρμετρο βάρος στον αδικοπραγούντα (βλ. Ζένιου ν. Γενικού Εισαγγελέα της Δημοκρατίας (ανωτέρω)).
Το δε ποσό που επιδικάζεται πρέπει να είναι κοινωνικά αποδεκτό. Όπως τονίστηκε στην υπόθεση Paraskevaides (Overseas) Ltd v. Christofi (1982) 1 C.L.R. 789, «Consequently, social ethos at the material time is invariably a consideration relevant to our task particularly with regard to non-pecuniary loss. Pecuniary loss being more amenable to mathematical calculation is less dependent on social norms. The object of the exercise is to arrive at a figure, at the end of the process, that is fair and reasonable in the circumstances of the case».
Στις αποφάσεις των Δικαστηρίων από καιρό τώρα επισημαίνεται η αυξημένη ευαισθησία τους για τον ανθρώπινο πόνο και τη σωματική ταλαιπωρία. Η ευαισθησία αυτή εκδηλώνεται ανάλογα στον υπολογισμό του ύψους των αποζημιώσεων (βλ. Αντωνίου ν. Serendipity Ltd (1991) 1 A.A.Δ. 335).
Δεν είναι άνευ σημασίας να επισημανθεί ότι προηγούμενες αποφάσεις αναφορικά με αποζημιώσεις αποτελούν καθοδήγηση, αλλά δεν δεσμεύουν το Δικαστήριο. Η κάθε υπόθεση κρίνεται με βάση τα δικά της, ιδιαίτερα περιστατικά (βλ. Ερωτοκρίτου κ.ά. ν. Καραολή (1998) 1 Α.Α.Δ. 445 και Olympic Building and Metal Construction Limited ν. Παναγιώτη Παπαϊωάννου (2014) 1(Β) Α.Α.Δ 1958).
Σε κάθε περίπτωση πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι πραγματικότητες, όπως μπορούν να εξακριβωθούν με γνώμονα και την αγοραστική αξία του χρήματος κατά το χρόνο της επιδίκασης των αποζημιώσεων, ως αυτοτελή παράγοντα αλλά και ως συγκριτικό όταν ανατρέχουμε σε υποθέσεις του παρελθόντος, στο βαθμό που αυτές θα μπορούσε να είναι βοηθητικές (βλ. Polycarpou v. Adamou (1988) 1 C.L.R. 727 και Fysco Constructing Co. Ltd. v. Γεωργίου (1991) 1 Α.Α.Δ. 1014).
Με γνώμονα τα πιο πάνω εξετάσαμε με προσοχή όλα τα ενώπιον μας στοιχεία.
Όπως προκύπτει, το πρωτόδικο Δικαστήριο προτού υπολογίσει το ποσό των γενικών αποζημιώσεων έλαβε υπόψη του όλους τους σχετικούς παράγοντες της υπό κρίση περίπτωσης. Ανάμεσα σε αυτά ήταν οι σωματικές βλάβες της Εφεσίβλητης, ο πόνος και η ταλαιπωρία που υπέστη καθώς και η περίοδος αποθεραπείας της. Δεν παρέλειψε και ορθώς, κατά την κρίση μας, να λάβει υπόψη του και την ιατρική εκτίμηση συμφώνως της οποίας η Εφεσίβλητη, ως αποτέλεσμα του ατυχήματος, θα υποφέρει περιοδικά εξίσου από την προϋπάρχουσα κατάσταση της και από τον τραυματισμό της. Είναι γνωστή η αρχή ότι ο αδικοπραγών ευθύνεται για το θύμα του στην κατάσταση που εκείνο βρίσκεται (Symeonidou v. Michaelides (1969) 1 C.L.R. 394 και Πολυμέταλ Λτδ ν. Κωνσταντίνου (1998) 1 Α.Α.Δ. 398).
Λαμβανομένων υπόψη όλων των σχετικών παραγόντων και των στοιχείων που έχουμε προσδιορίσει ανωτέρω, θεωρούμε ότι το επιδικασθέν ποσό των €15.000 (επί πλήρους ευθύνης), συνιστά δίκαιη και εύλογη αποζημίωση για τις κακώσεις και τον πόνο και ταλαιπωρία που η Εφεσίβλητη υπέστη, αλλά και αυτή που θα συνεχίσει να την επηρεάζει κατά περιόδους στο μέλλον. Σε καμιά περίπτωση, το επιδικασθέν ποσό δεν μπορεί να κριθεί ως έκδηλα υπερβολικό.
Ως εκ τούτου, η Έφεση δεν μπορεί να επιτύχει και απορρίπτεται.
Επιδικάζονται υπέρ της Εφεσίβλητης και εναντίον της Εφεσείουσας έξοδα ύψους €2.000, πλέον Φ.Π.Α. (αν υπάρχει).
Γ.Ν. ΓΙΑΣΕΜΗΣ, Δ.
Λ. ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ-ΑΝΔΡΕΟΥ, Δ.
Α. ΔΑΥΙΔ, Δ.