ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ
(Υπόθεση Αρ. 1907/2023)
15 Μαρτίου 2024
[Ε. ΜΙΧΑΗΛ, ΔΔΔ]
Μεταξύ
«ΑΘΛΗΤΙΚΟ ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΚΙΜΕ»
Αιτητών
ΚΑΙ
ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, ΜΕΣΩ
1. ΕΦΟΡΟΥ ΣΩΜΑΤΕΙΩΝ ΚΑΙ ΙΔΡΥΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ ΣΥΝΑΦΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ
2. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ
Καθ’ ων η Αίτηση
…………………………
Μαρίνα Κίτσιου (κα) και κα Στέλλα Στυλιανού (κα) για Κώστας Τσιρίδης & Σία Δ.Ε.Π.Ε., για τους αιτητές.
Κυριακή Παπαδοπούλου (κα) για Γενικό Εισαγγελέα, για τους καθ’ ων η αίτηση.
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΜΙΧΑΗΛ, ΔΔΔ: Η προσφυγή των αιτητών στρέφεται κατά της απόφασης των καθ’ ων η αίτηση της οποίας έλαβαν γνώση με επιστολή ημερομηνίας 22.10.2023 με την οποία πληροφορήθηκαν ότι διαγράφονται από το μητρώο σωματείων.
Οι αιτητές ενεγράφησαν ως σωματείο στις 22.5.2015. Στις 14.7.2017 ο περί Σωματείων και Ιδρυμάτων Νόμος, Ν. 57/1972, καταργήθηκε και αντικαταστάθηκε από τον περί Σωματείων και Ιδρυμάτων και για Άλλα Συναφή Θέματα Νόμο, Ν. 104(Ι)/2017 (στο εξής ο «Νόμος»). Στα πλαίσια συμμόρφωσής τους με τον Νόμο, οι αιτητές απέστειλαν στις 22.9.2019 τροποποιημένο καταστατικό και άλλα έγγραφα. Ακολούθησε αλληλογραφία μεταξύ των καθ’ ων η αίτηση και των αιτητών με σκοπό την παροχή πρόσθετων πληροφοριών. Με επιστολή τους ημερομηνίας 23.1.2020 οι καθ’ ων η αίτηση ενημέρωσαν τους αιτητές ότι για να προχωρήσουν σε εξέταση του επικαιροποιημένου καταστατικού πρέπει να προσκομίσουν πιστοποιητικό καταλληλότητας εκδομένο από τον Κ.Ο.Α. και άδεια σχολής σε περίπτωση που λειτουργούν σχολή. Με νέα επιστολή τους ημερομηνίας 30.5.2022 οι καθ’ ων η αίτηση ενημέρωσαν τους αιτητές ότι περιήλθε σε γνώση τους ότι παρέχουν υπηρεσίες εκμάθησης και ζήτησαν πρόσθετες πληροφορίες. Ακολούθησε περαιτέρω αλληλογραφία μεταξύ των διαδίκων η οποία οδήγησε στην προσβαλλόμενη απόφαση.
Οι λόγοι ακύρωσης που προβάλλουν οι αιτητές συνοψίζονται σε πλάνη περί τον νόμο και τα πράγματα, έλλειψη δέουσας έρευνας και αιτιολογίας, υπέρβαση εξουσίας, αναρμοδιότητα οργάνου και παραβίαση του δικαιώματος προηγούμενης ακρόασης.
Στην προσβαλλόμενη απόφαση καταγράφεται ότι:
«το σωματείο διαγράφεται από το μητρώο λόγω του ότι είναι αθλητική σχολή και διέπεται από άλλο ειδικότερο Νόμο. Η διαγραφή του σωματείου γίνεται στη βάση του άρθρου 51.»
Ακολούθως, αναφέρονται τα εξής σχετικά:
«2. Σας είχαμε ενημερώσει με επιστολές μας, με τελευταία αυτή με ημερομηνία 30/5/2022, ότι έχουμε πληροφορίες ότι η οντότητα κάτω από την επωνυμία «ΑΘΛΗΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΙΜΕ» στην πραγματικότητα είναι ιδιωτική αθλητική σχολή ή ότι η κυριότερη και δεσπόζουσα δραστηριότητας της αφορά στην εκμάθηση του αθλήματος των πολεμικών τεχνών. Την επιστολή αυτή την έχετε αφήσει αναπάντητη.
3. Ο Κυπριακός Οργανισμός Αθλητισμού, θεωρώντας ότι για το συγκεκριμένο άθλημα προϋπόθεση ανάπτυξης και προαγωγής του είναι η εκμάθηση, έχει θεσπίσει τους περί Ιδιωτικών Σχολών Γυμναστικής Κανονισμούς του 1995 (Κ.Δ.Π. 38/1995).
[…]
5. Η εκμάθηση επομένως του αθλήματος/ των αθλημάτων, που αναφέρονται στο καταστατικό που έχετε υποβάλει, διέπεται από τους συγκεκριμένους κανονισμούς και εμπίπτουν στις δραστηριότητες μίας αθλητικής σχολής και όχι ενός σωματείου. Στους εν λόγω κανονισμούς προβλέπεται μάλιστα ότι «Κανένας δεν μπορεί να λειτουργεί σχολή χωρίς άδεια λειτουργίας» και «Κάθε πρόσωπο το οποίο επιθυμεί να ιδρύσει και λειτουργήσει σχολή πρέπει να υποβάλει στον Οργανισμό αίτηση για έκδοση άδειας λειτουργίας της σχολής.». Η παροχή υπηρεσιών εκμάθησης των αναφερόμενων στο καταστατικό του σωματείου αθλημάτων χωρίς την κατοχή άδειας λειτουργίας σχολής συνιστά ποινικό αδίκημα και σύμφωνα με τον κανονισμό 10 της Κ.Δ.Π. 38/1995 σε περίπτωση καταδίκης επισύρει χρηματική ποινή που δεν υπερβαίνει τις πεντακόσιες λίρες ή σε φυλάκιση που δεν υπερβαίνει τους έξι μήνες ή σε αμφότερες τις ποινές αυτές.
6. Αντίθετα, η έννοια του «αθλητικού» σωματείου ως ορίζεται στον περί ΚΟΑ Νόμο, είναι η εξής: “αθλητικόν σωματείον" σημαίνει οιονδήποτε νομίμως συσταθέν σωματείον ή οργάνωσιν εν τη Δημοκρατία επί τω τέλει προαγωγής της εξωσχολικής σωματικής αγωγής και του αθλητισμού της Κύπρου γενικώτερον και περιλαμβάνει τους γυμναστικούς συλλόγους».
7. Δηλαδή, η ειδοποιός διαφορά που διαφοροποιεί ένα αθλητικό σωματείο από μία αθλητική σχολή, που και οι δύο οντότητες προάγουν την εξωσχολική σωματική αγωγή, είναι ότι στην αθλητική σχολή μόνο δύναται να παρέχονται υπηρεσίες εκμάθησης αθλήματος.
8. Σύμφωνα με το άρθρο 4 του περί Σωματείων και ιδρυμάτων και για Άλλα Συναφή Θέματα Νόμου του 2017 (104(Ι)/2017) (εφεξής «ο Νόμος»), σωματείο του οποίου ο σκοπός ή η λειτουργία στοχεύει ή τείνει να υπονομεύσει τη δημόσια τάξη, τη δημόσια ασφάλεια ή τη δημόσια υγεία, δεν έχει καμιά νομική υπόσταση και δεν δύναται να εγγράφει ή αν είναι ήδη εγγεγραμμένο, δύναται να διαλυθεί κατόπιν διατάγματος του Δικαστηρίου που κηρύσσει το σωματείο παράνομο. Επιπρόσθετα βάσει της παραγράφου 2 του ίδιου άρθρου, πρόσωπο το οποίο λαμβάνει μέρος στη διοίκηση σωματείου ή ιδρύματος ή ομοσπονδίας ή/και ένωσης που κηρύσσονται παράνομα σύμφωνα με τις διατάξεις του εδαφίου (1), είναι ένοχο αδικήματος και, σε περίπτωση καταδίκης του, υπόκειται σε φυλάκιση που δεν υπερβαίνει τα τρία (3) χρόνια ή σε χρηματική ποινή που δεν υπερβαίνει τις τρεις χιλιάδες ευρώ (€3.000) ή και στις δύο αυτές ποινές. Η λειτουργία αθλητικής σχολής χωρίς τη σχετική άδεια αποτελεί κίνδυνο για τη δημόσια υγεία καθότι προσφέρονται υπηρεσίες αθλητικής σχολής και εκμάθησης αθλήματος ακόμη και σε παιδιά χωρίς να έχει ελεγχθεί η καταλληλότητα των κτιριακών, ηλεκτρολογιών και άλλων εγκαταστάσεων της σχολής καθώς επίσης και η ασφάλεια του χώρου όπου προσφέρονται οι σχετικές υπηρεσίες.
9. Επιπλέον, αν και δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε κατά πόσον τα χρήματα που λαμβάνει η οντότητα από τις υπηρεσίες σχολής καταλήγουν σε ιδιώτες ή στο ίδιο το σωματείο, ακόμη και αν υποθέσουμε ότι καταλήγουν στο σωματείο, και πάλι δημιουργείται σύγκρουση με τις πρόνοιες του Νόμου αφού η παροχή υπηρεσιών εκμάθησης καταδεικνύει την «κερδοσκοπική» φύση της οντότητας, έστω και αν τα χρήματα καταλήγουν στο σωματείο.
10. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το άρθρο 2 του Νόμου:
«σωματείο» σημαίνει οργανωμένη ένωση αποτελούμενη από τουλάχιστον είκοσι πρόσωπα, με σκοπό την επίτευξη μη κερδοσκοπικού σκοπού και δεν περιλαμβάνει πολιτικά κόμματα ή συνδικαλιστικές οργανώσεις.»
«μη κερδοσκοπικό», σε σχέση με σωματείο ή ίδρυμα, σημαίνει σωματείο ή ίδρυμα το οποίο δεν διανέμει οποιαδήποτε κέρδη, τα οποία δυνατόν να προκύψουν από τις δραστηριότητες του, στα μέλη, στους ιδρυτές, στη διοίκηση ή στους αξιωματούχους του, αλλά τα επενδύει ή τα χρησιμοποιεί για τη συνέχιση και επίτευξη των σκοπών του.»
[…]
12. Για άρση, επομένως, οποιασδήποτε διανόησης, σας ενημερώνουμε ότι η μόνη αποδεκτή δραστηριότητα εντός ενός σωματείου που ασχολείται με τον αθλητισμό, είναι η προώθηση αθλητών ψηλών επιδόσεων στις Ομοσπονδίες καθώς και η προετοιμασία τους για συμμετοχή τους στους αγώνες. Η εκμάθηση του αθλήματος, ειδικά επειδή στη βάση της Κ.Δ.Π. 38/95 έλκει μαζί της συγκεκριμένες απαιτήσεις ασφάλειας των εγκαταστάσεων και εξειδίκευσης των εκπαιδευτών, δεν μπορεί να είναι η κυρίαρχη δραστηριότητα ενός του σωματείου, ως συμβαίνει με το συγκεκριμένο σωματείο, στο οποίο κυρίαρχο ρόλο έχουν οι δραστηριότητες εκμάθησης του αθλήματος από μηδενικό επίπεδο και ως «πρόσθετη υπηρεσία» προσφέρεται η συμμετοχή στους αγώνες των Ομοσπονδιών ή και άλλους.
[…]
17. Στη βάση όλων των πιο πάνω το γραφείο μου αποφασίζει να επιλέξει την πιο ανώδυνη λύση για την οντότητα σας σε σχέση με την διαγραφή του, επιλέγοντας το άρθρο 51. Το γραφείο μου θεωρεί ότι καλόπιστα δεν είχατε αντιληφθεί ότι οφείλατε να εγγράφετε σχολή αντί σωματείο και δεν προχωρεί σε εφαρμογή των προνοιών του άρθρου 24, η οποία θα έπρεπε στη συνέχεια να οδηγήσει και στην εκκαθάριση του σωματείου. Υπενθυμίζουμε ότι ως περιουσία του σωματείου προς εκκαθάριση θα έπρεπε να θεωρηθούν και όλα τα έσοδα που από την λειτουργία του μέχρι σήμερα δεν έχουν καταλήξει στα ταμεία του σωματείου.
18. Το άρθρο 51 ρυθμίζει ότι «Οι διατάξεις του παρόντος Νόμου δεν εφαρμόζονται ή δεν επηρεάζουν με οποιοδήποτε τρόπο σωματεία, ιδρύματα συνδέσμους, οργανώσεις, ενώσεις προσώπων ή ομοσπονδίες τα οποία ρυθμίζονται ειδικά από άλλο ειδικότερο νόμο, οι διατάξεις του οποίου θα συνεχίσουν να εφαρμόζονται ως προς αυτά.
19. Ο σκοπός του Νομοθέτη σε σχέση με την πρόνοια του άρθρου 51, κρίνεται αν αναζητηθεί η τελολογική ερμηνεία της διάταξης. Συνάγεται από τις εφαρμοστέες διατάξεις ότι ο σκοπός του νομοθέτη ήταν να διαφυλάξει το πεδίο εφαρμογής των ρυθμίσεων που αφορούν τα σωματεία μόνο για νομικές οντότητες που δεν διέπονται ειδικά από άλλο νόμο, εφόσον βέβαια πληρούν κατά τα λοιπά όρους εγγραφής και λειτουργίας τους ως σωματεία. Στην προκειμένη περίπτωση έχουμε κερδοσκοπική οντότητα που δύναται να λάβει νομική προσωπικότητα από τον περί Εταιρειών Νόμο, επιπλέον δε στην παρούσα περίπτωση δεν πληροί ούτε τις διατάξεις του άρθρου 4, εφόσον η λειτουργία σχολής χωρίς άδεια κρίνεται παράνομη και ότι υπονομεύει την δημόσια υγεία.
[…]
21. Για σκοπούς πληρότητας, πέραν των ανωτέρω, σημειώνεται επίσης ότι το σωματείο δεν έχει εκπληρώσει τις νομικές του υποχρεώσεις. Συγκεκριμένα, δεν έχει υποβάλει τις υποχρεωτικές γνωστοποιήσεις σύμφωνα με το άρθρο 10 του περί Σωματείων και Ιδρυμάτων και για άλλα συναφή θέματα Νόμο Ν 104(Ι)/2017 που είναι ετήσιες, δεν έχει υποβάλει οικονομικούς λογαριασμούς στη βάση του άρθρου 49 του Ν 104(Ι)/2017 που είναι και πάλι ετήσια υποχρέωση και δεν έχετε επιπλέον υποβάλει στοιχεία των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου, λαμβανομένου υπόψη ότι η θητεία του ΔΣ που μας έχετε υποβάλει στο παρελθόν έχει ήδη λήξει.»
Το Άρθρο 51 το οποίο επικαλούνται οι καθ’ ων η αίτηση στην προσβαλλόμενη απόφαση προνοεί τα εξής:
«51. Οι διατάξεις του παρόντος Νόμου δεν εφαρμόζονται ή δεν επηρεάζουν με οποιοδήποτε τρόπο σωματεία, ιδρύματα συνδέσμους, οργανώσεις, ενώσεις προσώπων ή ομοσπονδίες τα οποία ρυθμίζονται ειδικά από άλλο ειδικότερο νόμο, οι διατάξεις του οποίου θα συνεχίσουν να εφαρμόζονται ως προς αυτά.»
Όπως προκύπτει, το πιο πάνω άρθρο δεν προνοεί τίποτε για εξουσία των καθ’ ων η αίτηση να προχωρήσουν σε διαγραφή. Αντίθετα, αυτό που προνοεί το Άρθρο 51 είναι ότι σε περίπτωση σωματείου που ρυθμίζεται από άλλο ειδικότερο νόμο, οι διατάξεις του Νόμου δεν εφαρμόζονται. Δηλαδή, ακόμα και εάν ο Νόμος δίδει εξουσία στους καθ’ ων η αίτηση να διαγράψουν κάποιο σωματείο δεν μπορούν να το πράξουν εάν το σωματείο διέπεται από άλλο ειδικότερο νόμο.
Στο σημείο αυτό κρίνω ορθό να αναφερθώ στην απόφαση του Σεραφείμ, Δ.Δ.Δ. (ως ήταν τότε) Σωματείο «Tae Kwon Do Power Centre» ν. Δημοκρατίας, Υπόθεση Αρ. 11/2021, 5.4.2023. Αρχικά, τα γεγονότα εκείνης της υπόθεσης διαφοροποιούνται από τα γεγονότα της υπό κρίση υπόθεσης αφού σε εκείνη την υπόθεση οι αιτητές ήταν ήδη εγγεγραμμένοι ως αθλητική σχολή στη βάση της Κ.Δ.Π. 38/1995. Βεβαίως και σε εκείνη την περίπτωση οι καθ’ ων η αίτηση προχώρησαν σε διαγραφή του σωματείου κατ’ επίκληση του Άρθρου 51. Το Δικαστήριο στη Σωματείο Tae Kwon Do απέρριψε την προσφυγή ως απαράδεκτη κρίνοντας ότι η προσβαλλόμενη απόφαση απώλεσε την εκτελεστότητά της μετά την έκδοση μεταγενέστερης απόφασης. Εντούτοις, το Δικαστήριο εξέφρασε την πιο κάτω άποψη ως obiter dicta:
«Παρ’ όλη την πιο πάνω κατάληξη, η οποία αποφασίζει και την τύχη της παρούσας προσφυγής, θεωρώ ορθό να λεχθεί, εν παρόδω και καταγραφεί και η άποψη του παρόντος Δικαστηρίου ότι, η γενικότερη θέση και ερμηνεία της καθ’ ης η αίτηση (ανεξαρτήτως της όποιας ορθότητας και πληρότητας των πραγματικών περιστατικών της συγκεκριμένης παρούσας υπόθεσης επί των οποίων βασίστηκε η απόφαση, η οποία εμπεριέχεται στην επιστολή της καθ’ ης η αίτηση ημερομηνίας 29.12.2021 (βλ. ανωτέρω)) ότι, για αθλητικές σχολές, οι οποίες είναι εγγεγραμμένες στον Κ.Ο.Α. και διέπονται από την Κ.Δ.Π. 38/1995, δεν εφαρμόζεται ο Νόμος, ως προνοείται στο Άρθρο 51 του Νόμου, με βρίσκει σύμφωνο, αφού η εν λόγω ερμηνεία, συνάδει με τους συνήθεις εφαρμοζόμενους ερμηνευτικούς κανόνες και είναι εύλογα επιτρεπτή (γραμματική, τελεολογική ερμηνεία) (βλ. και γνωμάτευση Νομικής Υπηρεσίας ημερομηνίας 4.5.2021 στο διοικητικό φάκελο της υπόθεσης, Τεκμήριο 1).»
Από το πιο πάνω απόσπασμα δεν προκύπτει με σαφήνεια κατά πόσο η άποψη του Δικαστηρίου είναι ότι δύνανται οι καθ’ ων η αίτηση με βάση τις πρόνοιες του Άρθρου 51 του Νόμου να προχωρούν σε διαγραφή. Το τι εξέφρασε το Δικαστήριο ήταν τη συμφωνία του με την εισήγηση των καθ’ ων η αίτηση ότι σύμφωνα με το Άρθρο 51 σε αθλητικές σχολές που είναι εγγεγραμμένες στον Κ.Ο.Α. και διέπονται από άλλο νόμο, ο Νόμος δεν τυγχάνει εφαρμογής.
Εν πάση περιπτώσει, η ερμηνεία του Άρθρου 51 από το παρόν Δικαστήριο καταγράφηκε πιο πάνω σύμφωνα με την οποία δεν δίδεται εξουσία στους καθ’ ων η αίτηση να προχωρήσουν σε διαγραφή σωματείου ακόμα και εάν διέπονται από άλλο ειδικότερο νόμο.
Η δυνατότητα διαγραφής σωματείου παρέχεται στον έφορο μόνο μέσω του Άρθρου 56(3) και από καμία άλλη πρόνοια του Νόμου. Στην απόφαση Σωματείο Γυμναστικής Αθανάσια – Δήμου Αγίου Αθανασίου, Υπόθεση Αρ. 1900/2023, 13.3.2024 περιγράφεται η διαδικασία σύμφωνα με την οποία μπορεί ο έφορος να προχωρήσει σε διαγραφή σωματείου. Παραθέτω το ακόλουθο απόσπασμα το οποίο υιοθετώ για σκοπούς της υπό κρίση υπόθεσης:
«Τα Άρθρα 56(1) και (3) του νέου Νόμου προνοούν τα εξής:
«56.-(1) Σωματεία, ιδρύματα και λέσχες που ιδρύθηκαν και ενεγράφησαν με βάση τους καταργηθέντες με τον παρόντα Νόμο Νόμους, θεωρείται ότι εγκρίθηκαν με βάση τις διατάξεις του παρόντος Νόμου, νοουμένου ότι θα προβούν στις αναγκαίες αναπροσαρμογές και τροποποιήσεις του καταστατικού τους στην προβλεπόμενη στο εδάφιο (3) του άρθρου 55 προθεσμία:
Νοείται ότι, ανεξαρτήτως των διατάξεων των άρθρων 24 και 41, ο Έφορος, εντός δεκαπέντε (15) ημερών από την ημερομηνία έναρξης της ισχύος του περί Σωματείων και Ιδρυμάτων και για Άλλα Συναφή Θέματα (Τροποποιητικού) Νόμου 2020, γνωστοποιεί την πρόθεσή του για έναρξη διαδικασίας διάλυσης αναφορικά με καθορισμένα σε σχετική γνωστοποίηση σωματεία, ιδρύματα και λέσχες, η οποία δημοσιεύεται σε δύο ημερήσιες εφημερίδες και αναρτάται στην επίσημη ιστοσελίδα του Υπουργείου Εσωτερικών και η ημερομηνία της δημοσίευσης ή της ανάρτησης θεωρείται ότι είναι η ημερομηνία επίδοσης γνωστοποίησης έναρξης διαδικασίας διάλυσης προς το ασκούν τη διοίκηση του σωματείου, ιδρύματος ή λέσχης όργανο, ανάλογα με την περίπτωση:
Νοείται περαιτέρω ότι, η γνωστοποίηση της πρόθεσης διάλυσης περιλαμβάνει σε αναλυτικούς πίνακες τον αριθμό εγγραφής, την επωνυμία και την έδρα του σωματείου, του ιδρύματος ή της λέσχης, ανάλογα με την περίπτωση, λαμβάνεται δε μέριμνα, ώστε αυτή να διενεργείται ταυτόχρονα για όλα τα σωματεία, ιδρύματα και λέσχες:
Νοείται έτι περαιτέρω ότι, τα σωματεία, τα ιδρύματα ή οι λέσχες που περιλαμβάνονται στην ως άνω γνωστοποίηση δύνανται εντός δύο (2) μηνών από τη δημοσίευση της γνωστοποίησης να υποβάλουν αίτημα ακύρωσης της συμπερίληψής τους στους πίνακες της γνωστοποίησης, υποβάλλοντας όλα τα σχετικά προς υποστήριξη του αιτήματός τους στοιχεία στον Έφορο, μετά δε την παρέλευση της περιόδου των δύο (2) μηνών ο Έφορος δημοσιεύει νέα γνωστοποίηση, στην οποία προσαρτώνται οι τελικοί πίνακες με τις επωνυμίες των υπό διάλυση σωματείων, ιδρυμάτων και λεσχών που δεν έχουν μεριμνήσει να υποβάλουν θεμελιωμένο αίτημα ακύρωσης της συμπερίληψής τους στη γνωστοποίηση.
3. Τηρουμένων των διατάξεων του εδαφίου (1) και μετά τη δημοσίευση της δεύτερης γνωστοποίησης η οποία καθορίζεται στις διατάξεις αυτού, ο Έφορος διαγράφει αυτοδικαίως από το Μητρώο τα σωματεία, τα ιδρύματα και τις λέσχες που καθορίζονται στην εν λόγω γνωστοποίηση και μεριμνά για τη συνέχιση και ολοκλήρωση της διαδικασίας διάλυσης ενώπιον δικαστηρίου:
Νοείται ότι, τα διαγραφέντα από το Μητρώο σωματεία, ιδρύματα και λέσχες, τα οποία τελούν υπό καθεστώς διάλυσης, όπως καθορίζεται στις διατάξεις των άρθρων 25 και 42, επί ποινή ακυρότητας των αποφάσεών τους απολλύουν το δικαίωμα άσκησης κάθε δραστηριότητας που αναφέρεται στο καταστατικό τους, περιλαμβανομένου του δικαιώματος του συμβάλλεσθαι και της αποξένωσης οιασδήποτε περιουσίας, με εξαίρεση τις δραστηριότητες που σχετίζονται με την εκκαθάρισή τους, ενώ τα διοικητικά τους συμβούλια οφείλουν να ενημερώνουν κάθε τρίτον ενδιαφερόμενο ή/και συμβαλλόμενο για την υπό εξέλιξη διαδικασία διάλυσης:
Νοείται περαιτέρω ότι, για τους σκοπούς της διάλυσης σωματείου, ιδρύματος ή λέσχης, τηρούνται όλες οι διατάξεις του παρόντος Νόμου, περιλαμβανομένης της διαδικασίας εκκαθάρισης.»
Το Άρθρο 55(3) στο οποίο γίνεται αναφορά στο πιο πάνω Άρθρο προνοεί ότι:
«(3) Στις περιπτώσεις κατά τις οποίες με βάση τις διατάξεις του παρόντος Νόμου απαιτείται για σκοπούς συμμόρφωσης όπως υφιστάμενα σωματεία, ιδρύματα ή λέσχες υποβάλουν οποιεσδήποτε τροποποιήσεις του καταστατικού τους ή προβούν σε οποιαδήποτε άλλη ενέργεια, παρέχεται προς τούτο προθεσμία μέχρι την 31Π Δεκεμβρίου 2019.»
Το Άρθρα 24 και 41 στα οποία επίσης γίνεται μνεία στο Άρθρο 56 προνοούν περί διαδικασίας διάλυσης ενός σωματείου. Παρατίθενται τα σχετικά αποσπάσματα:
«24.-(1) Το σωματείο διαλύεται-
[…]
(γ) με απόφαση του Δικαστηρίου, ύστερα από αίτηση του διοικητικού συμβουλίου του σωματείου ή των δύο πέμπτων των μελών ή του Εφόρου, εάν-
[…]
(iii) ο σκοπός ή η λειτουργία του σωματείου έχουν αποβεί παράνομα, όπως προβλέπεται στις διατάξεις του άρθρου 4·
(δ) με απόφαση του Δικαστηρίου, ύστερα από αίτηση του Εφόρου, εάν λόγω αδράνειας, για χρονικό διάστημα που υπερβαίνει τα δύο (2) έτη, περιλαμβανομένης της μη σύγκλησης ή της μη πραγματοποίησης των απαιτούμενων από το καταστατικό συνελεύσεων των μελών ή/και της μη υποβολής ελεγμένων ετήσιων λογαριασμών, συνάγεται εγκατάλειψη του σκοπού του σωματείου, υπό τον όρο ότι δίδεται προηγουμένως από τον Έφορο γραπτή προειδοποίηση προς το ασκούν τη διοίκηση του σωματείου όργανο, στην οποία καταγράφονται οι λόγοι που ενεργοποιούν τις παρούσες διατάξεις, καθώς και προθεσμία τριών (3) μηνών για την αποκατάσταση της λειτουργίας του σωματείου.
41. […]
(2) Το ίδρυμα διαλύεται με απόφαση του Δικαστηρίου, ύστερα από αίτηση του διοικητικού συμβουλίου του ιδρύματος ή του Γενικού Εφόρου, εάν-
[…]
(γ) έχει παρεκκλίνει από το σκοπό του ή εάν ο σκοπός ή η λειτουργία του έχουν αποβεί παράνομα, όπως προβλέπεται στο άρθρο 4.»
Από τις πιο πάνω πρόνοιες προκύπτει ότι σύμφωνα με το Άρθρο 56(1) του νέου Νόμου όσα σωματεία ήταν εγγεγραμμένα στη βάση του Νόμου και πληρούν τις πρόνοιες του νέου Νόμου, εξακολουθούν να θεωρούνται εγκεκριμένα από τον έφορο – ο οποίος ορίζεται στο Άρθρο 2 του νέου Νόμου ως ο οικείος έπαρχος – και όσα ήταν εγγεγραμμένα αλλά δεν πληρούν τις πρόνοιες του νέου Νόμου, μπορούν μέχρι τις 31.12.2019 να υποβάλουν οποιεσδήποτε τροποποιήσεις στο καταστατικό τους ή να προβούν σε οποιαδήποτε άλλη ενέργεια με σκοπό να βρίσκονται σε συμμόρφωση με τον νέο Νόμο.
Σε περίπτωση, συνεχίζει το Άρθρο 56(1), που ο έφορος προτίθεται να προχωρήσει σε διάλυση τινός σωματείου τότε μέσα σε 15 μέρες από την ημερομηνία έναρξης της ισχύος του νέου Νόμου, ο οποίος δημοσιεύτηκε στις 17.8.2020, γνωστοποιεί την πρόθεσή του αυτή με δημοσίευση σε δύο ημερήσιες εφημερίδες και ανάρτηση στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Εσωτερικών, γνωστοποίησης στην οποία περιλαμβάνονται τα προς διάλυση σωματεία. Μετά από δύο μήνες, ο έφορος δημοσιεύει νέα γνωστοποίηση που περιλαμβάνει μόνο όσα σωματεία δεν έκαναν χρήση της δυνατότητας που τους παρέχεται από τον νέο Νόμο να υποβάλουν αίτημα ακύρωσης της συμπερίληψής του στην πρώτη γνωστοποίηση. Μετά τη δημοσίευση και της δεύτερης γνωστοποίησης, ο έφορος σύμφωνα με το Άρθρο 56(3) προχωρά αυτοδικαίως σε διαγραφή όσων σωματείων περιλαμβάνονται στη δεύτερη γνωστοποίηση.
Συνεπώς, όπως προκύπτει από τις πιο πάνω πρόνοιες, ο καθ’ ου η αίτηση δεν έχει την εξουσία να προχωρήσει σε διαγραφή ενός σωματείου χωρίς να ακολουθηθεί πρώτα η διαδικασία που προνοείται στο Άρθρο 56(1) ως εξηγείται πιο πάνω δηλαδή, να δημοσιεύσει μία πρώτη γνωστοποίηση δηλώνοντας την πρόθεσή του να προχωρήσει σε διάλυση ενός σωματείου και δίδοντας ταυτόχρονα χρονικό περιθώριο στο σωματείο αυτό να αιτηθεί εντός δύο μηνών την ακύρωση της συμπερίληψής του στην εν λόγω γνωστοποίηση και ακολούθως, ο καθ’ ου η αίτηση προχωρά στη δημοσίευση δεύτερης γνωστοποίησης περιλαμβάνοντας όσα σωματεία δεν αξιοποιήσαν τη δυνατότητα ακύρωσης της συμπερίληψής τους. Μόνο τότε και μόνο για αυτά τα σωματεία έχει την εξουσία ο καθ’ ου η αίτηση να προχωρήσει σε διαγραφή χωρίς άλλη ενέργεια.»
Εντοπίζεται, επιπρόσθετα, ουσιώδης νομική πλάνη και έλλειψη δέουσας έρευνας στην προσβαλλόμενη απόφαση σε σχέση με την κρίση των καθ’ ων η αίτηση επί του κερδοσκοπικού χαρακτήρα των αιτητών. Και αυτό το ζήτημα εξετάστηκε στην υπόθεση Σωματείο Γυμναστικής Αθανάσια από την οποία παραθέτω το σχετικό απόσπασμα:
«Πεπλανημένα και χωρίς τη δέουσα έρευνα ενήργησε ο καθ’ ου η αίτηση και σε σχέση με τη διαπίστωσή του περί κερδοσκοπικής φύσης των αιτητών. Συγκεκριμένα, στην προσβαλλόμενη απόφαση ο καθ’ ου η αίτηση αναφέρει τα εξής:
«11. Επιπλέον, αν και δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε κατά πόσον τα χρήματα που λαμβάνει η οντότητα από τις υπηρεσίες σχολής καταλήγουν σε ιδιώτες ή στο ίδιο το σωματείο, ακόμη και αν υποθέσουμε ότι καταλήγουν στο σωματείο, και πάλι δημιουργείται σύγκρουση με τις πρόνοιες του Νόμου αφού η παροχή υπηρεσιών εκμάθησης καταδεικνύει την «κερδοσκοπική» φύση της οντότητας, έστω και αν τα χρήματα καταλήγουν στο σωματείο.
12. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το άρθρο 2 του Νόμου:
«σωματείο» σημαίνει οργανωμένη ένωση αποτελούμενη από τουλάχιστον είκοσι πρόσωπα, με σκοπό την επίτευξη μη κερδοσκοπικού σκοπού και δεν περιλαμβάνει πολιτικά κόμματα ή συνδικαλιστικές οργανώσεις.»
«μη κερδοσκοπικό», σε σχέση με σωματείο ή ίδρυμα, σημαίνει σωματείο ή ίδρυμα το οποίο δεν διανέμει οποιαδήποτε κέρδη, τα οποία δυνατόν να προκύψουν από τις δραστηριότητές του, στα μέλη, στους ιδρυτές, στη διοίκηση ή στους αξιωματούχους του, αλλά τα επενδύει ή τα χρησιμοποιεί για τη συνέχιση και επίτευξη των σκοπών του.»
[…]
14. Για άρση, επομένως, οποιασδήποτε διανόησης, σας ενημερώνουμε ότι η μόνη αποδεκτή δραστηριότητα εντός ενός σωματείου που ασχολείται με τον αθλητισμό, είναι η προώθηση αθλητών ψηλών επιδόσεων στις Ομοσπονδίες καθώς και η προετοιμασία τους για συμμετοχή τους στους αγώνες. Η εκμάθηση του αθλήματος, ειδικά επειδή στη βάση της Κ.Δ.Π. 38/95 έλκει μαζί της συγκεκριμένες απαιτήσεις ασφάλειας των εγκαταστάσεων και εξειδίκευσης των εκπαιδευτών, δεν μπορεί να είναι η κυρίαρχη δραστηριότητα ενός του σωματείου, ως συμβαίνει με το συγκεκριμένο σωματείο, στο οποίο κυρίαρχο ρόλο έχουν οι δραστηριότητες εκμάθησης του αθλήματος από μηδενικό επίπεδο και ως «πρόσθετη υπηρεσία» προσφέρεται η συμμετοχή στους αγώνες των Ομοσπονδιών ή και άλλους.»
Όπως ρητώς το παραδέχεται ο καθ’ ου η αίτηση στο πιο πάνω απόσπασμα, δεν γνωρίζει κατά πόσο τα χρήματα που λαμβάνουν οι αιτητές από τις υπηρεσίες της σχολής καταλήγουν σε ιδιώτες ή στο ίδιο το σωματείο αλλά παρά ταύτα, θεωρεί ότι ακόμα και εάν τα χρήματα καταλήγουν στο σωματείο, αυτό καταδεικνύει την κερδοσκοπική φύση του.
Από την πιο πάνω αναφορά προκύπτει, κατά πρώτον, έλλειψη δέουσας έρευνας. Προκύπτει, όμως, και ουσιώδης νομική πλάνη του καθ’ ου η αίτηση και σε αυτό το σκέλος της απόφασής του. Στους ορισμούς που καταγράφονται στην προσβαλλόμενη απόφαση και δίδονται από το Άρθρο 2 του νέου Νόμου και ιδιαίτερα τον ορισμό της πρότασης «μη κερδοσκοπικό» που ορίζεται ως:
««μη κερδοσκοπικό», σε σχέση με σωματείο ή ίδρυμα, σημαίνει σωματείο ή ίδρυμα το οποίο δεν διανέμει οποιαδήποτε κέρδη, τα οποία δυνατόν να προκύψουν από τις δραστηριότητές του, στα μέλη, στους ιδρυτές, στη διοίκηση ή στους αξιωματούχους του, αλλά τα επενδύει ή τα χρησιμοποιεί για τη συνέχιση και επίτευξη των σκοπών του.»
Από τον πιο πάνω ορισμό προκύπτει ότι δεν απαγορεύεται σε σωματείο να διενεργεί κέρδη αλλά απαγορεύεται να διανέμει τα κέρδη αυτά στα μέλη, στους ιδρυτές, στη διοίκηση ή στους αξιωματούχους του. Επιτρέπεται, όμως, να τα επενδύει ή να τα χρησιμοποιεί για τη συνέχιση και επίτευξη των σκοπών του. Βεβαίως, η επίτευξη κέρδους δεν πρέπει να είναι αυτοσκοπός για ένα σωματείο αφού εξ ορισμού ο σκοπός ενός σωματείου είναι η επίτευξη μη κερδοσκοπικού σκοπού.
Συνεπώς, προτού καταλήξει ο καθ’ ου η αίτηση ότι οι αιτητές κερδοσκοπούσαν κατά τρόπο που παραβιάζει τις πρόνοιες του νέου Νόμου, όφειλε ο καθ’ ου η αίτηση να διερευνήσει κατά πόσο τα κέρδη των αιτητών ήταν, αφενός, τέτοιου μεγέθους που να αναιρούν την έννοια του σωματείου και, αφετέρου, εάν διανέμονταν ή χρησιμοποιούνταν για την προώθηση των σκοπών του.»
Ο εποπτικός ρόλος των καθ’ ων η αίτηση που όπως ορθά εισηγείται η συνήγορός τους ασκούν, δεν μπορεί να ασκείται εκτός του πλαισίου του Νόμου. Οι μεταβατικές διατάξεις του Νόμου δεν δίδουν, κατά την κρίση μου, το δικαίωμα στους καθ’ ων η αίτηση να διαγράψουν ένα σωματείο το οποίο ήταν ήδη εγγεγραμμένο εκτός εάν ακολουθηθεί η διαδικασία που προνοείται στο Άρθρο 56(1) και περιεγράφηκε πιο πάνω. Εξάλλου, δεν είναι τυχαίο που ο νομοθέτης προνοεί μόνο για διαδικασία διάλυσης ενός σωματείου, σε περίπτωση που ικανοποιούνται οι σχετικές πρόνοιες του Νόμου, και όχι διαγραφής του και μάλιστα με αυτόματη διαδικασία διότι ένα σωματείο έχει οικονομικό περιεχόμενο αλλά και συμβατικές ή άλλες υποχρεώσεις που δεν είναι δυνατό να εξαφανίζονται από την μία μέρα στην άλλη.
Για τους πιο πάνω λόγους καταλήγω ότι η προσφυγή επιτυγχάνει και η προσβαλλόμενη απόφαση ακυρώνεται. Επιδικάζονται €2300 έξοδα πλέον Φ.Π.Α. υπέρ των αιτητών και εναντίον των καθ’ ων η αίτηση.
Ε. ΜΙΧΑΗΛ, ΔΔΔ