ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ
(Υπόθεση Αρ. 231/2022)
7 Μαρτίου 2024
[ΜΙΧΑΗΛ, ΔΔΔ]
Μεταξύ
THE SUNSET BOULEVARD TOURIST AND ESTATE COMPANY LTD
Αιτητών
ΚΑΙ
1. ΔΗΜΟΥ ΠΑΦΟΥ
2. ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΠΑΦΟΥ
Καθ’ ων η Αίτηση
…………………………
Γιάννα Χατζηχάννα (κα) μαζί με Θεοδώρα Πιπερή – Χριστοδούλου (κα), για Γενικό Εισαγγελέα ως amicus curiae.
Νικολέττα Χαραλαμπίδου (κα) για Νικολέττα Χαραλαμπίδου Δ.Ε.Π.Ε., για τους αιτητές.
Σοφία Χατζηνεοφύτου (κα) για Γ. Χατζηνεοφύτου & Σία Δ.Ε.Π.Ε., για τους καθ’ ων η αίτηση.
Γιώργος Βαλιαντής μαζί με Χριστίνα Παρασκευά (κα) για Λ. Παπαφιλίππου & Σία Δ.Ε.Π.Ε., για την Ένωση Δήμων Κύπρου ως παρεμβαίνοντες.
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΜΙΧΑΗΛ, ΔΔΔ: Οι αιτητές με την προσφυγή τους ζητούν τις ακόλουθες θεραπείες:
«Α. Δήλωση ή/ και απόφαση του Σεβαστού Δικαστηρίου ότι το διάταγμα του Καθ’ ου η Αίτηση ημερομηνίας 20/01/2022 (Παράρτημα 1) δυνάμει του οποίου απαγορεύεται η χρήση της οικοδομής που ανεγέρθηκε με άδεια οικοδομής Υπ. Αρ. 6804/*26,3,1981, εντός των ακινήτων με αρ. εγγραφής 0/3826 και 0/4906, τεμάχια 1ρ. 271,345 του Φ/Σχ. 51/190404 στην ενορία Κάτω Πάφου επί της Λεωφόρου Ποσειδώνος, γνωστών ως Panareti Paphos Resort, είναι άκυρη, παράνομη και στερούμενη οποιουδήποτε έννομου αποτελέσματος.
Β. Δήλωση ή/ και απόφαση του Σεβαστού Δικαστηρίου ότι η Ειδοποίηση Επιβολής δυνάμει του περί Πολεοδομίας και Χωροταξίας Νόμου του 1972, ως έχει τροποποιηθεί, ημερομηνίας 28/01/2022 (Παράρτημα 2) σύμφωνα με την οποία πραγματοποιήθηκε αλλαγή χρήσης της οικοδομής που ανεγέρθηκε με άδεια οικοδομής Υπ. Αρ. 6804/*26,3,1981, εντός των ακινήτων με αρ. εγγραφής 0/3826 και 0/4906, τεμάχια 1ρ. 271,345 του Φ/Σχ. 51/190404 στην ενορία Κάτω Πάφου επί της Λεωφόρου Ποσειδώνος, Rania Beach Hotel Apartments, από οργανωμένα διαμερίσματα σε οικιστική είναι άκυρη, παράνομη και στερούμενη οποιουδήποτε έννομου αποτελέσματος.»
Οι αιτητές στην προσφυγή που καταχώρησαν και στη γραπτή τους αγόρευση προβάλλουν ως λόγο ακύρωσης ότι η παράταση της θητείας των καθ’ ων η αίτηση που προκύπτει από την τροποποίηση που έγινε στον περί Δήμων Νόμο, Ν. 111/1985 (στο εξής ο «Νόμος»), με τον περί Δήµων (Τροποποιητικό) (Αρ. 2) Νόµο, Ν. 121(Ι)/2021,παραβιάζει το Άρθρο 173 του Συντάγματος. Εισηγούνται, επίσης, παραβίαση του Άρθρου 3 του Πρώτου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ.
Λόγω αυτού του ισχυρισμού των αιτητών, ζήτησαν και έλαβαν άδεια από το Δικαστήριο κατόπιν ακροαματικής διαδικασίας να εμφανίζονται στη διαδικασία ο Γενικός Εισαγγελέας ως amicus curiae και η Ένωση Δήμων Κύπρου (στο εξής η «ΕΔΚ») και συμφωνήθηκε μεταξύ των διαδίκων και των άλλων παραγόντων της δίκης όπως ακουστεί κατά προτεραιότητα ο συγκεκριμένος λόγος ακύρωσης που προβάλλουν οι αιτητές.
Η εισήγηση των αιτητών είναι ότι το Άρθρο 173.2 του Συντάγματος καθορίζει ότι τα δημοτικά συμβούλια των δήμων εκλέγονται με άμεση ψηφοφορία από τον λαό χωρίς, όμως, να προσδιορίζεται ούτε η διάρκεια της θητείας των δημάρχων και των συμβουλίων αυτών ούτε οτιδήποτε άλλο αναφορικά με την εκλογή τους. Ακολούθησαν ο περί Δήμων Νόμος, Ν. 64/1964, ο οποίος προνοούσε για τριετή θητεία των δημάρχων και δημοτικών συμβουλίων και ο Νόμος που αντικατέστησε τον προηγούμενο, προνοώντας στο Άρθρο 17 αυτού για πενταετή θητεία. Στη βάση των προνοιών του Νόμου εξελέγησαν οι καθ’ ων η αίτηση στις 18.12.2016 και η θητεία τους θα έληγε την 1.1.2022. Πριν τη λήξη της θητείας τους και συγκεκριμένα στις 17.9.2021 δημοσιεύτηκε ο περί Δήµων (Τροποποιητικός) (Αρ. 2) Νόµος, Ν. 121(Ι)/2021, σύμφωνα με τον οποίο εισάχθηκε νέα πρόνοια στον Νόμο ως Άρθρο 139Δ σύμφωνα με το οποίο η θητεία δημάρχων και δημοτικών συμβουλίων παρατείνεται από την 1.1.2022 µέχρι τη διενέργεια εκλογών για ανάδειξη των µελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου το έτος 2024. Η εν λόγω παράταση, εισηγούνται οι αιτητές, παραβιάζει το Σύνταγμα και την αρχή της λαϊκής κυριαρχίας ως αυτή προστατεύεται από το Άρθρο 3 του Πρώτου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ. Σε σχέση με την εφαρμογή του Άρθρου 3, οι αιτητές εισηγούνται ότι παρά το ότι η πρόνοια αναφέρεται σε νομοθετικά όργανα (legislature), τυγχάνει εφαρμογής και σε τοπικές αρχές.
Η ΕΔΚ – της οποίας τη γραπτή αγόρευση υιοθετούν και οι καθ’ ων η αίτηση – εισηγείται υπό μορφή προδικαστικών ενστάσεων ότι οι αιτητές δεν νομιμοποιούνται να επικαλούνται παράβαση της αρχής της λαϊκής κυριαρχίας διότι αποτελούν νομικό πρόσωπο χωρίς δικαίωμα εκλέγειν. Εισηγούνται, επίσης, ότι ο λόγος ακύρωσης που αφορά παράβαση του Άρθρου 3 του Πρώτου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ δεν δικογραφείται και συνεπώς, δεν μπορεί να προωθείται.
Η εισήγηση της ΕΔΚ στο ζήτημα της δικογράφησης είναι ορθή. Τα νομικά σημεία της προσφυγής των αιτητών δεν περιλαμβάνουν καμία αναφορά στο Άρθρο 3 του Πρώτου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ. Ο ισχυρισμός εγείρεται για πρώτη φορά στη γραπτή αγόρευση των αιτητών. Όπως αποφασίστηκε σε σειρά δικαστικών αποφάσεων, η γενική επίκληση και αναφορά σε νομικούς λόγους ακύρωσης δεν είναι αποδεκτή πόσω μάλλον όταν ένας λόγος δεν περιλαμβάνεται καν στην αίτηση ακυρώσεως αλλά μόνο στη γραπτή αγόρευση (βλ. Χριστοδουλίδης ν. Πανεπιστήμιο Κύπρου, Α.Ε. 95/2012, 6.7.2018, ECLI:CY:AD:2018:C344). Ούτε αποτελεί νομικό λόγο που μπορεί το Δικαστήριο να εξετάσει αυτεπάγγελτα. Συνεπώς, η επιχειρηματολογία των αιτητών αναφορικά με παράβαση του Άρθρου 3 του Πρώτου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ απορρίπτεται ως απαράδεκτη.
Αναφορικά με την αρχή της λαϊκής κυριαρχίας, η αναφορά από τους αιτητές στην εν λόγω αρχή γίνεται όχι σαν λόγος ακύρωσης αλλά στα πλαίσια της επιχειρηματολογίας τους σε σχέση με την εισήγησή τους για αντισυνταγματικότητα του Νόμου. Συνεπώς, δε κρίνω σκόπιμο να υπεισέλθω στο στάδιο αυτό σε ανάλυση ή εξέταση του τί περιλαμβάνει η εν λόγω αρχή και ποιος μπορεί να την επικαλείται.
Σε σχέση με την εισήγηση της ΕΔΚ ότι οι αιτητές δεν επικαλούνται αντισυνταγματικότητα του Νόμου, ο νομικός λόγος 1 στην προσφυγή τους είναι ως ακολούθως:
«1. Το Καθ' ου η αίτηση Δημοτικό Συμβούλιο είναι παράνομο αφού εκλέγηκε με άμεση μυστική ψηφοφορία από τους δημότες Πάφου για συγκεκριμένη θητεία που έληξε στις 31/12/2021 και η θητεία του παρατάθηκε με νόμο από τη Βουλή των Αντιπροσώπων κατά παράβαση του άρθρου 173 του Συντάγματος το οποίο καθορίζει ότι το δημοτικό συμβούλιο εκλέγεται απ' ευθείας από τους δημότες και ως εκ τούτου οι οποιεσδήποτε αποφάσεις του, περιλαμβανομένων των προσβαλλόμενων αποφάσεων, είναι παράνομες και άκυρες και άνευ οποιουδήποτε έννομου αποτελέσματος.»
Η ανάπτυξη του εν λόγω νομικού σημείου ακολουθεί στη γραπτή αγόρευση των αιτητών. Έχω την άποψη ότι ο νομικός λόγος 1 ως καταγράφεται περιλαμβάνει δύο πτυχές: την κατά παράβαση του Συντάγματος παράταση της θητείας του Δημοτικού Συμβουλίου με νόμο (ο οποίος νόμος δεν είναι άλλος από τον περί Δήµων (Τροποποιητικό) (Αρ. 2) Νόµο, Ν. 121(Ι)/2021) και την, κατά συνέπεια, παράνομη συγκρότηση του Δημοτικού Συμβουλίου (αναφορά στον συγκεκριμένο λόγο γίνεται και στους νομικούς λόγους 2xi και 3xi) και άρα, λήψη παράνομης απόφασης.
Συνεπώς, προχωρώ στην εξέταση του λόγου ακύρωσης περί αντισυνταγματικότητας.
Κατά τον χρόνο έκδοσης της προσβαλλόμενης απόφασης, οι καθ’ ων η αίτηση ασκούσαν τα καθήκοντά τους στη βάση τροποποίησης που έγινε στον Νόμο με τον περί Δήµων (Τροποποιητικό) (Αρ. 2) Νόµο, Ν. 121(Ι)/2021 (στο εξής ο «Τροποποιητικός Νόμος») με ημερομηνία δημοσίευσης τις 17.9.2021 σύμφωνα με τον οποίο τροποποιήθηκε ο Νόμος με την προσθήκη του πιο κάτω νέου Άρθρου 139Δ:
«139Δ. Ανεξαρτήτως των διατάξεων των άρθρων 12, 17 και 19, η θητεία των νυν εν ενεργεία δηµάρχων, είτε εκλελεγµένων είτε ασκούντων κατά την ηµεροµηνία έναρξης της ισχύος του περί Δήµων (Τροποποιητικού) (Αρ. 2) Νόµου του 2021 καθήκοντα δηµάρχου, καθώς και η θητεία των νυν εν ενεργεία µελών των συµβουλίων, παρατείνεται από την 1η Ιανουαρίου 2022 µέχρι και την τελευταία ηµέρα του µηνός κατά τον οποίο θα διενεργηθούν οι εκλογές για ανάδειξη των µελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου κατά το έτος 2024 και η διενέργεια των εκλογών αυτών δεν διατάσσεται πριν από την ως άνω ηµεροµηνία:
Νοείται ότι, κατά τη διάρκεια της ως άνω παράτασης, η λειτουργία, η λήψη αποφάσεων και η δράση των δηµάρχων και δηµοτικών συµβουλίων λογίζεται ότι διενεργείται δυνάµει των διατάξεων του παρόντος Νόµου, θεωρείται έγκυρη ως γενοµένη στο πλαίσιο της θητείας τους και κατά τα λοιπά εφαρµόζονται οι διατάξεις αυτού.».
Το Άρθρο 173 του Συντάγματος στην ολότητά του προνοεί τα εξής:
«1. Χωριστοί δήμοι θα δημιουργηθώσιν εις τας πέντε μεγαλυτέρας πόλεις της Δημοκρατίας, ήτοι την Λευκωσίαν, Λεμεσόν, Αμμόχωστον, Λάρνακα και Πάφον υπό των τούρκων κατοίκων αυτών, υπό τον όρον ότι ο Πρόεδρος και ο Αντιπρόεδρος της Δημοκρατίας θέλουσιν εντός τεσσάρων ετών από της ενάρξεως της ισχύος του Συντάγματος εξετάσει το ζήτημα, αν ο χωρισμός ούτος των δήμων των ειρημένων πόλεων θα συνεχισθή ή όχι.
2. Εις οιανδήποτε των ως άνω πόλεων το συμβούλιον του ελληνικού δήμου εκλέγεται υπό των ελλήνων εκλογέων της πόλεως, το δεν συμβούλιον του τουρκικού δήμου εκλέγεται υπό των τούρκων εκλογέων της πόλεως.
3. Εις εκάστην των ως άνω πόλεων συνιστάται οργανισμός συντονισμού αποτελούμενος εκ δύο μελών εκλεγομένων υπό του συμβουλίου του ελληνικού δήμου, δύο μελών εκλεγομένων υπό του συμβουλίου του τουρκικού δήμου και ενός προέδρου εκλεγομένου κοινή συμφωνία υπό των δύο συμβουλίων των εν λόγω δήμων της πόλεως. Ο οργανισμός συντονισμού προνοεί περί πάσης εργασίας, ήτις απαιτείται να ενεργήται από κοινού, παρέχει εντός της πόλεως εις τους δημότας αμφοτέρων των δήμων υπηρεσίας ανατεθειμένας αυτώ κατόπιν συμφωνίας των συμβουλίων των δύο δήμων, και μεριμνά περί των θεμάτων, άτινα καθιστώσιν εις ωρισμένον βαθμόν αναγκαίαν την συνεργασίαν.»
Η ιστορική αναδρομή και οι σχετικές αποφάσεις των Δικαστηρίων για το δίκαιο της ανάγκης κατ’ επίκληση του οποίου εξακολουθούν να ασκούν δραστηριότητες χωρίς τη συμμετοχή Τουρκοκυπρίων τα όργανα εκείνα που βάσει των προνοιών του Συντάγματος απαρτίζονται από Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους, είναι γνωστά και δεν θα προσθέσει η αναφορά τους οτιδήποτε για σκοπούς εξέτασης του υπό κρίση ζητήματος.
Όπως προκύπτει από μία απλή ανάγνωση του Άρθρου 173, ουδεμία αναφορά γίνεται σε διάρκεια θητείας δημάρχου ή δημοτικού συμβουλίου. Αυτό, όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω, το παραδέχονται και οι αιτητές. Η ρύθμιση της θητείας επήλθε αργότερα διά νόμου αρχικά μέσω του Νόμου 64/1964 και αργότερα μέσω του Νόμου 111/1985 ο οποίος κατάργησε τον αρχικό.
Σε σχέση με τη διάρκεια της θητείας, ως αυτή κατέληξε να ρυθμίζεται μέσω του Άρθρου 12 του Νόμου, η θητεία του συμβουλίου είναι πενταετής. Το Άρθρο 17 του Νόμου προνοεί επίσης ότι:
«17. Γενικαί δημοτικαί εκλογαί όλων των δημάρχων και μελών των συμβουλίων των δήμων διενεργούνται ανά πενταετίαν, κατά ημερομηνίαν οριζομένην υπό του Υπουργού συμφώνως προς τας διατάξεις του παρόντος Νόμου.»
Σχετικές είναι και οι πρόνοιες των Άρθρων 12(α) και (β) που αναφέρονται σε παράταση θητείας:
«(α) εάν οιαδήποτε γενική εκλογή νέου συμβουλίου ήθελε κηρυχθή άκυρος, δυνάμει των διατάξεων του παρόντος Νόμου ή του περί Εκλογής Μελών της Βουλής των Αντιπροσώπων Νόμου, ή δι’ οιονδήποτε λόγον οιαδήποτε τοιαύτη εκλογή δεν διενεργήται συμφώνως προς τας διατάξεις του παρόντος Νόμου, η θητεία του υφισταμένου τότε συμβουλίου παρατείνεται μέχρι μιας εβδομάδος μετά την διενέργειαν νομίμου εκλογής η οποία δέον όπως διεξαχθή εντός τεσσαράκοντα πέντε ημερών το αργότερον από της τοιαύτης ακυρώσεως·
(β) η θητεία οιουδήποτε συμβουλίου αναλαμβάνοντος καθήκοντα μετά την πρώτην ημέραν του Ιανουάριου του έτους κατά την διάρκειαν του οποίου διεξήχθησαν γενικαί εκλογαί δυνάμει του άρθρου 17, άρχεται την πρώτην ημέραν του αμέσως μετά την εκλογήν επομένου μηνός, είναι δε ίση προς το υπόλοιπον της περιόδου της θητείας των λοιπών συμβουλίων·»
Το Άρθρο 139Δ εισάχθηκε στον Νόμο μέσω του Τροποποιητικού Νόμου χωρίς να επέλθει καμία τροποποίηση στα Άρθρα 12 και 17. Η εισαγωγή του έγινε στο μέρος του Νόμου με τίτλο «Προσωριναί Διατάξεις». Η αιτιολογία ως καταγράφεται στο προοίμιο του Τροποποιητικού Νόμου είναι η ακόλουθη:
«ΕΠΕΙΔΗ, επίκειται η υλοποίηση της μεταρρύθμισης του πλαισίου δράσης και λειτουργίας των δήμων,
ΚΑΙ ΕΠΕΙΔΗ, στο πλαίσιο αυτό απαιτείται η σημαντική και καινοτόμος μεταρρύθμιση του υφιστάμενου πλαισίου σε θεσμικό και διαδικαστικό επίπεδο, με απώτερο σκοπό τη βέλτιστη αξιοποίηση των υφιστάμενων διοικητικών δομών, προς όφελος των πολιτών, καθώς και την εξοικονόμηση δημόσιων πόρων,
ΚΑΙ ΕΠΕΙΔΗ, στη βάση αυτή κρίνεται αναγκαίο να γίνουν οι απαραίτητες ενέργειες για την ομαλή μετάβαση στο νέο πλαίσιο δράσης και λειτουργίας.»
Το ερώτημα που προκύπτει είναι κατά πόσο δεδομένου ότι το Άρθρο 173 ουδεμία αναφορά κάνει σε διάρκεια θητείας η ρύθμιση της οποίας έγινε νομοθετικά, μπορεί τέτοια θητεία να παρατείνεται – επίσης νομοθετικά – χωρίς να μεσολαβήσει εκλογή ως το Άρθρο 173.2 του Συντάγματος προνοεί.
Οι αρχές μέσω της οποία κρίνεται η συνταγματικότητα ή μη κάποιας διάταξης οριοθετούνται αυστηρά στη σχετική νομολογία. Όπως αποφασίστηκε στη Συμβούλιο Εγγραφής Αρχιτεκτόνων και Πολιτικών Μηχανικών v. Κυριακίδης (1966) 3 ΑΑΔ 640, το Δικαστήριο μπορεί να κηρύξει μία διάταξη ως αντισυνταγματική εάν πεισθεί περί αυτού πέρα από κάθε λογική αμφιβολία. Επίσης, στη Μάτσης v. Δημοκρατίας (1969) 3 ΑΑΔ 245, η οποία υιοθετήθηκε σε σειρά μεταγενέστερων αποφάσεων, αποφασίστηκε ότι ένας νόμος πρέπει να ερμηνεύεται όσο αυτό είναι δίκαια δυνατό με τρόπο συμβατό με τη συνταγματικότητα.
Η απαίτηση του Άρθρου 173.2 του Συντάγματος είναι όπως το συμβούλιο εκλέγεται. Δεδομένου ότι εκλογή των καθ’ ων η αίτηση διεξάχθηκε σε πλήρη συμφωνία με την απαίτηση του Άρθρου 173.2 του Συντάγματος και εφόσον ουδεμία πρόνοια περιλαμβάνεται στο Άρθρο 173 σε σχέση με τη διάρκεια της θητείας ενός συμβουλίου που εκλέγεται αλλά το ζήτημα αυτό ρυθμίζεται νομοθετικά, καταλήγω ότι το Άρθρο 139Δ δεν παραβιάζει το Άρθρο 173.2 του Συντάγματος ως η εισήγηση των αιτητών.
Συνεπώς, ο συγκεκριμένος λόγος ακύρωσης απορρίπτεται. Λόγω του ότι η εξέταση του λόγου αυτού έγινε διακριτά από το σύνολο εκδίκασης της προσφυγής των αιτητών λόγω των αιτημάτων παρέμβασης από πλευράς του Γενικού Εισαγγελέα και της ΕΔΚ και επειδή παραμένουν και άλλοι λόγοι ακύρωσης που προβάλλουν οι αιτητές οι οποίοι θα κριθούν μεταγενέστερα, δεν κρίνω δίκαιο να επιδικάσω έξοδα εναντίον τους για το στάδιο αυτό.
Η προσφυγή ορίζεται για οδηγίες στις 11.3.2024 στις 11 π.μ.
Ε. ΜΙΧΑΗΛ, ΔΔΔ