ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ
(Συνεκδικαζόμενες Υποθέσεις Αρ. 1255/2023,
1277/2023, 1313/2023 και 1310/2023)
3 Ιουλίου 2024
[Ε. ΜΙΧΑΗΛ, ΔΔΔ]
(Υπόθεση Αρ. 1255/2023)
Μεταξύ
1. ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΚΥΠΡΟΥ (Σ.Ε.Κ.)
2. ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΕΡΓΑΤΙΚΗ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ (Π.Ε.Ο.)
Αιτητών
ΚΑΙ
ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ ΑΣΥΜΒΙΒΑΣΤΟΥ
Καθ’ ης η Αίτηση
…………………………
(Υπόθεση Αρ. 1277/2023)
Μεταξύ
1. ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΣ ΕΡΓΟΔΟΤΩΝ ΚΑΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΩΝ
2. ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ ΕΡΓΟΛΑΒΩΝ ΟΙΚΟΔΟΜΩΝ ΚΥΠΡΟΥ, ΟΣΕΟΚ
3. Μ. Α.
4. Σ. Π.
5. Τ. Α.
Αιτητών
ΚΑΙ
ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ ΑΣΥΜΒΙΒΑΣΤΟΥ
Καθ’ ης η Αίτηση
…………………………
(Υπόθεση Αρ. 1310/2023)
Μεταξύ
ΑΡΧΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ (ΑνΑΔ)
Αιτητών
ΚΑΙ
ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ ΑΣΥΜΒΙΒΑΣΤΟΥ
Καθ’ ης η Αίτηση
…………………………
(Υπόθεση Αρ. 1313/2023)
Μεταξύ
1. ΚΥΠΡΙΑΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟΥ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟΥ
2. ΛΕΩΝΙΔΑ ΠΑΣΧΑΛΙΔΗ
Αιτητών
ΚΑΙ
ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ ΑΣΥΜΒΙΒΑΣΤΟΥ
Καθ’ ης η Αίτηση
…………………………
Κυριακή Τόφα (κα) για Καλλής & Καλλής Δ.Ε.Π.Ε. μαζί με Γιάννα Ρούσου (κα) για Αριστοφάνης Α. Γεωργίου & Συνεργάτες Δ.Ε.Π.Ε., για τους αιτητές στην Υπόθεση Αρ. 1255/2023.
Νατάσα Ιακώβου (κα) μαζί με Παντελίτσα Ευαγόρου (κα) για Λέλλος Π. Δημητριάδης Δ.Ε.Π.Ε., για τους Αιτητές στην Υπόθεση Αρ. 1277/2023. Παρών ο αιτητής 3.
Θανάσης Κορφιώτης για Κούσιος, Κορφιώτης Παπαχαραλάμπους Δ.Ε.Π.Ε., για τους Αιτητές στην Υπόθεση Αρ. 1310/2023.
Γιώργος Βαλιαντής μαζί με Χριστίνα Παρασκευά (κα) για Λ. Παπαφιλίππου & Σία Δ.Ε.Π.Ε., για τους Αιτητές στην Υπόθεση Αρ. 1313/2023.
Έλενα Συμεωνίδου (κα) για Γενικό Εισαγγελέα, για την καθ’ ης η αίτηση
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΜΙΧΑΗΛ, ΔΔΔ: Με τις προσφυγές τους οι αιτητές ζητούν την ακύρωση της απόφασης της καθ’ ης η αίτηση ημερομηνίας 2.6.2023 που δημοσιεύτηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας στις 9.6.2023 με την οποία η καθ’ ης η αίτηση αποφάσισε ότι προκύπτει ασυμβίβαστο από τη συμμετοχή στο διοικητικό συμβούλιο της αιτήτριας στην Υπόθεση Αρ. 1310/2023 (στο εξής η «ΑνΑΔ») προσώπων που είναι μέλη των αιτητών στην Υπόθεση Αρ. 1255/2023, των αιτητών 3 μέχρι 5 στην Υπόθεση Αρ. 1277/2023 που είναι μέλη των αιτητών 1 και 2 και του αιτητή 2 στην Υπόθεση Αρ. 1313/2023 που είναι μέλος του αιτητή 1.
Η καθ’ ης η αίτηση σε συνεδρία της ημερομηνίας 26.5.2022 εξέτασε καταγγελία που έλαβε από την Ελεγκτική Υπηρεσία και αποφάσισε να καλέσει την ΑνΑΔ να τοποθετηθεί. Αφού έλαβε τις παρατηρήσεις, η καθ’ ης η αίτηση αποφάσισε στης 14.11.2022 ότι προκύπτει εκ πρώτης όψεως θέμα ασυμβίβαστου και αφού ακολούθησαν τοποθετήσεις από διάφορους εμπλεκόμενους, λήφθηκε η προσβαλλόμενη απόφαση.
Οι λόγοι ακύρωσης που προβάλλουν οι αιτητές συνοψίζονται σε πάσχουσα συγκρότηση της καθ’ ης η αίτηση, πάσχουσα σύνθεση, παραβίαση του δικαιώματος προηγούμενης ακρόασης, νομική πλάνη, έλλειψη δέουσας έρευνας και αιτιολογίας και παραβίαση της διαδικασίας ως προνοείται στους σχετικούς κανονισμούς.
Σχετικά με τη συγκρότηση της καθ’ ης η αίτηση, οι αιτητές εισηγούνται ότι πάσχει επειδή η πρόεδρος της επιτροπής δεν είναι συνταξιούχος δικαστής ως απαιτείται από το Άρθρο 4(1)(α) του περί του Ασυμβιβάστου προς την Άσκηση των Καθηκόντων Ορισμένων Αξιωματούχων της Δημοκρατίας Ορισμένων Επαγγελματικών και Άλλων Συναφών Δραστηριοτήτων τους Νόμο, Ν. 7(Ι)/2008 (στο εξής ο «Νόμος»).
Το Άρθρο 4(1)(α) προνοεί:
«4.-(1)(α) Καθιδρύεται Επιτροπή Διερεύνησης Ασυμβιβάστου, που θα καλείται ‘‘Η Επιτροπή’’, η οποία αποτελείται από ένα συνταξιούχο δικαστή, ο οποίος ενεργεί ως πρόεδρος της Επιτροπής, το Γενικό Λογιστή της Δημοκρατίας, από ένα Εισαγγελέα της Δημοκρατίας του Γραφείου του Γενικού Εισαγγελέα της Δημοκρατίας και από το Γενικό Διευθυντή της Βουλής των Αντιπροσώπων που θα ενεργούν ως μέλη και θα διορίζονται από το Υπουργικό Συμβούλιο. Τα μέλη της Επιτροπής δε λαμβάνουν χρηματική αποζημίωση για τις υπηρεσίες τους στην Επιτροπή.»
Οι αιτητές εισηγούνται ότι το πρόσωπο που κατέχει τη θέση προέδρου της καθ’ ης η αίτηση ενώ ασκούσε το επάγγελμα της δικαστή, δεν συνταξιοδοτήθηκε ασκώντας το εν λόγω επάγγελμα και επομένως, δεν είναι συνταξιούχα δικαστής, ως απαιτεί ο Νόμος, αλλά πρώην δικαστής.
Η καθ’ ης η αίτηση εισηγείται ότι η πρόεδρος αφυπηρέτησε από τη θέση που κατείχε προηγουμένως και ότι τα ωφελήματά της ρυθμίζονται από τον περί Συντάξεως Νόμο, Ν. 97(Ι)/1997. Προς τεκμηρίωση του ισχυρισμού της, επισυνάπτει ως Παράρτημα 1 στη γραπτή αγόρευση βεβαίωση από το Γενικό Λογιστήριο της Δημοκρατίας με ημερομηνία 30.8.2023 με το οποίο βεβαιώνεται ότι η πρόεδρος:
«[…] είναι συνταξιούχα Δικαστής. Αποχώρησε από τη Δικαστική Υπηρεσία στις 17/12/1998 και έκτοτε, λαμβάνει σύνταξη Δικαστή από το Γενικό Λογιστήριο της Δημοκρατίας.»
Ο Νόμος δεν ορίζει τη λέξη «συνταξιούχος». Ο ορισμός δίδεται στο Άρθρο 2 του περί Συντάξεως Νόμου:
«"Συνταξιούχος" σηµαίνει πρόσωπο στο οποίο χορηγήθηκε σύνταξη δυνάµει του Μέρους II του Νόµου ή οποιουδήποτε νόµου που καταργήθηκε µε την αφυπηρέτησή του από κρατική υπηρεσία·»
Εφόσον το Γενικό Λογιστήριο βεβαιώνει ότι στην πρόεδρο της καθ’ ης η αίτηση χορηγείται σύνταξη από τον χρόνο αποχώρησής της από τη δικαστική θέση που κατείχε προηγουμένως τότε εμπίπτει στον ορισμό της συνταξιούχας ως δίδεται στον περί Συντάξεως Νόμο και κατ’ επέκταση, η εισήγηση των αιτητών περί πάσχουσας συγκρότησης της καθ’ ης η αίτηση απορρίπτεται.
Αναφορικά με την πάσχουσα σύνθεση, οι αιτητές στην Υπόθεση Αρ. 1313/2023 εισηγούνται ότι η γενική διευθύντρια της Βουλής των Αντιπροσώπων, η οποία μετέχει ως μέλος στην καθ’ ης η αίτηση, απουσίαζε από όλες τις συνεδρίες της καθ’ ης η αίτηση χωρίς να καταγράφεται ο λόγος αλλά ούτε κλήθηκε νομότυπα.
Έχω διεξέλθει του διοικητικού φακέλου που κατατέθηκε ως Τεκμήριο 1 από τον οποίο προκύπτει από τα πρακτικά κάθε συνεδρίας ότι το εν λόγω μέλος της καθ’ ης η αίτηση καταγράφεται ως απούσα χωρίς περαιτέρω επεξήγηση. Επιπρόσθετα, δεν περιλαμβάνεται καμία πρόσκληση στον εν λόγω διοικητικό φάκελο προς το συγκεκριμένο μέλος.
Η καθ’ ης η αίτηση εισηγείται ότι επειδή το Άρθρο 4(3) του Νόμου προνοεί ότι «Η Επιτροπή συνεδριάζει όταν παρίστανται τρία μέλη», δεν πλήττεται η σύνθεση της καθ’ ης η αίτηση. Προς τεκμηρίωση της εισήγησής της παραπέμπει στην απόφαση Κοινοπραξία A.D.T. κ.α. ν. Δημοκρατίας, Α.Ε. 42/2015, 12.1.2022, ECLI:CY:AD:2022:C4. Επισυνάπτει, επίσης, ως Παράρτημα 2 δέσμη εγγράφων που, ως εισηγείται, είναι οι προσκλήσεις σε συνεδρία.
Όπως καταγράφεται στην ένσταση της καθ’ ης η αίτηση, συνεδρίασε στις 26.5.2022, 14.11.2022, 3.2.2023, 8.3.2023, 29.3.2023, 3.4.2023, 25.4.2023 και στις 24.5.2023. Για τις πρώτες δύο συνεδρίες και για τη συνεδρία ημερομηνίας 29.3.2023, στη δέσμη εγγράφων που περιέλαβε ως παράρτημα η καθ’ ης η αίτηση περιλαμβάνονται τρεις επιστολές ημερομηνίας 23.5.2022, 4.11.2022 και 27.3.2023 που απευθύνονται γενικά σε «Πρόεδρο και μέλη επιτροπής» χωρίς καμία ένδειξη πώς αποστάλθηκαν σε έκαστο πρόσωπο, ούτε εάν παραλήφθηκαν. Για τις υπόλοιπες συνεδρίες επισυνάπτονται ηλεκτρονικά μηνύματα από τα οποία τα μοναδικά στα οποία περιλήφθηκε το συγκεκριμένο μέλος αφορούν στις συνεδρίες ημερομηνίας 3.2.2023, 25.4.2023 και 24.5.2023 (βλ. ηλεκτρονικά μηνύματα ημερομηνίας 30.1.2023, 19.4.2023 και 15.5.2023 αντίστοιχα).
Αυτό που προκύπτει επομένως από τα πιο πάνω, είναι ότι το συγκεκριμένο μέλος αποδεδειγμένα έλαβε πρόσκληση μόνο για τις δύο συνεδρίες από τις οκτώ που πραγματοποίησε η καθ’ ης η αίτηση. Η παρατυπία αυτή ισοδυναμεί με πάσχουσα σύνθεση της επιτροπής και αναπόφευκτα, οδηγεί σε ακύρωση. Όπως αποφασίστηκε από το Εφετείο στην πρόσφατη απόφαση Chr. K. Timecode Productions Ltd ν. Α.ΤΗ.Κ., Ε.Δ.Δ. 185/2019, 23.4.2024, στην οποία γίνεται αναφορά και στην A.D.T.:
«Συναφώς, το πρωτόδικο Δικαστήριο απεφάνθη ως εξής:
«Σε ότι αφορά τον ισχυρισμό περί πρόσκλησης των συμμετεχόντων, είναι γεγονός ότι δεν εντοπίζονται στα παραρτήματα οι προσκλήσεις προς τα μέλη, θεωρώ όμως επουσιώδη παρατυπία την έλλειψη αυτή εφόσον η σύνθεση του κεντρικού συμβουλίου παρέμεινε η ίδια κατά την εξέταση του επίδικου θέματος.».
Με τον πρώτο λόγο έφεσης, η ως άνω απόφαση προβάλλεται ως εσφαλμένη και αναιτιολόγητη.
Κρίνουμε ότι ο λόγος έφεσης είναι βάσιμος και επιτυγχάνει, για τους εξής λόγους:
Εφόσον το πρωτόδικο Δικαστήριο προέβη σε κρίση περί του ότι εμφιλοχώρησε παρατυπία ένεκα της μη απόδειξης δέουσας πρόσκλησης των μελών του Κεντρικού Συμβουλίου στις επίμαχες συνεδρίες (κρίση η οποία δεν εφεσιβάλλεται με αντέφεση της Εφεσίβλητης), εσφαλμένα έκρινε την παρατυπία ως επουσιώδη με το σκεπτικό ότι η σύνθεσή του παρέμεινε η ίδια κατά την εξέταση του επίδικου θέματος.
Κατά τη νομολογία, τα εντός ουσιώδους χρόνου στοιχεία του διοικητικού φακέλου πρέπει να αποδεικνύουν, όχι μόνο την πρόσκληση, αλλά και την αποστολή της προς τα μέλη (Αναθεωρητική Έφεση Αρ. 110/2013 Καντούνας ν. Ηλία κ.α., απόφαση ημερ. 8.5.2020), ειδάλλως στοιχειοθετείται λόγος ακύρωσης ο οποίος ανάγεται στην παράνομη σύνθεση του συλλογικού διοικητικού οργάνου και ο οποίος είναι δημόσιας τάξης και, ως εκ της φύσεώς του, εξεταζόμενος αυτεπάγγελτα (Αναθεωρητική Έφεση Αρ. 117/2013 P.T. HADHIGEORGIOU CO LTD v. Δημοκρατίας, απόφαση ημερ. 17.6.2023.
[…]
Εύστοχα η Εφεσείουσα επισημαίνει ότι -στην απουσία νομότυπης πρόσκλησης στα εντός ουσιώδους χρόνου στοιχεία του διοικητικού φακέλου- οι όποιες εκ των υστέρων εξηγήσεις ή βεβαιώσεις της Εφεσίβλητης ενώπιον του πρωτόδικου Δικαστηρίου, δεν επαρκούν για να αναιρέσουν την παρανομία, διότι ο διοικητικός φάκελος αποτελεί τη μόνη πηγή πληροφόρησης του Δικαστηρίου (SIGMA RADIO LTD v. Aρχής Ραδιοτηλεόρασης Κύπρου, (2009) 3 Α.Α.Δ. 30).
Η εκ της Εφεσίβλητης εκ των υστέρων προβολή της θέσης ότι οι συνεδρίες του Κεντρικού Συμβουλίου ήταν τακτικές (Ούτως υπονοώντας ότι η απουσία πρόσκλησης των μελών ήταν επιτρεπτή, προφανώς στη βάση της εξαίρεσης η οποία προβλέπεται -ως προς τον περί νομότυπης πρόσκλησης γενικό κανόνα- στο Άρθρο 21(3) των περί των Γενικών Αρχών του Διοικητικού Δικαίου Νόμων, (εφεξής «ο Νόμος 158(Ι) του 1999»), δεν τεκμηριώνεται από τον διοικητικό φάκελο.
Η δε παράνομη σύνθεση, η οποία προκύπτει από την παράνομη παράλειψη πρόσκλησης των μελών συλλογικού διοικητικού οργάνου, είναι διακριτό θέμα από τη διεκπεραίωση ενός θέματος υπό αμετάβλητη σύνθεση, ως δεικνύεται και από το γεγονός ότι ο Νόμος 158(Ι) του 1999 ρυθμίζει τα της νομότυπης πρόσκλησης με διακριτή διάταξη (Άρθρο 21(3)) από ότι τα της αλλαγής σύνθεσης (Άρθρο 22). Κατά προέκταση, το πρωτόδικο Δικαστήριο εσφαλμένα θεώρησε ότι η παρανομία, ως προς την πρόσκληση των μελών του Κεντρικού Συμβουλίου στις επίμαχες συνεδρίες θεραπευόταν λόγω της (κατά την κρίση του) νομιμότητας ως προς το αμετάβλητο της σύνθεσης κατά τις δύο συναφείς διαδοχικές συνεδρίες.
Ομοίως, η υποχρέωση για νομότυπη πρόσκληση των μελών είναι διακριτό θέμα από την απαιτούμενη απαρτία για τη νόμιμη σύνθεση συλλογικού διοικητικού οργάνου.
Συνάγεται από τα ως ανωτέρω ότι, ακόμα και αν στις δύο επίδικες απαρτίες το Κεντρικό Συμβούλιο ήταν υπό νόμιμη απαρτία παρά την αδικαιολόγητη απουσία μέλους, ως διατείνεται η Εφεσίβλητη επικαλούμενη την Αναθεωρητική Έφεση Αρ. 42/2015 ΚΟΙΝΟΠΡΑΞΙΑ A.D.T. - ΩΜΕΓΑ Α.Τ.Ε. κ.ά. ν. Δημοκρατίας, απόφαση ημερ. 12.1.2022, το νόμιμο της απαρτίας δεν συνιστά θεραπεία της παρανομίας η οποία προκαλείται από τη μη πρόσκληση του απουσιάζοντος μέλους.»
Παρά το ότι ο συγκεκριμένος λόγος ακύρωσης προβάλλεται μόνο από τους αιτητές στην Υπόθεση Αρ. 1313/2023 επειδή η διαδικασία για όλους τους αιτητές ήταν ενιαία, κρίνει την τύχη όλων των υπό κρίση προσφυγών.
Επιπρόσθετα, λόγω του ότι κανείς δεν γνωρίζει πώς θα αποφάσιζε η καθ’ ης η αίτηση εάν η σύνθεσή της ήταν νόμιμη, η εξέταση των υπόλοιπων λόγων ακύρωσης καθίσταται αλυσιτελής.
Για τον πιο πάνω λόγο, καταλήγω ότι οι προσφυγές επιτυγχάνουν και η προσβαλλόμενη απόφαση ακυρώνεται. Επιδικάζονται €1000 πλέον Φ.Π.Α. υπέρ των αιτητών σε έκαστη υπόθεση και εναντίον της καθ’ ης η αίτηση.
Ε. ΜΙΧΑΗΛ, ΔΔΔ