ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ
Υπόθεση Αρ. 370/2020
12 Ιουλίου, 2024
[Φ. ΚΑΜΕΝΟΣ, ΔΔΔ.]
ΑΝΑΦOΡΙΚΑ ΜΕ ΤA ΑΡΘΡA 146 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ
Δ. Ζ.
Αιτητής
Και
Κυπριακή Δημοκρατία
μέσω Υπουργείου Εργασίας Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων
Καθ' ων η Αίτηση
.........
Ξένια Ευγενίου για Aνδρέας Σ. Αγγελίδης δ.ε.π.ε, Δικηγόροι για Αιτητή
Κάτια Χατζηδημητρίου, Δικηγόρος της Δημοκρατίας Α’, για Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας για Καθ' ων η αίτηση.
ΑΠΟΦΑΣΗ
Φ. Καμένος, ΔΔΔ.: Ο Αιτητής υπέβαλε αίτηση για σύνταξη χηρείας στις 14.02.2019 λόγω θανάτου της συζύγου του. Κατά τον χρόνο υποβολής της αίτησής του ίσχυαν οι περί Κοινωνικών Ασφαλίσεων Νόμοι του 2010 έως 2018 (εφεξής ο «Νόμος»). Το σχετικό άρθρο 41 του Νόμου είχε ως εξής[1]:
«41.-(1) Χήρα, η οποία κατά το χρόνο του θανάτου του συζύγου της συζούσε με αυτόν ή συντηρούνταν από τον αποβιώσαντα αποκλειστικά ή κατά κύριο λόγο, δικαιούται σύνταξη χηρείας, εάν -
(…)
(2) Χήρος, ο οποίος, κατά το χρόνο του θανάτου της συζύγου του, ήταν μόνιμα ανίκανος για αυτοσυντήρηση και συντηρούνταν από την αποβιώσασα αποκλειστικά ή κατά κύριο λόγο, δικαιούται σύνταξη χηρείας, εάν -
(…)»
Στις 05.08.2019 τέθηκε σε ισχύ ο περί Κοινωνικών Ασφαλίσεων Τροποποιητικός Νόμος του 2019, Ν.126(1)/2019 (εφεξής ο «τροποποιητικός νόμος»), με βάση τον οποίο τροποποιήθηκε το άρθρο 41 του Νόμου, μεταξύ άλλων, ως εξής[2]:
«41.-(1) Χήρα, η οποία κατά το χρόνο του θανάτου του συζύγου της και/ή χήρος, ο οποίος κατά το χρόνο του θανάτου της συζύγου του συζούσε με αυτόν ή αυτήν ή συντηρείτο αποκλειστικά ή κατά κύριο λόγο από αυτόν/αυτήν(…)»
Ως αναφέρεται στην Ένσταση των Καθ’ ων η αίτηση, οι Καθ' ων η αίτηση εφάρμοσαν το νομικό καθεστώς που ίσχυε κατά τον χρόνο υποβολής της αίτησης του Αιτητή (πριν την τροποποίηση του άρθρου 41) και η αίτηση του απορρίφθηκε. Σχετική επιστολή απόρριψης αποστάληκε στον Αιτητή στις 03.04.2020, στην οποία αναφέρθηκε (μεταξύ άλλων):
«Λαμβάνοντας υπόψιν το γεγονός ότι κατά τον χρόνο του θανάτου της συζύγου σας δεν ήσασταν μόνιμα ανίκανος για αυτοσυντήρηση και δε σας συντηρούσε αποκλειστικά ή κατά κύριο λόγο εκείνη, λυπούμαι να σας πληροφορήσω ότι το αίτημά σας δεν μπορεί να ικανοποιηθεί».
Η πιο πάνω απόφαση των Καθ’ ων η αίτηση είναι η προσβαλλόμενη με την παρούσα προσφυγή.
Ο Αιτητής, διά της αγόρευσης των ευπαιδεύτων συνηγορων του, εγείρει τον ισχυρισμό ότι το άρθρο 41(2) του Νόμου ως δηλαδή είχε προ της ως άνω τροποποίησης και ως τελικώς αποφασίστηκε στην περίπτωση του Αιτητή με αποτέλεσμα την απόρριψη της αίτησής του είναι αντισυνταγματικό. Γίνεται επίκληση των Άρθρων 9, 28 και 35 του Συντάγματος εκ της εφαρμογής από τους Καθ’ ων η αίτηση της τότε ισχύουσας νομοθετικής πρόνοιας και απόρριψης της αίτησής του, με ιδιαίτερη έμφαση ότι αυτός τυγχάνει διακριτικής μεταχείρισης λόγω φύλου, την οποία δεν υφίστανται οι χήρες γυναίκες.
Αυτό διότι η απόρριψη της αίτησής του αποφασίστηκε λόγω της τότε ισχύουσας πρόνοιας του άρθρου 41(2) του Νόμου, βάσει της οποίας ο χήρος δικαιούτο σύνταξης μόνο εάν κατά τον χρόνο θανάτου της συζύγου του ήταν μόνιμα ανίκανος για αυτοσυντήρηση και συντηρούνταν αποκλειστικά ή κατά κύριο λόγο από εκείνη. Αντίστοιχη πρόνοια δεν υπήρχε για χήρες (γυναίκες).
Η ευπαίδευτη συνήγορος των Καθ΄ ων η αίτηση δήλωσε ότι δεν προτίθεται να καταχωρήσει αγόρευση διότι δε θα υποστηρίξει την νομιμότητα της προσβαλλόμενης πράξης. Από τον διοικητικό φάκελο μάλιστα διαπιστώνω ότι γνωμάτευσε προς τους Καθ’ ων η αίτηση ότι ο τροποποιητικός νόμος, με ρητή αναφορά στο προοίμιο του, ήλθε να θεραπεύσει την εν λόγω αντισυνταγματική διάταξη του Νόμου, η οποία μάλιστα έχει πλέον ήδη κριθεί αντισυνταγματική και με αποφάσεις του Διοικητικού Δικαστηρίου σε τέσσερις προσφυγές.
Πρώτη ήταν η Πρ. Αρ. 622/2017 Χατζηκυπρή ν Δημοκρατίας ημερομ. 10.07.2020 (Μιχαήλ, ΔΔΔ). Ακολούθησαν οι Πρ. Αρ. 299/2016 Γεωργίου ν. Δημοκρατίας ημερ. 10.12.2020 (Ζερβού, ΔΔΔ), Πρ. Αρ. 757/2017 Τούμπα ν Δημοκρατίας ημερομ. 05.03.2021 (Μιχαήλ, ΔΔΔ) και Πρ. Αρ. 287/2020 Ν. Π. ν. Δημοκρατίας ημερ. 06.02.2023 (Κωμοδρόμος, ΔΔΔ, ως ήταν τότε), στις οποίες υιοθετήθηκε η προσέγγιση της Χατζηκυπρή. Στη Χατζηκυπρή λοιπόν αναφέρθηκαν τα ακόλουθα, τα οποία με βρίσκουν σύμφωνο και τα υιοθετώ ως εφαρμοζόμενα και στην υπό κρίση περίπτωση:
«Τα διαφορετικά κριτήρια, λοιπόν, που περιλαμβάνει το άρθρο 41 του Νόμου για παροχή σύνταξης χηρείας σε γυναίκες και σε άντρες δεν φαίνεται να στηρίζονται ή να προκύπτουν από πουθενά αλλού παρά στη βάση φύλου του αιτητή. Η διάκριση αυτή δεν αφήνει αμφιβολία ότι αποτελεί παραβίαση της αρχής της ισότητας ως κατοχυρώνεται στο Άρθρο 28 του Συντάγματος και συνιστά ένα από τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα.
Ως εξηγήθηκε στη Νικολαΐδου:
«Η ισότητα, όπως κατοχυρώνεται στο Άρθρο 28.1 του Συντάγματος, νοηματοδοτείται από την Αριστοτελική έννοια της ισότητας, που έχει ως γνώμονα την ουσιαστική ομοιογένεια ή ανομοιογένεια ατόμων ή πραγμάτων. Αποκλείεται η διάκριση μεταξύ ομοιογενών υποκειμένων και αντικειμένων του δωκάου και η εξομοίωση των ανομοιογενών ή ετερογενών υποκειμένων και αντικειμένων του δικαίου - (βλ., μεταξύ άλλων Republic (Ministry of Finance) v. Nishan Arakian and Others (1972) 3 C.LR. 294. Apostolides and Others v. Republic (1982) 3 CLR. 928, 940, 941. Χριστοδουλίδης και άλλοι ν. Δημοκρατίας (1990) 3 Α.Α.Δ. 3780, Σεργίδης ν, Δημοκρατίας(1991) 1 Α.Α.Δ. 119,129-133, ΡΙΚ ν. Καραγιώργη & άλλων (1991) 3 Α.ΑΔ 159,192-193, Πρ. Δημοκρατίας ν. Βουλής Αντιπροσώπων (1991) 3 Α.Α.Δ. 611, Kanika Hotels Ltd. και άλλοι ν. Συμβουλίου Αποχετεύσεων Λεμεσού-Αμαθούντας (1997) 3 Α.Α.Δ. 15).
Δε χωρεί, για τους σκοπούς της ισότητας, αριθμητική ισοπέδωση. Η ομοιογένεια ή η ανομοιογένεια, ανάλογα με την περίπτωση, πρέπει να είναι ουσιαστική, ώστε να δικαιολογείται η όμοια μεταχείριση ή η διάκριση μεταξύ των υποκειμένων του δικαίου.»
(…)
Στη βάση των πιο πάνω, καταλήγω ότι το άρθρο 41(2) πλήττει την αρχή της ισότητας εφαρμόζοντας διαφορετικά κριτήρια από ότι το άρθρο 41(1) εισάγοντας κατά τον τρόπο αυτό διάκριση στη βάση φύλου και αποκηρύσσεται ως αντισυνταγματικό».
Δεδομένης της ανωτέρω κατάληξης ότι η προσβαλλόμενη απόφαση στηρίζεται σε νομοθετική διάταξη παραβιάζουσα το Άρθρο 28 του Συντάγματος και την αρχή της ισότητας και ίσης μεταχείρισης, η προσφυγή επιτυγχάνει.
Η προσβαλλόμενη πράξη ακυρώνεται με 1.500 ευρώ έξοδα πλέον ΦΠΑ υπέρ του Αιτητή και εναντίον των Καθ’ ων η αίτηση.
Φ. Καμένος, ΔΔΔ
[1] Παρατίθενται οι ουσιώδεις, για την παρούσα, πρόνοιες του εν λόγω άρθρου με την υπογράμμιση να τίθεται στην διατύπωση που εδώ ενδιαφέρει.
[2] Ως ανωτέρω υποσημείωση.