ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ
18 Σεπτεμβρίου, 2024
[Φ. ΚΑΜΕΝΟΣ, ΔΔΔ.]
Αρ. Υποθ. 1159/2022 (i-justice)
Αναφορικά με τα Άρθρα (α) 146, 25, 26, 28,179 του Συντάγματος
Μεταξύ:
1. Φαρμακεία Παναγιώτη Γ. Λοίζου Λιμιτεδ
2. Π. Γ. Λ.
Αιτητών
και
Κυπριακής Δημοκρατίας, μέσω Υπουργού Υγείας
Καθ’ ου η αίτηση
--------------------------------------------------
Υπόθεση Αρ. 1160/2022
1. QUALIMED LIMITED
2. Χ. Κ.
Αιτητές
-και-
ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, ΜΕΣΩ
ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΥΓΕΙΑΣ
Καθ' ων η αίτηση.
--------------------------------------------------
Υπόθεση Αρ. 1161/2022
1. Peter’s Pharmacy (LATSIA) LTD
2. Ι. Ρ.
Αιτητές
-και-
ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, ΜΕΣΩ
ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΥΓΕΙΑΣ
Καθ' ων η αίτηση.
--------------------------------------------------
Υπόθεση Αρ. 1162/2022
1. Φαρμακείο Στυλιανός Χουβαρτάς Λιμιτεδ
2. Σ. Χ.
Αιτητές
-και-
ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, ΜΕΣΩ
ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΥΓΕΙΑΣ
Καθ' ων η αίτηση.
--------------------------------------------------
Υπόθεση Αρ. 1177/2022
1. ΧΑΣΣΙΑ (ΦΑΡΜΑΚΕΙΟ) ΛΤΔ
2. Α. Κ.
Αιτητές
-και-
ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, ΜΕΣΩ
ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΥΓΕΙΑΣ
Καθ' ων η αίτηση.
--------------------------------------------------
Υπόθεση Αρ. 1192/2022
Ε. Σ.
Αιτητές
-και-
ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, ΜΕΣΩ
ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΥΓΕΙΑΣ
Καθ' ων η αίτηση.
--------------------------------------------------
Υπόθεση Αρ. 1309/2022
Pharmacy Stanislava Georgiou Ltd
Αιτητές
-και-
ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, ΜΕΣΩ
ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΥΓΕΙΑΣ
Καθ' ων η αίτηση.
--------------------------------------------------
Ριάνα Πασιουρτίδη με Ειρήνη Παπαμιχαήλ, για Άντης Τριανταφυλλίδης & Υιοί Δ.Ε.Π.Ε., για τους Αιτητές στις προσφυγές αρ. 1159/2022, 1160/2022, 1161/2022 και 1162/2022.
Ριάνα Πασιουρτίδη με Ειρήνη Παπαμιχαήλ για Γιώργος Α. Βασιλείου Δ.Ε.Π.Ε., για τους Αιτητές στη προσφυγή αρ. 1177/2022 και για Αντώνης Κ. Καρράς Δ.Ε.Π.Ε, για τους Αιτητές στη προσφυγή αρ. 1192/2022.
Δημήτρης Καΐλης, για Ιωαννίδης Δημητρίου Δ.Ε.Π.Ε., για τους αιτητές στη προσφυγή αρ. 1309/2022.
Δένα Εργατούδη με Εύη Χαλκίδη, για Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας, για τους καθ' ων η αίτηση.
ΑΠΟΦΑΣΗ
Φ. Καμένος, ΔΔΔ.: Οι Αιτητές είναι εγγεγραμμένοι φαρμακοποιοί και/ή ιδιοκτήτες φαρμακείων.
Στις 03.06.2022, δημοσιεύτηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας το περί Ρυθμίσεως των Ωραρίων Λειτουργίας των Φαρμακείων και Συναφών Θεμάτων Διάταγμα του 2022- Κ.Δ.Π. 210/2022 (εφεξής «ΚΔΠ 210/2022»). Στο Παράρτημα ΙΙ αυτού, καθορίζεται ρητώς το ωράριο λειτουργίας όλων των φαρμακείων, τα οποία βρίσκονται εντός συγκεκριμένων δήμων, οι οποίοι αναφέρονται στο Παράρτημα Ι. Η έκδοση και δημοσίευση του εν λόγω Διατάγματος στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας είχε προηγουμένως εγκριθεί με επιστολή του Υπουργού Υγείας ημερομηνίας 04.05.2022.
Τα φαρμακεία των Αιτητών βρίσκονται εντός των ορίων των δήμων του Παραρτήματος Ι της ΚΔΠ 210/2022 και με τις παρούσες προσφυγές ζητούν, με κάποιες διαφοροποιήσεις ως προς τα αιτητικά των προσφυγών τους[1] και ως ειδικότερα αναλύεται στις γραπτές τους αγορεύσεις, ακύρωση του καθορισμού του ωραρίου λειτουργίας σύμφωνα με τις πρόνοιες της Κ.Δ.Π. 210/2022 και δη των παραγράφων 3-5 της ΚΔΠ 210/2022 και τα σχετικά Παραρτήματα I-IIΙ αυτής.
Κατόπιν αιτήματος εκ μέρους των Καθ’ ων η αίτηση, το οποίο έτυχε της σύμφωνης γνώμης των δικηγόρων των Αιτητών, οι προσφυγές συνεκδικάσθηκαν λόγω προσβολής της ίδιας πράξης και κοινών πραγματικών και νομικών σημείων και της εν γένει συνάφειας τους.
Σημειώνεται ότι, με ενδιάμεσες αιτήσεις, οι Αιτητές αιτήθηκαν αναστολής εκτέλεσης της προσβαλλόμενης, αιτήσεις οι οποίες όμως τελικώς δεν εκδικάσθηκαν δεδομένης της ρητής δήλωσης εκ μέρους των Καθ΄ων η αίτηση ότι «δεν θα ληφθούν οποιαδήποτε μέτρα εναντίον των Αιτητών σε περίπτωση που αυτοί δεν συμμορφωθούν με τις πρόνοιες του διατάγματος όσον αφορά το ωράριο που είναι το αντικείμενο των προσφυγών, μέχρι την έκδοση της απόφασης του Δικαστηρίου».
Με τις προσφυγές τους, οι Αιτητές εγείρουν αριθμό λόγων ακύρωσης. Ειδικότερα, με τις αγορεύσεις των ευπαίδευτων δικηγόρων όλων των Αιτητών αναπτύσσεται η, κατά την εισήγησή, πλημμέλεια της προσβαλλόμενης στη βάση αντισυνταγματικότητας λόγω παράβασης του Άρθρου 28 του Συντάγματος και παρανομίας λόγω παράβασης του άρθρου 43Α του Νόμου. Περαιτέρω προτάσσεται η πλημμέλεια αιτιολογίας και η απουσία δέουσας έρευνας. Η Αιτήτρια στην Πρ. Αρ. 1192/2022 εγείρει περαιτέρω ότι η προσβαλλόμενη είναι ακυρωτέα λόγω κατάχρησης και υπέρβασης εξουσίας, οι δε αιτητές στην προσφυγή αρ. 1309/2022 εγείρουν ότι παραβιάζει το Άρθρο 35 του Συντάγματος και τις αρχές της αναλογικότητας, καλής πίστης, χρηστής διοίκησης, και δικαιολογημένης εμπιστοσύνης του διοικούμενου. Τόσο οι Αιτητές στις Πρ. Αρ. 1159-62/2022, 1177/2022 όσο και οι Αιτητές στην Πρ. Αρ. 1309/2022 εγείρουν περαιτέρω και αναπτύσσουν εν εκτάσει τη θέση τους περί της αντίθεσης της προσβαλλόμενης με τις πρόνοιες του Άρθρου 25 του Συντάγματος.
Από την άλλη πλευρά, με την ένστασή της ευπαίδευτης συνηγόρου τους, οι Καθ’ ων η αίτηση απορρίπτουν ότι η προσβαλλόμενη είναι προϊόν οποιασδήποτε πλημμέλειας, εγείρεται δε προδικαστική ένσταση ότι αυτή δεν είναι ελεγκτέα από το παρόν καθότι, ως ο ισχυρισμός, είναι κανονιστικής φύσεώς. Βεβαίως, προέχει η εξέταση της εν λόγω προδικαστικής ένστασης.
Η κα Εργατούδη προς στοιχειοθέτηση της θέσης της με παραπέμπει στην προσβαλλόμενη ρύθμιση της Κ.Δ.Π. 210/2022 επιχειρηματολογώντας υπέρ της εννοιολογικής γενικότητας της, η οποία παρέχει τη δυνατότητα εφαρμογής της όχι μόνο στις συγκεκριμένες ατομικές περιπτώσεις των Αιτητών αλλά και αορίστως σε περιπτώσεις οι οποίες είτε υπάρχουν είτε θα εφαρμοστούν στο μέλλον. Προς επίρρωση της θέσης της, με παραπέμπει σε σχετική νομολογία του Ανωτάτου Δικαστηρίου, στην οποία θα αναφερθώ πιο κάτω.
Απαντώντας στη προδικαστική ένσταση, με τις γραπτές τους αγορεύσεις οι Αιτητές με παραπέμπουν επίσης σε αποφάσεις του Ανωτάτου και Διοικητικού Δικαστηρίου, οι δε ευπαίδευτοι συνήγοροι των Αιτητών στις Πρ. Αρ. 1159-62/2022 και 1177/2022 υποβάλλουν ότι οι Καθ΄ων η αίτηση εγείρουν την προδικαστική αυτή ένσταση κατ’ αντίθεση με το δόγμα της ανεπίτρεπτης (παράλληλης) επιδοκιμασίας και αποδοκιμασίας καθότι η ίδια είχε εγερθεί στις Συνεκδ. Πρ. Αρ. 760/2021 κ.α Φαρμακεία Παναγιώτη Γ. Λοίζου Λιμιτεδ κ.α ν Δημοκρατίας ημερομηνίας 09.03.2021 αναφορικά με το προηγούμενο διάταγμα που ρύθμιζε το ωράριο (Κ.Δ.Π. 290/2021) και είχε απορριφθεί από το Διοικητικό Δικαστήριο χωρίς οι Καθ’ ων η αίτηση να την εφεσιβάλλουν. Επιχειρηματολογούν περαιτέρω ότι η προσβαλλόμενη εμπίπτει στην αποκλειστική αρμοδιότητα της εκτελεστικής εξουσίας ως ρύθμιση διοικητικής φύσεως, κατά δε επίκληση της απόφασης του Διοικητικού Δικαστηρίου στις Συν. Προσφυγές αρ. 760/2021 κ.α οι Αιτητές υποβάλλουν ότι η προσβαλλόμενη είναι ατομική διοικητική πράξη γενικού περιεχομένου και άρα προσβλητή με αίτηση ακυρώσεως.
Ξεκινώ καταγράφοντας ότι δε συμφωνώ με την αναφορά των ευπαιδεύτων συνηγόρων των Αιτητών ότι η έγερση, στην παρούσα, της προδικαστικής ένστασης περί κανονιστικής φύσης της προσβαλλόμενης πράξης προσκρούει στο δόγμα απαγόρευσης παράλληλης αποδοκιμασίας και επιδοκιμασίας. Αφενός δε θεωρώ ότι το εν λόγω δόγμα υποχρεώνει τους Καθ’ ων η αίτηση να ακολουθήσουν στην παρούσα την αυτή νομική επιχειρηματολογία με μια προηγούμενη προσφυγή όπου επίδικη ήταν άλλη προσβαλλόμενη πράξη. Περαιτέρω και πιο σημαντικά, το ζήτημα της φύσης της προσβαλλόμενης πράξης, ως δικαιοδοτικό, δεν καταλείπεται στις δικονομικές επιλογές του εκάστοτε διαδίκου αλλά το Δικαστήριο, πρωτίστως, έχει χρέος να ελέγχει αν η ενώπιόν του προσβαλλόμενη πράξη, υπόκειται στην αρμοδιότητά του [Δημοκρατία ν. Γεώργιου Mατθαίου (1990) 3 ΑΑΔ 2452]. Συνεπώς, ανεξαρτήτως της δικονομικής συμπεριφοράς των διαδίκων, αυτό χρήζει εξέτασης και αυτεπαγγέλτως. Προχωρώ άρα να εξετάσω την προδικαστική αυτή ένσταση.
Καταρχάς, συμφωνώ με την εισαγωγική αναφορά των ευπαιδεύτων συνηγόρων των Αιτητών ότι, για τη διάγνωση της φύσης της εκάστοτε προσβαλλόμενης πράξης δεν έχει σημασία ο χαρακτηρισμός της και η δημοσίευσή της στην Εφημερίδα της Δημοκρατίας. Το ότι έχει εκδοθεί και δημοσιευθεί ως Κανονιστική Διοικητική Πράξη (ΚΔΠ) δεν προοιωνίζει ότι η προσβαλλόμενη ρύθμιση είναι ανέλεγκτη ως κανονιστικής φύσεως αλλά διερευνάται η πραγματική φύση της λαμβάνοντας υπόψη τα κριτήρια που έχει καθορίσει η σχετική πάγια Νομολογία. Τα κριτήρια αυτά αναφέρονται στην πρόσφατη απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου Αναθ. Έφ. αρ. 103/2015 Δημοκρατία ν. Χαλλούμις ΠΟΑ Βιομηχανία Γάλακτος Λτδ κ.ά ημερ. 04.07.2022 όπου ελέχθη (υπογράμμιση/έμφαση του δικαστηρίου):
H κανονιστική πράξη είναι πράξη που θέτει κανόνες που ως επί το πλείστον είναι κανόνες δικαίου και δημιουργεί, λόγω της φύσης της, καταστάσεις γενικές, απρόσωπες και αντικειμενικές. Σε αντίθεση, η ατομική διοικητική πράξη δημιουργεί υποκειμενικές καταστάσεις εξατομικεύοντας ένα κανόνα δικαίου και εφαρμόζοντας τον στη κάθε συγκεκριμένη περίπτωση. Χαρακτηριστικό γνώρισμα της κανονιστικής πράξης που τη διακρίνει από την ατομική είναι η γενικότητα, εννοιολογική γενικότητα και όχι αριθμητική, που παρέχει στην πράξη την δυνατότητα εφαρμογής της σε περιπτώσεις αόριστες που είτε ήδη υπάρχουν είτε θα υπάρξουν στο μέλλον. Το δε νομικό περιεχόμενο της κανονιστικής πράξης δεν εξαντλείται με μία εφαρμογή αλλά διατηρεί τη δυνατότητα να προκαλεί νέες εφαρμογές σε αόριστες και μέλλουσες περιπτώσεις που συγκεντρώνουν τις προϋποθέσεις που έχει θέσει η πράξη. (Lanitis Farm Ltd v. Republic (1982) 3 C.L.R. 124).» (Kanika Hotels κ.ά. ν. Συμβούλιο Αποχετεύσεων Λεμεσού - Αμαθούντας (1996) 3 ΑΑΔ 169).
Για καλύτερη κατανόηση της παρούσας, η ΚΔΠ 210/2022 παρατίθεται ως Παράρτημα στην παρούσα [Πολ. Έφεση Αρ. 125/2013 Εκδόσεις Αρκτίνος Λτδ κ.α Κουλία 04.06.2019, ECLI:CY:AD:2019:A216, ECLI:CY:AD:2019:A216, Πρόεδρος της Δημοκρατίας ν. Βουλή των Αντιπροσώπων (Αρ. 5) (2017) ΑΑΔ 327].
Εξετάζοντας λοιπόν τις πρόνοιες της ΚΔΠ 210/2022 και δη τις παραγράφους 3-5 αυτής καθώς και τα Παραρτήματα Ι-ΙΙΙ που αυτές παραπέμπουν και αφορούν ειδικά το ωράριο, δε διαπιστώνω να συγκεντρώνουν τα χαρακτηριστικά ατομικής διοικητικής πράξης έστω και γενικού περιεχομένου. Το κείμενο των εν λόγω προνοιών είναι γενικό και αφορά όλα τα φαρμακεία (πλην των εποχιακών) που εμπίπτουν γεωγραφικά στα όρια των δήμων του Παραρτήματος Ι. Περαιτέρω και ειδικότερα:
Σε αντίθεση με την απόφαση στην Υπόθεση Αρ. 568/2015, ECLI:CY:AD:2015:D597 Φαρμακεία Παναγιώτη Γ. Λοίζου Λιμιτεδ κ.α ν Δημοκρατίας ημερομηνίας 11.09.2015 (εντ. δικ. Λ. Παρπαρίνου), στην οποία παραπέμπομαι από τους Αιτητές όπου στην εκεί προσβαλλόμενη γνωστοποίηση, η οποία μάλιστα ίσχυε για σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα (από 01.05.2015 μέχρι 30.09.2015) αναφέρονταν ονομαστικώς οι επηρεαζόμενες επιχειρήσεις φαρμακείων, τις οποίες αφορούσε[2], στην παρούσα περίπτωση από την προσβαλλόμενη, απουσιάζει οποιοσδήποτε χρονικός περιορισμός ή συγκεκριμενοποίηση των επηρεαζομένων φαρμακείων.
Στην απόφαση Ελένη Γεωργίου κ.α ν. Δημοκρατίας (1997) 4 Α.Α.Δ. 1871 (εντ. δικ. Νικολάου Δ.), στην οποία επίσης παραπέμπομαι από τους Αιτητές όπου επίδικη ήταν η Γνωστοποίηση ημερ. 26.04.1996 με την οποία είχε επιβληθεί το κλείσιμο τα Σάββατα για τα καθορισμένα με αυτή φαρμακεία (περιλαμβανομένων αυτών των εκεί αιτητών), το Δικαστήριο επίσης δέχθηκε την προσβλητή φύση της όμως και εκεί, στην προσβαλλόμενη γνωστοποίηση υπήρξε ονομαστική καταγραφή των επηρεαζόμενων φαρμακείων κατά τη διάρκεια της (επίσης περιορισμένης χρονικά) περιόδου ισχύος της από 01.05.1996 μέχρι 30.09.1996. Πχ στο κείμενο της εν λόγω γνωστοποίησης[3] αναφέρεται μεταξύ άλλων:
«(α) Κάθε φαρμακοποιός που ο αύξοντας αριθμός του αναγράφεται στην 1η στήλη του πιο κάτω Πρώτου Πίνακα, εμφανίζεται αντίστοιχα στην 3η, 4η, 5η, 6η και 7η στήλη του Δεύτερου Πίνακα, θα διατηρεί το κατάστημα του ανοικτό την ημέρα που αναγράφεται στη 2η στήλη του Δεύτερου Πίνακα που αναφέρτηκε πιο πάνω, από τις 1.30 μέχρι τις 4 μετά το μεσημέρι και από τις 7.30 μέχρι τις 11 μετά το μεσημέρι της ίδιας ημέρας, αλλά αν αυτή είναι Τετάρτη ή Σάββατο τότε από τις 1.30 μέχρι τις 11 μετά το μεσημέρι.
(β) Κάθε φαρμακοποιός που ο αύξοντας αριθμός του αναγράφεται στην 1η στήλη του Πρώτου Πίνακα που επισυνάπτεται, εμφανίζεται αντίστοιχα στη 3η, 4η, 5η, 6η, και 7η στήλη του πιο κάτω Τρίτου Πίνακα, θα διατηρεί το κατάστημα του ανοικτό την Κυριακή ή γιορτή που αναγράφεται στη δεύτερη στήλη του προαναφερθέντα Τρίτου Πίνακα από τις 8 το πρωί μέχρι τις 11 μετά το μεσημέρι.
Επιπρόσθετα παρόλο ότι έκλεισε το κατάστημα του, αυτός είναι υποχρεωμένος από τις 11 μετά το μεσημέρι μέχρι τις 7 το πρωί της επόμενης ημέρας να είναι διαθέσιμος να εκτελέσει οποιαδήποτε συνταγή στη διάρκεια όλων αυτών των ωρών, αλλά αν αυτή είναι Κυριακή ή γιορτή μέχρι τις 8 το πρωί. (…)»
Προς αντίκρουση της προδικαστικής ένστασης, η πλευρά των Αιτητών επικεντρώθηκε ιδιαίτερα στο γεγονός ότι με το υπό κρίση διάταγμα δεν επιβλήθηκε το προσβαλλόμενο ωράριο σε όλα τα φαρμακεία της Κυπριακής Δημοκρατίας αλλά μόνον στα εντασσόμενα εντός των συγκεκριμένων δήμων, οι οποίοι ρητώς κατονομάζονται στο Παράρτημα Ι του Διατάγματος. Αυτή η διάκριση, μεταξύ δήμων στους οποίους εφαρμόζεται (επηρεαζόμενων) και σε άλλους που εξαιρούνται, κατά την εισήγηση των Αιτητών, συγκεκριμενοποιεί την επίδικη ρύθμιση στις ατομικές περιπτώσεις των φαρμακείων των εν λόγω επηρεαζόμενων δήμων αλλά και καταδεικνύει ότι η ρύθμιση δεν είναι γενική.
Τόσο η θεωρία όσο και η νομολογία της Ολομέλειας του Ανωτάτου Δικαστηρίου έχει ήδη καθορίσει ότι ο τοπικός περιορισμός/ προσδιορισμός μιας ρύθμισης δεν αποτελεί από μόνη κριτήριο διάκρισης της ατομικής από την κανονιστική πράξη, ούτε βέβαια κριτήριο αποτελεί ότι αυτή αφορά συγκεκριμένη κατηγορία προσώπων. Ως αναφέρεται στο σύγγραμμα του Καθ. Μ. Δ. Στασινόπουλου, Το Δίκαιον των Διοικητικών Πράξεων, 1951, σελ. 104-105 (παρατίθεται σχετικό απόσπασμα, με τη δε υπογράμμιση και έμφαση να είναι του Δικαστηρίου):
«Περιεχόμενον της κανονιστικής πράξεως ώς καί τού νόμου είναι ή θέσις κανόνος δικαίου, θέσιν δέ κανόνος δικαίου αποτελεί ό καθορισμός έκείνου, όπερ δέον νά ίσχύη ώς δίκαιον διά πάντα, παρά τω οποίω ύφίσταται πραγματική κατάστασις συγκεντροΰσα χαρακτηριστικά γνωρίσματα γενικώς προσδιοριζόμενα (1). Ούτως άναμφισβήτητον έσωτερικόν γνώρισμα τής κανονιστικής πράξεως είναι ή γενικότης. Έν τη γενικότητι έγκειται κυρίως τούτο, ότι το νομικόν περιεχόμενον τής πράξεως δεν εξαντλείται διά μιας καί μόνης εφαρμογής, διά μιας και μόνης παροχής, αλλά διατηρεί τήν δύναμιν ίνα προκαλή νέας έφαρμογάς, επί των αορίστων καί μελλουσων περιπτώσεων, αίτινες συγκεντροΰσι τάς ύπό τής πράξεως τεθείσας γενικώς προϋποθέσεις (3). Ούτως ό ιδεώδης τύπος τής κανονιστικής πράξεως είναι ή πράξις, ή άπευθυνομένη προς πάντας, ίσχύουσα άνευ τοπικού ή χρονικού περιορισμού καί δυναμένη νά έφαρμοσθη έπί πληθύος σχέσεων καί αντικειμένων (4).
Αλλά πάσα κανονιστική πραξις δεν ταύτίζεται προς τόν τύπον τούτον. ‘Υφίστανται κανονιστικαί πράξεις, άφορώσαι ούχί εις πάντας, άλλά είς τινάς μόνον των πολιτών καί δή ύπαγομένους εις ολιγάριθμον κατηγορίαν, ή άφορώσαι είς όλίγας ή καί εΐς μίαν μόνην περίπτωσιν, άλλαι δ’ επίσης ίσχύουσαι έν ώρισμένω μόνον, ενίοτε δέ στενώς περιγεγραμμένω, χρόνω καί τόπω. Άντιστρόφως, ύφίστανται άτομικαί πράξεις, δυνάμεναι νά έφαρμοσθώσιν επί μεγάλης πληθύος άτόμων, ύποδυόμεναι οΰτω την είς τον κανόνα δικαίου προσιδιάζουσαν γενικότητα, μή άποβάλλουσαι όμως έκ τούτου τον χαρακτήρα αυτών ώς ατομικών πράξεων. Ούχί ή τυχαία, ή άριθμητική γενικότης, άλλ’ ή έννοιολογική, ή άφηρημένη γενικότης προσδίδει είς την πράξιν τόν κανονιστικόν χαρακτήρα. Π.χ. δέν είναι κανονιστική ή πραξις, ή άπευθυνομένη προς τούς άτομικώς κατονομαζομένους α, β, γ κλπ. πολίτας, έστω καί άν, κατά σύμπτωσιν ό άριθμός αυτών είναι μέγας, κανονιστική όμως είναι ή πραξις, ή άπευθυνομένη προς τούς πολίτας, τών όποιων τά επώνυμα άρχονται από του στοιχείου α, έστω καί άν, κατά σύμπτωσιν, είς μόνος πολίτης φέρη, έν δεδομένω τόπω καί χρόνω, τοιουτον έπώνυμον (1).
(3) Duguit, Traite, τ. I, σ. 185: «καθ’ ήν στιγμήν έκδίδεται ή κανονιστική πραξις είναι άδύνατον νά καθορίση τις το ή τά πρόσωπα, έφ’ ών μέλλει νά έφαρμοσθη». Αδιάφορον είναι, εάν κατά τήν στιγμήν της έφαρμογης, τα πρόσωπα καθίστανται γνωστά, ώς π.χ. οί ιδιοκτήται ορισμένης κωμοπόλεως, γνωστοί εκ των φορολογικών καταλόγων: Η a u r i ο u, Notes, τ. II. σ. 300. R· Hohn, Die Wandlung im Polizeirecht, σ. 23: «κανονιστική διάταξις είναι έκείνη, ήτις κατευθύνει δίαταγάς ή άπαγορεύσείς προς αόριστον άριθμον προσώπων, δι’ αόριστον καί άγνωστον αριθμόν περιπτώσεων».
Στην απόφαση Σύνδεσμος Υπεραγορών Τροφίμων Κύπρου και Άλλοι v. Δημοκρατίας (1999) 3 Α.Α.Δ. 751, στην οποία με παραπέμπει η ευπαίδευτη συνήγορος των Καθ’ ων η αίτηση, επίδικη ήταν Γνωστοποίηση η οποία καθόριζε ότι κατά συγκεκριμένη περίοδο, τα καταστήματα που διέπονται από τον περί Βοηθών Καταστημάτων Νόμο (Κεφ. 185 ως είχε τότε) και βρίσκονταν σε συγκεκριμένη περιοχή της Λεμεσού, μπορούσαν να παραμείνουν ανοικτά, κατά τις καθημερινές μέχρι τις 11 μ.μ. και τις Κυριακές μέχρι τις 2.μ.μ. Συνεπώς κάλυπτε περιορισμένη, γεωγραφικά, περιοχή που ανέφερε η συγκεκριμένη Γνωστοποίηση και τους συγκεκριμένους επαγγελματίες/ καταστηματάρχες που διέπονταν από το Κεφ. 185.
Εκεί λοιπόν αναφέρθηκε (υπογράμμιση του Δικαστηρίου):
«Ο εντοπισμός της κανονιστικής πράξης επί ορισμένων ατόμων ή ακόμα και επί ενός μόνο ατόμου, δεν μεταβάλλει το χαρακτήρα της, εφ' όσον είναι τυχαίος και διατηρείται η δυνατότητα εφαρμογής της πράξης επί παντός άλλου ατόμου, για το οποίο υπάρχουν βέβαια οι απαιτούμενες προϋποθέσεις.
Ούτε ο κατά τόπο περιορισμός των εφαρμογών της κανονιστικής πράξης αίρει το χαρακτήρα της. Ακόμα και ο κατά χρόνο περιορισμός των εφαρμογών της, έστω κι αν φτάνει μέχρι εντοπισμού σε ορισμένη ημέρα, δεν αίρει το χαρακτήρα του κανόνα, εφ' όσον η πράξη εξακολουθεί να απευθύνεται προς αόριστο αριθμό προσώπων.
Συνεπώς, από τα ανωτέρω, προκύπτει ότι ούτε το γεγονός ότι το ωράριο αφορά συγκεκριμένους μόνο δήμους (που, ειρήσθω αναφέρω ότι εν προκειμένω αφορούν το μεγαλύτερο μέρος της επικράτειας) ούτε ότι αφορά μόνον τα φαρμακεία και όχι πχ γενικώς όλα τα καταστήματα (εμπορικά ή άλλα), αποτελεί κριτήριο που δύναται να οδηγήσει σε συμπέρασμα περί ατομικής φύσεως της προσβαλλόμενης ρύθμισης.
Ως αναφέρεται στον Στασινόπουλο (ανωτέρω) δύνανται να υφίστανται κανονιστικές πράξεις, οι οποίες να αφορούν όχι όλους αλλά κάποιους ή κάποια κατηγορία πολιτών (εδώ φαρμακεία), και αυτή να περιορίζεται τόσο χρονικά όσο και τοπικά (εδώ συγκεκριμένους Δήμους). Άλλωστε και στη Σύνδεσμος Υπεραγορών Τροφίμων Κύπρου, επίδικη ήταν Γνωστοποίηση για συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή και για καταστήματα που υπόκειντο σε συγκεκριμένο Νόμο (Κεφ. 185) και όχι για όλους αδιακρίτως τους επαγγελματίες στην επικράτεια της Κυπριακής Δημοκρατίας. Εκεί μάλιστα η Γνωστοποίηση είχε συγκεκριμένη χρονική περίοδο ισχύος (01.03.1996-30.11.1996) και ακόμα πιο τοπικό χαρακτήρα εφόσον περιοριζόταν μόνο για συγκεκριμένη οδό της πόλης της Λεμεσού.
Περαιτέρω βέβαια, δε θεωρώ ότι κατά τη διάκριση μεταξύ ατομικής και κανονιστικής φύσεως ελέγχεται η αιτιολογία έκδοσης της εκάστοτε προσβαλλόμενης πράξης. Ως ειδικότερα θέτουν οι ευπαίδευτοι συνήγοροι των Αιτητών, στην απόφαση Σύνδεσμος Υπεραγορών Τροφίμων Κύπρου, ως αιτιολογικό έρεισμα είχαν προταχθεί εκ μέρους της Διοίκησης τουριστικοί λόγοι ενώ εδώ, κατά τον ισχυρισμό τους, ελλείπει οποιαδήποτε αιτιολογία διάκρισης των επηρεαζόμενων με τους μη επηρεαζόμενους δήμους. Δεν εντοπίζω ότι στο σκεπτικό της εν λόγω απόφασης ελήφθη καθ’ οιονδήποτε τρόπο υπόψη η αιτία ρύθμισης του ωραρίου ούτε άλλωστε το Δικαστήριο προέβη σε έλεγχο της αιτιολογίας έκδοσης της εκεί προσβαλλόμενης γνωστοποίησης. Αυτό θα αποτελούσε άλλωστε έλεγχο ουσίας. Για να καταλήξει στον κανονιστικό χαρακτήρα της εκεί ρύθμισης το Ανώτατο Δικαστήριο εξέτασε τη φύση της, κατά πόσο δημιουργεί κανόνες δικαίου (ωράριο) κρίνοντας ότι η εφαρμογή της δεν αφορά συγκεκριμένες ατομικές περιπτώσεις αλλά έχει γενική και καθολική εφαρμογή μέσα στην περιοχή που καθορίστηκε (εκεί μια οδός), εφαρμόζεται δηλαδή γενικά για τα υποκείμενα (εκεί καταστήματα δυνάμει του Κεφ. 185) που αφορά και βρίσκονται στην εν λόγω περιοχή αλλά και σ' αυτά και που θα υπάρξουν στο μέλλον. Η εφαρμογή της δεν εξαντλείται, αλλά επεκτείνεται και σε μέλλουσες περιπτώσεις που συγκεντρώνουν τις προϋποθέσεις που έχει θέσει η Γνωστοποίηση.
Θεωρώ ότι, από την παρούσα περίπτωση απουσιάζει όχι μόνο οποιοσδήποτε χρονικός περιορισμός, αλλά και αυτός ο τοπικός περιορισμός στους συγκεκριμένους επηρεαζόμενους δήμους, δεν συγκεκριμενοποιείται μόνο στα επηρεαζόμενα κατά τον χρόνο έκδοσης της προσβαλλόμενης, φαρμακεία. Τίποτα δηλαδή στην προσβαλλόμενη πράξη αναφέρει ή υπονοεί ότι αυτό περιορίζεται μόνον σε αυτά. Αντιθέτως αφορά τόσο τα υφιστάμενα όσο και όσα μελλοντικά ήθελε υπάρξουν εντός πάντα των δημοτικών ορίων του Παραρτήματος Ι με αποτέλεσμα η εν λόγω ρύθμιση, θεωρώ, διατηρεί τη δυνατότητα να προκαλεί νέες εφαρμογές σε αόριστες και μέλλουσες περιπτώσεις νοουμένου βέβαια ότι οι περιπτώσεις αυτές εντάσσονται εντός των ορίων των εν λόγω δήμων.
Τα φαρμακεία των επηρεαζομένων δήμων προφανώς μπορούσαν κατά το χρόνο έκδοσης της ΚΔΠ 210/2022 να απαριθμηθούν, εφόσον στο εκάστοτε χρονικό σημείο αναφοράς (εν προκειμένω ημερομηνία έκδοσης της ΚΔΠ 210/2022) εκ των πραγμάτων υπάρχει κάποιος σαφής αριθμός εγγεγραμμένων φαρμακείων εντός συγκεκριμένων γεωγραφικών περιοχών, όμως σε καμία περίπτωση το κείμενο της ΚΔΠ 210/2022 περιορίζεται μόνο σε αυτά αλλά αφήνεται ανοικτή η εφαρμογή του ωραρίου σε αόριστο αριθμό φαρμακείων ήθελαν υπάρξουν στα γεωγραφικά όρια των επηρεαζομένων δήμων και, στη συγκεκριμένη περίπτωση, σε αόριστο χρονικό πλαίσιο. Σχετικό εν προκειμένω είναι το ως άνω απόσπασμα (Στασινόπουλος) το οποίο θέτει ότι: «Αδιάφορον είναι, εάν κατά την στιγμήν της εφαρμογής, τα πρόσωπα καθίστανται γνωστά, ώς π.χ. οί ιδιοκτήται ορισμένης κωμοπόλεως, γνωστοί εκ των φορολογικών καταλόγων».
Εδώ σημειώνω ότι η παραπομπή εκ μέρους τινών εκ των Αιτητών στην Αναφορά 1/2015 Πρόεδρος της Δημοκρατίας ν. Βουλής των Αντιπροσώπων (Αρ. 1) (2015) 3 ΑΑΔ 622, όπου εξετάστηκε η συνταγματικότητα του περί Ρύθμισης της Λειτουργίας Καταστημάτων και των Ωρών Απασχόλησης των Υπαλλήλων τους (Τροποποιητικού) (Αρ. 4) Νόμου του 2015, δεν μπορεί να θεωρηθεί ως σχετική με τα εδώ κρινόμενα. Εκεί κρίθηκε, ότι το ωράριο των καταστημάτων που αφορούσε και προέβλεπε ο εν λόγω νόμος δεν μπορούσε να ρυθμιστεί με τον εκεί κρινόμενο νόμο αλλά ανήκε στη εκτελεστική εξουσία (διοίκηση) με αποτέλεσμα να θεωρηθεί ότι παραβιάζεται η διάκριση των εξουσιών με τη διά νόμου ρύθμισή του. Δεν κατέστη όμως ως επίδικη η διάκριση μεταξύ κανονιστικής ή ατομικής φύσεως πράξης. Κρινόταν άλλωστε νόμος και όχι πράξη της διοίκησης ενώ στην παρούσα δεν αμφισβητείται ότι επίδικη είναι μια πράξη της διοίκησης.
Σχετική με τα εδώ κρινόμενα και δη με τις πρόνοιες του εν λόγω περί Ρύθμισης της Λειτουργίας Καταστημάτων και των Ωρών Απασχόλησης των Υπαλλήλων τους Νόμου, είναι η απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου (εντ. Δ. Κ. Σταματίου) στην Πρ. Αρ. 5869/2013 κ.ά. Γενική Ομοσπονδία Παγκύπριων Οργανώσεων Βιοτεχνών Επαγγελματιών ν. Δημοκρατίας ημερ. 16.03.2016, η οποία έτυχε επιδοκιμασίας και στα πλαίσια της Αναθ. Έφεσης αρ. 103/2015 (Χαλλούμις ΠΟΑ Βιομηχανία Γάλακτος Λτδ-ανωτέρω), όπου επίδικα ήταν τα εκδοθέντα από την Υπουργό Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, δυνάμει του άρθρου 27 του εν λόγω νόμου[4] διατάγματα, με τα οποία καθορίστηκαν τα όρια τουριστικών ζωνών, η τουριστική περίοδος και τα ωράρια λειτουργίας των γενικών καταστημάτων (και όχι όλων των καταστημάτων) εντός των εν λόγω περιοχών. Το Δικαστήριο, με παραπομπή στην Σύνδεσμος Υπεραγορών Τροφίμων Κύπρου ανέφερε (η υπογράμμιση είναι του Δικαστηρίου):
«Θεωρώ ότι η πιο πάνω απόφαση εφαρμόζεται και στην παρούσα και ότι δεν υπάρχει οποιαδήποτε διαφοροποίηση που θα μπορούσε να γίνει. Η περί του αντιθέτου εισήγηση της αιτήτριας δεν με βρίσκει σύμφωνη. Τα επίδικα διατάγματα, έχουν όλα τα χαρακτηριστικά που προσδίδονται σε κανονιστικές πράξεις νομοθετικού περιεχομένου, όπως αναλύονται στην πιο πάνω απόφαση. Το γεγονός ότι τα διατάγματα αφορούν σε γενικά καταστήματα, σε συγκεκριμένες περιοχές δεν αλλοιώνει το χαρακτήρα της πράξης η οποία εφαρμόζεται γενικά στα καταστήματα που υπάρχουν στις περιοχές/ζώνες αλλά και σε αυτά που θα δημιουργηθούν κατά τη διάρκεια της ισχύος της πράξης. Ούτε βέβαια ο χρονικός περιορισμός των εφαρμογών της δεν αλλοιώνει το χαρακτήρα του κανόνα εφόσον απευθύνεται σε αόριστο αριθμό προσώπων.
Σχετικές, επίσης, είναι και οι υποθέσεις Αλέκτωρ Φαρμακευτική Λτδ κ.ά. ν. Δημοκρατίας (2007) 3 ΑΑΔ 250, Δήμος Λευκωσίας ν. A.V.CH. Turbo κ.ά. (2008) 3 ΑΑΔ 330.
Δεν μου διαφεύγει ότι η αιτήτρια παρέπεμψε σε απόφαση της Επιτροπής Αναστολών του Συμβουλίου Επικρατείας, η οποία αφορούσε επίσης θέμα ωραρίων καταστημάτων, στην οποία όμως δεν κρίθηκε η ουσία της αίτησης. Στην Ελλάδα, βέβαια, οι κανονιστικές πράξεις νομοθετικού περιεχομένου, όπως είναι τα κανονιστικά διατάγματα, εφόσον προέρχονται από διοικητική αρχή και είναι τυπικές διοικητικές πράξεις, μπορούν να προσβληθούν απευθείας με αίτηση ακύρωσης ενώπιον του Συμβουλίου Επικρατείας (βλ. Μιχ. Δ. Στασινόπουλου, «Δίκαιο των Διοικητικών Διαφορών», 4η Έκδοση, σελίδα 154).
Στην Κύπρο, με βάση τη νομολογία, εξετάζεται το ουσιαστικό περιεχόμενο της πράξης για να αποφασιστεί κατά πόσο αυτή είναι πράξη οργάνου ή αρχής ή προσώπου που ασκεί εκτελεστική ή διοικητική λειτουργία (βλ. Papaphilippou and The Republic 1 RSCC 62, Police and Hondrou, 3 RSCC 82, Demetriades and Son and Another v. The Republic (πιο πάνω), Kourris and The Supreme Council of Judicature (1972) 3 CLR 390).
Οι κανονιστικές πράξεις νομοθετικού περιεχομένου δεν μπορούν να προσβληθούν απευθείας ενώπιον του Ανωτάτου Δικαστηρίου επειδή δεν τηρούν τις προϋποθέσεις του Άρθρου 146 του Συντάγματος. Μπορεί, όμως, παρεμπιπτόντως να εξεταστεί το κύρος μιας κανονιστικής πράξης από το Ανώτατο Δικαστήριο κατά την εξέταση μιας προσφυγής η οποία στρέφεται εναντίον ατομικής διοικητικής πράξης που εκδόθηκε κατ΄ εφαρμογή της κανονιστικής. Επίσης, μπορεί να εξεταστεί παρεμπιπτόντως και από τα ποινικά Δικαστήρια όταν εκδικάζεται υπόθεση για παράβαση των διατάξεων ενός κανονισμού και προβάλλεται ότι ο κανονισμός αυτός είναι ultra vires ή ότι είναι αντισυνταγματικός. Το ίδιο συμβαίνει και σε υποθέσεις πολιτικών Δικαστηρίων σε περιπτώσεις όπου το ζήτημα της εγκυρότητας μίας κανονιστικής πράξης είναι ουσιώδες για την εκδίκαση της υπόθεσης.
Στην παρούσα περίπτωση, τα υπό κρίση διατάγματα, κατ΄ εφαρμογή της απόφασης στην υπόθεση Σύνδεσμος Υπεραγορών Τροφίμων Κύπρου (πιο πάνω), αποτελούν κανονιστικές πράξεις νομοθετικού περιεχομένου και όχι εκτελεστές διοικητικές πράξεις, και συνεπώς δεν μπορούν να προσβληθούν απευθείας ενώπιον του Ανωτάτου Δικαστηρίου με βάση το Άρθρο 146 του Συντάγματος».
Θεωρώ ότι και η πιο πάνω απόφαση καθοδηγεί ευθέως στην παρούσα όχι μόνο ως προς τη μεθοδολογία εύρεσης της φύσης της πράξης αλλά και, εφόσον αυτή είναι κανονιστικής φύσεως, ως προς τις δυνατότητες αμφισβήτησής της, ήτοι παρεμπιπτόντως στα πλαίσια προσβολής ατομικής διοικητικής πράξης εκδοθείσας κατ’ εφαρμογή αυτής ή ποινικής δίκης για παράβασή της ή αστικής δίκης όταν είναι ουσιώδης για την εκδίκασή της.
Ως εκ των ανωτέρω καταλήγω ότι ο δεσμευτικός λόγος της Σύνδεσμος Υπεραγορών Τροφίμων Κύπρου, καλύπτει ευθέως την παρούσα περίπτωση. Η προσβαλλόμενη ρύθμιση (ωράριο), ήτοι οι πρόνοιες των παραγράφων 3-5 της ΚΔΠ 210/2022 και τα σχετικά Παραρτήματα I-IIΙ αυτής, είναι κανονιστικής φύσεως και άρα η προδικαστική ένσταση των Καθ’ ων η αίτηση γίνεται δεκτή.
Οι προσφυγές είναι απαράδεκτες και ως τέτοιες απορρίπτονται.
Νοείται ότι απορριπτέες είναι και οι ενδιάμεσες αιτήσεις αναστολής εκτέλεσης.
Τα έξοδα επιδικάζονται υπέρ των Καθ’ ων η αίτηση και εναντίον των Αιτητών ως θα υπολογιστούν από τον Πρωτοκολλητή και εγκριθούν από το Δικαστήριο.
Φ. Καμένος, ΔΔΔ.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
Ε.Ε. Παρ. ΙΙΙ(Ι) Κ.Δ.Π. 210/2022
Αρ. 5706, 3.6.2022
Αριθμός 210
Ο ΠΕΡΙ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΔΗΛΗΤΗΡΙΩΝ ΝΟΜΟΣ
Διάταγμα δυνάμει του άρθρου 43Α
Ο Υπουργός ασκώντας τις εξουσίες που χορηγούνται σε αυτόν με βάση τις διατάξεις του άρθρου 43Α του περί Φαρμακευτικής και Δηλητηρίων Νόμου εκδίδει το ακόλουθο Διάταγμα:
Συνοπτικός τίτλος. 1. Το παρόν Διάταγμα θα αναφέρεται ως το περί Ρυθμίσεως των Ωραρίων Λειτουργίας των
Φαρμακείων και Συναφών Θεμάτων Διάταγμα του 2022.
Ερμηνεία. 2. Για σκοπούς του παρόντος Διατάγματος, εκτός αν από το κείμενο προκύπτει διαφορετική έννοια:
«άδεια απουσίας» σημαίνει άδεια ανάπαυσης, αναρρωτική άδεια, άδεια μητρότητας, άδεια πατρότητας, απουσία από τη Δημοκρατία ή άλλο λόγο για τον οποίο φαρμακοποιός δε δύναται να είναι παρών στο φαρμακείο στο οποίο εργάζεται
«Δημοκρατία» σημαίνει την Κυπριακή Δημοκρατία
«Δήμος» σημαίνει Δήμο συσταθέντα δυνάμει των διατάξεων του περί Δήμων Νόμου όπως αυτός εκάστοτε τροποποιείται ή αντικαθίσταται
«ελεγχόμενο φάρμακο» έχει την έννοια που αποδίδεται σε αυτό στο άρθρο 2 του περί Ναρκωτικών Φαρμάκων και Ψυχοτρόπων Ουσιών Νόμου.
«Έφορος» σημαίνει τον/την Έφορο Φαρμακευτικής
«ημερήσιο ωράριο εργασίας» σημαίνει την ώρα έναρξης και λήξης κάθε ημερήσιας χρονικής περιόδου, κατά τη διάρκεια της οποίας ο φαρμακοποιός βρίσκεται στο χώρο εργασίας για να ασκεί τη δραστηριότητα ή τα καθήκοντά του, και περιλαμβάνει τις συνήθεις ημερήσιες ώρες εργασίας κατά τις οποίες ο φαρμακοποιός εξυπηρετεί το κοινό
«διημερεύων φαρμακείο» σημαίνει φαρμακείο που αναφέρεται στον Κατάλογο Διημερευόντων Φαρμακείων και που το οποίο κατά την ημερομηνία που καθορίζεται ως διημερεύων, παραμένει ανοιχτό μετά τη λήξη του ημερήσιου ωραρίου εργασίας των φαρμακείων ή/και κατά τη διάρκεια της μεταμεσημβρινής ανάπαυσης ή/και των αργιών, κατά τη διάρκεια των ωρών που καθορίζονται από το παρόν Διάταγμα.
«Κατάλογος Διημερευόντων Φαρμακείων» σημαίνει τον κατάλογο που καταρτίζεται δυνάμει της παραγράφου 7.
«Νόμος» σημαίνει τον περί Φαρμακευτικής και Δηλητηρίων Νόμο όπως αυτός εκάστοτε τροποποιείται η αντικαθίσταται.
«θερινή περίοδος» σημαίνει την περίοδο από την 1η Μαΐου μέχρι την 30ή Σεπτεμβρίου κάθε έτους, συμπεριλαμβανομένων και των δύο ημερομηνιών.
«φαρμακείο» σημαίνει το κατάστημα οποιουδήποτε φαρμακοποιού, που είναι εγγεγραμμένο σύμφωνα με το άρθρο 15 του Νόμου.
«φαρμακείο που λειτουργεί εποχιακά» σημαίνει φαρμακείο το οποίο δεν λειτουργεί καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου αλλά κατά τη διάρκεια ορισμένων χρονικών περιόδων·
«φαρμακευτικό προϊόν» έχει την έννοια που αποδίδεται σε αυτό στο άρθρο 2 του περί Φαρμάκων Ανθρώπινης Χρήσης (Έλεγχος Ποιότητας, Προμήθειας και Τιμών) Νόμου, όπως αυτός εκάστοτε τροποποιείται ή αντικαθίσταται.
«χειμερινή περίοδος» σημαίνει την περίοδο από την 1η Οκτωβρίου κάθε έτους μέχρι την 30η Απριλίου του αμέσως επόμενου έτους, συμπεριλαμβανομένων και των δύο ημερομηνιών.
(2) Οποιοιδήποτε άλλοι όροι περιέχονται στο παρόν Διάταγμα και δεν ερμηνεύονται διαφορετικά έχουν την έννοια που αποδίδεται στους όρους αυτούς από το Νόμο.
3. (1) Το παρόν Διάταγμα εφαρμόζεται για τα φαρμακεία που βρίσκονται εντός των γεωγραφικών ορίων των Δήμων της Δημοκρατίας που καθορίζονται στο Παράρτημα Ι.
(2) Το παρόν Διάταγμα δεν εφαρμόζεται σε φαρμακεία που λειτουργούν εποχιακά.
4. Κάθε φαρμακείο τηρεί το γενικό ημερήσιο ωράριο λειτουργίας το οποίο παρατίθεται στο Παράρτημα ΙΙ.
5. (1) Κάθε φαρμακείο παραμένει κλειστό κάθε έτος κατά τις αργίες οι οποίες παρατίθενται στο Παράρτημα ΙΙΙ.
6. (1) Ανεξάρτητα από τις διατάξεις των παραγράφων 4 και 5, και προς εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος, τα φαρμακεία διημερεύουν εκ περιτροπής σύμφωνα με τον Κατάλογο Διημερευόντων Φαρμακείων ο οποίος καταρτίζεται δυνάμει των διατάξεων της παραγράφου 7.
(2) Όλοι οι φαρμακοποιοί κάθε μέρα, πριν κλείσουν τα φαρμακεία τους, τοποθετούν σε περίοπτη θέση, σε φωτιζόμενη θυρίδα για πληροφόρηση του κοινού, το όνομα, τη διεύθυνση, το τηλέφωνο καθώς και το τηλέφωνο στο οποίο μπορεί να ζητηθεί ο υπεύθυνος φαρμακοποιός των φαρμακείων που αναγράφονται στον εκάστοτε σε ισχύ Κατάλογο Διημερευόντων Φαρμακείων:
Νοείται ότι ο Κατάλογος Διημερευόντων Φαρμακείων δύναται να δημοσιεύεται εν όλω ή εν μέρει στον ημερήσιο τύπο ή/και να αναρτάται σε ιστοσελίδες μέσω των υπηρεσιών της κοινωνίας των πληροφοριών νοουμένου ότι επικαιροποιείται κατάλληλα κάθε φορά που αντικαθίσταται ή τροποποιείται.
(3) Κάθε φαρμακοποιός την ημέρα που το φαρμακείο του οποίου είναι υπεύθυνος διημερεύει, είναι υποχρεωμένος να διατηρεί το φαρμακείο του ανοικτό πέραν του γενικού ημερήσιου ωραρίου λειτουργίας το οποίο παρατίθεται στο Παράρτημα ΙΙ:
(α) Κατά τη θερινή περίοδο:
(i) Δευτέρα, Τρίτη, Πέμπτη και Παρασκευή από τις 13:30 μέχρι τις 16:00 και από
τις 19:30 μέχρι τις 23:00 της ιδίας ημέρας.
(ii) Τετάρτη και Σάββατο από τις 13:30 μέχρι τις 23:00, και
(β) Κατά τη χειμερινή περίοδο:
(i) Δευτέρα, Τρίτη, Πέμπτη και Παρασκευή από τις 13:30 μέχρι τις 15:00 και από
τις 18:30 μέχρι τις 22:00 της ιδίας ημέρας.
(ii) Τετάρτη και Σάββατο από τις 13:30 μέχρι τις 22:00.
(4) Κάθε φαρμακοποιός του οποίου το φαρμακείο διημερεύει Κυριακή ή ημέρα που τηρείται ως αργία σύμφωνα με το Παράρτημα ΙΙΙ, διατηρεί το φαρμακείο ανοιχτό από τις 08:00 μέχρι τις 22:00 κατά τη χειμερινή περίοδο και από τις 08:00 μέχρι τις 23:00 κατά τη θερινή περίοδο.
(5) Κάθε φαρμακοποιός του οποίου το φαρμακείο διημερεύει, είναι υποχρεωμένος από τις 23:00 μέχρι τις 08:00 της επόμενης μέρας κατά τη θερινή περίοδο και τις 22:00 μέχρι τις 08:00 της επόμενης μέρας κατά τη χειμερινή περίοδο να είναι διαθέσιμος για να εκτελέσει οποιαδήποτε συνταγή κρίνεται επείγουσα.
(6) Σε περίπτωση που φαρμακευτικά προϊόντα που απαιτούνται για την εκτέλεση οποιασδήποτε συνταγής δε διατίθενται από κανένα φαρμακοποιό του οποίου το φαρμακείο διημερεύει, ο/η φαρμακοποιός σε συνεννόηση με τους/τις υπεύθυνους φαρμακοποιούς των οποίων τα φαρμακεία διημερεύουν προς επιβεβαίωση του γεγονότος, σημειώνει σε αυτή τις λέξεις «Μη διαθέσιμο φαρμακευτικό προϊόν» αναφορικά με το/τα μη διαθέσιμο/α φαρμακευτικό/α προϊόν/τα, θέτει επ’ αυτής τη σφραγίδα του φαρμακείου και το υπογράφει, γράφοντας την ημέρα και την ώρα:
Νοείται ότι σε περίπτωση που στη συνταγή αναγράφονται περισσότερα του ενός (1) φαρμακευτικά προϊόντα, ο φαρμακοποιός δημιουργεί φωτοαντίγραφο αυτής στο οποίο σημειώνει τις λέξεις «Μη διαθέσιμο φαρμακευτικό προϊόν» αναφορικά με το/τα μη διαθέσιμο/α φαρμακευτικό/α προϊόν/τα, θέτει επ’ αυτού τη σφραγίδα του φαρμακείου και το υπογράφει, γράφοντας την ημέρα και την ώρα:
Νοείται περαιτέρω ότι, η διαδικασία που αναφέρεται στην παρούσα υποπαράγραφο, δεν εφαρμόζεται για φαρμακευτικά προϊόντα που περιέχουν ελεγχόμενο φάρμακο ή περιέχουν ουσίες που αναφέρονται στο Δεύτερο, Τρίτο ή Τέταρτο Πίνακα των περί Ναρκωτικών Φαρμάκων και Ψυχοτρόπων Ουσιών Κανονισμών.
(7) Οποιοσδήποτε φαρμακοποιός του οποίου το φαρμακείο δεν είναι προσωρινά κλειστό σύμφωνα με τις διατάξεις της παραγράφου 10, μπορεί να ανοίξει το φαρμακείο του οποιαδήποτε ημέρα και ώρα, αποκλειστικά με σκοπό να εκτελέσει ιατρική συνταγή όταν αυτή, γράφει τις λέξεις «Μη διαθέσιμο φαρμακευτικό προϊόν» και εφόσον είναι σφραγισμένη, χρονολογημένη και υπογραμμένη από το φαρμακοποιό ο οποίος σύμφωνα με τις πρόνοιες της παρούσας παραγράφου, διημερεύει κατά την εν λόγω ημερομηνία.
7. (1) Το Συμβούλιο Φαρμακευτικής σε συνεργασία με τον Παγκύπριο Φαρμακευτικό Σύλλογο, καταρτίζει δύο (2) φορές το χρόνο Κατάλογο Διημερευόντων Φαρμακείων με τον οποίο καθορίζεται η εκ περιτροπής διημέρευση φαρμακείων.
(2) Ο Κατάλογος Διημερευόντων Φαρμακείων δημοσιεύεται από το Συμβούλιο Φαρμακευτικής με Γνωστοποίηση στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας.
8. Σε περίπτωση που καταστεί αναγκαία, η τροποποίηση του Καταλόγου Διημερευόντων Φαρμακείων ο οποίος αναφέρεται στην παράγραφο 7, το Συμβούλιο προβαίνει σε όλες τις απαραίτητες ενέργειες που περιλαμβάνουν σχετική ανακοίνωση προς τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και κοινοποίηση μέσω της κοινωνίας της πληροφόρησης, ώστε ο επικαιροποιημένος Κατάλογος Διημερευόντων Φαρμακείων να κοινοποιείται και να καθίσταται έγκαιρα προσβάσιμος στο κοινό.
9. (1) Κάθε φαρμακοποιός ο/η οποίος/α εύλογα δεν επιθυμεί τη συμπερίληψη του φαρμακείου στο οποίο είναι υπεύθυνος/η στον Κατάλογο Διημερευόντων Φαρμακείων είτε μόνιμα είτε προσωρινά, καταθέτει αίτηση σε τύπο και μορφή που καθορίζεται από το Συμβούλιο Φαρμακευτικής, στο Συμβούλιο Φαρμακευτικής καταθέτοντας τους λόγους για τους οποίους αιτείται καθώς και τη χρονική περίοδο που επιθυμεί τη μη συμπερίληψη του φαρμακείου στον Κατάλογο Διημερευόντων Φαρμακείων:
Νοείται ότι τα φαρμακεία που εξαιρούνται από τον Κατάλογο Διημερευόντων Φαρμακείων δυνάμει της παρούσας παραγράφου, εφαρμόζει το ωράριο λειτουργίας σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος Διατάγματος.
(2) Το Συμβούλιο Φαρμακευτικής, αφού εξετάσει το αίτημα που αναφέρεται στην υποπαράγραφο (1), το εγκρίνει εφόσον ικανοποιηθεί ότι οι λόγοι μη συμπερίληψης του φαρμακείου στον Κατάλογο Διημερευόντων Φαρμακείων είναι εύλογοι ή/και σύμφωνοι με τις προϋποθέσεις που έχουν τεθεί από το Συμβούλιο και ότι διασφαλίζεται η επάρκεια φαρμακείων που περιλαμβάνονται στον εν λόγω Κατάλογο.
(3) Για σκοπούς εφαρμογής της παρούσας παραγράφου, «εύλογοι λόγοι» δύνανται να περιλαμβάνουν λόγους υγείας, προσωπικές, οικογενειακές ή άλλες υποχρεώσεις ή περιστάσεις που καθιστούν δυσχερή τη συμπερίληψη του φαρμακείου στον Κατάλογο Διημερευόντων Φαρμακείων κατά τον ουσιώδη χρόνο που αυτές συντρέχουν.
(4) Σε περίπτωση που φαρμακείο του οποίου είχε εγκριθεί η μη συμπερίληψη του στον Κατάλογο Διημερευόντων Φαρμακείων επιθυμεί την επανένταξη του στον εν λόγω Κατάλογο, ο/η υπεύθυνος/η φαρμακοποιός ενημερώνει γραπτώς το Συμβούλιο Φαρμακευτικής.
10. (1) Σε περίπτωση που φαρμακείο θα παραμείνει προσωρινά κλειστό, ο/η υπεύθυνος/η φαρμακοποιός γνωστοποιεί το γεγονός τουλάχιστο ένα (1) μήνα πριν εκτός εάν συντρέχουν ειδικές περιστάσεις, στον/ην Έφορο και στον Παγκύπριο Φαρμακευτικό Σύλλογο αναφέροντας τους λόγους και τη χρονική περίοδο για την οποία το φαρμακείο θα παραμείνει κλειστό.
(2) Για σκοπούς εφαρμογής της παρούσας παραγράφου, οι λόγοι που ένα φαρμακείο θα παραμείνει προσωρινά κλειστό δύνανται να περιλαμβάνουν:
(α) Ο/Η υπεύθυνος/η φαρμακοποιός θα βρίσκεται με άδεια απουσίας και δεν είναι δυνατή ή επιθυμητή η αντικατάστασή του/ης με άλλο φαρμακοποιό κατά τον ουσιώδη χρόνο, ή,
(β) θα διενεργηθούν δημόσια έργα στην περιοχή που βρίσκεται το φαρμακείο ή/και έργα ανακαίνισης ή επιδιόρθωσης των εγκαταστάσεων ή του εξοπλισμού του φαρμακείου σε βαθμό που δεν θα είναι δυνατή η ομαλή λειτουργία του, ή,
(γ) το φαρμακείο βρίσκεται σε περιοχή η οποία σε ορισμένες χρονικές περιόδους και ιδιαίτερα κατά τη χειμερινή περίοδο, παρατηρείται μειωμένη διακίνηση του κοινού:
Νοείται ότι, σε περίπτωση που εφαρμόζεται η υπό-υποπαράγραφος (α) και υφίσταται η αντικατάσταση του/ης υπεύθυνου/ης φαρμακοποιού, ο/η υπεύθυνος/η φαρμακοποιός γνωστοποιεί στον/ην Έφορο, σε εύλογο χρόνο και εκ των προτέρων, το όνομα του/ης φαρμακοποιού που θα τον/ην αντικαταστήσει.
(3) Ο Παγκύπριος Φαρμακευτικός Σύλλογος, σε συνεννόηση με τον/την Έφορο, καταβάλλει κάθε προσπάθεια ώστε να υπάρχει επαρκής αριθμός φαρμακείων σε εύλογη απόσταση από το φαρμακείο που θα είναι κλειστό, ώστε να υπάρχει απρόσκοπτη πρόσβαση του κοινού σε αυτά για την περίοδο που αυτό δεν θα λειτουργεί.
(4) Σε περίπτωση που δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις που αναφέρονται στην υποπαράγραφο (2), ο Παγκύπριος Φαρμακευτικός Σύλλογος λαμβάνοντας υπόψη τις ειδικές περιστάσεις, δύναται να καλέσει τον/ην υπεύθυνο/η φαρμακοποιό να διατηρήσει το φαρμακείο ανοιχτό ή/και να προτείνει εναλλακτικές ημερομηνίες μετά από διαβούλευση με τους/τις υπεύθυνους φαρμακοποιούς των οποίων τα φαρμακεία δυνατό να επηρεασθούν.
(5) Σε περίπτωση που κατά τον ουσιώδη χρόνο που το φαρμακείο θα παραμείνει κλειστό, αυτό βρίσκεται στον Κατάλογο Διημερευόντων Φαρμακείων, ο/η Έφορος προβαίνει σε όλες τις κατάλληλες ενέργειες ώστε αυτό κατά την ημέρα ή ημέρες που διημερεύει, να αντικαθίσταται από άλλο φαρμακείο.
(6) Ο υπεύθυνος φαρμακοποιός του/ης οποίου/ας το φαρμακείο θα παραμείνει κλειστό, σε εύλογο χρόνο και εκ των προτέρων, αναρτά σε περίοπτη θέση επί της προσόψεως του φαρμακείου, επιγραφή στην οποία αναφέρεται το γεγονός και η περίοδος κατά την οποία το φαρμακείο δε θα λειτουργεί:
Νοείται ότι, σε περίπτωση που το φαρμακείο κατά την περίοδο που θα είναι προσωρινά κλειστό περιλαμβανόταν στον Κατάλογο Διημερευόντων Φαρμακείων, ο/η φαρμακοποιός περιλαμβάνει στην επιγραφή που αναφέρεται στην παρούσα υποπαράγραφο το φαρμακείο ή τα φαρμακεία το/α οποίο/α θα το αντικαθιστά/ούν αναφέροντας τη διεύθυνση και τα σχετικά στοιχεία επικοινωνίας του/ς.
(7) Ο υπεύθυνος φαρμακοποιός του φαρμακείου που θα παραμείνει προσωρινά κλειστό, δεν ανοίγει το φαρμακείο και δεν προβαίνει σε καμία πράξη πώλησης στο κοινό, φαρμακευτικού ή άλλου προϊόντος που διατηρεί στο απόθεμά του, καθόλη την περίοδο που αυτό δε θα λειτουργεί.
(8) Τηρουμένων των διατάξεων των υποπαραγράφων (1) έως (7), σε περίπτωση που φαρμακείο επιθυμεί να ανοίξει σε ημερομηνία διαφορετική της χρονικής περιόδου για την οποία ενημέρωσε τον/την Έφορο και τον Παγκύπριο Φαρμακευτικό Σύλλογο ως οι διατάξεις της υποπαραγράφου (1), ο/η υπεύθυνος/η φαρμακοποιός ενημερώνει σχετικά, σε εύλογο χρόνο και εκ των προτέρων, τον/την Έφορο και τον Παγκύπριο Φαρμακευτικό Σύλλογο αναφέροντας τη διαφοροποίηση της ημερομηνίας κατά την οποία προτίθεται να ανοίξει το φαρμακείο.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι
Παράγραφος 3
Δήμοι στα γεωγραφικά όρια των οποίων εφαρμόζονται οι διατάξεις των παρόντων Κανονισμών αναφορικά με τα φαρμακεία
(α) Δήμος Αγίου Αθανασίου
(β) Δήμος Αγίου Δομετίου
(γ) Δήμος Αγλαντζιάς
(δ) Δήμος Αραδίππου
(ε) Δήμος Γερίου
(στ) Δήμος Γερμασόγιας
(ζ) Δήμος Γεροσκήπου
(η) Δήμος Δερύνειας
(θ) Δήμος Έγκωμης
(ι) Δήμος Κάτω Πολεμιδιών
(ια) Δήμος Λακατάμειας
(ιβ) Δήμος Λάρνακας
(ιγ) Δήμος Λατσιών
(ιδ) Δήμος Λιβαδιών
(ιε) Δήμος Λεμεσού
(ιστ) Δήμος Λευκωσίας
(ιη) Δήμος Μέσα Γειτονιάς
(ιθ) Δήμος Παραλιμνίου
(κ) Δήμος Πάφου
(κα) Δήμος Στροβόλου
(κβ) Δήμος Ύψωνα
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙ
Παράγραφος 4
Γενικό ημερήσιο ωράριο λειτουργίας των φαρμακείων
(α) Κατά τη χειμερινή περίοδο, κάθε φαρμακείο:
(i) τη Δευτέρα, Τρίτη, Πέμπτη και Παρασκευή, δεν ανοίγει νωρίτερα από τις 08:00π.μ. και δεν κλείνει αργότερα από τις 18:30μ.μ.,
(ii) τη Δευτέρα, Τρίτη, Πέμπτη και Παρασκευή, μεταξύ των ωρών 13:30μ.μ. μέχρι τις 15:00μ.μ. τηρεί μεταμεσημβρινή ανάπαυση και παραμένει κλειστό,
(iii) την Τετάρτη και το Σάββατο δεν ανοίγει νωρίτερα από τις 08:00π.μ. και δεν κλείνει αργότερα από τις 13:30μ.μ.,
(iv) την Κυριακή είναι κλειστό.
(β) Κατά τη θερινή περίοδο, κάθε φαρμακείο:
(i) τη Δευτέρα, Τρίτη, Πέμπτη και Παρασκευή, δεν ανοίγει νωρίτερα από τις 08:00π.μ. και δεν κλείνει αργότερα από τις 19:30μ.μ,
(ii) τη Δευτέρα, Τρίτη, Πέμπτη και Παρασκευή, μεταξύ των ωρών 13:30μ.μ. μέχρι τις 16:00μ.μ. τηρεί μεταμεσημβρινή ανάπαυση και παραμένει κλειστό,
(iii) την Τετάρτη και το Σάββατο δεν ανοίγει νωρίτερα από τις 08:00π.μ. και δεν κλείνει αργότερα από τις 13:30μ.μ,
(iv) την Κυριακή είναι κλειστό.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙΙ
Παράγραφος 5
Αργίες φαρμακείων.
(α) Πρωτοχρονιά (1η Ιανουαρίου).
(β) Θεοφάνεια (6η Ιανουαρίου).
(γ) Καθαρή Δευτέρα.
(δ) Ημέρα της Ελληνικής Ανεξαρτησίας (25η Μαρτίου).
(ε) Επέτειος της έναρξης του αγώνα 1955.59 (1η Απριλίου).
(στ) Πρωτομαγιά (1η Μαΐου).
(ζ) Εορτή του Αγίου Πνεύματος.
(η) 15η Αυγούστου.
(θ) Ημέρα της Κυπριακής Ανεξαρτησίας (1η Οκτωβρίου).
(ι) 28η Οκτωβρίου.
(ια) Χριστούγεννα (25η Δεκεμβρίου).
(ιβ) 26η Δεκεμβρίου.
(ιγ) Μεγάλο Σάββατο.
(ιδ) Δευτέρα του Πάσχα. και
(ιε) Τρίτη του Πάσχα.
[1] Mε τις Προσφυγές τους αρ. 1159/2022, 1160/2022, 1161/2022, 1162/2022 και 1177/2022, οι Αιτητές αιτούνται ακύρωσης της απόφασης, με την οποία επιβάλλεται ως ωράριο λειτουργίας το υποχρεωτικό κλείσιμο του φαρμακείου τους κατά τη διάρκεια καθορισμένων ωρών. Με τo αιτητικό στην προσφυγή αρ. 1192/2022 προσβάλλεται γενικώς η ΚΔΠ 210/2022. Με την προσφυγή αρ. 1309/2022, προσβάλλεται η απόφαση δια της οποίας καθορίστηκε το γενικό ημερήσιο ωράριο λειτουργίας φαρμακείων, που βρίσκονται εντός συγκεκριμένων γεωγραφικών ορίων Δήμων, μεταξύ αυτών και το φαρμακείο των Αιτητών.
[2] Το κείμενο της Γνωστοποίησης [Επίσημη εφημερίδα της Δημοκρατίας αρ. 4855, ημερ. 20.4.15 (Κύριο Μέρος, Τμήμα Β)], την οποία αφορούσε η εν λόγω Υπόθεση Αρ. 568/2015, μπορεί να ευρεθεί στον σύνδεσμο:
https://www.mof.gov.cy/mof/gpo/gazette.nsf/DCB9C7DFEFCB0D17C2258728003A2998/$file/4855%2020%204%202015%20KYRIO%20MEROS%20TMHMA%20B.pdf
[3] Το κείμενο της Γνωστοποίησης ημερ. 26.04.1996 μπορεί να ευρεθεί στον πιο κάτω σύνδεσμο στη σελ. 648 της Επίσημης Εφημερίδας της δημοκρατίας ημερ. 26.04.1996 (είναι η σελίδα 655 και επόμ. του εγγράφου):
http://www.cyprusdigitallibrary.org.cy/files/original/5ddb9e8a1a37b40e5b1b5d449fd655c6.pdf
[4] Ν.155(Ι)/2006, όπως ίσχυε τότε.