ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ
Υπόθεση Αρ.: 3589/21
4 Μαΐου, 2023
[Κ. Κ. Κλεάνθους, Δ.Δ.Δ.Δ.Π.]
Αναφορικά με το άρθρο 146 του Συντάγματος
Μεταξύ:
T. N.
Αιτητή,
και
Δημοκρατίας, μέσω Προϊσταμένου της Υπηρεσίας Ασύλου
Καθ' ων η αίτηση
Χαραλαμπίδου Μ. (κα) για Ματθαίου Χ. (κα), για τον Αιτητή
Ιωάννου Α. (κ) για Χρυσάνθου Ρ. (κ), Δικηγόρος της Δημοκρατίας, για τους Καθ' ων η αίτηση
Α Π Ο Φ Α Σ Η
Κ. Κ. Κλεάνθους, Δ.Δ.Δ.Δ.Π.: Ο Αιτητής με την παρούσα προσφυγή αιτείται την έκδοση απόφασης από το παρόν Δικαστήριο με την οποία να κηρύσσεται άκυρη, αντισυνταγματική, παράνομη, στερούμενη κάθε έννομου αποτελέσματος η απόφαση των Καθ' ων η αίτηση, ημερομηνίας 18.5.2021, με την οποία απορρίφθηκε το αίτημά του για διεθνή προστασία, καθότι κρίθηκε ότι δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις των άρθρων 3 και 19 των περί Προσφύγων Νόμων του 2000 έως 2020 (στο εξής: ο Περί Προσφύγων Νόμος).
Γεγονότα
1. Τα γεγονότα της υπόθεσης έχουν ως ακολούθως: Ο Αιτητής κατάγεται από τη Δημοκρατία του Καμερούν. Εισήλθε νόμιμα στις ελεγχόμενες από την Κυβέρνηση της Δημοκρατίας περιοχές και περί τις 20.3.2018 υπέβαλε αίτηση διεθνούς προστασίας. Στις 19.10.2020, πραγματοποιήθηκε συνέντευξη του Αιτητή από λειτουργό της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Υποστήριξης για το Άσυλο (EASO και πλέον Οργανισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το Άσυλο). Στις 30.3.2021, ο λειτουργός υπέβαλε Έκθεση /Εισήγηση προς τον Προϊστάμενο της Υπηρεσίας Ασύλου (στο εξής: Προϊστάμενος) για απόρριψη της αίτησης ασύλου του Αιτητή. Η Εισήγηση εγκρίθηκε από τον Προϊστάμενο στις 18.5.2021. Η εν λόγω απορριπτική απόφαση, η οποία κοινοποιήθηκε στον Αιτητή στις 31.5.2021, αποτελεί το αντικείμενο της παρούσας προσφυγής.
Νομικοί Ισχυρισμοί
2. Με τη γραπτή του αγόρευση, ο Αιτητής ισχυρίζεται δια της συνηγόρου του ότι δεν διεξήχθη η δέουσα έρευνα. Επιπλέον, ισχυρίζεται ότι η προσβαλλόμενη απόφαση ελήφθη υπό πλάνη περί τα πράγματα και/ή υπό πεπλανημένα κριτήρια και/ή με κατάχρηση εξουσίας και κατ’ αντίθεση με τον Νόμο, καθώς επίσης ότι έπρεπε να του παραχωρηθεί το ευεργέτημα της αμφιβολίας. Ακόμη, ισχυρίζεται ότι η προσβαλλόμενη απόφαση είναι αναιτιολόγητη και/ή μη δεόντως αιτιολογημένη και ότι έχει εκδοθεί από αναρμόδιο πρόσωπο. Περαιτέρω, υποβάλλει ότι η προσβαλλόμενη απόφαση και η αιτιολόγηση αυτής είναι διατυπωμένες στην αγγλική γλώσσα, ήτοι σε γλώσσα μη κατανοητή από τον ίδιο, καθώς και ότι κατά την κοινοποίηση της απόφασης δεν βρισκόταν παρών διερμηνέας, ο οποίος να ομιλεί τη μητρική του γλώσσα, κατά παράβαση της σχετικής υποχρέωσης των Καθ’ ων η αίτηση. Τέλος, ισχυρίζεται ότι οι Καθ’ ων η αίτηση δεν εξέτασαν και ούτε έδωσαν τη δέουσα αιτιολογία αναφορικά με τους λόγους που δεν αναγνωρίστηκε ως δικαιούχος διεθνούς προστασίας.
3. Από την πλευρά τους οι Καθ’ ων η αίτηση υπεραμύνονται της επίδικης πράξης και υποβάλλουν ότι η επίδικη απόφαση έχει ληφθεί ορθά και νόμιμα, σύμφωνα με τις σχετικές διατάξεις του Συντάγματος και των Νόμων, κατόπιν δέουσας έρευνας και σωστής ενάσκησης των εξουσιών που δίνει ο Νόμος στους Καθ’ ων η αίτηση και αφού λήφθηκαν υπόψη όλα τα σχετικά γεγονότα και περιστατικά της υπόθεσης και απορρίπτουν τους ισχυρισμούς του Αιτητή ως αβάσιμους.
Το νομικό πλαίσιο
4. Ο Κανονισμός 2 των περί της Λειτουργίας του Διοικητικού Δικαστηρίου Διεθνούς Προστασίας Διαδικαστικών Κανονισμών του 2019 έχει ως ακολούθως (η υπογράμμιση είναι δική μου):
«Ο Διαδικαστικός Κανονισμός του Ανωτάτου Συνταγματικού Δικαστηρίου του 1962, και οι περί της Λειτουργίας του Διοικητικού Δικαστηρίου (Αρ.1) Διαδικαστικοί Κανονισμοί του 2015, τυγχάνουν εφαρμογής σε όλες τις προσφυγές που καταχωρούνται στο Διοικητικό Δικαστήριο Διεθνούς Προστασίας από 18.6.2019, με τις αναγκαίες τροποποιήσεις που αναφέρονται στη συνέχεια και κατ΄ ανάλογη εφαρμογή των δικονομικών κανόνων και πρακτικής που ακολουθούνται και εφαρμόζονται στις ενώπιον του Διοικητικού Δικαστηρίου προσφυγές εκτός αν ήθελε άλλως ορίσει το Δικαστήριο.».
5. Ο Κανονισμός 7 του Διαδικαστικού Κανονισμού του Ανωτάτου Συνταγματικού Δικαστηρίου 1962 προβλέπει τα εξής:
«Έκαστος διάδικος δέον δια των εγγράφων προτάσεων αυτού να εκθέτη τα νομικά σημεία επί των οποίων στηρίζεται και αιτιολογών συγχρόνως ταύτα πλήρως. Διάδικος εμφανιζόμενος άνευ συνηγόρου δεν υποχρεούται εις συμμόρφωσιν προς τον κανονισμό αυτόν».
6. Το άρθρο 11 των περί της Ίδρυσης και Λειτουργίας Διοικητικού Δικαστηρίου Διεθνούς Προστασίας Νόμων του 2018 και 2020 (Ο περί της Ίδρυσης και Λειτουργίας Διοικητικού Δικαστηρίου Διεθνούς Προστασίας Νόμος) καθορίζει τη δικαιοδοσία του παρόντος Δικαστηρίου.
7. Στο ερμηνευτικό άρθρο 2 του περί Προσφύγων νόμου, ο όρος «Προϊστάμενος» ορίζεται ως ακολούθως (η υπογράμμιση είναι δική μου):
«"Προϊστάμενος" σημαίνει αρμόδιο λειτουργό ο οποίος προΐσταται της Υπηρεσίας Ασύλου και περιλαμβάνει οποιοδήποτε άλλο αρμόδιο λειτουργό της εν λόγω Υπηρεσίας που εξουσιοδοτείται από τον Υπουργό, για να ασκεί όλες ή οποιεσδήποτε από τις εξουσίες ή να εκτελεί όλα ή οποιαδήποτε από τα καθήκοντα του Προϊσταμένου·»
8. Το άρθρο 3 του περί Προσφύγων Νόμου καθορίζει την έννοια του όρου πρόσφυγας και τις προϋποθέσεις υπαγωγής σε αυτόν τον ορισμό.
9. Το άρθρο 19 του περί Προσφύγων Νόμου προβλέπει τις περιπτώσεις, όπου χορηγείται το καθεστώς συμπληρωματικής προστασίας.
Κατάληξη
10. Σύμφωνα με τη νομολογία του Ανωτάτου Δικαστηρίου, οι λόγοι προσφυγής, που δεν αναπτύσσονται στο πλαίσιο της αγόρευσης του Αιτητή, θεωρούνται ως εγκαταλειφθέντες. Το ίδιο ισχύει και με τους λόγους σε σχέση με τους οποίους δεν προβάλλεται οποιαδήποτε επιχειρηματολογία προς υποστήριξή τους (Βλ. συναφώς Υπόθεση Αρ. 692/89, Level Tachexcavs Ltd v. Συμβουλίου Υδατοπρομήθειας Λευκωσίας, ημερ. 17.12.1990, (1990) 3 ΑΑΔ 4407, Α.Ε. Αρ. 2421, Kokos Athanasiou Motors Ltd v. Δημοκρατίας, ημερ. 24.1.2020 (2000) 3 ΑΑΔ 21, Υπόθεση Αρ. 1073/2004, Γεώργιας Αντωνίου κ.α. ν. Δημοκρατίας, μέσω Εφόρου Φόρου Προστιθέμενης Αξίας, ημερ. 6.2.2007).
11. Επιπλέον, επισημαίνω ότι ο Κανονισμός 7 του Διαδικαστικού Κανονισμού του Ανωτάτου Συνταγματικού Δικαστηρίου 1962 επιβάλλει, όπως τα νομικά σημεία επί των οποίων στηρίζεται η προσφυγή του εκάστοτε αιτητή εξειδικεύονται και αιτιολογούνται πλήρως στο εισαγωγικό δικόγραφο της διαδικασίας. Η έννοια του Κανονισμού 7 είναι η οριοθέτηση με λεπτομέρεια των επίδικων θεμάτων (αυτή είναι η έννοια της λέξης «πλήρως»), ούτως ώστε τα επίδικα θέματα να περιορίζονται στα απολύτως αναγκαία, με τους διαδίκους να γνωρίζουν με ακρίβεια το λόγο που προωθείται ο εκάστοτε λόγος ακύρωσης, αλλά και το Δικαστήριο να ασχολείται μόνο με συγκεκριμένα ζητήματα και όχι με γενικές και αόριστες τοποθετήσεις [Βλ. Α.Ε. Αρ. 156/2012, Mustafa Haghilo v. Γενικού Διευθυντή Υπουργείου Εσωτερικών, ημερ. 27/2/2018, Α.Ε. Αρ. 95/2012, Χριστοδουλίδης ν. Πανεπιστημίου Κύπρου, ημερ. 6.7.2018]. Αυτά ισχύουν κατά μείζονα λόγο όταν ο αιτητής εκπροσωπείται δια συνηγόρου. Για να καταστεί το θέμα επίδικο, πρέπει αυτό να εγείρεται σύμφωνα με τις δικονομικές διατάξεις και να αποφασίζεται ύστερα από εξαντλητική επιχειρηματολογία. Η αγόρευση αποτελεί το μέσο για την έκθεση της επιχειρηματολογίας υπέρ της αποδοχής των λόγων ακύρωσης και όχι υποκατάστατο της στοιχειοθέτησής τους. [Βλ. Α.Ε. Αρ. 3729, Μαραγκός ν. Δημοκρατίας, 3.11.2006, (2006) 3 ΑΑΔ 671, Α.Ε. 1883], Μαρία Ευθυμίου ν. Ε.Δ.Υ., (1997) 3 ΑΑΔ 281, 14.7.1997].
12. Ως προς τον λόγο προσφυγής περί έκδοσης της απόφασης από αναρμόδιο πρόσωπο, παρατηρώ ότι αυτός παρατίθεται απλώς ως τίτλος, χωρίς να εξειδικεύεται περαιτέρω. Εν πάσει περιπτώσει, επισημαίνω σχετικώς ότι, στην παρούσα υπόθεση, υφίσταται εξουσιοδότηση του Υπουργού Εσωτερικών σε συγκεκριμένο λειτουργό ώστε να ασκεί καθήκοντα του Προϊσταμένου, αντίγραφο της οποίας έχει επισυναφθεί στην Ένσταση των Καθ’ ων η Αίτηση και επιπλέον βρίσκεται στο ερυθρό 101 του διοικητικού φακέλου. Την επίδικη απόφαση έλαβε ο κος Α. Α., ο οποίος εξουσιοδοτείται ρητώς από τον Υπουργό Εσωτερικών (βλ. εξουσιοδότηση 24.2.2021)). Η εξουσιοδότηση αυτή υφίστατο κατά την έκδοση της επίδικης απόφασης, ήτοι στις 18.5.2021. Η εγκυρότητά της δεν μεταβάλλεται με την αλλαγή του προσώπου που ασκεί καθήκοντα Προϊσταμένου της Υπηρεσίας Ασύλου, λαμβάνοντας ιδιαίτερα υπόψιν ότι είναι ο Υπουργός Εσωτερικών που εξουσιοδοτεί λειτουργούς της Υπηρεσίας Ασύλου, δυνάμει του άρθρου 2 του περί Προσφύγων Νόμου. Ως εκ τούτου, για τους λόγους που προανέφερα, απορρίπτω τους ισχυρισμούς του συνηγόρου του Αιτητή περί αναρμοδιότητας του προσώπου που έλαβε την επίδικη απόφαση.
13. Ως προς τους λοιπούς λόγους προσφυγής, οι οποίοι προβάλλονται μέσω της γραπτής αγόρευσης του Αιτητή, είναι κρίσιμο και απαραίτητο να καταστεί αντιληπτό ότι η δικαιοδοσία του παρόντος δικαστηρίου διαδραματίζει καταλυτικό ρόλο στο λυσιτελές της προβολής τέτοιων ισχυρισμών. Ειδικότερα, το παρόν Δικαστήριο, ως δικαστήριο ουσίας, δικάζει την υπόθεση που άγεται ενώπιον του εξ αρχής, κατά το νόμο και κατά την ουσία, δεν περιορίζεται μόνο στην εξέταση της διαδικασίας και των στοιχείων κρίσης της διοικητικής αρχής που εξέδωσε την προσβαλλόμενη πράξη, αλλά προχωρεί παραπέρα και εξετάζει την ουσιαστική ορθότητα της επίδικης πράξεως (στο πλαίσιο πάντα που καθορίζουν οι ισχυρισμοί του εκάστοτε Αιτητή). Συνεπώς, η απλή επίκληση έλλειψης δέουσας έρευνας, πλάνης και αιτιολογίας δεν επαρκούν από μόνοι τους για να ανατρέψουν την επίδικη απόφαση. Ο Αιτητής αναμένεται να προβάλει, στο πλαίσιο της διοικητικής ή και της παρούσας δικαστικής διαδικασίας, τέτοιους συγκεκριμένους και ειδικούς ισχυρισμούς, οι οποίοι εν δυνάμει θα δικαιολογούσαν την υπαγωγή του στο καθεστώς διεθνούς προστασίας. Ως δε λόγος προσφυγής ανάγεται πλέον η κακή/πλημμελής εκτίμηση των πραγματικών περιστατικών από τη διοίκηση, εκτίμηση η οποία καθιστά αλυσιτελή την προβολή των πιο πάνω υποπεριπτώσεων λόγων προσφυγής π.χ. έλλειψη δέουσας έρευνας, αιτιολογίας, πλάνης και ορισμένες διαδικαστικές πλημμέλειες κατά την έκδοση της επίδικης πράξης. [Βλ. «Εγχειρίδιο Διοικητικού Δικαίου», Επαμεινώνδας Π. Σπηλιωτόπουλος, 14ης Έκδοση, Νομική Βιβλιοθήκη, σ. 260, υποσημ. 72, «Εισηγήσεις Διοικητικού Δικονομικού Δικαίου, Χαράλαμπος Χρυσανθάκης, 2η Έκδοση, Νομική Βιβλιοθήκη, σελ. 247 και Π.Δ. Δαγτόγλου, (Διοικητικό Δικονομικό Δίκαιο), σελ. 552.]. Συνεπώς, αυτό που εξετάζει πλέον το Δικαστήριο, υπογραμμίζω, στο πλαίσιο τον ισχυρισμών του εκάστοτε αιτητή, είναι η εξ υπαρχής και ex nunc αξιολόγηση των στοιχείων της αιτήσεως διεθνούς προστασίας του Αιτητή όπως τέθηκαν ενώπιον του παρόντος Δικαστηρίου καθιστώντας αλυσιτελή την εξέταση των πιο πάνω επιμέρους λόγων προσφυγής. Ως αλυσιτελής χαρακτηρίζεται ο λόγος προσφυγής, ο οποίος ακόμα και εάν γίνει δεκτός δεν πρόκειται να οδηγήσει σε ακύρωση της προσβαλλόμενης πράξης [Βλ. Η προβολή ισχυρισμών στις διοικητικές διαφορές ουσίας, Α. ΑΘ. Αρχοντάκη, Νομική Βιβλιοθήκη, σ. 100].
14. Προχωρώντας στην εξέταση της ουσίας των ισχυρισμών του Αιτητή, επισημαίνω συναφώς τα ακόλουθα: Ο Αιτητής, κατά την καταγραφή του αιτήματός του για την αναγνώριση καθεστώτος διεθνούς προστασίας, δήλωσε ότι ζει σε μία μικρή πόλη ονόματι Nguti στη Νοτιοδυτική περιφέρεια ή και ότι η οικία του βρίσκεται απέναντι από τον σταθμό της χωροφυλακής. Αναφέρει δε ότι δέχθηκαν επίθεση από τις ένοπλες δυνάμεις, οι οποίες έκαψαν ολοσχερώς την οικία του, καθότι είχαν ανακαλύψει το πτώμα ενός στρατιωτικού στην πίσω πλευρά του κτιρίου που βρισκόταν η οικία του Αιτητή. Ακόμη, αναφέρει ότι οι αδελφές του και ο αδερφός του απεβίωσαν κατά τη διάρκεια του εν λόγω περιστατικού, ενώ ο ίδιος κατόρθωσε να διαφύγει αλλά είναι πλέον καταζητούμενος διότι οι αρχές γνωρίζουν ότι είναι ζωντανός.
15. Κατά το κρίσιμο στάδιο της συνέντευξης, ο Αιτητής ανέφερε πως εγκατέλειψε τη χώρα καταγωγής του πρώτον για λόγους σπουδών, δεύτερον λόγω ενδοοικογενειακών συγκρούσεων και τρίτον λόγω των απεργιών και της κρίσης στις Αγγλόφωνες περιοχές του Καμερούν, στις οποίες επικρατεί παντού ανασφάλεια. Περαιτέρω, ισχυρίστηκε ότι στις 8.1. 2018 είχε μία αντιπαράθεση με έναν διοικητή της χωροφυλακής, ονόματι R. L., λόγω της άσκησης σωματικής βίας από τον τελευταίο εναντίον ενός ανηλίκου, γεγονός που προκάλεσε την επέμβαση του Αιτητή και γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα τον ξυλοδαρμό του από τον διοικητή και ακόμη πέντε άντρες υπό τις διαταγές του. Επιπλέον, δήλωσε ότι ο εν λόγω διοικητής τον αναζητούσε με την κατηγορία της παρεμπόδισης της δικαιοσύνης καθότι ο ίδιος δεν είχε το δικαίωμα να παρέμβει ως πολίτης. Ακολούθως, ενόσω βρισκόταν στην πόλη Buea της Νοτιοδυτικής περιφέρειας, όπου σπούδαζε, ο Αιτητής ενημερώθηκε τηλεφωνικώς από την μητέρα του ότι κάποιοι αστυνομικοί υπάλληλοι είχαν επισκεφτεί την πατρική του οικία προς αναζήτησή του, στους οποίους η μητέρα του Αιτητή απάντησε ότι ο ίδιος βρισκόταν στην Buea. Λόγω αυτού, η μητέρα του Αιτητή τον συμβούλεψε να εγκαταλείψει το διαμέρισμά του στην Buea και ως εκ τούτου, ο Αιτητής μετέβη στην οικία ενός φίλου του σε κάποια άλλη περιοχή της πόλης προκειμένου να μην εντοπιστεί από τις αρχές, όπου παρέμεινε για διάστημα περίπου ενός μηνός προτού αναχωρήσει από την χώρα με τη βοήθεια ενός φίλου του πατέρα του, ονόματι E., ο οποίος ήταν στρατηγός στις κρατικές ένοπλες δυνάμεις. Ανέφερε ακόμη ότι ο εν λόγω στρατιωτικός τον πληροφόρησε ότι οι αρχές δεν θα διερευνούσαν το εν λόγω ζήτημα, εκτός εάν υπήρχαν άλλα ζητήματα για τα οποία οι αρχές θα μπορούσαν να τον καταζητήσουν. Ερωτηθείς εάν είχε εκδοθεί κάποιο ένταλμα σύλληψης εναντίον του, ο Αιτητής ανέφερε ότι δεν είχε λάβει καμία σχετική πληροφορία. Ερωτηθείς εάν γνωρίζει εάν οι αστυνομικές αρχές επισκέφτηκαν άλλη φορά την οικία του προς αναζήτησή του, ο Αιτητής απάντησε ότι ουδείς του μετέφερε κάποια σχετική πληροφορία. Ερωτηθείς επίσης εάν πιστεύει ότι υφίσταται κάποιος κίνδυνος για το ίδιο αποκλειστικά λόγω του περιστατικού με τον διοικητή της χωροφυλακής, ο Αιτητής απάντησε ότι στο Καμερούν οι αστυνομικές αρχές μπορούν να χρησιμοποιήσουν το παραμικρό ολίσθημα κάποιου για να τον εξευτελίσουν, καθώς και ότι υπάρχουν χιλιάδες υποθέσεις σαν τη δική του, ακόμη και για ήσσονος σοβαρότητας ζητήματα.
16. Περαιτέρω, ο Αιτητής ανέφερε ότι, κατόπιν του θανάτου του πατέρα του, δικαιούνταν, ως πρωτότοκος υιός, κληρονομικό μερίδιο επί του 80% της κληρονομιαίας περιουσίας του πατέρα του και λόγω αυτού, βρέθηκε σε αντιπαράθεση με την πρώτη σύζυγο του πατέρα του, η οποία διεκδικούσε την απόκτηση κληρονομικού μεριδίου για την θυγατέρα της και ετεροθαλή αδερφή του Αιτητή, με την αιτιολογία ότι η τελευταία ήταν το πρωτότοκο τέκνο του πατέρα του. Ακόμη, ο Αιτητής ανέφερε ότι η πρώτη σύζυγος του πατέρα του ουδέποτε προσπάθησε να επικοινωνήσει με τον ίδιο, αλλά ότι είναι γνωστό ότι εξασκεί μαγεία και ότι του προκαλεί ασφυξία κατά τη διάρκεια της νύχτας όταν κοιμάται.
17. Περαιτέρω, ο Αιτητής ανέφερε ότι κάποια στιγμή οι αποσχιστές Ambazonians επισκέφτηκαν την πατρική του οικία και ζήτησαν από τον πατέρα του να στηρίξει οικονομικά τον αγώνα τους, πρόταση την οποία ο πατέρας του αρνήθηκε. Επιπλέον, ανέφερε ότι οι αποσχιστές απέστειλαν διάφορες επιστολές στον πατέρα του, αρχή γενομένης το 2017, με τις οποίες του ζητούσαν να σταματήσει να έχει συναλλαγές με μέλη των ενόπλων δυνάμεων, στο πλαίσιο της επιχείρησης λιανικών πωλήσεων που διατηρούσε, αλλά ο πατέρας του αρνήθηκε να συμμορφωθεί. Ερωτηθείς δε εάν η άρνηση του πατέρα του επέφερε οποιεσδήποτε συνέπειες, ο Αιτητής δήλωσε ότι η οικογένειά του ουδέποτε δέχθηκε επίθεση από τους αποσχιστές, καθότι η οικία τους βρισκόταν πλησίον του σταθμού της χωροφυλακής.
18. Ακόμη, ο Αιτητής ανέφερε ότι, στις 14 Μαρτίου, ενώ βρισκόταν ήδη στη Δημοκρατία, ενημερώθηκε τηλεφωνικώς, αρχικά από κάποιο άγνωστο στον ίδιο άτομο και κατόπιν από κάποιον φίλο του, ότι την προηγούμενη ημέρα είχε λάβει χώρα, πλησίον της πατρικής του οικίας, μία ένοπλη αντιπαράθεση μεταξύ των αποσχιστών και των μελών της χωροφυλακής, κατά τη διάρκεια της οποίας ο διοικητής της χωροφυλακής απεβίωσε. Επιπλέον, κατά το εν λόγω επεισόδιο, ανακαλύφθηκε το πτώμα ενός χωροφύλακα στο πίσω μέρος της πατρικής οικίας του Αιτητή και λόγω αυτού, τα μέλη της χωροφυλακής πυρπόλησαν τις οικίες της περιοχής, συμπεριλαμβανομένης της πατρικής οικίας του Αιτητή, με συνέπεια τον θάνατο των γονέων του Αιτητή.
19. Ερωτηθείς ακόμη τι πιστεύει ότι θα μπορούσε να του συμβεί σε περίπτωση επιστροφής του στη χώρα καταγωγής του, ο Αιτητής ισχυρίστηκε ότι κατά την άφιξή του στη χώρα θα συλληφθεί αμέσως από την ασφάλεια του αεροδρομίου, καθώς και ότι θα θανατωθεί μέσω μαγείας από την πρώτη σύζυγο του πατέρα του. Ερωτηθείς εάν έχει συγγενείς σε άλλες πόλεις του Καμερούν, ο Αιτητής ανέφερε ότι μία ετεροθαλής αδερφή του βρίσκεται στην πόλη Yaoundé, ενώ δεν γνωρίζει αναφορικά με την τοποθεσία της άλλης του αδερφής. Ερωτηθείς εάν πιστεύει ότι θα μπορούσε να επιστρέψει στο Καμερούν και να ζήσει σε κάποια άλλη πόλη, ο Αιτητής δήλωσε ότι θα συλληφθεί κατά την άφιξή του στην πόλη Douala και πρόσθεσε ότι, πρόσφατα, οι κρατικές αρχές συνέλαβαν στο αεροδρόμιο 86 επιστραφέντες στο Καμερούν από τις Η.Π.Α. και ότι έκτοτε αγνοείται η τύχη τους. Επιπλέον, δήλωσε ότι, καθώς οι κρατικές αρχές του Καμερούν γνωρίζουν ότι βρισκόταν σε άλλη χώρα, θα τον θεωρήσουν ως προδότη ο οποίος έδινε πληροφορίες στο εξωτερικό αναφορικά με την κατάσταση που επικρατεί στο Καμερούν. Τέλος, ο Αιτητής ανέφερε ότι έχει φίλους στο Καμερούν οι οποίοι έχουν φυλακιστεί, ενώ, ερωτηθείς εάν ο ίδιος προσωπικά είχε οποιαδήποτε σχέση με τους αποσχιστές, απάντησε ότι ορισμένοι πρώην συμμαθητές του, δύο εκ των οποίων γνωρίζει πολύ καλά, είχαν ενταχθεί στους αποσχιστές Ambazonians και ορισμένοι απεβίωσαν κατά την ανταλλαγή πυρών.
20. Αξιολογώντας το αίτημα διεθνούς προστασίας του Αιτητή, οι Καθ’ ων η αίτηση σχημάτισαν τρεις ουσιώδεις ισχυρισμούς, ο μεν πρώτος ως προς την ταυτότητα και τη χώρα καταγωγής του, ο δεύτερος ως προς τον ισχυρισμό αυτού ότι είχε έναν διαπληκτισμό με έναν διοικητή της τοπικής χωροφυλακής, ο οποίος τον κατηγόρησε επιτόπου για παρακώλυση της δικαιοσύνης και ο τρίτος ως προς τον ισχυρισμό αυτού ότι αντιμετώπισε προβλήματα σχετιζόμενα με την γενικότερη κατάσταση ασφαλείας στην περιοχή του. Άπαντες οι ισχυρισμοί του Αιτητή έγιναν αποδεκτοί, δεδομένου ότι κρίθηκε πως παρατέθηκαν με επαρκώς λεπτομερή και συγκεκριμένο τρόπο, βρίσκονταν δε σε συμφωνία με τα προσκομισθέντα από τον Αιτητή έγγραφα και τις εξωτερικές πηγές.
21. Κατά την αξιολόγηση κινδύνου, οι Καθ’ ων η αίτηση έκριναν ότι, ως προς τον ισχυρισμό του Αιτητή περί των προβλημάτων που ενδεχομένως να αντιμετωπίσει με τις αρχές, δεν υπάρχει εύλογη πιθανότητα ο Αιτητής να υποβληθεί σε μεταχείριση η οποία θα μπορούσε να ανέλθει σε επίπεδο δίωξης ή σοβαρής βλάβης σε περίπτωση επιστροφής του στη χώρα καταγωγής του, λαμβανομένου υπόψη ότι ο διοικητής της χωροφυλακής, ονόματι R. L., με τον οποίο ο Αιτητής ήρθε σε αντιπαράθεση, έχει αποβιώσει από το 2018, καθώς και ότι, σύμφωνα με τις δηλώσεις του ιδίου του Αιτητή, ο Στρατηγός που τον βοήθησε τον είχε πληροφορήσει ότι, εκτός και αν είχε άλλα προβλήματα με τις αστυνομικές αρχές, οι τελευταίες δεν θα ήταν πιθανό να ερευνήσουν την υπόθεσή του. Περαιτέρω, στη βάση του ισχυρισμού του Αιτητή περί της ταυτότητας και της χώρας καταγωγής του, ο οποίος έγινε αποδεκτός, οι Καθ’ ων η αίτηση έκριναν ότι, επί τη βάσει πληροφοριών από εξωτερικές πηγές, επιβεβαιώνεται ότι στη Βορειοδυτική περιφέρεια του Καμερούν λαμβάνουν χώρα αρκετά περιστατικά κλιμάκωσης της βίας και εντάσεις μεταξύ των κυβερνητικών δυνάμεων και των Αγγλόφωνων αποσχιστών. Στο σημείο αυτό, επισημαίνω ότι το χωριό Nguti, ήτοι ο τόπος καταγωγής και προηγούμενης συνήθους διαμονής του Αιτητή, ανήκει γεωγραφικά στη Νοτιοδυτική περιφέρεια του Καμερούν. Εντούτοις, λαμβανομένων υπόψη των λοιπών στοιχείων του διοικητικού φακέλου (βλ. ιδίως ερυθρά 75 – 76 του διοικητικού φακέλου), καθίσταται σαφές ότι είναι εκ παραδρομής η αναφορά των Καθ’ ων η αίτηση στη Βορειοδυτική περιφέρεια του Καμερούν.
22. Προχωρώντας στη νομική ανάλυση, οι Καθ’ ων η αίτηση διαπιστώνουν ότι δεν προκύπτει βάσιμος και δικαιολογημένος φόβος δίωξης του Αιτητού δυνάμει του άρθρου 3 του περί Προσφύγων Νόμου, αλλά ούτε και πραγματικός κίνδυνος σοβαρής βλάβης αυτού δυνάμει του άρθρου 15(α) και (β) του περί Προσφύγων Νόμου. Στο πλαίσιο εξέτασης της υπαγωγής του Αιτητή στο άρθρο 15(γ) του περί Προσφύγων Νόμου, παραθέτοντας επιπλέον πληροφορίες από τη χώρα καταγωγής του Αιτητή και λαμβάνοντας υπόψιν τις προσωπικές περιστάσεις του ιδίου, ήτοι ότι πρόκειται περί ανύπαντρου άντρα, αρτιμελή, πεπαιδευμένου και χωρίς να διαθέτει προσωπικά στοιχεία τα οποία θα μπορούσαν να επαυξήσουν την πιθανότητα να εκτεθεί σε κίνδυνο, αξιολογήθηκε πως δεν προκύπτει πιθανότητα υπαγωγής του σε αυτό.
23. Σημειώνεται, συναφώς, ότι η γενική νομολογιακή αρχή περί δέουσας έρευνας θα πρέπει να εξεταστεί εν προκειμένω υπό το φως του ειδικού δικαίου που διέπει τη διαδικασία εξέτασης μίας αιτήσεως ασύλου και των αρχών που θεσπίζει τόσο η εθνική όσο και η ενωσιακή νομοθεσία. Συναφές, εν προκειμένω, είναι το άρθρο 16 του περί Προσφύγων Νόμου και ειδικότερα τα εδάφια (2) και (3) αυτού. Από τις εν λόγω διατάξεις απορρέει καταρχάς η υποχρέωση του Αιτητή να καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια προς τεκμηρίωση της αίτησης ασύλου του. Σύμφωνα με πάγια νομολογία του Ανωτάτου Δικαστηρίου (Βλ. ενδεικτικώς, Υπόθ. Αρ. 1721/2011, Ηοοman & Mahiab Khanbabaie v. Aναθεωρητικής Αρχής Προσφύγων, ημερ. 30.6.2016, ECLI:CY:AD:2016:D320) αποτελεί υποχρέωση του αιτητή ασύλου να επικαλεστεί, έστω και χωρίς να προσκομίσει τυπικά αποδεικτικά στοιχεία, συγκεκριμένα πραγματικά περιστατικά, που του προκαλούν κατά τρόπο αντικειμενικώς δικαιολογημένο φόβο δίωξης στη χώρα του για έναν από τους λόγους που αναφέρει το άρθρο 3 του περί Προσφύγων Νόμου (Βλ. επίσης νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας, αποφάσεις αρ. 1093/2008, 817/2009 και 459/2010). Εν συνεχεία, ωστόσο, λόγω ακριβώς της δυσχέρειας των αιτητών ασύλου να τεκμηριώσουν με συγκεκριμένα στοιχεία την αίτησή τους, γεννάται υποχρέωση της διοίκησης να συνδράμει τον Αιτητή σε αυτήν την προσπάθεια προβολής και τεκμηρίωσης των ισχυρισμών του (Βλ. Εγχειρίδιο για τις Διαδικασίες και τα Κριτήρια Καθορισμού του Καθεστώτος των Προσφύγων της Ύπατης Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών παρ. 195 επ., Βλ. επίσης αναφορικά με την ενεργό συνεργασία Απόφαση του ΔΕΕ της 22ας Νοεμβρίου 2012, Υπόθεση C‑277/11, M. M., ECLI:EU:C:2012:744, σκέψεις 63 έως 68).
24. Επομένως, θα εξετάσω στη συνέχεια τους ισχυρισμούς του Αιτητή, όπως αυτοί εκτέθηκαν καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας. Επισημαίνω στο σημείο αυτό πως ορθώς οι Καθ’ ων η αίτηση διέκριναν τρεις ουσιώδεις ισχυρισμούς, ήτοι, τον περί ταυτότητας και χώρας καταγωγής του Αιτητή, τον περί διαπληκτισμού του με έναν διοικητή της τοπικής χωροφυλακής, ο οποίος τον κατηγόρησε επιτόπου για παρακώλυση της δικαιοσύνης και τον περί του γεγονότος ότι αντιμετώπισε προβλήματα σχετιζόμενα με την γενικότερη κατάσταση ασφαλείας στην περιοχή του. Συντάσσομαι με την ανάλυση των Καθ’ ων η αίτηση ως προς την αξιολόγηση του πρώτου ουσιώδους ισχυρισμού, την οποία και υιοθετώ. Υιοθετώ εξάλλου και την αξιολόγηση αξιοπιστίας του δεύτερου και τρίτου ουσιώδους ισχυρισμού.
25. Προχωρώντας στην αξιολόγηση του κινδύνου που διατρέχει ο Αιτητής, στη βάση των αξιόπιστων ισχυρισμών του, έχοντας ενώπιόν μου τον διοικητικό φάκελο της υπόθεσης καθώς και την ίδια την επίδικη απόφαση, καταλήγω ότι δεν δικαιολογείται η υπαγωγή του Αιτητού στο καθεστώς του πρόσφυγα καθώς δεν τεκμηριώθηκε η συνδρομή βάσιμου φόβου δίωξης για τους λόγους που εξαντλητικά αναφέρονται στο άρθρο 3 του περί Προσφύγων Νόμου. Φόβος δίωξης δεν προκύπτει καθαυτός από τα προσωπικά στοιχεία του Αιτητού, τα οποία και έχουν γίνει αποδεκτά.[1] Στην κατάληξή μου αυτή, λαμβάνω ιδιαίτερα υπόψη το γεγονός ότι ο πιθανός φορέας δίωξης του Αιτητή, ήτοι ο διοικητής της χωροφυλακής, ονόματι R. L., με τον οποίο ο Αιτητής ήρθε σε αντιπαράθεση, έχει αποβιώσει από το 2018, σύμφωνα με τις εξωτερικές πηγές που παραθέτουν και οι Καθ’ ων η αίτηση στην απόφασή τους, ενώ, επιπλέον, ο Αιτητής δεν αντιμετωπίζει οποιοδήποτε περαιτέρω πρόβλημα με τις αρχές του Καμερούν, ούτε εκκρεμεί εναντίον του κάποια κατηγορία στη χώρα καταγωγής του. Πρόσθετα, σύμφωνα με τις δηλώσεις του ίδιου του Αιτητή, ουδέποτε έλαβε κάποιο ένταλμα σύλληψης από τις αρχές του Καμερούν, ενώ, επιπλέον, πέρα από το μεμονωμένο περιστατικό που ο ίδιος ανέφερε, οι αστυνομικές αρχές ουδέποτε επισκέφτηκαν εκ νέου την πατρική του οικία προς αναζήτησή του. Πρόσθετα, ο Αιτητής ήταν σε θέση να αναχωρήσει νόμιμα από τη χώρα καταγωγής του χωρίς να αντιμετωπίσει οποιοδήποτε πρόβλημα. Αναφορικά δε με τον ισχυριζόμενο κίνδυνο που ενδέχεται να αντιμετωπίσει ο Αιτητής από την πρώτη γυναίκα του πατέρα του λόγω κληρονομικής τους διαμάχης, παρατηρώ ότι, σύμφωνα με τις δηλώσεις του ίδιου του Αιτητή, η εν λόγω γυναίκα ουδέποτε ήρθε σε επαφή μαζί του, ενώ η μόνη επίθεση που ο Αιτητής ισχυρίστηκε ότι δέχθηκε ήταν πνευματικής φύσεως.
26. Καταληκτικά, ενόψει των ανωτέρω και από τα στοιχεία του φακέλου, δεν προκύπτει δυνατότητα υπαγωγής του Αιτητή στην προστατευτική διάταξη του άρθρου 3 του περί Προσφύγων Νόμου.
27. Ούτε επίσης τεκμηριώνεται, επικουρικώς, η υπαγωγή του στο καθεστώς συμπληρωματικής προστασίας (άρθρο 19 του περί Προσφύγων Νόμου), καθώς ο Αιτητής δεν τεκμηριώνει αλλά και από τα ενώπιόν μου στοιχεία δεν προκύπτει ότι, εάν επιστρέψει στη χώρα ιθαγένειάς του, θα αντιμετωπίσει πραγματικό κίνδυνο να υποστεί σοβαρή βλάβη.
28. Ειδικότερα, στην προκείμενη περίπτωση, από το προαναφερόμενο ιστορικό του Αιτητή δεν προκύπτει, ότι, ενόψει των προσωπικών του περιστάσεων, πιθανολογείται να εκτεθεί σε κίνδυνο βλάβης συγκεκριμένης μορφής [βλ. απόφαση της 17.2.2009, C-465/07, ECLI:EU:C:2009:94, Elgafaji, σκέψη 32)], ήτοι ότι διατρέχει κίνδυνο σοβαρής βλάβης, λόγω θανατικής καταδίκης ή εκτέλεσης, βασανιστηρίων, απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης ή τιμωρίας σε περίπτωση επιστροφής του στη χώρα καταγωγής του [βλ άρθρο 19(2)(α) και (β)]. Παρατηρείται ότι ο Αιτητής δεν έθεσε υπόψη των Καθ’ ων η αίτηση τα πραγματικά περιστατικά εκείνα που θα επέτρεπαν να αντληθούν τέτοια συμπεράσματα.
29. Ούτε, εξάλλου, προκύπτει ότι συντρέχει αδιακρίτως ασκούμενη βία στον τελευταίο τόπο διαμονής του Αιτητή, ο βαθμός της οποίας να είναι τόσο υψηλός, ώστε να υπάρχουν ουσιώδεις λόγοι να εκτιμηθεί ότι ο Αιτητής, ακόμα κι αν ήθελε υποτεθεί ότι θα επιστρέψει στη συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή, θα αντιμετωπίσει, λόγω της παρουσίας του και μόνον στο έδαφος αυτής της περιοχής, πραγματικό κίνδυνο να εκτεθεί στην εν λόγω απειλή [βλ. απόφαση της 17.2.2009, C-465/07, ECLI:EU:C:2009:94 Elgafaji, σκέψη 43].
30. Επισημαίνεται ότι «το καθεστώς συμπληρωματικής προστασίας αναγνωρίζεται σε οποιοδήποτε Αιτητή, ο οποίος δεν αναγνωρίζεται ως πρόσφυγας ή σε οποιοδήποτε Αιτητή του οποίου η αίτηση σαφώς δε βασίζεται σε οποιουσδήποτε από τους λόγους του εδαφίου (1) του άρθρου 3, αλλά σε σχέση με τον οποίο υπάρχουν ουσιώδεις λόγοι να πιστεύεται ότι, εάν επιστρέψει στη χώρα ιθαγένειάς του, θα αντιμετωπίσει πραγματικό κίνδυνο να υποστεί σοβαρή βλάβη και δεν είναι σε θέση ή, λόγω του κινδύνου αυτού, δεν είναι πρόθυμος, να θέσει τον εαυτό του υπό την προστασία της χώρας αυτής». Ως «σοβαρή» ή «σοβαρή και αδικαιολόγητη βλάβη» ορίζεται δυνάμει του άρθρου 19(2)(γ) η «σοβαρή και προσωπική απειλή κατά της ζωής ή της σωματικής ακεραιότητας αμάχου, λόγω αδιάκριτης άσκησης βίας σε καταστάσεις διεθνούς ή εσωτερικής ένοπλης σύρραξης».
31. Ως προς τους παράγοντες που δύνανται να ληφθούν υπόψιν ως προς την αξιολόγηση του συστατικού στοιχείου της αδιάκριτης βίας, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (στο εξής: το ΔΕΕ) επεσήμανε σε πρόσφατη απόφασή του ότι συνιστούν «[…]μεταξύ άλλων, η ένταση των ενόπλων συγκρούσεων, το επίπεδο οργάνωσης των εμπλεκομένων ενόπλων δυνάμεων και η διάρκεια της σύρραξης ως στοιχεία λαμβανόμενα υπόψη κατά την εκτίμηση του πραγματικού κινδύνου σοβαρής βλάβης, κατά την έννοια του άρθρου 15, στοιχείο γʹ, της οδηγίας 2011/95 (πρβλ. απόφαση της 30ής Ιανουαρίου 2014, Diakité, C‑285/12, EU:C:2014:39, σκέψη 35), καθώς και άλλα στοιχεία όπως η γεωγραφική έκταση της κατάστασης αδιάκριτης άσκησης βίας, ο πραγματικός προορισμός του αιτούντος σε περίπτωση επιστροφής στην οικεία χώρα ή περιοχή και οι τυχόν εκ προθέσεως επιθέσεις κατά αμάχων εκ μέρους των εμπόλεμων μερών» (ΔΕΕ, C-901/19, ημερομηνίας 10.6.2021, CF, DN κατά Bundesrepublic Deutschland, σκέψη 43).
32. Περαιτέρω, ως προς τον προσδιορισμό του επιπέδου της ασκούμενης αδιάκριτης βίας, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (στο εξής: το ΕΔΔΑ) στην απόφασή του Sufi and Elmi (ΕΔΔΑ, απόφαση επί των προσφυγών 8319/07 and 11449/07, ημερομηνίας 28.11.2011) αξιολόγησε, διευκρινίζοντας ότι δεν κατονομάζονται εξαντλητικά, τη χρήση μεθόδων και τακτικών πολέμου εκ μέρους των εμπόλεμων πλευρών, οι οποίες αυξάνουν τον κίνδυνο αμάχων θυμάτων ή ευθέως στοχοποιούν αμάχους, εάν η χρήση αυτών είναι διαδεδομένη μεταξύ των αντιμαχόμενων πλευρών, και, τελικά, τον αριθμό των αμάχων που έχουν θανατωθεί, τραυματιστεί και εκτοπιστεί ως αποτέλεσμα της σύγκρουσης.
33. Επιπλέον, όπως διευκρίνισε το ΔΕΕ, «ο όρος «προσωπική» πρέπει να νοείται ως χαρακτηρίζων βλάβη προξενούμενη σε αμάχους, ανεξαρτήτως της ταυτότητάς τους, όταν ο βαθμός της αδιακρίτως ασκούμενης βίας που χαρακτηρίζει την υπό εξέλιξη ένοπλη σύρραξη και λαμβάνεται υπόψη από τις αρμόδιες εθνικές αρχές, οι οποίες επιλαμβάνονται των αιτήσεων περί επικουρικής προστασίας ή από τα δικαστήρια κράτους μέλους ενώπιον των οποίων προσβάλλεται απόφαση περί απορρίψεως τέτοιας αιτήσεως είναι τόσο υψηλός, ώστε υπάρχουν ουσιώδεις λόγοι να εκτιμάται ότι ο άμαχος ο οποίος θα επιστρέψει στην οικεία χώρα ή, ενδεχομένως, περιοχή, θα αντιμετωπίσει, λόγω της παρουσίας του και μόνον στο έδαφος αυτής της χώρας ή της περιοχής, πραγματικό κίνδυνο να εκτεθεί σε σοβαρή απειλή κατά το άρθρο 15, στοιχείο γ΄, της οδηγίας» (Βλ. Απόφαση στην υπόθεση C-465/07, Meki Elgafaji, Noor Elgafaji κ. Staatssecretaris van Justitie, ημερ.17.2.2009). Ιδίως ως προς την εφαρμογή της αναπροσαρμοζόμενης κλίμακας, το ΔΕΕ στην ως άνω απόφαση διευκρίνισε ότι «όσο περισσότερο ο αιτών είναι σε θέση να αποδείξει ότι θίγεται ειδικώς λόγω των χαρακτηριστικών της καταστάσεώς του, τόσο μικρότερος θα είναι ο βαθμός της αδιακρίτως ασκούμενης βίας που απαιτείται προκειμένου ο αιτών να τύχει της επικουρικής προστασίας».
34. Ως προς τη γενική κατάσταση ασφαλείας στη χώρα καταγωγής του Αιτητή, το Δικαστήριο θα προχωρήσει σε εξέταση βάσει πρόσφατων και, όπου αυτό είναι εφικτό, συγκεκριμένων πληροφοριών από τη χώρα καταγωγής, στο πλαίσιο της εξατομικευμένης αξιολόγησης του αιτήματος του Αιτητή.[2]
35. Πιο συγκεκριμένα, βάσει του portal RULAC (Rule of Law in Armed Conflict)[3] παρατηρώ ότι το Καμερούν εμπλέκεται σε μη διεθνή ένοπλη σύρραξη με την Boko Haram στην περιοχή Far North. Στις περιοχές Northwest (Βορειοδυτικά) και Southwest (Νοτιοδυτικά), αναφέρεται ότι αριθμός αγγλόφωνων αποσχιστικών ομάδων μάχεται έναντι της κυβέρνησης για την ανεξαρτησία των περιοχών.[4]
36. Οι απαρχές της σύγκρουσης εντοπίζονται κατά το 2016 όταν αγγλόφωνοι δικηγόροι, μαθητές και δάσκαλοι ξεκίνησαν να διαδηλώνουν λόγω της υπο-εκπροσώπησής τους και της περιθωριοποίησής τους από την κυβέρνηση, ενώ η συμβολική μονομερής ανακήρυξη του ανεξάρτητου κράτους της Αμπαζονίας την πρώτη Οκτωβρίου 2017 επέφερε την άμεση χρήση του στρατού στις αγγλόφωνες περιοχές.[5] Προέκυψαν από τις άνω εξελίξεις διάφορες αυτονομιστικές ομάδες οι οποίες υποστηρίζουν τη δημιουργία της «Δημοκρατίας της Αμπαζονίας» στη βορειοδυτική και τη νοτιοδυτική περιφέρεια.[6]
37. Οι αντιμαχόμενες πλευρές αποτελούνται από τις δυνάμεις ασφαλείας του Καμερούν και από τις ένοπλες αυτονομιστικές ομάδες. Οι δυνάμεις των αυτονομιστών παρουσιάζονται διαιρεμένες, αν και το μεταξύ τους επίπεδο συνεργασίας παραμένει ασαφές.[7] Παρατηρείται διαρκώς αυξανόμενη προσπάθεια των ομάδων προς συνεργασία, μεταξύ των οποίων η πραγματοποίηση συναντήσεων τον Φεβρουάριο και Μάρτιο του 2022, όταν αποπειράθηκαν να ευθυγραμμίσουν τους σκοπούς και να εξεύρουν κοινή στρατηγική στις διενέξεις αυτών.[8] Οι ομάδες αυτές φαίνεται να πολλαπλασιάζονται και να αποκτούν οικονομική και αποφασιστική αυτονομία έναντι της διασποράς στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη, η οποία έδιδε πολιτική κατεύθυνση σε αυτές.[9] H στρατιωτική ικανότητα των αυτονομιστών αξιολογείται περί τις δύο με τέσσερις χιλιάδες μαχητές.[10]
38. Περαιτέρω, ως προς τις χρησιμοποιούμενες τακτικές, μεθόδους, μέσα και όπλα πολέμου αξιολογούνται τα κάτωθι. Το 2021 φαίνεται να έλαβε χώρα στρατιωτική αναδιοργάνωση εντός των αποσχιστικών ομάδων, οι οποίες προκρίνουν την τακτική της φθοράς και στοχεύουν συγκεκριμένα το στρατό.[11] Πιο συγκεκριμένα, αντί να χτυπούν τα αστικά κέντρα προς δημιουργία χάους, προκρίνουν κατά προτεραιότητα τη στοχοποίηση του στρατού από την αρχή της χρονιάς.[12] Ένας περισσότερο τελειοποιημένος εξοπλισμός και ελαφρύς οπλισμός, ο οποίος καθιστά δυσχερή την αναγνώριση των αυτονομιστών έχει βοηθήσει στη στρατηγική αυτή.[13] Κατά τη διάρκεια των επιθέσεών τους στο στρατό, οι αυτονομιστές χρησιμοποιούν αυτοσχέδιους εκρηκτικούς μηχανισμούς, καθώς και περισσότερο προηγμένα όπλα, όπως εκτοξευτές αντιαρματικών.[14]
39. Ως προς τον αριθμό δε των περιστατικών ασφαλείας γενικότερα στη Νοτιοδυτική περιφέρεια του Καμερούν, στην οποία εντοπίζεται και το χωριό Nguti, τόπος καταγωγής και προηγούμενης συνήθους διαμονής του Αιτητή, για την πληρότητα της έρευνας παρατίθενται και αριθμητικά δεδομένα από την βάση δεδομένων ACLED (The Armed Conflict Location & Event Data Project). Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία, κατά το χρονικό διάστημα μεταξύ 21.4.2022 και 21.4.2023, στη Νοτιοδυτική περιφέρεια του Καμερούν καταγράφηκαν από την εν λόγω βάση δεδομένων συνολικά 123 περιστατικά ασφαλείας εκ των οποίων προέκυψαν 164 απώλειες ζωών. Πιο αναλυτικά, 30 εξ αυτών καταγράφηκαν ως μάχες (με 54 θύματα), 61 ως περιστατικά χρήσης βίας κατά των πολιτών (με 99 θύματα), 1 ως έκρηξη ή εξ αποστάσεως ασκηθείσα βίας (με 1 θύμα), 8 ως ταραχές (με 10 θύματα) και 23 ως διαμαρτυρίες (με κανένα θύμα).[15] Εντούτοις, κανένα περιστατικό, εκ των ανωτέρω αναφερόμενων, δεν καταγράφηκε στο χωριό Nguti.[16] Σημειωτέον δε ότι ο πληθυσμός της Νοτιοδυτικής περιφέρειας καταγράφεται στους 1.553.300 κατοίκους, σύμφωνα με επίσημες εκτιμήσεις που έλαβαν χώρα το έτος 2015.[17]
40. Ως προς τον αριθμό των εσωτερικά εκτοπισμένων προσώπων, σύμφωνα με εκτιμήσεις της UNOCHA (United Nations Office for the Coordination of Humanitarian Affairs), τουλάχιστον 598.000 πρόσωπα έχουν εκτοπιστεί εσωτερικά εξαιτίας της βίας στις αγγλόφωνες περιοχές, ενώ 79.600 έχουν εγκαταλείψει τη χώρα, διαφεύγοντας στη Νιγηρία.[18] Ως προς τη δράση των ανθρωπιστικών δρώντων, σύμφωνα με την αναφορά του Υπουργείου Εξωτερικών των Ηνωμένων Πολιτειών για το 2021, «η ανθρωπιστική πρόσβαση παρέμεινε πολύ περιορισμένη, καθώς οι αξιωματούχοι του στρατού διατηρούσαν αυστηρό έλεγχο επί της πρόσβασης. Η ανασφάλεια εξαιτίας των ένοπλων ομάδων στις Βορειοδυτικές και Νοτιοδυτικές περιφέρειες επίσης περιόριζαν την ανθρωπιστική πρόσβαση σε ορισμένες περιοχές. Οι πτήσεις των Ανθρωπιστικών Εναέριων Υπηρεσιών των Ηνωμένων Εθνών (UN Humanitarian Air Service) στη Βορειοδυτική Περιφέρεια ανεστάλησαν λόγω ανησυχίας ως προς ζητήματα ασφάλειας.»[19] Σύμφωνα με την πλέον πρόσφατη αναφορά του Γραφείου Συντονισμού Ανθρωπιστικών Υποθέσεων του ΟΗΕ (UN OCHA), η πρόσβαση των ανθρωπιστικών δρώντων στη Βορειοδυτική και Νοτιοδυτική περιφέρεια αποτελεί πρόκληση και παρέμεινε ασταθής, αλλά δυνατή.[20] Σημειώνω επίσης ότι το τελευταίο κρούσμα χολέρας καταγράφηκε στη Νοτιοδυτική επαρχία τον Σεπτέμβριο του 2022.[21] [22]
41. Κατά τα παραπάνω, προκύπτει πως στη Νοτιοδυτική περιφέρεια, τόπος καταγωγής και συνήθους διαμονής του Αιτητή, λαμβάνει χώρα εσωτερική ένοπλη σύρραξη υπό το σύνηθες νόημα στην καθημερινή γλώσσα, όπου οι τακτικές δυνάμεις ασφαλείας της χώρας καταγωγής συγκρούονται με ένοπλες δυνάμεις αυτονομιστών. (Απόφαση του ΔΕΕ στην υπόθεση, Diakite, C‑285/12, ημερ. 30.1.2014, σκέψη 19). Λαμβάνοντας, ωστόσο, υπόψιν τον σχετικά χαμηλό αριθμό των καταγεγραμμένων βίαιων επιθέσεων στην περιοχή τον περασμένο χρόνο (123 περιστατικά στην περιφέρεια εν γένει και κανένα στο χωριό Nguti) συγκριτικά με το μέγεθος του πληθυσμού, το είδος των υποθέσεων και του εξοπλισμού που χρησιμοποιείται, δεν προκύπτει ότι η αδιάκριτη βία, η οποία προκύπτει εκ της ως άνω σύρραξης, εξικνείται σε τέτοιο επίπεδο ώστε μόνη η παρουσία του Αιτητή εκεί να τον θέσει αντιμέτωπο με πραγματικό κίνδυνο σοβαρής απειλής κατά το άρθρο 19(2)(γ) του περί Προσφύγων νόμου.
42. Λαμβάνονται προς τούτο υπόψιν και οι προσωπικές περιστάσεις του Αιτητή (απόφαση της 17.2.2009, C-465/07, ECLI:EU:C:2009:94 Elgafaji, σκέψεις 36 έως 40), καθώς αυτός συνιστά ενήλικο άντρα, υγιή, πεπαιδευμένο και ικανό προς εργασία. Συγκεκριμένα, έχει ολοκληρώσει τη δευτεροβάθμια εκπαίδευσή του και απασχολούνταν περιστασιακά στην οικογενειακή επιχείρηση. Επιπλέον, μιλά άπταιστά την αγγλική γλώσσα, η οποία αποτελεί την μητρική του γλώσσα. Περαιτέρω, ανήκει στη φυλή Bayangian και είναι χριστιανός στο θρήσκευμα, του δόγματος του Πρεσβυτεριανισμού, στοιχεία που ουδέποτε αποτέλεσαν αιτία διακριτικής κοινωνικής μεταχείρισης ή έθεσαν εμπόδια στην πρόσβασή του στην εργασία. Τέλος, προκύπτει ότι διατίθεται εν δυνάμει υποστηρικτικό δίκτυο στην χώρα καταγωγής του, καθότι τέσσερα αδέρφια του ήταν εγκατεστημένα στην πόλη Douala και μία ετεροθαλής αδερφή του στην πόλη Yaoundé κατά τον χρόνο που ο Αιτητής εγκατέλειψε τη χώρα του.
43. Περαιτέρω, και εξετάζοντας τη διαδρομή που θα ακολουθηθεί από τον Αιτητή κατά την επιστροφή του στην περιοχή διαμονής του,[23] οφείλουν να παρατηρηθούν τα κάτωθι. Αναμένεται ευλόγως η επιστροφή του Αιτητή από το αεροδρόμιο της Douala, το οποίο εκτελεί διεθνείς πτήσεις.[24] Η μετακίνηση μεταξύ των αγγλόφωνων και γαλλόφωνων περιοχών είναι γενικά δυνατή,[25] με τις εισόδους των περιοχών να μην είναι αποκομμένες και πολλά πρόσωπα τα οποία κατάγονται από τη Νοτιοδυτική περιφέρεια να μετακινούνται στην Douala για ανεφοδιασμό, παρά τις όποιες δυσκολίες.[26]
44. Ως εκ τούτου δεν προκύπτει ότι ο Αιτητής δε θα είναι σε θέση να καταφθάσει στον τόπο τελευταίας διαμονής του εξαιτίας της ύπαρξης ένοπλης σύγκρουσης.[27] Επομένως, δεν συντρέχει περίπτωση υπαγωγής του Αιτητή στο καθεστώς συμπληρωματικής προστασίας στη βάση του άρθρου 19(2)(γ).
45. Περαιτέρω, ως προς τον ισχυρισμό του Αιτητή ότι θα συλληφθεί κατά την άφιξή του στην πόλη Douala και την αναφορά του στο γεγονός ότι, πρόσφατα, οι κρατικές αρχές του Καμερούν συνέλαβαν στο αεροδρόμιο 86 επιστραφέντες στο Καμερούν από τις Η.Π.Α. και ότι έκτοτε αγνοείται η τύχη τους, παρότι αυτός δεν έχει σχηματιστεί ως συγκεκριμένος ισχυρισμός από τους Καθ’ ων η αίτηση, ούτε προσκομίστηκε από τον Αιτητή κάποιο συγκεκριμένο σχετικό στοιχείο στο πλαίσιο της ενώπιόν μου διαδικασίας, εντούτοις, κρίνω σκόπιμο όπως εκτιμηθεί η πιθανότητα ο Αιτητής να εκτεθεί, κατά την επιστροφή του στο Καμερούν, σε κίνδυνο σύλληψης ή εν γένει κακομεταχείρισής του από τις κρατικές αρχές λόγω της ιδιότητάς του ως άτομο που προέρχεται από τις Αγγλόφωνες περιοχές και αναζήτησε διεθνή προστασία στο εξωτερικό. Προς τούτο, το Δικαστήριο ανέτρεξε σε έγκυρες πηγές πληροφόρησης,[28] κατόπιν επισκόπησης των οποίων προκύπτει ότι ο κίνδυνος έκθεσης σε κακομεταχείριση (φυλάκιση, βασανισμός, θάνατος) αφορά ανθρώπους που έχουν συνδεθεί ενεργά με τον αγώνα των Αγγλοφώνων, ήτοι ακτιβιστές που έχουν αυτοεξοριστεί, αρχηγούς αποσχιστικών ομάδων, επιφανείς ανθρώπους που είναι ιδιαιτέρως κριτικοί απέναντι στο χειρισμό της «κρίσης των Αγγλοφώνων» από την πλευρά του κράτους. Κατά συνέπεια, λαμβανομένων υπόψη των ανωτέρω πληροφοριών, καθίσταται σαφές ότι το εν λόγω περιστατικό στο οποίο αναφέρεται ο Αιτητής αποτελεί συγκεκριμένη περίπτωση, η οποία δεν μπορεί να επεκταθεί εν γένει σε όλες τις περιπτώσεις επιστροφής ατόμων που προέρχονται από τις Αγγλόφωνες περιοχές και έχουν αναζητήσει διεθνή προστασία στο εξωτερικό, ενώ, επιπλέον, ο ίδιος ο Αιτητής δεν συγκεντρώνει στο προφίλ του εκείνα τα προσωπικά στοιχεία, τα οποία θα μπορούσαν, βάσει των ανωτέρω πληροφοριών, να τον εκθέσουν σε κίνδυνο σύλληψης ή εν γένει κακομεταχείρισής του από τις κρατικές αρχές κατά την επιστροφή του στο Καμερούν.
46. Ενόψει της πιο πάνω ανάλυσης και διαπίστωσης, η εξέταση των ισχυρισμών του Αιτητή περί έλλειψης δέουσας έρευνας, ύπαρξης πλάνης περί τα πράγματα, έλλειψης δέουσας αιτιολογίας, κατάχρησης εξουσίας και αντίθεσης με τον Νόμο καθίσταται αλυσιτελής, ιδίως δεδομένης της δικαιοδοσίας του παρόντος Δικαστηρίου και της έκτασης του ελέγχου που ασκεί στην επίδικη πράξη. Ιδίως δε ως προς τον ισχυρισμό ότι η προσβαλλόμενη απόφαση και η αιτιολόγηση αυτής είναι διατυπωμένες στην αγγλική γλώσσα, ήτοι σε γλώσσα μη κατανοητή από τον Αιτητή, καθώς και ότι κατά την κοινοποίηση της απόφασης στον Αιτητή δεν βρισκόταν παρών διερμηνέας, ο οποίος να ομιλεί τη μητρική του γλώσσα, κατά παράβαση της σχετικής υποχρέωσης των Καθ’ ων η αίτηση, παρατηρώ ότι πέραν από αλυσιτελής, καθώς δεν προκύπτει οποιαδήποτε ζημία για τον Αιτητή ενόψει της δικαιοδοσίας του παρόντος δικαστηρίου, είναι και αβάσιμος καθώς, όπως προκύπτει από τα ερ. 2 και 49 του διοικητικού φακέλου, η αγγλική είναι η μητρική γλώσσα του Αιτητή.
47. Περαιτέρω, ο Αιτητής υποστηρίζει πως όφειλε να του χορηγηθεί το ευεργέτημα της αμφιβολίας. Επισημαίνεται, εξάλλου, ότι δεν πρόκειται για περίπτωση σε σχέση με την οποία θα μπορούσε να χορηγηθεί το ευεργέτημα της αμφιβολίας, δεδομένου ότι όλοι οι ουσιώδεις ισχυρισμοί του Αιτητή κρίθηκαν αξιόπιστοι από τους Καθ’ ων η αίτηση, ενώ ο Αιτητής δεν προβάλλει κατά την παρούσα διαδικασία κάποιον άλλο ισχυρισμό ή συναφές στοιχείο που θα έπρεπε να ληφθεί υπόψη και δεν ελήφθη, κατ’ εφαρμογή του εδαφίου (4) του άρθρου 13 του περί Προσφύγων Νόμου, όπου προβλέπεται η χορήγηση του συγκεκριμένου ευεργετήματος. Συνεπώς, ορθώς δεν χορηγήθηκε στην περίπτωσή του το ευεργέτημα της αμφιβολίας.
Ως εκ τούτου, η παρούσα προσφυγή απορρίπτεται και η προσβαλλόμενη απόφαση επικυρώνεται, με €1000 έξοδα εναντίον του Αιτητή και υπέρ των Καθ’ ων η αίτηση.
Κ. Κ. Κλεάνθους, Δ.Δ.Δ.Δ.Π.
[2] Για τα εν λόγω κριτήρια βλ. και EASO, ‘Judicial Practical Guide on Country of Origin Information’ (2018), 21 διαθέσιμο σε https://euaa.europa.eu/sites/default/files/judicial-practical-guide-coi_en.pdf (ημερομηνία πρόσβασης 10/4/2023)
[3] https://www.rulac.org/browse/countries/cameroon (ημερομηνία πρόσβασης 10/4/2023)
[4] https://www.rulac.org/browse/countries/cameroon (ημερομηνία πρόσβασης 10/4/2023) Σύμφωνα με το ως άνω portal η βία στις αγγλόφωνες περιοχές δεν εξικνείται σε μη διεθνή ένοπλη σύρραξη, το RULAC ωστόσο χρησιμοποιεί κριτήρια του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου https://www.rulac.org/about#collapse2accord, υπό What Methodology is Used (ημερομηνία πρόσβασης 16/2/2023) Για την αυτοτελή ωστόσο ερμηνεία της έννοιας της μη διεθνούς ένοπλης σύρραξης στο πλαίσιο του άρθρου 15γ’ της Οδηγίας 2004/83/ΕΚ (και κατ’ αντιστοιχία της Οδηγίας 2011/95/ΕΕ) βλ. σχετικά ΔΕΕ, C‑285/12, ημερ. 30/01/2014, σκ. 21 επ.
[5] CGVS/CGRA (Belgium), ‘COI Focus CAMEROUN CRISE ANGLOPHONE: SITUATION SECURITAIRE’ (19.11.2021), 7-8 διαθέσιμο σε https://coi.euaa.europa.eu/administration/belgium/PLib/COI_Focus_Cameroun_Crise_anglophone_situation_s%C3%A9curitaire_%2020211119.pdf (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 10/4/2023)
[6] https://www.acaps.org/country/cameroon/crisis/country-level (υπό Overiview) (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 10/4/2023)
[7] https://www.rulac.org/browse/conflicts/non-international-armed-conflict-in-cameroon#collapse2accord (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 10/4/2023)
[8] https://www.rulac.org/browse/conflicts/non-international-armed-conflict-in-cameroon#collapse2accord (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 10/4/2023)
[9] CGVS/CGRA (Belgium), ‘COI Focus CAMEROUN CRISE ANGLOPHONE: SITUATION SECURITAIRE’ (19.11.2021), 7-8 διαθέσιμο σε https://coi.euaa.europa.eu/administration/belgium/PLib/COI_Focus_Cameroun_Crise_anglophone_situation_s%C3%A9curitaire_%2020211119.pdf (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 10/4/2022)
[10] CGVS/CGRA (Belgium), ‘COI Focus CAMEROUN CRISE ANGLOPHONE: SITUATION SECURITAIRE’ (19.11.2021), 36 διαθέσιμο σε https://coi.euaa.europa.eu/administration/belgium/PLib/COI_Focus_Cameroun_Crise_anglophone_situation_s%C3%A9curitaire_%2020211119.pdf (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 10/4/2023)
[11] https://www.rfi.fr/fr/afrique/20210923-cameroun-la-nouvelle-strat%C3%A9gie-des-s%C3%A9paratistes (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 10/4/2023)
[12] https://www.rfi.fr/fr/afrique/20210923-cameroun-la-nouvelle-strat%C3%A9gie-des-s%C3%A9paratistes (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 10/4/2023)
[13] CGVS/CGRA (Belgium), ‘COI Focus CAMEROUN CRISE ANGLOPHONE: SITUATION SECURITAIRE’ (19.11.2021), 12 διαθέσιμο σε https://coi.euaa.europa.eu/administration/belgium/PLib/COI_Focus_Cameroun_Crise_anglophone_situation_s%C3%A9curitaire_%2020211119.pdf (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 10/4/2023)
[14] https://www.rulac.org/browse/conflicts/non-international-armed-conflict-in-cameroon#collapse2accord (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 10/2/2023),
[15] ACLED, Dashboard, [εφαρμοσμένες παράμετροι: Cameroon, Sud-Ouest, 21/04/2022 – 21/04/2023], https://acleddata.com/dashboard/#/dashboard (ημερομηνία πρόσβασης 27/4/2023)
[16] Ό.π.
[17] City Population, Cameroon, Sud-Ouest (South West), https://citypopulation.de/en/cameroon/cities/?admid=6826 (ημερομηνία πρόσβασης 10/4/2023)
[18] R2P Monitor, ‘Issue 63’ (2022), διαθέσιμο σε https://www.ecoi.net/en/document/2083197.html (ημερομηνία πρόσβασης 10/4/2023)
[20] Βλ. εξάλλου και UN OCHA, ‘Cameroon Situation Report’ (14/2/2023), διαθέσιμο σε https://reports.unocha.org/en/country/cameroon/ (ημερομηνία πρόσβασης 10/4/2023)
[22] Σημειώνω ότι η εξάπλωση της χολέρας οφείλει να ληφθεί υπόψιν στο πλαίσιο του υπό εξέταση άρθρου δεδομένου ότι το σύστημα υγείας στη Νοτιοδυτική Περιφέρειας κατέρρευσε εξαιτίας της επικρατούσας σύρραξης βλ. σχετικά και BAMF (Germany), ‘Briefing Notes: Group 62 – Information Centre for Asylum and Migration’ (2022), διαθέσιμο σε https://www.bamf.de/SharedDocs/Anlagen/EN/Behoerde/Informationszentrum/BriefingNotes/2022/briefingnotes-kw15-2022.pdf?__blob=publicationFile&v=2 (ημερομηνία πρόσβασης 10/4/2023) βλ. σχετικά και EASO, ‘Article 15 ( c) Qualification Directive- A Judicial Analysis’ (2014), 18 διαθέσιμο σε https://euaa.europa.eu/sites/default/files/public/Article-15c-Qualification-Directive-201195EU-A-judicial-analysis.pdf (ημερομηνία πρόσβασης 10/4/2023) ότι οι έμμεσες συνέπειες της ασκηθείσας βίας οφείλουν επίσης ως ένα βαθμό να λαμβάνονται υπόψιν
[23] EASO, ‘Article 15c Qualification Directive- A Judicial Analysis’ (2014), 26 διαθέσιμο σε https://euaa.europa.eu/sites/default/files/public/Article-15c-Qualification-Directive-201195EU-A-judicial-analysis.pdf (ημερομηνία πρόσβασης 10/4/2023)
[24] UK Home Office, ‘Country Background Note Cameroon’ (2020), 9 διαθέσιμο σε https://www.ecoi.net/en/file/local/2042911/Cameroon_-_Background_-_CPIN_-_v1.0__final__Gov.uk.pdf (ημερομηνία πρόσβασης 10/4/2023), Cedoca, ‘COI Focus CAMEROUN Crise anglophone: situation sécuritaire’ (2021), 35 διαθέσιμο σε https://www.cgra.be/sites/default/files/rapporten/coi_focus_cameroun._crise_anglophone_-_situation_securitaire_20211119.pdf (ημερομηνία πρόσβασης 10/4/2023)
[25] Παρά την ύπαρξη σημείων ελέγχου όπου αποσπώνται χρήματα από τους ιδιώτες, χωρίς ωστόσο να προκύπτει η σε βάρος τους χρήση βίας. Η μετακίνηση είναι δυνατή πλην συγκεκριμένων περιπτώσεων όπως οι ημέρες των πόλεων- φαντασμάτων ή σε περιπτώσεις ανταλλαγής πυρών μεταξύ δυνάμεων ασφαλείας του Καμερούν και μη κρατικών δρώντων, για όλα τα παραπάνω CEDOCA, ‘COI Focus CAMEROUN Crise anglophone : situation sécuritaire’ (2021), 33-34 διαθέσιμο σε https://www.cgrs.be/sites/default/files/rapporten/coi_focus_cameroun._crise_anglophone_-_situation_securitaire_20211119.pdf (ημερομηνία πρόσβασης 10/4/2023)
[26] CEDOCA, ‘COI Focus CAMEROUN Crise anglophone : situation sécuritaire’ (2021), 33-34 διαθέσιμο σε https://www.cgrs.be/sites/default/files/rapporten/coi_focus_cameroun._crise_anglophone_-_situation_securitaire_20211119.pdf (ημερομηνία πρόσβασης 10/4/2023),
[27] EASO, ‘Article 15(c) Qualification Directive 2011/95/EU- A judicial analysis’ (2015), 26 διαθέσιμο σε https://euaa.europa.eu/sites/default/files/public/Article-15c-Qualification-Directive-201195EU-A-judicial-analysis.pdf (ημερομηνία πρόσβασης 10/4/2023)
[28] Βλ. ενδεικτικά: Research Directorate, Immigration and Refugee Board of Canada, Cameroon: Situation of Anglophones, including returnees, in Bamenda, Yaoundé and Douala; treatment by society and by the authorities (2016-August 2018)
24 August 2018, διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://irb.gc.ca/en/country-information/rir/Pages/index.aspx?doc=457577 ; Journal du Cameroun, Francis Ajumane, Cameroon Government Targets 'More Separatist Leaders' for Arrest, 23 June 2018, διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://www.journalducameroun.com/en/goverment-targets-13-separatists-arrest/ ; British Broadcasting Corporation (BBC), Cameroon Issues Arrest Warrants for Separatist Leaders, 9 November 2017, διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://www.bbc.com/news/world-africa-41928667 ; African Courier, Kola Tella, Nigeria Criticized for Handing Over Cameroonian Separatist Leaders to Paul Biya, 30 January 2018, διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://www.theafricancourier.de/news/africa/nigeria-criticized-for-handing-over-cameroonian-separatist-leaders-to-paul-biya/ ; Daily Post, Wale Odunsi, Nigeria Deports Tabe, 46 Others Seeking Secession from Cameroon, 30 January 2018, διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://dailypost.ng/2018/01/30/nigeria-deports-tabe-46-others-seeking-secession-cameroon/ ; United Nations (UN), United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR), Anglophone Cameroonians in Nigeria Pass 20,000 Mark, 20 March 2018, https://www.unhcr.org/news/briefing/2018/3/5ab0cf2b4/anglophone-cameroonians-nigeria-pass-20000-mark.html ; Reuters, Josiane Kouagheu, Prize-Winning Cameroonian Writer Detained After Criticizing Govt.: Wife, 8 December 2017, διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://www.reuters.com/article/us-cameroon-politics/prize-winning-cameroonian-writer-detained-after-criticizing-govt-wife-idUSKBN1E228D ; British Broadcasting Corporation (BBC), Cameroon to Deport US-Based Author Patrice Nganang, 27 December 2017, διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://www.bbc.com/news/world-africa-42491939 ; Reuters, Paul Carsten and Edward McAllister, Update 2 - Cameroonian Separatist Leader Is Deported to Cameroon from Nigeria, 29 January 2018, διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://www.reuters.com/article/cameroon-separatists-nigeria/update-2-cameroonian-separatist-leader-is-deported-to-cameroon-from-nigeria-idUSL8N1PO5PN