ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ
Υπόθ. Αρ.: 5149/2022
26 Ιουνίου, 2024
[Μ. ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ Δ.Δ.Δ.Δ.Π.]
Αναφορικά με το άρθρο 146 του Συντάγματος
Μεταξύ:
S. A.
Αιτητής
-και-
Κυπριακής Δημοκρατίας μέσω της Υπηρεσίας Ασύλου
Καθ' ων η αίτηση
Γ. Βασιλόπουλος (κος), Δικηγόρος για τον Αιτητή
Μ. Βασιλείου (κα) για Χ. Δημητρίου (κα), Δικηγόροι για τους Καθ' ων η αίτηση.
ΑΠΟΦΑΣΗ
Μ. ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ, Δ.Δ.Δ.Δ.Π.: Ο Αιτητής με την παρούσα προσφυγή αιτείται την έκδοση απόφασης από το παρόν Δικαστήριο με την οποία να κηρύσσεται η απόφαση των Καθ' ων η αίτηση ημερομηνίας 06/07/2022, με την οποία απορρίφθηκε η αίτηση διεθνούς προστασίας του Αιτητή, ως άκυρη και/ή παράνομη και/ή αντισυνταγματική και/ή στερημένη οποιουδήποτε έννομου αποτελέσματος και αποτέλεσμα πλάνης και κακής εφαρμογής του Νόμου.
Γεγονότα
Τα ουσιώδη γεγονότα της παρούσας υπόθεσης, ως έχουν εκτεθεί στην Ένσταση των Καθ' ων η αίτηση και υποστηρίζονται από τον διοικητικό φάκελο, έχουν ως ακολούθως:
Ο Αιτητής είναι υπήκοος της Τουρκίας που αναχώρησε από τη χώρα του στις 22/08/2017 και αφίχθηκε στις μη ελεγχόμενες από την Δημοκρατία περιοχές από όπου πέρασε παράτυπα στις ελεύθερες περιοχές τριάντα ημέρες αργότερα και στις 22/01/2018 υπέβαλε αίτηση για διεθνή προστασία.
Στις 03/03/2022, πραγματοποιήθηκε συνέντευξη του Αιτητή από λειτουργό της Υπηρεσίας Ασύλου της Ε.Ε. (εφεξής «EUAA»). Στις 21/04/2022, o εν λόγω λειτουργός συνέταξε Εισηγητική Έκθεση προς τον Προϊστάμενο της Υπηρεσίας Ασύλου όπως απορριφθεί το αίτημα του Αιτητή για διεθνή προστασία. Εξουσιοδοτημένος από τον Υπουργό Εσωτερικών ως ο νόμος ορίζει, αρμόδιος λειτουργός της Υπηρεσίας Ασύλου ενέκρινε την εν λόγω εισήγηση και αποφάσισε την απόρριψη της αίτησης ασύλου του Αιτητή στις 06/07/2022, αποφασίζοντας συγχρόνως την επιστροφή του Αιτητή στην Τουρκία δυνάμει του Περί Αλλοδαπών και Μετανάστευσης Νόμου.
Στις 08/08/2022, η Υπηρεσία Ασύλου εξέδωσε απορριπτική επιστολή μαζί με την αιτιολόγηση της απόφασης της σχετικά με το αίτημα του Αιτητή, η οποία παρελήφθη ιδιοχείρως από τον Αιτητή στις 12/08/2022. Η εν λόγω απορριπτική απόφαση αποτελεί το αντικείμενο της παρούσας προσφυγής, η οποία καταχωρήθηκε στις 16/08/2022.
Νομικοί Ισχυρισμοί
Ο Αιτητής, δια της γραπτής αγόρευσης του συνηγόρου του, προώθησε διάφορους λόγους ακυρώσεως, τους οποίους απέσυρε μερικώς κατά τις διευκρινήσεις, εμμένοντας στους λόγους ακυρώσεως που αφορούν την έλλειψη δέουσας έρευνας και επαρκούς αιτιολόγησης της επίδικης απόφασης και προβάλλοντας τον ισχυρισμό ότι δεν έγινε ορθή αξιολόγηση των ισχυρισμών του Αιτητή. Επίσης, ο συνήγορος του Αιτητή υποστήριξε ότι οι Καθ'ων η Αίτηση παρέλειψαν να εξετάσουν κατά πόσο πληρούνται οι προϋποθέσεις για την παροχή καθεστώτος συμπληρωματικής προστασίας στον Αιτητή, παραπέμποντας στο άρθρο 19 του περί Προσφύγων Νόμου, τα στοιχεία του διοικητικού φακέλου και ιδίως τη συνέντευξη και την εισήγηση του αρμοδίου λειτουργού, από τα οποία προκύπτει ότι ο Αιτητής υπέστη διακρίσεις ως μέλος της αλεβίτικης θρησκευτικής κοινότητας. Ειδικότερα, ότι λόγω της ένταξής του στην θρησκευτική ομάδα των αλεβιτών, αντιμετωπίζει λόγω αυτών των θρησκευτικών του πεποιθήσεων οικονομικά προβλήματα, άρνηση πρόσληψης στο τουρκικό δημόσιο και αδυναμία πρόσληψης στην υγειονομική περίθαλψη.
Με τη γραπτή της αγόρευση η συνήγορος των Καθ' ων η αίτηση αναφέρει ότι ως εμφανώς αποδεικνύεται από το περιεχόμενο του διοικητικού φακέλου, το αίτημα του Αιτητή για παραχώρηση διεθνούς προστασίας εξετάστηκε επιμελώς σε κάθε στάδιο της διαδικασίας και η προσβαλλόμενη απόφαση είναι αποτέλεσμα δέουσας έρευνας και ορθής αξιολόγησης όλων των στοιχείων και δεδομένων, είναι επαρκώς αιτιολογημένη και λήφθηκε σύμφωνα με τις πρόνοιες του περί Προσφύγων Νόμου, το Σύνταγμα και τις Γενικές Αρχές του Διοικητικού Δικαίου. Η συνήγορος των Καθ'ων η Αίτηση τόνισε κατά τις διευκρινήσεις ότι από το περιεχόμενο του διοικητικού φακέλου προκύπτει ότι ο Αιτητής εγκατέλειψε τη χώρα του για οικονομικούς λόγους κι ότι σε σχέση με τα όσα αναφέρει ο Αιτητής, ελλείπει το προσωπικό στοιχείο αφού από τους ισχυρισμούς του δεν προκύπτει να έχει υποστεί προσωπική βλάβη.
Νομική ανάλυση
Θα προχωρήσω με την εξέταση των ισχυρισμών που προώθησε ο συνήγορος του Αιτητή, ήτοι περί έλλειψης έρευνας και/ή μη δέουσας έρευνας, αναιτιολόγητης απόφασης και παράλειψης εξέτασης των προϋποθέσεων για συμπληρωματική προστασία, ενόψει και της υποχρέωσης που έχει το παρόν Δικαστήριο να προβαίνει σε έλεγχο, εκτός της νομιμότητας, και της ορθότητας κάθε προσβαλλόμενης απόφασης, εξετάζοντας πλήρως και από τούδε και στο εξής τα γεγονότα και τα νομικά ζητήματα που τη διέπουν, καθώς και την ανάγκη χορήγησης διεθνούς προστασίας σύμφωνα με τις διατάξεις του περί Προσφύγων Νόμου (βλ. άρθρο 11(3) του περί της Ίδρυσης και Λειτουργίας Διοικητικού Δικαστηρίου Διεθνούς Προστασίας Νόμου του 2018, Ν. 73(I)/2018).
Περί τούτου, κρίνω σκόπιμη την παράθεση αρχικά των ισχυρισμών του Αιτητή, ως αυτοί προβλήθηκαν καθ' όλη τη διαδικασία εξέτασης του αιτήματός του και οι οποίοι συμπεριλαμβάνονται στο περιεχόμενο του διοικητικού φακέλου (από τούδε και στο εξής, «.Δ.Φ.»).
Στο πλαίσιο της αίτησής του για διεθνή προστασία (βλ. μετάφραση στα ερ. 19-21 του Δ.Φ.), ο Αιτητής δήλωσε καταρχάς, ως προς το θρήσκευμά του, ως Μουσουλμάνος Αλεβίτης, ενώ επιπλέον, κατέγραψε ως λόγους για τους οποίους εγκατέλειψε τη χώρα καταγωγής του λόγω των γεγονότων στην Τουρκία κι ότι τους Αλεβίτες δεν τους διορίζουν (ενν. στο τουρκικό Δημόσιο). Δήλωσε επίσης ότι γνώρισε την νέα του σύντροφο στην Τουρκία, την αγάπησε και τη βοήθησε και ήρθε για να ζήσει μαζί της στην Κύπρο.
Κατά τη συνέντευξη του ενώπιον λειτουργού της EUAA (βλ. ερ. 60-47 του Δ.Φ.), ως προς τις προσωπικές του περιστάσεις, ο Αιτητής δήλωσε ότι δεν αντιμετωπίζει οποιοδήποτε ιατρικό ζήτημα ή πρόβλημα υγείας και ούτε λαμβάνει κάποια φαρμακευτική αγωγή, ότι είναι Μουσουλμάνος Αλεβίτης όπως οι γονείς και οι πρόγονοί του, μιλά Τουρκικά και Αραβικά, είναι διαζευγμένος και πατέρας δυο ανηλίκων τέκνων και φοίτησε στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση την οποία εγκατέλειψε λόγω οικογενειακών και οικονομικών προβλημάτων. Επαγγελλόταν τεχνικός εγκατάστασης συστημάτων άρδευσης/ύδρευσης κι απασχολήθηκε στην Τουρκία και στο εξωτερικό, ήτοι στη Ρωσία, στο Αζερμπαϊτζάν, τη Λιβύη, το Κατάρ και το Σουδάν από το 2007 που ολοκλήρωσε την στρατιωτική του θητεία μέχρι και το 2014 που επέστρεψε στην Τουρκία. Ως προς τον τόπο συνήθους διαμονής του δήλωσε πως ήταν η πόλη Αντιόχεια της επαρχίας Χατάι της Τουρκίας όπου διαβιούσε με τη σύζυγο, την κόρη και τους γονείς του μέχρι που χώρισε λόγω οικονομικών προβλημάτων. Έχει τέσσερα αδέρφια εκ των οποίων δυο ζουν στη Γερμανία και άλλα δυο στην Τουρκία.
Στα πλαίσια της ελεύθερης αφήγησής του διηγήθηκε πως ένας από τους λόγους που έφυγε από τη χώρα καταγωγής του ήταν για να βρει εργασία διότι τα χρήματα που λάμβανε ήταν ελάχιστα για τη διαβίωση του. Υποστήριξε ότι οι τουρκικές αρχές μπορούν να διακρίνουν ποιος είναι Αλεβίτης από τα δελτία ταυτότητας διότι λήγουν σε ζυγούς αριθμούς π.χ. αντί για 3 λήγουν σε 4 και δεν τους προσλαμβάνουν σε κυβερνητικές δομές και υπηρεσίες και επίσης τους κακομεταχειρίζονται όταν μεταβαίνουν σε αστυνομικά τμήματα κι έτσι δεν μπορεί να ζήσει αξιοπρεπώς. Χώρισε με τη σύζυγό του εξαιτίας οικονομικών προβλημάτων και παντρεύτηκε με τη νέα του σύντροφο μόνο με θρησκευτικό, μη αναγνωρισμένο από τις αρχές, γάμο. Στην ηλικία των 25 ετών εξέδωσε στην Τουρκία πιστωτική κάρτα, το υπόλοιπο της οποίας δεν αποπλήρωσε κι αντιμετωπίζει προβλήματα.
Στη συνέχεια, κατόπιν σειράς ερωτήσεων που του τέθηκαν αναφορικά με την μεταχείριση και τις δυσκολίες που είχε ως Αλεβίτης, ανέφερε πως στο παρελθόν τους μετέφεραν στο αστυνομικό τμήμα και τους χτυπούσαν αλλά δεν είναι σίγουρος αν εξακολουθεί να συμβαίνει κάτι τέτοιο. Ο ίδιος επέλεξε να εγκαταλείψει τη χώρα μετά την εκδήλωση του στρατιωτικού πραξικοπήματος εξαιτίας του αισθήματος αβεβαιότητας που επικρατούσε στη χώρα κι επειδή αποδοκίμαζε την τουρκική πολιτική ηγεσία. Επιπροσθέτως, η οικονομική του κατάσταση ήταν κακή. Πριν την έλευση των Σύριων προσφύγων εργαζόταν με μεροκάματο 80 τουρκικών λιρών και μετά την έλευσή τους δεν μπορούσε να βρει εργασία αφενός διότι στην επαρχία Χατάι o αριθμός τους προσέγγιζε το ένα εκατομμύριο και αφετέρου προσέφεραν φθηνή εργασία, με συνέπεια το μεροκάματο να μην ξεπερνά τις 50-55 τουρκικές λίρες, ποσό μηδαμινό σε σχέση με το κόστος ζωής στην Τουρκία. Συνεπεία των ανωτέρω, οδηγήθηκε σε χρεωκοπία κι έφυγε για εργασία στο εξωτερικό για να μπορέσει να καλύψει τις οφειλές του. Για κάποιο διάστημα υποστηριζόταν οικονομικώς από την αδερφή του που διαμένει στη Γερμανία.
Κληθείς να δώσει περισσότερες λεπτομέρειες για τη μεταχείριση που είχε ως Αλεβίτης στην Τουρκία, ανέφερε πως η κακομεταχείριση των Αλεβιτών είναι υποκρυπτόμενη, όχι φανερή, όπως για παράδειγμα με την αποφυγή πρόσληψης Αλεβιτών σε δημόσιους οργανισμούς. Στη συνέχεια αναφέρθηκε στις πολύνεκρες συγκρούσεις Αλεβιτών και Σουνιτών στην Τουρκία κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’80 και το περιστατικό της πυρπόλησης του ξενοδοχείου Sivas Madimak, στη Σεβάστεια της Τουρκίας το 1993, από φανατικούς σουνίτες μουσουλμάνους, όπου πολλοί Αλεβίτες και Χριστιανοί κάηκαν ζωντανοί. Ο λειτουργός επανήλθε, ζητώντας από τον Αιτητή να παραθέσει περιστατικά στα οποία ο ίδιος ο Αιτητής ενεπλάκη.
Ο Αιτητής ανέφερε ένα περιστατικό κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας (προ του έτους 2007), κατά το οποίο ο ίδιος, απαντώντας θετικά σε ερώτηση του διοικητή του αν είναι κάποιος Αλεβίτης, επειδή ο Αιτητής επέμενε ότι η πίστη του είναι διαφορετική από των υπολοίπων μουσουλμάνων, εξυβρίστηκε και τον κακομεταχειρίστηκε. Κληθείς εκ νέου να αναφέρει άλλα περιστατικά σε βάρος του, δήλωσε ότι κατά τη διάρκεια εργασίας του στην πόλη της Αλεξανδρέττας, όταν αποκάλυψε στον εργοδότη του ότι είναι Αλεβίτης, τον απέλυσε. Σε περαιτέρω ερώτηση του λειτουργού πώς είναι η ζωή των Αλεβιτών στην Αντιόχεια απάντησε ότι είναι καλύτερη και πιο άνετη γιατί περίπου το μισό του πληθυσμού είναι Αλεβίτες. Παρά ταύτα, υπάρχουν απειλές μελών του ISIS κατά των Αλεβιτών στην Αντιόχεια αλλά ο ίδιος δεν απειλήθηκε. Εν συνεχεία αναφέρθηκε στις πολιτιστικές διαφορές Σουνιτών και Αλεβιτών.
Σε ερώτηση για το τί θα μπορούσε να του συμβεί αν επέστρεφε στην Αντιόχεια, απάντησε ότι η αστυνομία ήδη τον αναζήτησε δυο φορές εντός του 2021, θα του επέβαλε πρόστιμο και θα υπόκειτο σε βασανιστήρια επειδή δεν τήρησε τις διαδικασίες έκδοσης βίζας κατά τη μετάβαση στην Κυπριακή Δημοκρατία καθώς και την προθεσμία επιστροφής στην Τουρκία εντός 30 ημερών. Περαιτέρω αναφέρθηκε σε ληξιπρόθεσμες οφειλές σημερινού ύψους περίπου 100.000 τουρκικών λιρών, τις οποίες δεν μπορεί να αποπληρώσει.
Ερωτώμενος αν θα μπορούσε να ζήσει σε κάποιο άλλο μέρος της Τουρκίας απάντησε αρνητικώς, ότι θεωρεί πως πιθανόν η ζωή αυτή τη στιγμή στην Τουρκία είναι χειρότερη από τη Συρία κι ότι επειδή έφυγε μετά το πραξικόπημα θα μπορούσαν να τον συσχετίσουν με αυτό γιατί είναι οπαδός του CHP (Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος) και δημοσίευε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σε βάρος του Προέδρου της Τουρκίας Ρ.Τ. Ερντογάν. Τόνισε πως έχει διαγράψει τον λογαριασμό του στο Facebook από το 2018 ή το 2019.
Στην εισηγητική έκθεση ημερομηνίας 21/04/2022 (βλ. ερ. 132-116 του Δ.Φ.), ο λειτουργός της EUAA έκανε αποδεκτό τον ισχυρισμό του Αιτητή ως προς την ταυτότητα, το προφίλ, το επάγγελμα καθώς και την χώρα καταγωγής του (βλ. ερ. 130-129 του Δ.Φ.), καθώς και τον ισχυρισμό του Αιτητή ότι άφησε τη χώρα καταγωγής του για οικονομικούς λόγους (βλ. ερ. 129-125 του Δ.Φ.), εφόσον και στις δύο πιο πάνω περιπτώσεις, ο εν λόγω λειτουργός έκρινε ικανοποιητική την αξιοπιστία των σχετικών με τα πιο πάνω δηλώσεων του Αιτητή, ως επίσης διαπίστωσε πως οι εν λόγω δηλώσεις του Αιτητή συνάδουν με τα έγγραφα που ο ίδιος προσκόμισε και επίσης, επιβεβαιώνονται από πληροφορίες σε εξωτερικές πηγές.
Αξιολογώντας τον ισχυρισμό του Αιτητή περί κακομεταχείρισης του ιδίου ως Αλεβίτη στην Τουρκία, ο λειτουργός της EUAA δεν τον αποδέχτηκε, καθότι ο Αιτητής παρότι περιέγραψε με συνεκτικό τρόπο τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η κοινότητα των Αλεβιτών στην Τουρκία, όταν του ζητήθηκε να παράσχει συγκεκριμένα δικά του βιωματικά παραδείγματα, δεν ήταν σε θέση να δώσει ικανοποιητικές λεπτομέρειες ώστε να υποστηρίξει τον εν λόγω ισχυρισμό του (βλ. ερ. 125-120 του Δ.Φ.). Ειδικότερα, ο Αιτητής αναφέρθηκε σε περιστατικό που συνέβη κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας με εμπλεκόμενο τον ίδιο και τον διοικητή του, ο οποίος τον εξύβρισε επειδή ήταν Αλεβίτης και τον κακομεταχειριζόταν. Έδωσε ακόμη ένα παράδειγμα με την απόλυση από εργοδότη του όταν πληροφορήθηκε πως ο Αιτητής ήταν Αλεβίτης, χωρίς όμως να παρέχει περαιτέρω λεπτομέρειες. Επιπροσθέτως, ο λειτουργός αναφέρθηκε στη στοχοποίηση από τον ISIS μελών της αλεβιτικής κοινότητας, η οποία όμως δεν αφορά στον Αιτητή.
Πέραν των πιο πάνω, ο λειτουργός της EUAA ανέτρεξε σε εξωτερικές πηγές πληροφόρησης, καταγράφοντας τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν στην καθημερινότητά τους στην Τουρκία οι Αλεβίτες, μεταξύ αυτών και στον αποκλεισμό τους από την απασχόληση από το τουρκικό κράτος, εντούτοις κρίθηκε ότι δεν αποδείχθηκε η εσωτερική αξιοπιστία του Αιτητή (βλ. ερ. 120 του Δ.Φ.).
Προβαίνοντας σε αξιολόγηση του κινδύνου που ενδέχεται να αντιμετωπίσει ο Αιτητής με την επιστροφή του στη χώρα καταγωγής του με βάση τους ισχυρισμούς του που έγιναν αποδεκτοί (ήτοι η ταυτότητα, το προφίλ, το ιστορικό και η χώρα καταγωγής, καθώς και ότι ο Αιτητής εγκατέλειψε τη χώρα καταγωγής του για οικονομικούς λόγους), ο λειτουργός της EUAA, λαμβάνοντας υπόψη πληροφορίες από εξωτερικές πηγές αναφορικά με τη γενική κατάσταση ασφαλείας στην Τουρκία (βλ. ερ. 120-118 του Δ.Φ.), καθώς και το προσωπικό προφίλ του Αιτητή, αλλά και τις ιδιαίτερες του περιστάσεις (σημειώνοντας ότι πέραν των οικονομικών προβλημάτων, συμπεριλαμβανομένης της σε βάρος του είσπραξης των χρεών του, των προστίμων και της ανεργίας, δεν υπάρχει εύλογος βαθμός πιθανότητας να υποστεί ο Αιτητής μεταχείρισης που ενδεχομένως ισοδυναμεί με δίωξη ή σοβαρή βλάβη σε περίπτωση επιστροφής του στον τόπο συνήθους διαμονής του.
Προχωρώντας στη νομική ανάλυση των ισχυρισμών του Αιτητή, ο λειτουργός της EUAA εισηγήθηκε την απόρριψη του αιτήματος του για διεθνή προστασία καθώς δεν διαπιστώθηκε βάσιμος και δικαιολογημένος φόβος δίωξης για κάποιον από τους λόγους που αναφέρονται (εξαντλητικά) στο άρθρο 3(1) του περί Προσφύγων Νόμου, ούτε διαπιστώθηκε ότι συντρέχουν οι προϋποθέσεις του Άρθρου 15 της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 2011/95/ΕΕ (αντίστοιχο άρθρο 19(2) του περί Προσφύγων Νόμου), ώστε να του παραχωρηθεί καθεστώς συμπληρωματικής προστασίας.
Στο σημείο αυτό, επισημαίνεται ότι στα πλαίσια του δικαιώματος πραγματικής προσφυγής ενώπιον δικαστηρίου, ως προβλέπεται και από το άρθρο 46(3) της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 2013/32/ΕΕ, το Δικαστήριο ενώπιον του οποίου προσβάλλεται η απόφαση επί της αίτησης διεθνούς προστασίας, έχει υποχρέωση να πραγματοποιεί «πλήρη και ex nunc εξέταση τόσο των πραγματικών όσο και των νομικών ζητημάτων, ιδίως, κατά περίπτωση, εξέταση των αναγκών διεθνούς προστασίας σύμφωνα με την οδηγία 2011/95/ΕΕ». Στο πλαίσιο αυτό, η έκφραση 'ex nunc' αναδεικνύει την υποχρέωση του δικαστή, κατά την εκτίμηση που πραγματοποιεί, να λαμβάνει υπόψη τυχόν νέα στοιχεία τα οποία έχουν προκύψει μετά την έκδοση της απόφασης που αποτελεί το αντικείμενο της προσφυγής. Περαιτέρω, η χρήση του επιθέτου «πλήρης» στο άρθρο 46, παράγραφος 3, της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 2013/32/ΕΕ, επιβεβαιώνει ότι ο δικαστής οφείλει να εξετάζει τόσο τα στοιχεία που έλαβε ή θα μπορούσε να λάβει υπόψη η αποφαινόμενη αρχή όσο και τα στοιχεία που αφορούν το διάστημα μετά την έκδοση της απόφασης της αρχής αυτής (βλ. σχετικά και την απόφαση του ΔΕΕ C-585/16, Serin Alheto, ημερ. 25/07/18).
Εξετάζοντας τους ισχυρισμούς του Αιτητή, καθώς και τα στοιχεία του διοικητικού φακέλου, θα συμφωνήσω με την κατάληξη των Καθ' ων η αίτηση ότι ο Αιτητής δεν τεκμηρίωσε το αίτημά του κατά τη διάρκεια της συνέντευξής του, αφού δεν ανέφερε, με τρόπο αξιόπιστο, λόγους που θα μπορούσαν να στοιχειοθετήσουν τις προϋποθέσεις του άρθρου 3(1) του περί Προσφύγων Νόμου και του Άρθρου 1Α(2) της Σύμβασης της Γενεύης του 1951 για το Καθεστώς των Προσφύγων, ως απαιτείται για αναγνώριση του καθεστώτος του πρόσφυγα.
Από τα ενώπιον μου δεδομένα κρίνω ότι ο Αιτητής δεν αντεπεξήλθε στο βάρος απόδειξης των ισχυρισμών του περί δίωξής του από τις αρχές της Τουρκίας ως μέλος της κοινότητας των Αλεβιτών . Η καταγραφή του δεν πληροί τον αναμενόμενο και ενδεδειγμένο βαθμό σαφήνειας και επάρκειας πληροφοριών, ώστε να συνάγεται με ασφάλεια η απόδειξη των κρίσιμων βιωματικών γεγονότων.
Καταρχάς, από την έρευνα που διεξήγαγε το Δικαστήριο, διαπιστώθηκε ότι οι Αλεβίτες στην Τουρκία έχουν ιστορικώς υποστεί διώξεις και συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν διακρίσεις και επιθέσεις[1]. Ενδεικτικώς αναφέρονται η σφαγή στο Μαράς το 1978, όπου πάνω από 100 Αλεβίτες σκοτώθηκαν από μέλη του ακροδεξιού κόμματος MHP και το περιστατικό της πυρπόλησης του ξενοδοχείου στη Σεβάστεια το 1993, για την οποία κάνει λόγω κι ο Αιτητής, κατά την οποία , σύμφωνα με τις εκτιμήσεις 33-37 Αλεβίτες κάηκαν ζωντανοί σε ένα ξενοδοχείο από Σουνίτες εξτρεμιστές, με την αστυνομία να παραμένει αμέτοχη.[2]
Επίσης , παρά τη νομική αναγνώριση των χώρων λατρείας των Αλεβιτών (τζεμεβί) το 2015, οι Αλεβίτες συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν προβλήματα, όπως η βανδαλισμός των σπιτιών τους και οι επιθέσεις σε τζεμεβί: Το 2014, ο Αλεβίτης Ουγούρ Κουρτ σκοτώθηκε από αστυνομικά πυρά έξω από ένα τζεμεβί στην Κωνσταντινούπολη, και το 2017, Αλεβίτικα σπίτια στη Μαλάτια βανδαλίστηκαν με εθνικιστικά συνθήματα.[3] Στην Άγκυρα τον Αύγουστο του 2022, σύμφωνα με την αστυνομία, πραγματοποιήθηκε επίθεση από μεμονωμένο άτομο, αλλά πολλοί Αλεβίτες ηγέτες και αντιπολιτευτικές φιγούρες θεωρούν ότι οι τουρκικές αρχές μπορεί να είναι υπεύθυνες, προσπαθώντας να προκαλέσουν διχασμό και χάος πριν από τις εκλογές του 2023.[4][5]
Τα τζεμεβί δεν αναγνωρίζονται επίσημα ως χώροι λατρείας από το τουρκικό κράτος, γεγονός που σημαίνει ότι δεν λαμβάνουν κρατική χρηματοδότηση για τους λογαριασμούς κοινής ωφέλειας και δεν έχουν κρατικούς ιμάμηδες, σε αντίθεση με τα σουνιτικά τζαμιά. Οι Αλεβίτες, οι οποίοι αποτελούν περίπου το 20% του πληθυσμού, θεωρούνται από πολλούς θρησκευτικούς συντηρητικούς ως αποστάτες.[6]
Παρά τις πρόσφατες προσπάθειες της κυβέρνησης Ερντογάν για μεταρρυθμίσεις και την αναγνώριση των δικαιωμάτων των Αλεβιτών, πολλοί στην κοινότητα βλέπουν αυτές τις προσπάθειες με σκεπτικισμό, θεωρώντας τις ως μέσο για τον έλεγχο και την καταπίεση παρά ως πραγματική υποστήριξη.[7][8]
Σύμφωνα με έκθεση του 2022 του κέντρου «Stockholm Center for Freedom», οι Αλεβίτες ήταν στόχος των περισσότερων εγκλημάτων μίσους που σχετίζονται με θρησκευτικές πεποιθήσεις στην Τουρκία. Η έκθεση καταγράφει ότι από τα 36 περιστατικά μίσους, τα 15 αφορούσαν επιθέσεις κατά Αλεβιτών.[9] Επιπλέον, οι υποχρεωτικές θρησκευτικές σπουδές στα σχολεία της Τουρκίας εστιάζουν κυρίως στην Σουνιτική Χανάφι παράδοση του Ισλάμ, πράγμα που λειτουργεί διακριτικά εις βάρος των Αλεβιτών μαθητών.[10]
Εν σχέσει με την κρατική προστασία, δεν υφίστανται νόμοι που προστατεύουν τα δικαιώματα των Αλεβιτών. Σε περίπτωση παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων ή εγκλημάτων μίσους, η κρατική προστασία είναι αναποτελεσματική κι αυτό οφείλεται στο βάρος της απόδειξης, στην απροθυμία να υπομείνει κανείς μεγαλύτερη έκθεση, στην απροθυμία να δηλώσει τη θρησκεία ή τις θρησκευτικές πεποιθήσεις του, στο φόβο να χάσει την εργασία του κ.λπ.[11]
Διακρίσεις στο χώρο εργασίας ευρύτερα κι επομένως και στο τουρκικό δημόσιο, με βάση τις θρησκευτικές πεποιθήσεις σε μια κοινωνία όπως η τουρκική που δεν καταφεύγει για τέτοιου είδους ζητήματα στα δικαστήρια, είναι δύσκολο να εντοπιστούν και να ποσοτικοποιηθούν.[12]
Σε κάθε περίπτωση, παρότι καθίσταται εμφανές από τις παραπάνω πηγές ότι υφίστανται περιστατικά διακρίσεων σε βάρος των Αλεβιτών στην Τουρκία, αλλά προκύπτει ότι δεν είναι τέτοιας έντασης και συχνότητας και από τους ισχυρισμούς του Αιτητή δεν φαίνεται να τον επηρεάζουν προσωπικώς, δεδομένου ότι δεν προκύπτει από τα στοιχεία του διοικητικού φακέλου η ενάσκηση με τακτικό και συστηματικό τρόπο των θρησκευτικών του καθηκόντων αφενός, αφετέρου τα βιωματικά πραγματικά περιστατικά που παραθέτει για να στηρίξει τη σε βάρος του διάκριση είναι εν τοις πράγμασι δυο, με αρκετή χρονική απόσταση μεταξύ τους. Αν όντως υφίστατο διακρίσεις, θα είχε τη δυνατότητα, στις επίμονες ερωτήσεις του λειτουργού να παραθέσει περισσότερα σε βάρος του, ενόψει και των συστηματικών διακρίσεων που υφίστανται οι Αλεβίτες από το τουρκικό κράτος. Επίσης, σε σχέση με τον ισχυρισμό του ότι από τα στοιχεία και ειδικότερα τα τελευταία ψηφία του αριθμού της ταυτότητας μπορεί κάποιος, ιδιώτης ή κρατικός φορέας, να διαπιστώσει ότι ο Αιτητής είναι Αλεβίτης, από έρευνα που διεξήγαγε το παρόν Δικαστήριο διαπίστωσε ότι ο εθνικός αριθμός ταυτότητας στην Τουρκία, ο οποίος είναι μοναδικός για κάθε φυσικό πρόσωπο στην Τουρκία, περιλαμβάνει στο τέλος ψηφίο ελέγχου.[13][14]
Εξάλλου, από τον διοικητικό φάκελο προκύπτει ότι τα οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζει ο Αιτητής αφορούν στη διαχείριση των ιδιωτικών υποθέσεων του ιδίου κι όχι στην εθνοτική του καταγωγή, ή, πολύ πειρσσότερο στη θρησκευτική του συνείδηση/ταυτότητα.
Το Δικαστήριο προέβη σε επικαιροποιημένη έρευνα σε σχέση με ενδεχόμενη δίωξη που μπορεί να αντιμετωπίσει ο Αιτητής στην Τουρκία ως επιστρέψας (returnee) μετά από υποβολή αιτήματος διεθνούς προστασίας στην Κυπριακή Δημοκρατία, γεγονός που ακροθιγώς αναφέρει ο συνήγορός του στην γραπτή του αγόρευση.
Μόλις κάποιος καταζητούμενος από την αστυνομία ή τις υπηρεσίες πληροφοριών της Τουρκίας επιχειρήσει να εισέλθει στη χώρα, οι πληροφορίες που τον αφορούν εμφανίζονται στις οθόνες της αστυνομίας κι αμέσως εκκινούν νομικές διαδικασίες σε βάρος του.[15]
Η ως άνω διαδικασία δεν φαίνεται να αφορά στον Αιτητή, σε βάρος του οποίου δεν εκκρεμεί ένταλμα σύλληψης στη χώρα καταγωγής του και δεν έχει συλληφθεί ποτέ άλλοτε, εκτός μιας περίπτωσης βραχύχρονης κράτησής του σε κέντρο κράτησης, εξαιτίας ομοιότητάς του με άλλο, καταζητούμενο πρόσωπο. Πέραν των ανωτέρω, οι τουρκικές αρχές δεν γνωρίζουν ποιος έχει υποβάλει αίτηση διεθνούς προστασίας στην Κυπριακή Δημοκρατία, λόγω της αρχής της εμπιστευτικότητας που διαπνέει τις ενέργειες της αρμόδιας διοικητικής αρχής καθώς και το κυπριακό σύστημα απονομής Δικαιοσύνης, όπως ειδικότερα εκδηλώνεται μέσω της ανωνυμοποίησης που υφίστανται οι αποφάσεις του παρόντος Δικαστηρίου, πάντα σύμφωνα με το άρθρο 11(10) του Περί Ίδρυσης και Λειτουργίας Διοικητικού Δικαστηρίου Διεθνούς Προστασίας Νόμου.
Συνεπώς, υπό το φως όλων των πιο πάνω και των ασαφειών που εντοπίστηκαν τόσο από την Υπηρεσία Ασύλου αλλά και κατόπιν εξέτασης των ισχυρισμών του Αιτητή από το Δικαστήριο, κρίνω πως ότι ορθά η Υπηρεσία Ασύλου κατέληξε στο εύρημα περί γενικής αναξιοπιστίας του Αιτητή. Ο Αιτητής αρκέστηκε σε γενικότητες και αοριστολογίες, ενώ υπέπεσε και σε αντιφάσεις, και δεν θεμελίωσε επαρκώς και με τον ενδεδειγμένο βαθμό σαφήνειας και λεπτομερειών τον ισχυρισμό του περί δίωξής του στην χώρα καταγωγής του, ώστε να του αναγνωριστεί το προσφυγικό καθεστώς. Ως εκ τούτου, ο ισχυρισμός του Αιτητή περί μη δέουσας έρευνας και μη επαρκούς αιτιολόγησης της απόφασης απορρίπτεται.
Αναφορικά με την αξιολόγηση παροχής στον Αιτητή συμπληρωματικής προστασίας, παραπέμπω στο άρθρο 19, εδάφια (1) και (2), του περί Προσφύγων Νόμου.
Εν προκειμένω, ο Αιτητής δεν προσκόμισε οποιαδήποτε στοιχεία στο Δικαστήριο. Παράλληλα, οι αναφορές του κατά την συνέντευξη του δεν παραπέμπουν σε κάποια συγκεκριμένη στοχοποίηση του από κρατικούς ή μη κρατικούς φορείς στη χώρα καταγωγής του λόγω των προσωπικών του περιστάσεων.
Ενόψει των πιο πάνω, καθώς και της κατάληξης μου ότι η έρευνα των Καθ' ων η αίτηση ήταν επαρκής και ορθώς ο Αιτητής κρίθηκε επί της αξιοπιστίας του, τότε και σε σχέση με το άρθρο 19(1) και 19(2) (α) και (β) του περί Προσφύγων Νόμου, δεν συντρέχει κανένας λόγος που να τεκμηριώνει ότι σε περίπτωση επιστροφής του στη χώρα καταγωγής του, ο Αιτητής θα υποστεί σοβαρή βλάβη, υπό την μορφή θανατικής ποινής ή εκτέλεσης, ή βασανιστηρίων ή απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης ή τιμωρίας.
Αναφορικά με την υπαγωγή του Αιτητή σε καθεστώς συμπληρωματικής προστασίας δυνάμει του άρθρου 19(1) και 19(2)(γ) του περί Προσφύγων Νόμου, το οποίο προϋποθέτει ουσιώδεις λόγους να πιστεύεται ότι ο Αιτητής θα υποστεί «σοβαρή και προσωπική απειλή κατά της ζωής ή της σωματικής [του ακεραιότητας], λόγω αδιάκριτης άσκησης βίας σε καταστάσεις διεθνούς ή εσωτερικής ένοπλης σύρραξης», σε περίπτωση επιστροφής του στη χώρα καταγωγής του, υπάρχει ευρεία νομολογία τόσο του Ανωτάτου Δικαστηρίου Κύπρου (βλ. Galina Bindioul v. Αναθεωρητική Αρχή Προσφύγων, Υποθ. Αρ. 685/2012, ημερομηνίας 23/04/13 και Mushegh Grigoryan κ.α. v. Κυπριακή Δημοκρατία, Υποθ. Αρ. 851/2012, ημερομηνίας 22/9/2015), όσο και του ΔΕΕ (βλ. C-285/12, A. Diakité v. Commissaire général aux réfugiés et aux apatrides, 30/01/2014, και C-465/07, Meki Elgafaji and Noor Elgafaji v. Staatssecretaris van Justitie, 17/02/2009) καθώς επίσης και του ΕΔΔΑ (βλ. K.A.B. v. Sweden, 886/11, 05/09/2013 (final 17/02/2014), Sufi and Elmi v. the United Kingdom, 8319/07 and 11449/07, 28/11/2011), όπου ερμηνεύεται η έννοια της «αδιακρίτως ασκούμενης βίας» και της «ένοπλης σύρραξης» και τίθενται κριτήρια ως προς τη σοβαρότητα του κινδύνου που προϋποτίθεται για την αξιολόγηση των περιπτώσεων στις οποίες εξετάζεται η πιθανότητα παραχώρησης συμπληρωματικής προστασίας δυνάμει του Άρθρου 15(γ) της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 2011/95/ΕΕ, το οποίο αντιστοιχεί στο άρθρο 19(2)(γ) του περί Προσφύγων Νόμου.
Εν προκειμένω, σύμφωνα με τις δηλώσεις του Αιτητή και βάσει της αξιολόγησης της αξιοπιστίας των ισχυρισμών του ως παρατέθηκε ανωτέρω, η περιοχή της προηγούμενης συνήθους διαμονής του στη χώρα καταγωγής του βρίσκεται εντός της επαρχίας Hatay της Τουρκίας. Προκειμένου δε, να διαπιστωθεί εάν συντρέχουν ουσιώδεις λόγοι να πιστεύεται ότι, σε περίπτωση επιστροφής του στη χώρα καταγωγής του, ο Αιτητής θα αντιμετωπίσει πραγματικό κίνδυνο να υποστεί σοβαρή βλάβη υπό την έννοια της σοβαρής και προσωπικής απειλής κατά της ζωής ή της σωματικής του ακεραιότητας ως αμάχου, λόγω αδιάκριτης άσκησης βίας σε καταστάσεις διεθνούς ή εσωτερικής ένοπλης σύρραξης, ως οι διατάξεις του άρθρου 19, εδάφια (1) και (2)(γ), του περί Προσφύγων Νόμου, το Δικαστήριο ανέτρεξε σε έγκυρες πηγές πληροφόρησης για τη χώρα καταγωγής του Αιτητή, προς εξέταση της κατάστασης που επικρατεί σε αυτήν και ειδικότερα, στην πόλη Αντιόχεια της επαρχίας Hatay της Τουρκίας, η οποία, όπως αναφέρθηκε ανωτέρω, θεωρείται η περιοχή της προηγούμενης συνήθους διαμονής του στην Τουρκία.
Περαιτέρω, ως προς τον αριθμό των περιστατικών ασφαλείας ειδικότερα για την περιφέρεια Hatay της Τουρκίας, όπου βρίσκεται γεωγραφικά η περιοχή προηγούμενης συνήθους διαμονής του Αιτητή στη χώρα καταγωγής του (ήτοι η πόλη Αντιόχεια), παρατίθενται σχετικά αριθμητικά δεδομένα από τη βάση δεδομένων ACLED (The Armed Conflict Location & Event Data Project). Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία, κατά το χρονικό διάστημα μεταξύ 24/05/2023-24/05/2024, στην εν λόγω περιφέρεια καταγράφηκαν στην πιο πάνω βάση δεδομένων συνολικά 61 περιστατικά ασφαλείας εκ των οποίων δεν προέκυψε καμία απώλεια ανθρώπινης ζωής[16]. Σημειώνεται δε, ότι ο πληθυσμός της περιφέρειας Hatay της Τουρκίας καταγράφεται στους 1,686,043 κατοίκους, σύμφωνα με την τελευταία επίσημη εκτίμηση για το 2023[17].
Στο σημείο αυτό, επισημαίνεται ότι, με βάση το προσωπικό προφίλ του Αιτητή, πρόκειται για ενήλικο άτομο, με επίπεδο μόρφωσης μέχρι και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, χωρίς σημεία ευαλωτότητας ή ιδιαίτερα ζητήματα υγείας, με εργασιακή ικανότητα, καθώς και με υποστηρικτικό δίκτυο (οικογενειακούς δεσμούς) στην περιοχή συνήθους διαμονής του στην Τουρκία όπου αναμένεται να επιστρέψει.
Κατά συνέπεια, παρότι εκ των ανωτέρω πληροφοριών διαφαίνεται ότι, γενικότερα, η κατάσταση στην Τουρκία παρουσιάζει (σε εσωτερικό κυρίως επίπεδο) ορισμένες αστάθειες (σε πολιτικά και κοινωνικοοικονομικά ζητήματα), εντούτοις, η περιφέρεια Hatay δεν φαίνεται να πλήττεται σε τέτοιο βαθμό από συγκρούσεις και περιστατικά βίας, τα οποία να ανάγονται σε τέτοιο επίπεδο, ώστε να θεωρούνται ότι πληρούν τις πρόνοιες του Άρθρου 15(γ) της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 2011/95/ΕΕ, ως αυτό ερμηνεύθηκε από το ΔΕΕ. Λαμβάνοντας συνεπώς υπόψιν και τις προσωπικές περιστάσεις του Αιτητή (ως αναφέρθηκαν ανωτέρω), θεωρώ ότι δεν εγείρονται ουσιώδεις λόγοι να πιστεύεται ότι αυτός θα διατρέξει κίνδυνο να υποστεί σοβαρή βλάβη σε περίπτωση επιστροφής του στη χώρα καταγωγής του και συγκεκριμένα στο Hatay της Τουρκίας.
Ως εκ τούτου, με βάση το σύνολο των στοιχείων που τέθηκαν ενώπιον μου, καταλήγω ότι ο Αιτητής δεν κατάφερε να αποδείξει ότι πάσχει η ορθότητα και νομιμότητα της προσβαλλόμενης απόφασης, ούτε δε, ότι στο πρόσωπό του πληρούνται οι προϋποθέσεις για την υπαγωγή του στο καθεστώς του πρόσφυγα ή την παραχώρηση συμπληρωματικής προστασίας σύμφωνα με τις πρόνοιες του περί Προσφύγων Νόμου.
Βάσει των όσων ανέλυσα ανωτέρω, η προσφυγή αποτυγχάνει και απορρίπτεται. Επιδικάζονται €700 έξοδα εναντίον του Αιτητή και υπέρ των Καθ' ων η αίτηση. Η προσβαλλόμενη απόφαση επικυρώνεται.
Μ. ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ, Δ.Δ.Δ.Δ.Π.
[1] Armenian Weekly. (2022, April 18). Alevis in Turkey: A History of Persecution. Armenian Weekly, προσβάσιμο σε https://armenianweekly.com/2022/04/18/alevis-in-turkey-a-history-of-persecution , (ημ. τελ. πρόσβασης 21 Ιουνίου 2024)
[2] Refworld. (n.d.). World Directory of Minorities and Indigenous Peoples - Turkey: Alevis. Refworld. προσβάσιμο σε https://www.refworld.org/reference/countryrep/mrgi/2018/en/100898 (ημ. τελ. πρόσβασης 21 Ιουνίου 2024)
[3] Minority Rights Group International. (n.d.). Alevis in Türkiye. Minority Rights Group, προσβάσιμο σε https://minorityrights.org/communities/alevis/#reports-and-briefings66pkt5 , (ημ. τελ. πρόσβασης 21 Ιουνίου 2024)
[4] Al-Monitor. (2022, August 8). Attacks on Alevi places of worship rattle Turkey. Al-Monitor,προσβάσιμο σε https://www.al-monitor.com/originals/2022/08/attacks-alevi-places-worship-rattle-turkey (ημ. τελ. πρόσβασης 21 Ιουνίου 2024)
[5] Middle East Eye. (2022, August 8). Turkey: Erdogan’s Alevi reform initiative met with praise and scepticism. Middle East Eye, προσβάσιμο σε https://www.middleeasteye.net/news/turkey-alevi-reform-erdogan-met-praise-scepticism (ημ. τελ. πρόσβασης 21 Ιουνίου 2024)
[6] News About Turkey. (2022, August 8). Alevis remain Turkey’s most vulnerable victims of state repression. News About Turkey, προσβάσιμο σε https://newsaboutturkey.com/2022/08/08/alevis-remain-turkeys-most-vulnerable-victims-of-state-repression/ (ημ. τελ. πρόσβασης 21 Ιουνίου 2024)
[7] Turkish Minute. (2024, May 24). Alevis remain Turkey’s most vulnerable victims of state repression. Turkish Minute, προσβάσιμο σε https://www.turkishminute.com/2022/08/04/main-turkeys-most-vulnerable-victims-of-state-repression/ (ημ. τελ. πρόσβασης 21 Ιουνίου 2024)
[8] USCIRF. (2022, November 25). The Alevi Struggle for Rights in Turkey. United States Commission on International Religious Freedom, προσβάσιμο σε https://www.uscirf.gov/news-room/uscirf-spotlight/alevi-struggle-rights-turkey (ημ. τελ. πρόσβασης 21 Ιουνίου 2024)
[9] Stockholm Center for Freedom. (2023, June 12). Most religion-based hate crimes in Turkey targeted Alevis, Christians in 2022: report. Stockholm Center for Freedom, προσβάσιμο σε https://stockholmcf.org/most-religion-based-hate-crimes-in-turkey-targeted-alevis-christians-in-2022-report/ (ημ. τελ. πρόσβασης 21 Ιουνίου 2024)
[10] Minority Rights Group International. (n.d.). Alevis in Türkiye. Minority Rights Group, προσβάσιμο σε https://minorityrights.org/communities/alevis/#reports-and-briefings66pkt5 , (ημ. τελ. πρόσβασης 21 Ιουνίου 2024)
[11] Immigration and Refugee Board of Canada. (2021, December 3). Turkey: Situation of Alevis, including political and religious rights; treatment of Alevis by society and authorities; state protection (2019–November 2021), προσβάσιμο σε https://irb-cisr.gc.ca/en/country-information/rir/Pages/index.aspx?doc=458507&pls=1 (ημ. τελ. πρόσβασης 21 Ιουνίου 2024)
[12] Özbilgin, M. F., Küskü, F., & Erdoğmuş, N. (2005). Religion and discrimination in the workplace in Turkey. Journal of Management, Spirituality & Religion, 2(1), 99-115, προσβάσιμο σε https://www.researchgate.net/publication/258145330_Religion_and_discrimination_in_the_workplace_in_Turkey (ημ. τελ. πρόσβασης 21 Ιουνίου 2024)
[13] Mutlugün, Mücahit & Adalier, Oktay. (2009). Turkish national electronic identity card, προσβάσιμο σε https://www.researchgate.net/publication/221506894_Turkish_national_electronic_identity_card (ημ. τελ. πρόσβασης 21 Ιουνίου 2024)
[14] Wikipedia contributors. (n.d.). Turkish Identification Number. Wikipedia, The Free Encyclopedia, προσβάσιμο σε https://en.wikipedia.org/wiki/Turkish_Identification_Number (ημ. τελ. πρόσβασης 21 Ιουνίου 2024)
[15] UK Home Office, Report of a Home Office Fact-Finding Mission Turkey: Kurds, the HDP and the PKK; Conducted 17 June to 21 June 2019, 1 October 2019, προσβάσιμο σε https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/843123/TURKEY_FFM_REPORT_2019.odt, (ημ. τελ. πρόσβασης 21 Ιουνίου 2024)
[16] ACLED, Dashboard, timeframe 24/05/2023-24/05/2024, Τurkey, Hatay, available at: https://dashboard.api.acleddata.com/#/dashboard (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 21.06.2024)
[17] City Population, Turkey, Hatay, https://www.citypopulation.de/en/turkey/cities/ (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 21.06.2024)