ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ
Υπόθ. Αρ.: 6697/2021
7 Ιουνίου, 2024
[Μ. ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ, Δ.Δ.Δ.Δ.Π.]
Αναφορικά με το άρθρο 146 του Συντάγματος
Μεταξύ:
D.K. (ARC ΧΧΧΧΧΧX)
Αιτήτρια
-και-
Κυπριακής Δημοκρατίας μέσω Υπηρεσίας Ασύλου
Καθ’ ων η Αίτηση
Α. Ονησιφόρου (κα) για ΣΠΥΡΟΣ ΙΩΑΝΝΟΥ Δ.Ε.Π.Ε., Δικηγόροι για την Αιτήτρια.
Ν. Τζιρτζιπή (κα) για Β. Καρακασίδου (κα), Δικηγόρος για τους Καθ' ων η Αίτηση.
ΑΠΟΦΑΣΗ
Μ. ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ, Δ.Δ.Δ.Δ.Π.: Με την παρούσα προσφυγή η Αιτήτρια προσβάλλει την απόφαση των Καθ' ων η Αίτηση, ημερομηνίας 26/07/2021, η οποία κοινοποιήθηκε στην Αιτήτρια στις 23/09/2021, και με την οποία απορρίφθηκε το αίτημά της για διεθνή προστασία, ως άκυρη, παράνομη, αντισυνταγματική και στερημένη οιουδήποτε νόμιμου αποτελέσματος, και αιτείται απόφαση Δικαστηρίου με την οποία να αναγνωρίζεται η Αιτήτρια ως πρόσφυγας ή δικαιούχος συμπληρωματικής προστασίας και/ή οποιαδήποτε άλλη θεραπεία την οποία το Δικαστήριο ήθελε θεωρήσει ορθή και δίκαιη υπό τις περιστάσεις.
Γεγονότα
Τα ουσιώδη γεγονότα της παρούσας υπόθεσης, ως έχουν εκτεθεί στην Ένσταση των Καθ' ων η Αίτηση και υποστηρίζονται από τον διοικητικό φάκελο, έχουν ως ακολούθως:
Η Αιτήτρια είναι υπήκοος της Ουκρανίας και διέμενε στην Μαριούπολη της περιφέρειας Donetsk μέχρι το 2014-2015, ενώ έπειτα βρισκόταν στην χώρα καταγωγής της μόνο κατά διαστήματα, έως και την (τελευταία/οριστική) αναχώρησή της από την Ουκρανία στις 11/03/2020. Εισήλθε νόμιμα (με άδεια επισκέπτη/τουρίστα) στην Κυπριακή Δημοκρατία στις 11/03/2020 και υπέβαλε αίτηση για διεθνή προστασία στις 22/07/2020.
Στις 02/06/2021, πραγματοποιήθηκε συνέντευξη της Αιτήτριας από αρμόδια λειτουργό της Υπηρεσίας Ασύλου. Στις 20/07/2021, η εν λόγω λειτουργός συνέταξε Έκθεση/Εισήγηση προς τον Προϊστάμενο της Υπηρεσίας Ασύλου, για απόρριψη του αιτήματος για διεθνή προστασία. Εξουσιοδοτημένος από τον Υπουργό Εσωτερικών ως ο νόμος ορίζει, αρμόδιος λειτουργός της Υπηρεσίας Ασύλου ενέκρινε την ανωτέρω εισήγηση στις 26/07/2021.
Στις 21/09/2021, η Υπηρεσία Ασύλου εξέδωσε απορριπτική επιστολή μαζί με την αιτιολόγηση της απόφασης της σχετικά με το αίτημα της Αιτήτριας, η οποία παρελήφθη ιδιοχείρως από την Αιτήτρια στις 23/09/2021.
Η εν λόγω απορριπτική απόφαση της Υπηρεσίας Ασύλου αποτελεί το αντικείμενο της παρούσας προσφυγής, η οποία καταχωρήθηκε στις 08/10/2021.
Νομικοί Ισχυρισμοί
Η Αιτήτρια, δια των συνηγόρων της, παραθέτει πλείονες λόγους ακυρώσεως, αλλά μόνο ορισμένοι εξ αυτών προωθούνται με την γραπτή της αγόρευση, στην οποία περιορίζεται στην αναφορά σε λόγους ακύρωσης της επίδικης απόφασης, προωθώντας ως λόγους ακύρωσης, την πλάνη περί τα πράγματα, τη μη επαρκή και δέουσα έρευνα όλων των στοιχείων και γεγονότων της υπόθεσης, ότι η προσβαλλόμενη απόφαση στερείται επαρκούς αιτιολογίας ή/και είναι αναιτιολόγητη, ότι η απόφαση των Καθ’ ων η Αίτηση ήταν μεροληπτική και λήφθηκε κατά παράβαση του άρθρου 4 του περί Προσφύγων Νόμου, ότι παραβιάστηκε το δικαίωμα της Αιτήτριας στην χρηστή διοίκηση ως προς την πληροφόρηση της για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις της καθώς και για τη διαδικασία εξέτασης της αίτησης της για διεθνή προστασία (παραπέμποντας στο άρθρο 11(8) του περί Προσφύγων Νόμου), και τέλος, ότι η Υπηρεσία Ασύλου παρέλειψε να εξετάσει κατά πόσο η Αιτήτρια πληροί της προϋποθέσεις για συμπληρωματική προστασία σύμφωνα με το άρθρο 19 του περί Προσφύγων Νόμου, ενώ προβάλλει επιπλέον, λόγους αναρμοδιότητας του προσώπου που έλαβε την επίδικη απόφαση (παραπέμποντας στο ερμηνευτικό άρθρο 2 του περί Προσφύγων Νόμου).
Με τη γραπτή της αγόρευση η συνήγορος των Καθ’ ων η Αίτηση υποστηρίζει ότι η προσβαλλόμενη απόφαση είναι ορθή και νόμιμη, σύμφωνη με τις διατάξεις του Συντάγματος, των Νόμων και των Κανονισμών, είναι αποτέλεσμα ορθής ενάσκησης των εξουσιών με τις οποίες περιβάλλονται οι Καθ' ων η Αίτηση και κατ' εφαρμογή των αρχών του διοικητικού δικαίου, και λήφθηκε κατόπιν δέουσας έρευνας, αφού αξιολογήθηκαν όλα τα σχετικά γεγονότα και στοιχεία της υπόθεσης, είναι δε επαρκώς και δεόντως αιτιολογημένη. Όσον αφορά το επίδικο πλαίσιο των γεγονότων, η συνήγορος των Καθ' ων η Αίτηση παραπέμπει στην Ένσταση των Καθ' ων η Αίτηση και τα επισυνημμένα σε αυτήν Παραρτήματα, καθώς επίσης και στα όσα περιέχονται στο σχετικό διοικητικό φάκελο. Επιπλέον, η συνήγορος των Καθ' ων η Αίτηση υποστήριξε πως το βάρος απόδειξης του αιτήματός της, το φέρει η ίδια η Αιτήτρια, η οποία δεν κατάφερε να το αποσείσει.
Ενόψει των θέσεων που έχουν προβληθεί στις αγορεύσεις των διαδίκων, θα εξετάσω πρώτα τον ισχυρισμό των συνηγόρων της Αιτήτριας ότι η επίδικη απόφαση πάσχει λόγω αναρμοδιότητας του οργάνου που την εξέδωσε. Οι ευπαίδευτοι συνήγοροι της Αιτήτριας ισχυρίζονται ότι υπάρχει παράβαση τύπου καθότι ελλείπουν τα στοιχεία καθορισμού του οργάνου που εξέδωσε την απόφαση, αφού (κατ’ ισχυρισμό των συνηγόρων της Αιτήτριας) δεν υπογράφεται από κάποιον από τους εξουσιοδοτημένους από τον Υπουργό Εσωτερικών λειτουργούς, ενώ ούτε υπάρχει υπογραφή, παρά μόνο σφραγίδα με το όνομα του λειτουργού που ενέκρινε την εισηγητική έκθεση, και ούτε υπάρχει ρητή εξουσιοδότηση προς το εν λόγω πρόσωπο από τον Υπουργό Εσωτερικών.
Βασική προϋπόθεση για να είναι μια διοικητική πράξη έγκυρη είναι η νόμιμη υπόσταση του οργάνου που την εκδίδει (βλ. άρθρο 15 του Ν. 158(Ι)/1999). Η αρμοδιότητα ενός διοικητικού οργάνου καθορίζεται από το Σύνταγμα ή από το νόμο ή από τη κανονιστική ή διοικητική πράξη που εκδίδεται κατ' εξουσιοδότηση νόμου (βλ. άρθρο 17(2) του Ν. 158(Ι)/99). Η διοικητική αρμοδιότητα πρέπει να ασκείται από το όργανο στο οποίο έχει ανατεθεί από το νόμο (βλ. άρθρο 17(6) του Ν. 158(Ι)/99) και μπορεί να μεταβιβαστεί ολικά ή μερικά η άσκηση εξουσίας από ένα όργανο όταν υπάρχει ρητή διάταξη του νόμου που να το επιτρέπει (βλ. άρθρο 17(4) του Ν. 158(Ι)/99). Μόνο το όργανο στο οποίο μεταβιβάζονται οι αρμοδιότητες δύναται να ασκήσει τις αρμοδιότητες που του έχουν ανατεθεί ρητώς σύμφωνα με το σχετικό νομικό πλαίσιο (βλ. Μιχάλης Ευαγγέλου ν Δημοκρατία (2009) 4 ΑΑΔ 836).
Την εξουσία για έκδοση αποφάσεων επί αιτημάτων διεθνούς προστασίας έχει ο Προϊστάμενος της Υπηρεσίας Ασύλου, σύμφωνα με τον περί Προσφύγων Νόμο. Οι εξουσίες και τα καθήκοντά του μπορούν να ασκηθούν και από άλλο αρμόδιο λειτουργό της Υπηρεσίας Ασύλου που εξουσιοδοτείται από τον Υπουργό Εσωτερικών, αφού ως προβλέπεται από το άρθρο 2 του περί Προσφύγων Νόμου: «"Προϊστάμενος" σημαίνει αρμόδιο λειτουργό ο οποίος προΐσταται της Υπηρεσίας Ασύλου και περιλαμβάνει οποιοδήποτε άλλο αρμόδιο λειτουργό της εν λόγω Υπηρεσίας που εξουσιοδοτείται από τον Υπουργό, για να ασκεί όλες ή οποιεσδήποτε από τις εξουσίες ή να εκτελεί όλα ή οποιαδήποτε από τα καθήκοντα του Προϊσταμένου».
Στην παρούσα υπόθεση, όπως παραδέχονται και οι συνήγοροι της Αιτήτριας, υφίστανται εξουσιοδοτήσεις του Υπουργού Εσωτερικών σε συγκεκριμένους λειτουργούς ώστε να ασκούν καθήκοντα του Προϊσταμένου, αντίγραφα των οποίων έχουν επισυναφθεί στην Ένσταση των Καθ' ων η Αίτηση (Παράρτημα 4) και βρίσκονται κατατεθειμένα ως ερυθρά 28-26 στον διοικητικό φάκελο – Τεκμήριο Α. Ως προκύπτει από την κατ’ εξουσιοδότηση έγκριση της εισηγητικής έκθεσης (βλ. ερυθρό 178 του διοικητικού φακέλου), την επίδικη απόφαση έλαβε ο κ. Αγρότης (όπου πέραν της σφραγίδας με το όνομά του, υπάρχει ημερομηνία λήψης της απόφασης καθώς και σχετική μονογραφή δίπλα από την εν λόγω ημερομηνία και πάνω από την εν λόγω σφραγίδα του ονόματός του), ο οποίος εξουσιοδοτείται ρητώς από τον Υπουργό Εσωτερικών ώστε να εκδίδει αποφάσεις επί αιτημάτων διεθνούς προστασίας (βλ. ερυθρό 28 του διοικητικού φακέλου). Η εξουσιοδότηση αυτή φέρει ημερομηνία 24 Φεβρουαρίου 2021 και άρα υφίστατο κατά την έκδοση της επίδικης απόφασης στις 26/07/2021, ενώ δεν φαίνεται να έχει ακυρωθεί ή ανακληθεί από τη διοίκηση με οποιονδήποτε τρόπο. Η εγκυρότητά της δε, είναι επιβεβαιωμένη και δεν μεταβάλλεται, εφόσον είναι ο Υπουργός Εσωτερικών που εξουσιοδοτεί λειτουργούς της Υπηρεσίας Ασύλου, βάσει του άρθρου 2 του περί Προσφύγων Νόμου.
Στη σφαίρα του διοικητικού δικαίου λειτουργεί τεκμήριο κανονικότητας των διοικητικών πράξεων (βλ. Kousoulides v. Republic (1967) 3 C.L.R. 438, Hji Michael and Others v. Republic (1972) 3 C.L.R. 246 και Kolokotroni v. Republic (1980) 3 C.L.R. 419). Το βάρος ανατροπής ή κάμψης του τεκμηρίου το φέρει ο αιτητής. Κανένα στοιχείο δεν παρουσιάστηκε στο Δικαστήριο, ούτε και κατά τις διευκρινήσεις, που να κλονίζει το τεκμήριο της νομιμότητας και κανονικότητας της διοικητικής πράξης και την εγκυρότητα της πιο πάνω εξουσιοδότησης του Υπουργού Εσωτερικών προς τον κ. Αγρότη, ο οποίος εξέδωσε την επίδικη απόφαση, και για τους λόγους που προανέφερα, απορρίπτω τους ισχυρισμούς των συνηγόρων της Αιτήτριας περί αναρμοδιότητας του προσώπου που έλαβε την επίδικη απόφαση.
Όσον αφορά τον λόγο ακύρωσης περί του ότι παραβιάστηκε το δικαίωμα της Αιτήτριας στην χρηστή διοίκηση λόγω παράλειψης της Διοίκησης να την ενημερώσει για τα βασικά της δικαιώματα και τη διαδικασία εξέτασης του αιτήματός της, παρατηρώ ότι ο ισχυρισμός αυτός δεν ευσταθεί. Από το πρακτικό της συνέντευξης προκύπτει ότι ήδη από το πρώτο στάδιο αυτής επεξηγήθηκε στην Αιτήτρια λεπτομερώς η διαδικασία (αντικείμενα εξέτασης της αίτησης μέσω της συνέντευξης, συνθήκες για τη συνέντευξη και εμπιστευτικότητα, υποχρεώσεις της Αιτήτριας κατά τη συνέντευξη, ζητήματα διερμηνείας, περαιτέρω/επόμενα στάδια της διαδικασίας εξέτασης της αίτησης, καθώς και το δικαίωμα προσφυγής ενώπιον του Δ.Δ.Δ.Π. και η σχετική προθεσμία αυτής – βλ. ερυθρό 24 του διοικητικού φακέλου). Ακολούθως, δόθηκε η δυνατότητα στην Αιτήτρια να εκφράσει (τυχόν) απορίες για όσα της επεξηγήθηκαν και εκείνη δήλωσε πως ουδεμία ερώτηση είχε σχετικά με αυτά (βλ. ερυθρό 24). Επίσης, παρατηρείται ότι στην τελευταία σελίδα του πρακτικού της εν λόγω συνέντευξης, η Αιτήτρια επιβεβαίωσε με την υπογραφή της ότι κατανοεί όλες τις πληροφορίες που της παρατέθηκαν σχετικά με τις διαδικασίες ασύλου, τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις της (βλ. ερυθρό 18 του διοικητικού φακέλου). Περαιτέρω, παρατηρείται ότι η Αιτήτρια είχε πρόσβαση σε δικηγόρο (συγκεκριμένα) από πριν την υποβολή της αίτησης της για διεθνή προστασία (βλ. ερυθρό 7 του διοικητικού φακέλου). Συνεπώς, και δεδομένου ότι καμία δικονομική ή ουσιαστική βλάβη δεν προβλήθηκε εκ μέρους της Αιτήτριας, ο εν λόγω λόγος ακύρωσης απορρίπτεται.
Σχετικά δε, με τα όσα προβάλλουν οι συνήγοροι της Αιτήτριας αναφορικά με ζητήματα που προκύπτουν με τη γνωστοποίηση της επίδικης απόφασης στην Αιτήτρια (βλ. παρ. ΣΤ., σελ. 6, στην Γραπτή Αγόρευση Αιτήτριας), αυτά απορρίπτονται στην ολότητά τους καθότι η επίδικη απόφαση κοινοποιήθηκε στις 23/09/2021 στην Αιτήτρια μέσω της απορριπτικής επιστολής της Υπηρεσίας Ασύλου ημερ. 21/09/2021 (μαζί με την αιτιολόγηση της εν λόγω απόφασης), όπου επεξηγήθηκε στην Αιτήτρια με τη βοήθεια διερμηνέα το περιεχόμενο στη μητρική της γλώσσα (βλ. ερυθρά 180-179 του διοικητικού φακέλου), στα πλαίσια που προνοεί το άρθρο 18, εδάφια (7) και (7Ε), του περί Προσφύγων Νόμου.
Συνακόλουθα, όσον αφορά τα περί μεροληπτικής απόφασης από μέρους της Διοίκησης (βλ. παρ. Ε., σελ. 4-5, στην Γραπτή Αγόρευση Αιτήτριας), αρχικά, θα αναφέρω ότι εν λόγω ισχυρισμός δεν δικογραφείται, ενώ τίθεται επιγραμματικά στην αγόρευση της Αιτήτριας και δεν μπορεί να εξεταστεί από το Δικαστήριο αφού η οποιαδήποτε αοριστία ή ασάφεια, επηρεάζει τη νομική βάση των λόγων, με αποτέλεσμα να είναι ανεπίδεκτοι δικαστικής εκτίμησης (βλ. Κυπριακή Δημοκρατία ν. Svetlana Shalaeva (2010) 3 AAΔ 598). Εξάλλου, το άρθρο 4 του περί Προσφύγων Νόμου (με τίτλο ‘Βασικές αρχές για μεταχείριση προσφύγων’), των αρχών του οποίου επικαλούνται παραβίαση οι συνήγοροι της Αιτήτριας, αφορά αιτητές που είναι δικαιούχοι προσφυγικού καθεστώτος ή/και πρόσφυγες, ενώ στην παρούσα υπόθεση, η Διοίκηση καταλήγει πως η Αιτήτρια δεν πληρούσε τις υπό του Νόμου προϋποθέσεις για να αναγνωρισθεί ως πρόσφυγας.
Ισχυρισμοί Αιτήτριας στην Υπηρεσία Ασύλου
Ενόψει και των πιο πάνω, κρίνω σκόπιμο να εξετάσω (ακολούθως) τους υπολιπόντες ισχυρισμούς που προέβαλαν οι ευπαίδευτοι συνήγοροι της Αιτήτριας υπό το πρίσμα των πραγματικών γεγονότων και ισχυρισμών που προώθησε η ίδια η Αιτήτρια καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας εξέτασης του αιτήματός της. Περαιτέρω, στο Δικαστήριο, τέθηκε και προφορικά η θέση του κατά πόσον μεταβάλλεται η όλη αξιολόγηση σε σχέση με την Αιτήτρια, δεδομένης της έκρυθμης κατάστασης που επικρατεί στην Ουκρανία μετά την στρατιωτική εισβολή της Ρωσίας τον Φεβρουάριο του 2022, στοιχείο που αποτελεί δικαστική γνώση αφού είναι τοις πάσης γνωστό. Τονίζεται ότι η προσφυγή και η κυρίως αγόρευση της Αιτήτριας καταχωρήθηκε πριν την ανωτέρω αναγραφόμενη μεταβολή της κατάστασης στην Ουκρανία. Περαιτέρω, σημειώνεται και η θέση της συνηγόρου των Καθ’ων η Αίτηση που προβλήθηκε κατά τις διευκρινήσεις της υπόθεσης στις 17 Νοεμβρίου του 2023, σύμφωνα με την οποία όταν λήφθηκε η επίδικη απόφαση ήταν ορθή αλλά σήμερα, με βάση την κατάσταση που επικρατεί, οι συνθήκες επιτρέπουν να δοθεί συμπληρωματική προστασία στην Αιτήτρια.
Επισημαίνω στο σημείο αυτό ότι το παρόν Δικαστήριο έχει την εξουσία να προβαίνει σε έλεγχο, εκτός της νομιμότητας, και της ορθότητας κάθε προσβαλλόμενης απόφασης, εξετάζοντας πλήρως και από τούδε και στο εξής τα γεγονότα και τα νομικά ζητήματα που τη διέπουν, και την ανάγκη χορήγησης διεθνούς προστασίας σύμφωνα με τις διατάξεις του περί Προσφύγων Νόμου. [βλ. άρθρο 11(3) του περί της Ίδρυσης και Λειτουργίας Διοικητικού Δικαστηρίου Διεθνούς Προστασίας Νόμου του 2018 (Ν. 73(Ι)/2018)]
Δεδομένων των πιο πάνω, κρίνω σκόπιμη την παράθεση αρχικά των ισχυρισμών της Αιτήτριας, ως αυτοί προβλήθηκαν καθ' όλη τη διαδικασία εξέτασης του αιτήματός της και οι οποίοι συμπεριλαμβάνονται στο περιεχόμενο του διοικητικού φακέλου.
Κατά την καταγραφή της αίτησης της για διεθνή προστασία, η Αιτήτρια δήλωσε ότι εγκατέλειψε τη χώρα καταγωγής της και δεν μπορεί να επιστρέψει αφού απειλείται η ζωή της λόγω προβλημάτων στη χώρα της (βλ. ερυθρό 12 του διοικητικού φακέλου).
Κατά τη συνέντευξή της ενώπιον της αρμόδιας λειτουργού της Υπηρεσίας Ασύλου (βλ. ερυθρά 25-18 του διοικητικού φακέλου – εφεξής «Δ.Φ.»), η Αιτήτρια δήλωσε ότι εγκατέλειψε τη χώρα καταγωγής της επικαλούμενη τις διαμάχες που είχαν ξεκινήσει περί το έτος 2014-2015, αναφέροντας ότι στην πόλη όπου διέμενε υπήρχε στρατός στους δρόμους και ακούγονταν πυροβολισμοί, ενώ παράλληλα, είπε ότι ο κόσμος φοβάται να βγει έξω, ειδικότερα τις νύχτες, λόγω του στρατού (βλ. ερ. 20, σημείο 1Χ, του Δ.Φ.).
Σε ερώτηση της αρμόδιας λειτουργού σχετικά με το ποιο είναι το πρόβλημα/κίνδυνος που υπάρχει εάν μετακινηθεί σε κάποια άλλη πόλη της χώρας της, η Αιτήτρια ισχυρίστηκε ότι στην Ουκρανία υπάρχουν παντού διαδηλώσεις (βλ. ερ. 20, σημείο 5Χ, του Δ.Φ.). Όταν της τέθηκε παρόμοια ερώτηση, συγκεκριμένα κατά πόσο θα μπορούσε να μετοικήσει για να ζήσει στο Κίεβο, η Αιτήτρια αποκρίθηκε πως εκεί υπάρχουν πολιτικά προβλήματα, καθώς και οπλοφορία και διαμάχες (βλ. ερ. 20, σημείο 6Χ, του Δ.Φ.), ενώ ισχυρίστηκε επίσης πως η Ουκρανία δεν αποτελεί ασφαλή χώρα (βλ. ερ. 20, σημείο 7Χ, του Δ.Φ.). Κληθείσα να διευκρινίσει τους λόγους για τους οποίους υπέβαλε αίτηση για διεθνή προστασία, αφού ανέφερε προηγουμένως ότι την είχαν συμβουλεύσει για να το πράξει αυτό ώστε να μπορεί να παραμείνει στην Κύπρο, η Αιτήτρια δήλωσε ότι ταξίδευε για αρκετά χρόνια και ουδέποτε είχε επισκεφθεί έκτοτε την πόλη καταγωγής της, ενώ όταν ήρθε στην Κύπρο, προσπάθησε να βρει δουλειά με άδεια εργασίας και τότε την συμβούλευσαν να αιτηθεί διεθνούς προστασίας (βλ. ερ. 20 του Δ.Φ.). Ερωτηθείσα κατά πόσο είχε οποτεδήποτε συλληφθεί ή κρατηθεί στην χώρα καταγωγής της για οποιοδήποτε λόγο, η Αιτήτρια απάντησε αρνητικά (βλ. ερ. 20, σημείο 2Χ, του Δ.Φ.). Σε άλλη ερώτηση της αρμόδιας λειτουργού, αναφορικά με το ποιες θα είναι οι συνέπειες σε περίπτωση που επιστρέψει στη χώρα καταγωγής της, η Αιτήτρια είπε πως σε τέτοια περίπτωση δεν θα πάει πίσω στη χώρα της αλλά θα αναγκαστεί και πάλι να πάει κάπου αλλού, επικαλούμενη φόβο για διαμονή της στη χώρα της λόγω του ότι ο στρατός προβαίνει σε πυροβολισμούς εκεί (βλ. ερ. 20, σημείο 3Χ, του Δ.Φ.). Ερωτηθείσα κατά πόσο συνέβη οτιδήποτε προσωπικά στην ίδια, η Αιτήτρια απάντησε αρνητικά, ενώ αναφέρθηκε σε κάποιο γεγονός σχετικά με τον πατριό της, τον οποίο σταμάτησαν (στρατιώτες) καθοδόν προς την εργασία του που ήταν εκτός της πόλης, κατάσχοντας το αυτοκίνητο του (βλ. ερ. 20, σημεία 1Χ και 8Χ, του Δ.Φ.).
Κληθείσα κατά την κατάληξη της συνέντευξής της στην Υπηρεσία Ασύλου να εξηγήσει τα όσα κατέγραψε στην αρχική της αίτηση για διεθνή προστασία και συγκεκριμένα από ποιους απειλείται η ζωή της, η Αιτήτρια διευκρίνισε πως εννοεί ότι οι στρατιωτικές πράξεις είναι που απειλούν τη ζωή της (βλ. ερ. 19 του Δ.Φ.). Τέλος, η αρμόδια λειτουργός επανέλαβε το ερώτημα κατά πόσο θα μπορούσε να επιλέξει να πάει σε μια άλλη πόλη στη χώρα της, στο οποίο η Αιτήτρια αποκρίθηκε πως η κατάσταση είναι παντού η ίδια και παντού υπάρχουν συγκρούσεις (βλ. ερ. 19 του Δ.Φ.).
Εισηγητική έκθεση – Απόφαση της Υπηρεσίας Ασύλου
Οι πιο πάνω ισχυρισμοί της Αιτήτριας εξετάστηκαν ενδελεχώς από την αρμόδια λειτουργό της Υπηρεσίας Ασύλου, ως φαίνεται αναλυτικά στην έκθεση/εισήγησή της, στην οποία γίνονται παραπομπές στο περιεχόμενο της προφορικής συνέντευξης της Αιτήτριας. Ως καταγράφεται στην εν λόγω έκθεση/εισήγηση, η αρμόδια λειτουργός εντόπισε δύο βασικούς ισχυρισμούς στη βάση των δηλώσεων της Αιτήτριας (βλ. ερυθρό 177 του διοικητικού φακέλου). Κατόπιν ανάλυσης των δεδομένων όσον αφορά την ταυτότητα και χώρα καταγωγής της Αιτήτριας (Βασικός Ισχυρισμός 1), η αξιοπιστία της Αιτήτριας κρίθηκε ως ικανοποιητική με βάση τα όσα σχετικά δήλωσε, τα οποία επιβεβαιώθηκαν και από εξωτερικές πηγές, και ως εκ τούτου, έγιναν αποδεκτά (βλ. ερυθρά 177-176 του διοικητικού φακέλου).
Αναφορικά με τον ισχυρισμό της ως προς το ότι εγκατέλειψε τη χώρα καταγωγής της και δεν επιθυμεί να επιστρέψει λόγω της ανασφαλούς κατάστασης που επικρατούσε στην Μαριούπολη (τόπος συνήθους διαμονής της μέχρι το 2014-2015) και στην Ουκρανία γενικότερα (Βασικός Ισχυρισμός 2), λαμβάνοντας υπόψη τις δηλώσεις της Αιτήτριας που περιβάλλουν τον εν λόγω ισχυρισμό, ως επίσης, λαμβάνοντας υπόψη δεδομένα από διάφορες πηγές πληροφόρησης για την (τότε) κατάσταση ασφαλείας στην Ουκρανία (που κάνουν αναφορά στην κρίση στην Ουκρανία που ξεκίνησε με διαμαρτυρίες στο Κίεβο τον Νοέμβριο του 2013, καθώς και σε συγκρούσεις στην ανατολική Ουκρανία μεταξύ ρωσικών αυτονομιστικών δυνάμεων και του ουκρανικού στρατού, που ξεκίνησαν τον Απρίλιο του 2014, με κλιμάκωση της βίας από τις εν λόγω συγκρούσεις κατά το 2018, η όποια έπειτα περιορίστηκε σε σποραδικές/μειωμένες συγκρούσεις στα ρωσο-ουκρανικά σύνορα, όμως η κατάσταση ειδικότερα στις περιοχές μεταξύ άλλων του Donetsk, όπου βρίσκεται και η Μαριούπολη, συνέχιζε να θεωρείται εμπόλεμη), η αρμόδια λειτουργός έκανε αποδεκτό και αυτό τον ισχυρισμό της Αιτήτριας (βλ. ερυθρά 176-174 του διοικητικού φακέλου).
Κατά το στάδιο της αξιολόγησης του (μελλοντικού) κινδύνου με βάση τα πιο πάνω ουσιώδη πραγματικά περιστατικά που έγιναν αποδεκτά, λαμβάνοντας υπόψη και τις πληροφορίες/δεδομένα που αναφέρθηκαν κατά την πιο πάνω ανάλυση/αξιολόγηση, διαπιστώθηκε πως υπήρχαν εύλογοι λόγοι να πιστεύεται ότι σε περίπτωση που η Αιτήτρια επιστρέψει στη χώρα καταγωγής της θα αντιμετώπιζε δίωξη ή πραγματικό κίνδυνο σοβαρής βλάβης (βλ. ερυθρό 174 του διοικητικού φακέλου).
Ειδικότερα, κατά το στάδιο της νομικής ανάλυσης, διαφάνηκε πως οι προβαλλόμενοι ισχυρισμοί της Αιτήτριας δεν πληρούσαν τα απαραίτητα υποκειμενικά και αντικειμενικά στοιχεία που να στοιχειοθετούν δικαιολογημένο φόβο δίωξης για κάποιον από τους λόγους που αναφέρονται στο άρθρο 3(1) του περί Προσφύγων Νόμου, αλλά παραπέμπουν σε οικονομικούς λόγους εγκατάλειψης της χώρας καταγωγής που δεν εμπίπτουν στο εν λόγω άρθρο του Νόμου (βλ. ερυθρό 173 του διοικητικού φακέλου).
Περαιτέρω, προχωρώντας σε ανάλυση του κατά πόσο η Αιτήτρια πληροί της προϋποθέσεις για συμπληρωματική προστασία σύμφωνα με το άρθρο 19 του περί Προσφύγων Νόμου, η αρμόδια λειτουργός έκρινε πως δεν συντρέχει οποιοσδήποτε λόγος παραχώρησης καθεστώτος συμπληρωματικής προστασίας στην Αιτήτρια (βλ. ερυθρό 173 του διοικητικού φακέλου). Ειδικότερα, όσον αφορά το άρθρο 15(γ) της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 2011/95/ΕΕ (αντίστοιχο άρθρο 19(2)(γ) του περί Προσφύγων Νόμου), η αρμόδια λειτουργός έλαβε υπόψη πληροφορίες από εξωτερικές πηγές σχετικά με την κατάσταση που επικρατούσε (τότε), συγκεκριμένα αναφορικά με τις βασικές εξελίξεις σε σχέση με τα ανθρώπινα δικαιώματα (περιλαμβανομένης της ανθρωπιστικής κατάστασης και τα περιστατικά βίας και ασφάλειας) στην Ουκρανία συμπεριλαμβανομένων και των ανατολικών ρωσόφωνων επαρχιών (βλ. ερυθρά 170-168 του διοικητικού φακέλου). Ως κατέγραψε η αρμόδια λειτουργός, τα δεδομένα που αφορούν την κατάσταση που επικρατούσε συγκεκριμένα στην περιφέρεια Donetsk (τόπος συνήθους διαμονής της Αιτήτριας μέχρι το 2014-2015), με βάση και τη σχετική νομολογία από αποφάσεις του ΔΕΕ, καταδείκνυαν ότι στην εν λόγω περιφέρεια υφίστατο κατάσταση ένοπλης σύρραξης, το αποτέλεσμα της οποίας δημιουργεί συνθήκες με διάφορα περιστατικά πράξεων αδιακρίτως ασκούμενης βίας (βλ. ερυθρά 171-170 του διοικητικού φακέλου).
Εντούτοις, σύμφωνα με σχετική νομολογία του ΔΕΕ αναφορικά με την έννοια της «σοβαρής και προσωπικής απειλής» και λαμβάνοντας υπόψη τις προσωπικές περιστάσεις και το ατομικό προφίλ της Αιτήτριας, διαπιστώθηκε ότι δεν δημιουργούνται οι προϋποθέσεις ώστε να υπάρχουν εύλογοι λόγοι να πιστεύεται ότι η Αιτήτρια, σε περίπτωση επιστροφής της στην περιφέρεια Donetsk, θα υποστεί σοβαρή και προσωπική απειλή λόγω της παρουσίας της και μόνο στη συγκεκριμένη περιοχή όπου αναμένεται να επιστρέψει (βλ. ερυθρά 167-166 του διοικητικού φακέλου). Κατ’ επέκταση, λαμβάνοντας υπόψη τα πιο πάνω, η αρμόδια λειτουργός κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η Αιτήτρια, σε περίπτωση επιστροφής στη χώρα καταγωγής της, δεν αναμένεται να αντιμετωπίσει πραγματικό κίνδυνο να υποστεί σοβαρή βλάβη υπό τη μορφή σοβαρής και προσωπικής απειλής κατά της ζωής ή της σωματικής ακεραιότητας λόγω αδιάκριτης άσκησης βίας σε καταστάσεις διεθνούς ή εσωτερικής ένοπλης σύρραξης (βλ. ερυθρό 172 του διοικητικού φακέλου).
Θέσεις των διαδίκων – Προσωρινή προστασία
Σημειώνεται επίσης η θέση των Καθ’ων η Αίτηση ότι στις 22/05/2023 η Αιτήτρια υπέβαλε αίτημα για προσωρινή προστασία, αλλά δεν της χορηγήθηκε αφού δεν ενέπιπτε στις περιπτώσεις για τις οποίες δύναται να εφαρμοστεί η προσωρινή προστασία ενόψει του ότι διέμενε ήδη στην Δημοκρατία όταν ξεκίνησε ο πόλεμος στην Ουκρανία, και με βάση αυτά τα δεδομένα θα μπορούσε να τύχει χορήγησης καθεστώτος συμπληρωματικής προστασίας (βλ. ερυθρά 217-216 του διοικητικού φακέλου).
Ακολούθως, κατά τις διευκρινήσεις ενώπιον του Δικαστηρίου ημερ. 17/11/2023, όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω, η συνήγορος των Καθ’ ων η Αίτηση παραδέχτηκε ότι μπορεί να παραχωρηθεί καθεστώς συμπληρωματικής προστασίας στην Αιτήτρια. Από την πλευρά της Αιτήτριας, η συνήγορος της προέβαλε ότι η Αιτήτρια αντιμετώπισε ήδη διάφορες δυσκολίες και ζητήματα με την κατάσταση που επικρατούσε στην Μαριούπολη όταν η ίδια αποχώρησε από την χώρα της, ενώ υποστήριξε ότι η Αιτήτρια ήρθε στην Κύπρο για να βρει καλύτερες συνθήκες και να αποφύγει τα όσα συμβαίνουν πλέον στη χώρα της, τα οποία είναι επικίνδυνα και αιματηρά.
Ανεξαρτήτως των πιο πάνω, για σκοπούς σαφήνειας και πληρότητας, αναφέρεται πως σχετικά με την παραχώρηση καθεστώτος ‘προσωρινής προστασίας’ (βλ. άρθρο 20 του περί Προσφύγων Νόμου), παρατηρείται ότι οι εν λόγω πρόνοιες του Νόμου αφορούν μόνο συγκεκριμένες περιπτώσεις/κατηγορίες ατόμων, που στην παρούσα περίπτωση (ήτοι, υπηκόων της Ουκρανίας) περιορίζονται στα άτομα που εμπίπτουν στις κατηγορίες προσώπων στις οποίες αναφέρεται η απόφαση του Συμβουλίου της ΕΕ ημερ. 04/03/2022 (Εκτελεστική Απόφαση (ΕΕ) 2022/382) που λήφθηκε σύμφωνα με τις διατάξεις της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 2001/55/ΕΚ[1]. Επιγραμματικά, αναφέρεται ότι κατ’ αρχήν δεν δικαιούνται προσωρινή προστασία: «Ουκρανοί υπήκοοι, οι οποίοι διέμεναν στην Ουκρανία και εκτοπίστηκαν από την Ουκρανία πριν από τις 24 Φεβρουαρίου 2022 ή βρέθηκαν εκτός Ουκρανίας πριν από την εν λόγω ημερομηνία (λόγω εργασίας, σπουδών, διακοπών, οικογενειακών ή ιατρικών επισκέψεων ή για άλλους λόγους)»[2]. Σε τέτοιες δε, περιπτώσεις ατόμων που δεν τους καλύπτει το πεδίο εφαρμογής της εν λόγω προσωρινής προστασίας, όπως η Αιτήτρια, υφίσταται το δικαίωμα τους να υποβάλουν αίτηση για διεθνή προστασία εφόσον επισημαίνεται στην Εκτελεστική Απόφαση (ΕΕ) 2022/382 πως σύμφωνα με τη σχετική πληροφόρηση, «το καθεστώς διεθνούς προστασίας είναι ανεξάρτητο από την προσωρινή προστασία. Για τη χορήγησή του ακολουθείται διαφορετική διαδικασία ενώπιον των αρμόδιων εθνικών αρχών στη χώρα της ΕΕ και το αποτέλεσμα καθορίζεται από την προσωπική [.] κατάσταση [του αιτητή]»)[3].
Επικαιροποιημένη κατάσταση ασφαλείας στην χώρα καταγωγής της Αιτήτριας
Παρατηρείται καταρχάς ότι η Αιτήτρια εγκατέλειψε τη χώρα της το 2014-2015, προβάλλοντας ως αιτία τη διαμάχη που ξεκίνησε τότε μεταξύ των αυτονομιστών στις ανατολικές, κυρίως ρωσόφωνες, επαρχίες της Ουκρανίας και του κρατικού στρατού της χώρας, που έπειτα εξελίχθηκε σε εσωτερική ένοπλη σύρραξη. Έκτοτε, η τελευταία φορά που επέστρεψε στη χώρα της ήταν κατά τον Μάρτιο του 2020, και προκύπτει ότι η Αιτήτρια έζησε κατά διαστήματα σε διάφορες χώρες, μεταξύ άλλων και στη Μόσχα όπου κατοικούν συγγενείς του πατέρα της (βλ. ερυθρό 20 του διοικητικού φακέλου). Επίσης, πέραν των περιπτώσεων όπου, για σκοπούς έκδοσης βίζας, η Αιτήτρια επέστρεφε και διέμενε για κάποιο διάστημα στη χώρα καταγωγής της, διαφαίνεται ότι η Αιτήτρια επέστρεψε στη χώρα της μέχρι την έκδοση του διαβατηρίου της, συγκεκριμένα τον Απρίλιο του 2018 (βλ. σχετικά, ερυθρό 6 του διοικητικού φακέλου).
Σύμφωνα δε, με το Εγχειρίδιο της EASO σχετικά με τη δικαστική ανάλυση του Άρθρου 15(γ) της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 2011/95/ΕΕ[4]: «Όταν αποφασίζεται η τοποθεσία της περιοχής καταγωγής ενός αιτούντος ως προορισμός επιστροφής, απαιτείται η εφαρμογή προσέγγισης βασισμένης στα πραγματικά περιστατικά όσον αφορά την περιοχή του τελευταίου τόπου διαμονής και την περιοχή συνήθους διαμονής [βλ. Bundesverwaltungsgericht (Γερμανία), απόφαση της 31ης Ιανουαρίου 2013, 10 C 15.12, σκέψη 14].». Εν προκειμένω, παρατηρείται ότι η τελευταία περιοχή διαμονής της Αιτήτριας στη χώρα καταγωγής της (που αν και προσωρινή, φαίνεται ότι ήταν συχνά επαναλαμβανόμενη), ήταν εκτός της πόλης συνήθους διαμονής της (ήτοι της Μαριούπολης της περιφέρειας Donetsk).
Στο σημείο αυτό, επισημαίνεται ότι, στα πλαίσια του δικαιώματος πραγματικής προσφυγής ενώπιον δικαστηρίου, ως προβλέπεται και από το άρθρο 46(3) της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 2013/32/ΕΕ, το Δικαστήριο ενώπιον του οποίου προσβάλλεται η απόφαση επί της αίτησης διεθνούς προστασίας, έχει υποχρέωση να πραγματοποιεί «πλήρη και ex nunc εξέταση τόσο των πραγματικών όσο και των νομικών ζητημάτων, ιδίως, κατά περίπτωση, εξέταση των αναγκών διεθνούς προστασίας σύμφωνα με την οδηγία 2011/95/ΕΕ». Στο πλαίσιο αυτό, η έκφραση ‘ex nunc’ αναδεικνύει την υποχρέωση του δικαστή, κατά την εκτίμηση που πραγματοποιεί, να λαμβάνει υπόψη τυχόν νέα στοιχεία τα οποία έχουν προκύψει μετά την έκδοση της απόφασης που αποτελεί το αντικείμενο της προσφυγής. Περαιτέρω, η χρήση του επιθέτου «πλήρης» στο άρθρο 46, παράγραφος 3, της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 2013/32/ΕΕ επιβεβαιώνει ότι ο δικαστής οφείλει να εξετάζει τόσο τα στοιχεία που έλαβε ή θα μπορούσε να λάβει υπόψη η αποφαινόμενη αρχή όσο και τα στοιχεία που αφορούν το διάστημα μετά την έκδοση της απόφασης της αρχής αυτής (βλ. σχετικά και την απόφαση του ΔΕΕ C-585/16, Serin Alheto, ημερ. 25/07/18).
Κατά την αξιολόγηση του κινδύνου, είναι δυνατόν το Δικαστήριο να συγκεντρώσει σχετικά υλικά αυτεπαγγέλτως. Το άρθρο 4(3) της Οδηγίας 2011/95/ΕΕ σχετικά με τις απαιτήσεις για την αναγνώριση των υπηκόων τρίτων χωρών ή των απάτριδων ως δικαιούχων διεθνούς προστασίας, για ένα ενιαίο καθεστώς για τους πρόσφυγες ή για τα άτομα που δικαιούνται επικουρική προστασία και για το περιεχόμενο της παρεχόμενης προστασίας (αναδιατύπωση) επιτάσσει να λαμβάνονται υπόψη «όλα τα συναφή στοιχεία που σχετίζονται με τη χώρα καταγωγής». Επίσης, το παρόν Δικαστήριο έχει πρόσβαση στις πληροφορίες που αναφέρονται στην παράγραφο (α) του εδαφίου (7Α) του άρθρου 18 του περί Προσφύγων Νόμου, οι οποίες είναι απαραίτητες για την εκπλήρωση των καθηκόντων του (βλ. άρθρο 11(7) του περί Ίδρυσης και Λειτουργίας Διοικητικού Δικαστηρίου Διεθνούς Προστασίας Νόμου του 2018 (73(I)/2018))
Περαιτέρω, η αρχή να λάβει το Δικαστήριο πληροφορίες proprio motu έχει παγιωθεί και στη νομολογία του ΕΔΔΑ (βλ. αποφάσεις στις υποθέσεις H.L.R. κατά Γαλλίας, προσφυγή αρ. 24573/94 παρ. 37, και Hilal κατά Ηνωμένου Βασιλείου, προσφυγή αρ. 45276/99 παρ. 60, Hirsi Jamaa κ.α.κατά Ιταλίας [GC], No. 27765/09, παρ. 116).
Ως προς το γενικό πλαίσιο της κατάστασης στην Ουκρανία από έρευνα του Δικαστηρίου έχουν ανευρεθεί οι ακόλουθες πληροφορίες:
Σε πρόσφατη έκθεση των Ηνωμένων Εθνών για την Ουκρανία καταγράφονται τα ακόλουθα[5]:
Αρχικά, μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία κατά το 2014 και της έναρξης ακολούθως των εχθροπραξιών σε περιοχές εντός των περιφερειών Donetsk και Luhansk, η Ουκρανία ενεπλάκη σε ενεργή και χαμηλής έντασης σύγκρουση που περιορίστηκε στις ανατολικές περιοχές της χώρας. Παράλληλα, ξεκίνησαν ειρηνευτικές συνομιλίες, εντούτοις αυτές δεν τελεσφόρησαν, ενώ υπήρξαν αρκετές συμφωνίες κατάπαυσης του πυρός που όμως διήρκησαν για πολύ λίγο. Ακολούθως, οι αυτονομιστές που κατείχαν τον έλεγχο της αυτοανακηρυγμένης (μη διεθνώς αναγνωρισμένης) «Λαϊκής Δημοκρατίας του Donetsk» και «Λαϊκής Δημοκρατίας του Luhansk», συνέχισαν την πολιτιστική, πολιτική και οικονομική ενσωμάτωση των εν λόγω περιοχών στην Ρωσική Ομοσπονδία, ενώ η ουκρανική κυβέρνηση συνέχισε να προσανατολίζεται προς την ευρω-ατλαντική κοινότητα.
Περί τον Φεβρουάριο του 2022 η Ρωσική Ομοσπονδία αναγνώρισε τις δύο πιο πάνω ‘αυτοανακηρυγμένες περιοχές’ της Ουκρανίας και ταυτόχρονα, η Ρωσία ξεκίνησε επιχειρήσεις στις εν λόγω περιοχές, δηλώνοντας ως πρόθεση της να προστατεύσει τους πολίτες του Donbas (το ‘Donbas’ είναι η περιοχή που αποτελείται από τις περιφέρειες Donetsk και Luhansk). Τις αμέσως επόμενες ημέρες (συγκεκριμένα στις 24 Φεβρουαρίου 2022) η Ρωσία κήρυξε την έναρξη μιας πλήρους κλίμακας ‘ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης’ στην Ουκρανία, επεκτείνοντας την περιοχή των εχθροπραξιών πέρα από τις ανατολικές περιφέρειες. Μέσω αντεπιθέσεων την άνοιξη και το καλοκαίρι του 2022, η Ουκρανία ανέκτησε περίπου το ήμισυ της επικράτειάς της που ήταν προηγουμένως υπό τον στρατιωτικό έλεγχο της Ρωσίας κατά τους πρώτους μήνες του πολέμου. Ωστόσο, τον Σεπτέμβριο του 2022, η Ρωσία παράτυπα προσάρτησε τις περιοχές Donetsk, Luhansk, Kherson και Zaporizhzhia, τις οποίες πλέον θεωρεί ως μέρος της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Στο μεταξύ, το καλοκαίρι του 2023 ξεκίνησε μια αντεπίθεση από μέρους της Ουκρανίας σε μια προσπάθεια να ανακαταλάβει περισσότερα από τα εδάφη της που τελούν υπό τον ρωσικό έλεγχο.
Αναφορικά δε, με την περιοχή που επονομάζεται ‘Donbas’ στην Ουκρανία, από εξωτερικές πηγές διακρίνεται πως αυτή αποτελείται από ολόκληρη την έκταση που εμπίπτει στις περιφέρειες του Donetsk και του Luhansk, ενώ η έκταση στις εν λόγω περιοχές που κατείχαν αρχικά οι ‘ρωσόφωνοι αυτονομιστές του Donbas’, αποτελούσε μέρος της περιοχής εντός των δύο πιο πάνω περιφερειών (που μαζί αποτελούν την περιοχή που είναι γνωστή ως ‘Donbas’) και δεν επεκτεινόταν (αρχικά) σε ολόκληρη την έκταση των εν λόγω δύο περιφερειών (πληροφορικά αναφέρεται ότι η Μαριούπολη, αν και αποτελεί μέρος της περιφέρειας του Donetsk, εντούτοις δεν φαίνεται να εμπίπτει εντός της έκτασης που κατείχαν αρχικά –περί το έτος 2014– οι ‘ρωσόφωνοι αυτονομιστές του Donbas’)[6].
Ως προκύπτει από τις ανωτέρω πληροφορίες, από τον Φεβρουάριο του 2022 που η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία και έκτοτε, οι δύο χώρες βρίσκονται σε μια συνεχιζόμενη ένοπλη σύγκρουση (επί των εδαφών της Ουκρανίας κυρίως στις ανατολικές περιφέρειες). Στα πλαίσια της εν λόγω σύρραξης στην Ουκρανία, πέραν των ζητημάτων ασφαλείας, ειδικότερα στις ανατολικές περιοχές της χώρας, καταγράφονται περιστατικά δυσχερούς μεταχείρισης σε ιδιαίτερες κοινωνικές ομάδες, ως επίσης, περιστατικά βίας και καταχρήσεων, που σχετίζονται με τις εν λόγω συγκρούσεις (βλ. συναφώς, τελευταία έκθεση για τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Ουκρανία[7]).
Γενικότερα δε, όσον αφορά τους βασικούς κινδύνους για την προστασία στην Ουκρανία, σε έγκυρη πηγή καταγράφεται ότι η κατάσταση ασφαλείας επηρεάζεται κυρίως από τις καταστροφές σε υποδομές και κατοικίες, λόγω του πολέμου, με αυτή να χαρακτηρίζεται ως κακή έως πολύ κακή ειδικότερα στις ανατολικές περιοχές της χώρας και σε περιοχές της πρώτης γραμμής των συγκρούσεων[8]. Όσον αφορά τις παραβιάσεις βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η ίδια πηγή καταγράφει ότι ‘οι κύριες παραβιάσεις που αναφέρθηκαν (για το 2023) περιλαμβάνουν κακομεταχείριση, συμπεριλαμβανομένης της λεκτικής ή/και σωματικής επίθεσης και της κλοπής και της ληστείας’, ως επίσης ότι ‘τα αποτελέσματα υποδεικνύουν υψηλά επίπεδα εμπιστοσύνης των φορέων επιβολής του νόμου του κράτους’[9]. Μεταξύ άλλων παραγόντων που επηρεάζονται από τον πόλεμο στην Ουκρανία και αναλύονται στην πιο πάνω πηγή, καταγράφονται επίσης ζητήματα που προκύπτουν σχετικά με τη μετακίνηση/διακίνηση, την εξασφάλιση νομικών εγγράφων καθεστώτος/εγγραφής όσον αφορά την πολιτογράφηση και τις προεκτάσεις/επιπτώσεις του εν λόγω ζητήματος, τις συνθήκες διαβίωσης καθώς και άλλα κοινωνικά ζητήματα[10].
Καθίσταται δε, σαφές, ότι ακόμη και συγκεκριμένα στις ανατολικές περιφέρειες της Ουκρανίας, που τελούν σήμερα υπό την κατοχή και τον έλεγχο του ρωσικού στρατού, οι κατηγορίες ατόμων που ενδέχεται να στοχοποιηθούν αφορούν κυρίως πολιτικά πρόσωπα, άτομα που συντάσσονται ή θεωρούνται ότι συντάσσονται με την κυβέρνηση της Ουκρανίας, ακτιβιστές, ηγέτες/μέλη θρησκευτικών μειονοτήτων, μέλη εθνοτικών μειονοτήτων, μέλη της κοινότητας ΛΟΑΤΚΙ+, ενώ παράλληλα και σε μερικό βαθμό, η κατάσταση έχει επηρεάσει επίσης τους ‘εγκλωβισμένους’ κατοίκους στις υπό κατοχή περιοχές (όπου, πέραν των ανθρωπιστικών ζητημάτων που προκύπτουν από την εμπόλεμη κατάσταση στην περιοχή, η Ρωσία επέβαλε στρατιωτικό καθεστώς/νόμο και κατόπιν καταχρηστικού ‘ελέγχου’ των κατοίκων, προβάλλει απειλές για όσους αρνούνται να αποκτήσουν την ρωσική υπηκοότητα, αποστερώντας τους επίσης ορισμένα δικαιώματα) – βλ. συναφώς, διάφορες εκθέσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα καθώς και εκθέσεις με (γενικότερες) πληροφορίες για την κατάσταση στην Ουκρανία, ειδικότερα στις υπό κατοχή ανατολικές περιοχές της χώρας[11]. Εξάλλου, η πρόσβαση στις (υπό κατοχή) ανατολικές περιοχές της χώρας παρέμεινε ελεγχόμενη/περιορισμένη (προφανώς λόγω της τρέχουσας κατάστασης στο ανατολικό τμήμα της χώρας, κοντά στη ζώνη των συγκρούσεων)[12].
Σύμφωνα δε, με σχετική έκθεση για την ανθρωπιστική κατάσταση στην Ουκρανία, ο πόλεμος στην χώρα συνεχίζει να επηρεάζει σοβαρά τις ζωές των ανθρώπων και να προκαλεί ζημιές στις αστικές υποδομές, προκαλώντας εκκενώσεις από περιοχές της πρώτης γραμμής και οδηγώντας σε ανθρωπιστικές ανάγκες, ωστόσο, παρά τις προκλήσεις, όσοι συμμετέχουν/εμπλέκονται στον τομέα της ανθρωπιστικής βοήθειας συνεχίζουν να παρέχουν βοήθεια σε ολόκληρη την Ουκρανία, συμπεριλαμβανομένων και των περιοχών που βρίσκονται κοντά στην πρώτη γραμμή[13].
Όσον αφορά την κατάσταση στην Ουκρανία, σημειώνεται (ενδεικτικά) ότι το ACAPS κάνει αναφορά (ως συνέχεια των συγκρούσεων μεταξύ των δύο χωρών που είχαν αρχίσει από το 2014) σε κλιμάκωση της ένοπλης σύρραξης μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας περί τον Φεβρουάριο του 2022 όταν η Ρωσία εξαπέλυσε εισβολή πλήρους κλίμακας στην Ουκρανία, οδηγώντας σε μαζικό εκτοπισμό μερικών εκατομμυρίων αμάχων (εντός και εκτός της Ουκρανίας), ως επίσης σε αρκετά αυξημένες ανθρωπιστικές ανάγκες και εκτεταμένες καταστροφές σε υποδομές ζωτικής σημασίας (οι σχετικοί δείκτες του ACAPS αναφορικά με την εμπόλεμη κατάσταση στη χώρα καταδεικνύουν ότι η κρίση επηρεάζει την Ουκρανία σε εθνικό επίπεδο, ενώ κατατάσσουν την εν λόγω σύρραξη σε πολύ ψηλά επίπεδα ως προς τον βαθμό σοβαρότητας της)[14]. Συνακόλουθα, σχετικές αναφορές του RULAC ορίζουν την υφιστάμενη κατάσταση στην Ουκρανία ως κατάσταση διεθνούς (πλέον) ένοπλης σύρραξης, καταγράφοντας επίσης ότι τμήματα του ουκρανικού εδάφους βρίσκονται υπό κατοχή από την Ρωσία[15]. Επίσης, η διαδικτυακή πλατφόρμα CRISIS24 καταγράφει το επίπεδο επικινδυνότητας στην Ουκρανία ως ‘κρίσιμο’[16].
Περαιτέρω, στα πλαίσια των πιο πάνω και πιο συγκεκριμένα όσον αφορά τη γενικότερη κατάσταση στην Ουκρανία, στην προαναφερόμενη πλατφόρμα πληροφόρησης (CRISIS24) καταγράφεται ότι η χώρα βρίσκεται επί του παρόντος σε μείζονος κλίμακας σύγκρουση με τη Ρωσία, ενώ μεγάλες περιοχές της βρίσκονται επί του παρόντος υπό ρωσική κατοχή, συμπεριλαμβανομένων μεγάλων τμημάτων των περιφερειών Luhansk, Donetsk, Zaporizhzhia και Kherson (επιπλέον από τη χερσόνησο της Κριμαίας, την οποία η Ρωσία προσάρτησε παράτυπα στο παρελθόν)[17]. Στην ίδια πηγή αναφέρεται ότι υπάρχουν καθημερινά ένοπλες συγκρούσεις στις περιοχές Luhansk, Donetsk, Zaporizhzhia και Kherson, και η κεντρική κυβέρνηση (της Ουκρανίας) απαγορεύει σε μη εξουσιοδοτημένα άτομα να επισκέπτονται αυτές τις περιοχές[18]. Επίσης, ενώ η άμεση (μετωπική) μάχη συνεχίζει να λαμβάνει χώρα στις προαναφερθείσες περιοχές, τα επεισόδια συγκρούσεων και οι αναταραχές που σχετίζονται με αυτά, συνεχίζουν να επηρεάζουν ολόκληρη τη χώρα (ειδικότερα λόγω των ρωσικών εναέριων επιδρομών/βομβαρδισμών σε μεγάλες πόλεις στις κεντρικές και δυτικές περιοχές της Ουκρανίας)[19].
Περαιτέρω, όσον αφορά την πρόσβαση στην Ουκρανία, στην ίδια πηγή πληροφόρησης αναφέρεται ότι η χώρα βρίσκεται υπό στρατιωτικό νόμο σε εθνικό επίπεδο και επί του παρόντος δεν είναι δυνατή η πρόσβαση στη χώρα μέσω αεροπορικών ή θαλάσσιων οδών, ενώ τα σύνορα της χώρας με ορισμένες γειτονικές χώρες παραμένουν κλειστά (ωστόσο, οι ουκρανοί πολίτες επιτρέπεται να επιστρέψουν στη χώρα)[20]. Ειδικότερα, όλος ο εναέριος χώρος της Ουκρανίας είναι κλειστός για επιβατικές πτήσεις λόγω της εισβολής της Ρωσίας, ως επίσης και τα κύρια λιμάνια της χώρας παραμένουν κλειστά (μόνο ένα λιμάνι παραμένει ανοικτό αλλά η χρήση του είναι περιορισμένη και μόνο για φορτία), έτσι, η πρόσβαση στην Ουκρανία είναι εφικτή (μόνο) δια της χερσαίας οδού και συγκεκριμένα μέσω των σιδηροδρομικών υπηρεσιών (που παραμένουν σε λειτουργία, ωστόσο, υπόκεινται σε διακοπές χωρίς προειδοποίηση)[21]. Επιπλέον, οι ρωσικοί εναέριοι βομβαρδισμοί μεγάλων πόλεων σε κεντρικές και δυτικές περιοχές της Ουκρανίας (με στόχο υποδομές ζωτικής σημασίας) συνεχίζουν να επηρεάζουν το δίκτυο τροφοδοσίας σε όλες τις μεγάλες πόλεις, προκαλώντας συχνές διακοπές στις υπηρεσίες κοινής ωφελείας[22].
Σε άλλη έγκυρη πηγή καταγράφεται ότι η πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία περί τα τέλη του Φεβρουαρίου του 2022 και ο πόλεμος που ακολούθησε, είχαν καταστροφικές επιπτώσεις στους αμάχους και στις περιουσίες τους, καθώς και στις ενεργειακές υποδομές, επισκιάζοντας όλα τα υπόλοιπα ζητήματα που αφορούν τα ανθρώπινα δικαιώματα στη χώρα, ενώ παράλληλα (εντός του 2022 και του 2023), οι ρωσικές δυνάμεις συνέχισαν τους αδιάκριτους και δυσανάλογους βομβαρδισμούς και πυραυλικές επιθέσεις κατά περιοχών άμαχου πληθυσμού, πλήττοντας κτίρια και συγκροτήματα κατοικιών, κρίσιμες υποδομές, καθώς και εγκαταστάσεις της υγείας και της εκπαίδευσης[23] (μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2023, τουλάχιστον περί των 9 600 αμάχων είχαν σκοτωθεί και περισσότεροι από περί των 17 500 τραυματίστηκαν, από την έναρξη της ευρείας κλίμακας εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, ενώ εκατομμύρια άλλοι αναγκάστηκαν να διαφύγουν στο εξωτερικό ή εκτοπίστηκαν στο εσωτερικό της χώρας[24]).
Αναφορικά με τις ανθρώπινες απώλειες από τον πόλεμο στην Ουκρανία, ενδεικτικά αναφέρεται ότι, ως καταγράφεται σε έκθεση των ΗΕ, εντός του Νοεμβρίου του 2023 ο αριθμός των αμάχων θυμάτων παρέμεινε υψηλός με τουλάχιστον 461 πολίτες να έχουν σκοτωθεί ή τραυματιστεί, ενώ οι περισσότερες απώλειες αμάχων (86 τοις εκατό) και οι ζημιές σε εκπαιδευτικές και ιατρικές εγκαταστάσεις (76 τοις εκατό) σημειώθηκαν στις ελεγχόμενες από την κυβέρνηση της Ουκρανίας περιοχές[25]. Επίσης, ενώ η πλειονότητα των απωλειών αμάχων συνέχισε να σημειώνεται σε περιοχές κοντά στην πρώτη γραμμή, από βομβαρδισμούς και πυραυλικές επιθέσεις, κατά τον Νοέμβριο του 2023 έγιναν συχνές επιχειρήσεις επιθέσεων εναντίων στόχων σε κατοικημένες περιοχές, σε εδάφη που ελέγχονται από την κυβέρνηση της Ουκρανίας σε ολόκληρη τη χώρα[26]. Τέλος, καταγράφεται ότι οι συνεχιζόμενες επιθέσεις σε κατοικημένες περιοχές θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε αυξημένη βλάβη στους πολίτες της χώρας[27].
Στην τελευταία έκθεση του UN Office for the Coordination of Humanitarian Affairs (OCHA) σχετικά με την κατάσταση ασφαλείας στην Ουκρανία σημειώνεται ότι από τον Ιανουάριο έως τον Μάρτιο, η ανθρωπιστική κατάσταση στην Ουκρανία συνέχισε να βαθαίνει. Τα κύματα επιθέσεων είχαν καταστροφικό αντίκτυπο στους αμάχους και οι ζωτικές υπηρεσίες διακόπηκαν για εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους σε ολόκληρη τη χώρα στο αποκορύφωμα του χειμώνα. Από την αρχή του έτους έως τον Μάρτιο του 2024, άνθρωποι σε όλη την Ουκρανία –Χάρκοβο, Χερσώνα, Κίεβο, Λβιβ, Μικολάιβ, Οδησσό, Ζαπορίζια και αλλού– έχουν υποφέρει από μαζικά κύματα επιθέσεων, που έχουν σκοτώσει και τραυματίσει πολίτες και έχουν υποστεί ζημιές σε σπίτια και κρίσιμους πολίτες υποδομή. Ταυτόχρονα, οι εχθροπραξίες σε κοινότητες πρώτης γραμμής και παραμεθόριες, ιδιαίτερα στις περιφέρειες Donetska, Kharkivska, Khersonska και Sumska, οδήγησαν σε περαιτέρω εκτοπισμό αμάχων σε αναζήτηση ασφάλειας και προστασίας. Η Αποστολή Παρακολούθησης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών στην Ουκρανία (HRMMU) επαλήθευσε ότι 640 άνθρωποι σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν τον Ιανουάριο και 500 τον Φεβρουάριο, σημειώνοντας ανησυχητική αύξηση στον αριθμό των παιδιών που επλήγησαν, με 40 θύματα παιδιών να αναφέρθηκαν μόνο τον Ιανουάριο.
Οι απεργίες σε κρίσιμες υποδομές οδήγησαν σε μεγάλες διακοπές σε βασικές υπηρεσίες όπως ηλεκτρισμός, νερό και φυσικό αέριο για εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους. Οι συνεχείς επιθέσεις σε σχολεία και ιατρικές εγκαταστάσεις είχαν εκτεταμένες συνέπειες, καθιστώντας την πρόσβαση σε βασική υγειονομική περίθαλψη και εκπαίδευση όλο και πιο δύσκολη. Τους πρώτους τρεις μήνες του 2024, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) επαλήθευσε περισσότερες από 70 επιθέσεις που επηρεάζουν παρόχους υγειονομικής περίθαλψης, προμήθειες, εγκαταστάσεις, αποθήκες και μεταφορές στην Ουκρανία, από τις περισσότερες από 260 επιθέσεις παγκοσμίως. Ο αντίκτυπος είναι ιδιαίτερα καταστροφικός σε περιοχές πρώτης γραμμής όπου οι εγκαταστάσεις υγειονομικής περίθαλψης έχουν ήδη πληγεί σε μεγάλο βαθμό. Επιπλέον, σύμφωνα με το Education Cluster, σχεδόν 90 εκπαιδευτικές εγκαταστάσεις έχουν πληγεί από επιθέσεις σε ολόκληρη την Ουκρανία από τις αρχές του 2024. Εκπαιδευτικές και ιατρικές εγκαταστάσεις επηρεάστηκαν σε περιοχές πρώτης γραμμής και σε άλλες τοποθεσίες μακριά από ενεργές επίγειες μάχες, όπως η πόλη Lviv στην στα δυτικά, εμποδίζοντας την πρόσβαση σε βασική υγειονομική περίθαλψη και εκπαίδευση. Ο πόλεμος οδήγησε σε μεγάλους κινδύνους για την ψυχική υγεία και τραύματα εκατομμυρίων Ουκρανών. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναφέρει ότι σχεδόν 10 εκατομμύρια άνθρωποι κινδυνεύουν ή υποφέρουν από ψυχικές διαταραχές, με 3,9 εκατομμύρια να εμφανίζουν μέτρια έως σοβαρά συμπτώματα. Τα παιδιά επηρεάζονται ιδιαίτερα, με πάνω από 1,5 εκατομμύριο να χρειάζονται επειγόντως υποστήριξη για να αντιμετωπίσουν το στρες, το άγχος και άλλες προκλήσεις ψυχικής υγείας. Η διατάραξη της εκπαίδευσης λόγω των ανελέητων επιθέσεων επιδεινώνει αυτά τα ζητήματα.»[28]
Περαιτέρω, σύμφωνα με δημοσίευμα το ειδησεογραφικού πρακτορείου BBC οι ρωσικές δυνάμεις διέσχισαν τα διεθνή σύνορα προς τα βόρεια της δεύτερης μεγαλύτερης πόλης της Ουκρανίας, Χάρκοβο και έχουν κάνει αυτό που οι αναλυτές αποκαλούν «σημαντικές τακτικές προόδους».[29] Ενώ σε άρθρο του του ειδησεογραφικό πρακτορείο Aljazeera αναφέρει ότι ο περιφερειακός κυβερνήτης Vadym Filashkin είπε ότι τουλάχιστον δύο άνθρωποι σκοτώθηκαν όταν ρωσικές κατευθυνόμενες βόμβες έπληξαν πολυκατοικίες στην πόλη Τορέτσκ της ανατολικής Ουκρανίας, η οποία βρίσκεται βόρεια του κατεχόμενου από τη Ρωσία περιφερειακού κέντρου του Ντόνετσκ. Οι περιφερειακοί εισαγγελείς του Ντόνετσκ δήλωσαν ότι μια τρίτη κατευθυνόμενη βόμβα έπληξε την Oleksievo-Druzhkivka, μια πόλη βορειοδυτικά του Toretsk, τραυματίζοντας έξι άτομα. Ο κυβερνήτης της νότιας περιφέρειας Χερσώνας της Ουκρανίας είπε ότι ένα άτομο σκοτώθηκε από ρωσικούς βομβαρδισμούς ενός χωριού βόρεια της πόλης Χερσώνα. Ο στρατός της Ουκρανίας είπε ότι οι ρωσικές δυνάμεις είχαν εξαπολύσει 25 επιθέσεις κατά μήκος της γραμμής του μετώπου μήκους 1.200 χιλιομέτρων (750 μίλια), με τις σκληρότερες μάχες στον τομέα του Ποκρόβσκ, βορειοδυτικά του Ντόνετσκ.[30]
Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία από τη βάση δεδομένων ACLED (“The Armed Conflict Location & Event Data Project”) για το χρονικό διάστημα από 24/02/2022 (ημέρα έναρξης του πολέμου με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία) έως 24/05/2024, σε ολόκληρη την επικράτεια της Ουκρανίας έχουν καταγραφεί συνολικά 100.793 περιστατικά χρήσης βίας και 77.956 ανθρώπινες απώλειες – τα περισσότερα από αυτά αφορούσαν συγκεκριμένα 20,510 μάχες (με 42,693 ανθρώπινες απώλειες) και 79,282 εκρήξεις ή/και εξ’ αποστάσεως χρήση βίας (με 33,481 ανθρώπινες απώλειες), ενώ 990 αφορούσαν περιστατικά χρήσης βίας κατά των πολιτών (με 1 422 ανθρώπινες απώλειες) και 4 εξεγέρσεις χωρίς να έχουν καταγραφεί απώλειες[31]. Ειδικότερα, σύμφωνα με δεδομένα από την ίδια πηγή, για το χρονικό διάστημα από 24/05/2023 έως 24/05/2024, στις περιοχές που ελέγχονται από την κυβέρνηση της Ουκρανίας (ήτοι όλες οι περιφέρειες της χώρας πλην των υπό κατοχή περιφερειών Luhansk, Donetsk, Zaporizhzhia και Kherson, καθώς και της χερσονήσου της Κριμαίας) έχουν καταγραφεί συνολικά 12,822 περιστατικά χρήσης βίας και 4,680 ανθρώπινες απώλειες – από τα εν λόγω περιστατικά, τα 1,093 ήταν μάχες (με 2,945 ανθρώπινες απώλειες), 11 περιστατικά χρήσης βίας κατά των πολιτών (με 5 ανθρώπινες απώλειες), 11,718 περιστατικά εκρήξεων ή/και εξ’ αποστάσεως χρήσης βίας (με 1,320 ανθρώπινες απώλειες),[32]
Από τις πιο πάνω πληροφορίες και αναφορές, προκύπτει ότι η κατάσταση στην Ουκρανία από την μεγάλης κλίμακας εισβολή της Ρωσίας στην χώρα συνεχίζει έκτοτε να είναι ασταθής και ρευστή/κρίσιμη λόγω της μορφής, πολυπλοκότητας και έντασης των περιστατικών που παρατηρούνται κατά την τρέχουσα εμπόλεμη φάση, όπου καταγράφονται πολυάριθμες απώλειες άμαχου πληθυσμού. Oι πιο πάνω αναφερόμενοι αριθμοί απωλειών ενδέχεται να είναι σαφώς μεγαλύτεροι στην πραγματικότητα, ως καταγράφεται σε ορισμένες από τις ανωτέρω πηγές πληροφόρησης.
Αξιολόγηση Δικαστηρίου – Συμπληρωματική προστασία
Ενόψει των δηλώσεων των συνηγόρων της Αιτήτριας και των Καθ’ων η Αίτηση, είναι αποδεκτό ότι στην Αιτήτρια με βάση τα πιο πάνω στοιχεία, δύναται να παραχωρηθεί καθεστώς συμπληρωματικής προστασίας, ενόψει του ότι δεν έχει προβάλει οποιοδήποτε ισχυρισμό ο οποίος να στοιχειοθετεί λόγο δίωξης σύμφωνα με το άρθρο 3 του περί Προσφύγων Νόμου, ώστε να αναγνωριστεί ως πρόσφυγας.
Αναφορικά με την αξιολόγηση παροχής στην Αιτήτρια συμπληρωματικής προστασίας, παραπέμπω στο άρθρο 19, εδάφια (1) και (2), του περί Προσφύγων Νόμου:
«(1) Ο Προϊστάμενος, με απόφασή του αναγνωρίζει καθεστώς συμπληρωματικής προστασίας, σε οποιοδήποτε αιτητή, ο οποίος δεν αναγνωρίζεται ως πρόσφυγας ή σε οποιοδήποτε αιτητή του οποίου η αίτηση σαφώς δεν βασίζεται σε οποιουσδήποτε από τους λόγους του εδαφίου (1) του άρθρου 3, αλλά σε σχέση με τον οποίο υπάρχουν ουσιώδεις λόγοι να πιστεύεται ότι, εάν επιστρέψει στη χώρα ιθαγένειάς του, θα αντιμετωπίσει πραγματικό κίνδυνο να υποστεί σοβαρή βλάβη και δεν είναι σε θέση ή, λόγω του κινδύνου αυτού, δεν είναι πρόθυμος, να θέσει τον εαυτό του υπό την προστασία της χώρας αυτής.
(2) Για τους σκοπούς του παρόντος Νόμου, "σοβαρή βλάβη" ή "σοβαρή και αδικαιολόγητη βλάβη" σημαίνει-
(α) θανατική ποινή ή εκτέλεση, ή
(β) βασανιστήρια ή απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση ή τιμωρία του αιτητή στη χώρα καταγωγής του, ή
(γ) σοβαρή και προσωπική απειλή κατά της ζωής ή της σωματικής ακεραιότητας αμάχου, λόγω αδιάκριτης άσκησης βίας σε καταστάσεις διεθνούς ή εσωτερικής ένοπλης σύρραξης.»
Παρατηρείται ότι η Αιτήτρια, τόσο κατά την πρωτοβάθμια διαδικασία, όσο και στο Δικαστήριο, υποστήριξε ότι μπορεί να υπαχθεί σε καθεστώς συμπληρωματικής προστασίας για λόγους που αφορούν ότι εάν επιστρέψει στη χώρα ιθαγένειάς της, θα αντιμετωπίσει πραγματικό κίνδυνο να υποστεί σοβαρή βλάβη, υπό τη μορφή σοβαρής και προσωπικής απειλή κατά της ζωής ή της σωματικής ακεραιότητας της ως αμάχου, λόγω αδιάκριτης άσκησης βίας σε καταστάσεις διεθνούς ή εσωτερικής ένοπλης σύρραξης.
Αναφορικά με το πιο πάνω σημείο, υπάρχει ευρεία νομολογία, τόσο του Ανωτάτου Δικαστηρίου Κύπρου (βλ. Galina Bindioul v. Αναθεωρητική Αρχή Προσφύγων, Υποθ. Αρ. 685/2012, ημερομηνίας 23/04/13 και Mushegh Grigoryan κ.α. v. Κυπριακή Δημοκρατία, Υποθ. Αρ. 851/2012, ημερομηνίας 22/9/2015), όσο και του ΔΕΕ (βλ. C-285/12, A. Diakité v. Commissaire général aux réfugiés et aux apatrides, 30/01/2014, C-465/07, Meki Elgafaji and Noor Elgafaji v. Staatssecretaris van Justitie, 17/02/2009), καθώς επίσης και του ΕΔΔΑ (βλ. K.A.B. v. Sweden, 886/11, 05/09/2013 (final 17/02/2014), Sufi and Elmi v. the United Kingdom, 8319/07 and 11449/07, 28/11/2011), όπου ερμηνεύεται η έννοια της «ένοπλης σύρραξης» καθώς και της «αδιακρίτως ασκούμενης βίας», και τίθενται κριτήρια ως προς τη σοβαρότητα του κινδύνου που προϋποτίθεται για την αξιολόγηση των περιπτώσεων στις οποίες εξετάζεται η πιθανότητα παραχώρησης συμπληρωματικής προστασίας δυνάμει του Άρθρου 15(γ) της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 2011/95/ΕΕ, το οποίο αντιστοιχεί στο άρθρο 19(2)(γ) του περί Προσφύγων Νόμου.
Στο σημείο αυτό αναφέρεται ότι στην υπόθεση Meki Elgafaji and Noor Elgafaji v. Staatssecretaris van Justitie, στην παρ. 35, το ΔΕΕ αναφέρει ότι «ο όρος «προσωπική» πρέπει να νοείται ως χαρακτηρίζων βλάβη προξενούμενη σε αμάχους, ανεξαρτήτως της ταυτότητάς τους, όταν ο βαθμός της αδιακρίτως ασκούμενης βίας που χαρακτηρίζει την υπό εξέλιξη ένοπλη σύρραξη και λαμβάνεται υπόψη από τις αρμόδιες εθνικές αρχές οι οποίες επιλαμβάνονται των αιτήσεων περί επικουρικής προστασίας ή από τα δικαστήρια κράτους μέλους ενώπιον των οποίων προσβάλλεται απόφαση περί απορρίψεως τέτοιας αιτήσεως είναι τόσο υψηλός, ώστε υπάρχουν ουσιώδεις λόγοι να εκτιμάται ότι ο άμαχος ο οποίος θα επιστρέψει στην οικεία χώρα ή, ενδεχομένως, περιοχή θα αντιμετωπίσει, λόγω της παρουσίας του και μόνον στο έδαφος αυτής της χώρας ή της περιοχής, πραγματικό κίνδυνο να εκτεθεί σε σοβαρή απειλή κατά το άρθρο 15, στοιχείο γ΄, της οδηγίας»[33], ενώ στην παρ. 37, το ΔΕΕ αναφέρει ότι «η απλή αντικειμενική διαπίστωση κινδύνου απορρέοντος από τη γενική κατάσταση μιας χώρας δεν αρκεί, καταρχήν, για να γίνει δεκτό ότι οι προϋποθέσεις του άρθρου 15, στοιχείο γ΄, της οδηγίας, συντρέχουν ως προς συγκεκριμένο πρόσωπο, εντούτοις, καθόσον η αιτιολογική αυτή σκέψη χρησιμοποιεί τον όρο «συνήθως», αναγνωρίζει το ενδεχόμενο υπάρξεως μιας εξαιρετικής καταστάσεως, χαρακτηριζομένης από έναν τόσο υψηλό βαθμό κινδύνου, ώστε να υπάρχουν σοβαροί λόγοι να εκτιμάται ότι το πρόσωπο αυτό θα εκτεθεί ατομικώς στον επίμαχο κίνδυνο» (υπογράμμιση του παρόντος Δικαστηρίου).
Περαιτέρω, σε απόφαση του ΔΕΕ στην υπόθεση CF, DN v. Bundesrepublik Deutschland, C-901/19, ημερομηνίας 10 Ιουνίου 2021, λέχθηκαν τα ακόλουθα σχετικά με τις πρόνοιες του Άρθρου 15(γ) της Οδηγίας: «40. Επομένως, προκειμένου να διαπιστωθεί αν υφίσταται «σοβαρή και προσωπική απειλή», κατά την έννοια του άρθρου 15, στοιχείο γʹ, της οδηγίας 2011/95, απαιτείται να ληφθούν υπόψη σφαιρικά όλες οι σχετικές περιστάσεις της συγκεκριμένης περίπτωσης, ιδίως δε εκείνες που χαρακτηρίζουν την κατάσταση στη χώρα καταγωγής του αιτούντος.
41 Πράγματι, όσον αφορά την αίτηση διεθνούς προστασίας που υποβάλλεται δυνάμει του άρθρου 15, στοιχείο γʹ, της οδηγίας 2011/95, ακόμη και αν στην αίτηση αυτή δεν γίνεται επίκληση των χαρακτηριστικών της κατάστασης του αιτούντος, από το άρθρο 4, παράγραφος 3, της οδηγίας προκύπτει η υποχρέωση εξατομικευμένης αξιολόγησης μιας τέτοιας αίτησης για τους σκοπούς της οποίας επιβάλλεται η συνεκτίμηση μιας ολόκληρης σειράς στοιχείων.
43 Ειδικότερα, όπως επισήμανε κατ’ ουσίαν ο γενικός εισαγγελέας στα σημεία 56 και 59 των προτάσεών του, μπορούν επίσης να συνεκτιμηθούν, μεταξύ άλλων, η ένταση των ενόπλων συγκρούσεων, το επίπεδο οργάνωσης των εμπλεκομένων ενόπλων δυνάμεων και η διάρκεια της σύρραξης ως στοιχεία λαμβανόμενα υπόψη κατά την εκτίμηση του πραγματικού κινδύνου σοβαρής βλάβης, κατά την έννοια του άρθρου 15, στοιχείο γʹ, της οδηγίας 2011/95 (πρβλ. απόφαση της 30ής Ιανουαρίου 2014, Diakité, C‑285/12, EU:C:2014:39, σκέψη 35), καθώς και άλλα στοιχεία όπως η γεωγραφική έκταση της κατάστασης αδιάκριτης άσκησης βίας, ο πραγματικός προορισμός του αιτούντος σε περίπτωση επιστροφής στην οικεία χώρα ή περιοχή και οι τυχόν εκ προθέσεως επιθέσεις κατά αμάχων εκ μέρους των εμπόλεμων μερών.
44 Επομένως, η συστηματική εφαρμογή από τις αρμόδιες αρχές κράτους μέλους ενός κριτηρίου όπως είναι ο ελάχιστος αριθμός θυμάτων μεταξύ των αμάχων (τραυματιών ή θανόντων), προκειμένου να καθοριστεί ο βαθμός έντασης μιας ένοπλης σύρραξης, χωρίς να εξετάζεται το σύνολο των σχετικών περιστάσεων που χαρακτηρίζουν την κατάσταση στη χώρα καταγωγής του αιτούντος επικουρική προστασία, αντιβαίνει στις διατάξεις της οδηγίας 2011/95, καθόσον ενδέχεται να οδηγήσει τις ως άνω αρχές σε άρνηση χορήγησης της προστασίας αυτής κατά παράβαση της υποχρέωσης των κρατών μελών να προσδιορίζουν τα πρόσωπα που χρήζουν πράγματι τέτοιας προστασίας.».
Στην παρούσα υπόθεση, έχοντας υπόψιν τις σχετικές εξωτερικές πηγές οι οποίες αναλύθηκαν ανωτέρω, κρίνω ότι η κατάσταση που επικρατεί σε ολόκληρη την επικράτεια της Ουκρανίας, και ιδιαίτερα στην περιοχή απ’ όπου προέρχεται η Αιτήτρια, είναι κατάσταση γενικευμένης βίας, που χαρακτηρίζεται από διαρκή, γενικά και παρατεταμένα επίπεδα (αδιάκριτης) βίας λόγω ένοπλης σύρραξης και ανάγονται σε τέτοιο υψηλό βαθμό που θα μπορούσαν να θέσουν υπό απειλή την ζωή ενός πολίτη από την παρουσία του και μόνο στην εν λόγω περιοχή, υπό την έννοια του Άρθρου 15(γ) της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 2011/95/ΕΕ. Ως εκ τούτου, στην Αιτήτρια μπορεί να παραχωρηθεί καθεστώς συμπληρωματικής προστασίας.
Ως εκ των ανωτέρω, η προσφυγή επιτυγχάνει εν μέρει ως προς την αιτούμενη υπό το στοιχείο (Β) του αιτητικού της θεραπεία, και η προσβαλλόμενη απόφαση τροποποιείται δυνάμει του άρθρου 146(4)(δ) του Συντάγματος και του άρθρου 11(3)(β) του περί Ίδρυσης και Λειτουργίας Διοικητικού Δικαστηρίου Διεθνούς Προστασίας Νόμου (Ν. 73(Ι)/2018) και παραχωρείται στην Αιτήτρια καθεστώς συμπληρωματικής προστασίας δυνάμει του άρθρου 19(1) και (2)(γ) του περί Προσφύγων Νόμου. Επιδικάζονται €1.200 έξοδα, πλέον Φ.Π.Α., υπέρ της Αιτήτριας και εναντίον των Καθ’ων η Αίτηση.
Μ. ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ, Δ.Δ.Δ.Δ.Π.
[1] Βλ. Εκτελεστική Απόφαση (ΕΕ) 2022/382 ημερ. 04/03/2022, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/HTML/?uri=CELEX:32022D0382
[2] Βλ. σχετικές πληροφορίες από Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναφορικά με άτομα που εγκαταλείπουν την Ουκρανία και τα δικαιώματά τους στην ΕΕ, https://eu-solidarity-ukraine.ec.europa.eu/information-people-fleeing-war-ukraine/fleeing-ukraine-your-rights-eu_el [ημερ. πρόσβασης 11/01/2024]
[3] Ibid. [ημερ. πρόσβασης 11/01/2024]
[4] Βλ. EASO, Άρθρο 15 στοιχείο γ) της οδηγίας για τις ελάχιστες απαιτήσεις ασύλου (2011/95/ΕΕ) - Δικαστική Ανάλυση, Δεκέμβριος 2014, https://easo.europa.eu/sites/default/files/Article-15c-QD_a-judicial-analysis-EL.pdf (σελ. 30 – σημείο 1.8.1. Προσδιορισμός της περιοχής καταγωγής)
[5] UN, UKRAINE COMMON COUNTRY ANALYSIS 2023, August 2023, https://www.ecoi.net/en/file/local/2102595/CCA+Ukraine+2023_final_November+2023.pdf (βλ. ενότητα ‘3. Country Context - The War’ – σελ. 12) [ημερ. πρόσβασης 12/01/2024]
[6] Βλ. (ενδεικτικά) ακόλουθα άρθρα:
- R. Padilla, S.J. Beard and S.J. Sullivan (USA TODAY), What is Donbas and how does it fit into Russia’s invasion of Ukraine, Feb. 24, 2022, https://eu.usatoday.com/in-depth/graphics/2022/02/24/donbas-russian-invasion-ukraine-questions-explained/6886965001/ [ημερ. πρόσβασης 12/01/2024]
- J.D. Walter (DW – Deutsche Welle), Why is the Donbas so important for Russia, 06/09/2022, https://www.dw.com/en/why-is-the-donbas-so-important-for-russia/a-61547512 [ημερ. πρόσβασης 12/01/2024]
[7] USDOS – US Department of State, 2022 Country Report on Human Rights Practices: Ukraine, 20 March 2023, https://www.ecoi.net/en/document/2089068.html (βλ. ενότητα ‘Section 1. Respect for the Integrity of the Person - g. Conflict-related Abuses’) [ημερ. πρόσβασης 12/01/2024]
[8] GPC – Global Protection Cluster, Ukraine: Protection Monitoring Findings, 1 January-31 December 2023, 11 Jan 2024, https://www.ecoi.net/en/file/local/2103124/Protection+monitoring+tool+findings_1Jan-31Dec_2023_ENG.pdf (βλ. ενότητα ‘Safety and security’ – σελ. 1) [ημερ. πρόσβασης 15/01/2024]
[9] Ibid. (βλ. ενότητα ‘Right to Life, Physical and Mental Integrity’ – σελ. 1) [ημερ. πρόσβασης 15/01/2024]
[10] Ibid. (βλ. ενότητες ‘Liberty and freedom of movement’ – σελ. 1, ‘Civil Status’ και ‘Social cohesion’ – σελ. 2, ‘Housing, land and property’ – σελ. 2-3, και ‘Standard of living’ – σελ. 3) [ημερ. πρόσβασης 15/01/2024]
[11] Βλ. (ενδεικτικά) ακόλουθες πηγές:
- USDOS – US Department of State, 2022 Country Report on Human Rights Practices: Ukraine - Russia-Occupied Areas, 20 March 2023, https://www.ecoi.net/en/document/2089069.html [ημερ. πρόσβασης 15/01/2024]
- UN, UKRAINE COMMON COUNTRY ANALYSIS 2023, August 2023, https://www.ecoi.net/en/file/local/2102595/CCA+Ukraine+2023_final_November+2023.pdf (βλ. ενότητα ‘1. Executive Summary’ – σελ. 6 και 9) [ημερ. πρόσβασης 15/01/2024]
- USDOS – US Department of State, 2022 Report on International Religious Freedom: Russia-Occupied Territories of Ukraine, 15 May 2023, https://www.ecoi.net/en/document/2091941.html [ημερ. πρόσβασης 15/01/2024]
- HRW – Human Rights Watch, Forcible Transfer of Ukrainians to Russia; Punitive, Abusive Screening of Fleeing Civilians, 1 September 2022, https://www.ecoi.net/en/document/2078289.html [ημερ. πρόσβασης 15/01/2024]
- HRW – Human Rights Watch, Russia Threatens Ukrainians Who Refuse Russian Citizenship, 16 May 2023, https://www.ecoi.net/en/document/2092083.html [ημερ. πρόσβασης 15/01/2024]
[12] USDOS – US Department of State, 2022 Country Report on Human Rights Practices: Ukraine, 20 March 2023, https://www.ecoi.net/en/document/2089068.html (βλ. ενότητα ‘Section 2. Respect for Civil Liberties - d. Freedom of Movement and the Right to Leave the Country’) [ημερ. πρόσβασης 12/01/2024]
[13] UN OCHA, Ukraine Humanitarian Response 2023: Situation Report, 23 Nov 2023, https://reliefweb.int/report/ukraine/ukraine-humanitarian-response-2023-situation-report-23-nov-2023-enuk (βλ. ενότητα ‘HIGHLIGHTS’) [ημερ. πρόσβασης 15/01/2024]
[14] Βλ. ACAPS, Country analysis: UKRAINE, 31/12/2023, https://www.acaps.org/en/countries/ukraine# [ημερ. πρόσβασης 15/01/2024]
[15] Βλ. RULAC, Conflicts – International armed conflict in Ukraine, 7th June 2023, https://www.rulac.org/browse/conflicts/international-armed-conflict-in-ukraine [ημερ. πρόσβασης 15/01/2024]
[16] Βλ. CRISIS24, Ukraine Country Report, Last update: August 29, 2023, https://crisis24.garda.com/insights-intelligence/intelligence/country-reports/ukraine (βλ. ενότητα υπό εισαγωγικό κείμενο) [ημερ. πρόσβασης 29/05/2024]
[17] Ibid. [ημερ. πρόσβασης 15/01/2024]
[18] Ibid. [ημερ. πρόσβασης 15/01/2024]
[19] Ibid. [ημερ. πρόσβασης 15/01/2024]
[20] Ibid. [ημερ. πρόσβασης 16/01/2024]
[21] Ibid. (βλ. ενότητα ‘Infrastructure’, Last update: August 29, 2023) [ημερ. πρόσβασης 16/01/2024]
[22] Ibid. [ημερ. πρόσβασης 16/01/2024]
[23] Βλ. (σχετικά) ακόλουθες πηγές:
- HRW – Human Rights Watch, World Report 2023 - Ukraine, 12 January 2023, https://www.ecoi.net/en/document/2085509.html [ημερ. πρόσβασης 16/01/2024]
- HRW – Human Rights Watch, World Report 2024 - Ukraine, 11 January 2024, https://www.ecoi.net/en/document/2103176.html [ημερ. πρόσβασης 16/01/2024]
[24] HRW – Human Rights Watch, World Report 2024 - Ukraine, 11 January 2024, https://www.ecoi.net/en/document/2103176.html [ημερ. πρόσβασης 16/01/2024]
[25] UN OHCHR, Ukraine: protection of civilians in armed conflict, November 2023 update, 11 December 2023, https://www.ecoi.net/en/file/local/2102144/Ukraine+-+protection+of+civilians+in+armed+conflict+%28November+2023%29_ENG.pdf (βλ. ενότητα ‘Summary’) [ημερ. πρόσβασης 16/01/2024]
[26] Ibid. [ημερ. πρόσβασης 16/01/2024]
[27] Ibid. [ημερ. πρόσβασης 16/01/2024]
[28] UN OHCHR, Ukraine: protection of civilians in armed conflict, November 2023 update, 24 May 2024, διαθέσιμο σε: https://reports.unocha.org/en/country/ukraine/ [ημερ. πρόσβασης 29/05/2024]
[29] BBC, Ukraine in maps: Tracking the war with Russia, 17/5/2024, διαθέσιμο σε: https://www.bbc.com/news/world-europe-60506682 ημερ. πρόσβασης 29/05/2024]
[30] Aljazeera, Russia-Ukraine war: List of key events, day 824, 29/5/2024, διαθέσιμο σε: https://www.aljazeera.com/news/2024/5/29/russia-ukraine-war-list-of-key-events-day-824 ημερ. πρόσβασης 29/05/2024]
[31] ACLED - DISAGGREGATED DATA COLLECTION - ANALYSIS & CRISIS MAPPING PLATFORM, The Armed Conflict Location & Event Data Project, 2024, https://acleddata.com/dashboard/#/dashboard (βλ. πλατφόρμα Dashboard, με στοιχεία ανάλυσης ως εξής: ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΣΥΜΒΑΝΤΩΝ - 24/02/2022 – 24/05/2024, ΤΥΠΟΣ ΣΥΜΒΑΝΤΩΝ - Battles / Violence against civilians / Explosions/Remote violence / Riots / Protests και ΠΕΡΙΟΧΗ - Europe – Ukraine) [ημερ. πρόσβασης 29/05/2024]
[32] ACLED - DISAGGREGATED DATA COLLECTION - ANALYSIS & CRISIS MAPPING PLATFORM, The Armed Conflict Location & Event Data Project, 2024, https://acleddata.com/dashboard/#/dashboard (βλ. πλατφόρμα Dashboard, με στοιχεία ανάλυσης ως εξής: ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΣΥΜΒΑΝΤΩΝ - 24/05/2023 – 24/05/2024, ΤΥΠΟΣ ΣΥΜΒΑΝΤΩΝ - Battles / Violence against civilians / Explosions/Remote violence / Riots / Protests και ΠΕΡΙΟΧΗ - Europe – Ukraine – επιλογή όλων των περιφερειών εκτός των Luhansk, Donetsk, Zaporizhzhia, Kherson και Crimea) [ημερ. πρόσβασης 29/05/2024]
[33] Βλ. επίσης ECHR, Sufi and Elmi v. The United Kingdom, 8319/07 and 11449/07, 28/06/2011 (final 28/11/2011), p. 51, §218 (https://www.refworld.org/cases,ECHR,4e09d29d2.html): «However, it is clear that not every situation of general violence will give rise to such a risk. On the contrary, the Court has made it clear that a general situation of violence would only be of sufficient intensity to create such a risk “in the most extreme cases” where there was a real risk of ill-treatment simply by virtue of an individual being exposed to such violence on return (ibid., § 115).»