ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ
Υπόθ. Αρ.: 2482/21
24 Ιουλίου, 2024
[Μ. ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ, ΔΔΔΔΠ.]
Αναφορικά με το άρθρο 146 του Συντάγματος
Μεταξύ:
Μ. M. S.
Αιτητής
-και-
Υπηρεσίας Ασύλου/ Υπουργείο Εσωτερικών
Καθ' ων η Αίτηση
Ο Αιτητής εμφανίζεται προσωπικά.
Μ. Καρπούζη (κα) και Μ. Παραδεισιώτη (κα), Δικηγόρος για τους Καθ' ων η Αίτηση.
ΑΠΟΦΑΣΗ
Μ. ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ, Δ.Δ.Δ.Δ.Π: Με την παρούσα προσφυγή ο Αιτητής προσβάλλει την απόφαση των Καθ' ων η Αίτηση, ημερομηνίας 05/04/2021, με την οποία απορρίφθηκε το αίτημά του για διεθνή προστασία.
Τα ουσιώδη γεγονότα της παρούσας υπόθεσης έχουν ως ακολούθως:
Ο Αιτητής είναι πολίτης της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Σομαλίας (εφεξής «Σομαλία»). Ο Αιτητής υπέβαλε αίτηση για παροχή διεθνούς προστασίας στις 06/11/2019 αφού εισήλθε παρανόμως στην Κυπριακή Δημοκρατία δια μέσου των μη ελεγχόμενων από την Κυβέρνηση περιοχών.
Στις 28/08/2020 & 20/10/2020 πραγματοποιήθηκαν συνεντεύξεις του Αιτητή από αρμόδια λειτουργό της Υπηρεσίας Ασύλου. Στις 26/10/2020, η αρμόδια λειτουργός της Υπηρεσίας Ασύλου ετοίμασε Έκθεση-Εισήγηση προς τον Προϊστάμενο της Υπηρεσίας Ασύλου σχετικά με τη συνέντευξη του Αιτητή εισηγούμενη την απόρριψη της αίτησής του. Στη συνέχεια, ο Προϊστάμενος της Υπηρεσίας Ασύλου ενέκρινε την εισήγηση για απόρριψη της αίτησης ασύλου του Αιτητή στις 05/04/2021 και αποφάσισε την επιστροφή του στην Σομαλία.
Στις 23/04/2021, η Υπηρεσία Ασύλου εξέδωσε απορριπτική επιστολή μαζί με την αιτιολόγηση της απόφασης της σχετικά με το αίτημα του αλλοδαπού, η οποία παραλήφθηκε και υπογράφηκε ιδιοχείρως από τον Αιτητή αυθημερόν.
Στις 05/05/2021, καταχωρήθηκε η υπό εξέταση προσφυγή.
Ο Αιτητής εμφανίζεται προσωπικά στο Δικαστήριο και προσβάλλει την απόφαση της Υπηρεσίας Ασύλου με την οποία απορρίφθηκε το αίτημά του για διεθνή προστασία προβάλλοντας ισχυρισμούς επί της ουσίας.
Η συνήγορος των Καθ΄ ων η αίτηση με την γραπτή της αγόρευση αντικρούει όλους τους ισχυρισμούς του Αιτητή και υποστηρίζει ότι η προσβαλλόμενη απόφαση έχει ληφθεί νόμιμα και ορθά, σύμφωνα με τις σχετικές διατάξεις του Συντάγματος και των Νόμων, μετά από δέουσα έρευνα και σωστή ενάσκηση των εξουσιών που δίνει ο Νόμος στους Καθ’ ων η Αίτηση και αφού λήφθηκαν υπόψη όλα τα σχετικά γεγονότα και περιστατικά της υπόθεσης και ότι η επίδικη απόφαση είναι επαρκώς και δεόντως αιτιολογημένη. Ισχυρίζεται επίσης ότι ο Αιτητής, παρόλο που δεν εκπροσωπείται από δικηγόρο και επομένως δεν είναι υποχρεωμένος να προβάλλει νομικά σημεία βάσει του Κανονισμού 7 του Δικαστικού Κανονισμού του Ανώτατου Συνταγματικού Δικαστηρίου του 1962, δεν απαλλάσσεται από την υποχρέωση να συγκεκριμενοποιήσει τους λόγους που θεωρεί την επίδικη απόφαση πλημμελή, τουλάχιστον κατά την γραπτή του αγόρευση.
Στο σημείο αυτό επισημαίνεται ότι το παρόν Δικαστήριο κέκτηται δικαιοδοσίας να εξετάσει και την ορθότητα της παρούσας υπόθεσης, η οποία απορρέει από τα εδάφια (2), (3) και (4) του άρθρου 11 του περί της Ίδρυσης και Λειτουργίας Διοικητικού Δικαστηρίου Διεθνούς Προστασίας Νόμου του 2018 (Ν. 73(Ι)/ 2018), εφόσον η αίτηση του Αιτητή για διεθνή προστασία υποβλήθηκε στις 05/05/2021. Λαμβάνω δε υπόψη μου, ότι ο Αιτητής δεν εκπροσωπείται από συνήγορο αλλά εμφανίζεται προσωπικά και δεν αναμένεται από αυτόν να προωθήσει νομικούς ισχυρισμούς εμπεριστατωμένα και αιτιολογημένα ως προνοούν οι Διαδικαστικοί Κανονισμοί σε υποθέσεις όπου τα μέρη εκπροσωπούνται από δικηγόρο (βλ. συναφώς Διαδικαστικός Κανονισμός 7 του Ανώτατου Συνταγματικού Δικαστηρίου του 1962). Προς το σκοπό αυτό, κρίνω σκόπιμη την παράθεση των ισχυρισμών του Αιτητή, ως αυτοί προβλήθηκαν καθόλη τη διαδικασία εξέτασης του αιτήματός του.
Στην αίτησή του για διεθνή προστασία (ερ. 5-7 του διοικητικού φακέλου – εφεξής «δ.φ.»), υποβληθείσα στις 06/11/2019, και συγκεκριμένα στο τμήμα αυτής, όπου ζητήθηκε από τον Αιτητή να καταγράψει με λεπτομέρεια τους λόγους που τον ώθησαν να εγκαταλείψει την χώρα καταγωγής του και/ή τους λόγους που δεν επιθυμεί να επιστρέψει σε αυτήν, ο Αιτητής δήλωσε ότι λόγω ανασφάλειας, απειλών και βασανιστηρίων αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη χώρα του από το 1991 και να διαφύγει ως πρόσφυγας στην Κένυα. Εκεί στερήθηκε ευκαιρίες ως πρόσφυγας και δεν του δόθηκε η δυνατότητα να ταξιδεύσει στην Ευρώπη, τις ΗΠΑ, τον Καναδά ή την Αυστραλία. Πρόσφατα επέστρεψε στην Σομαλία αλλά αντιμετώπισε προβλήματα επειδή ανήκει σε μειονοτική ομάδα.
Στις 28/08/2020, ο Αιτητής συμμετείχε σε προσωπική συνέντευξη (ερ. 24-35 δ.φ.), διενεργηθείσα από αρμόδια λειτουργό της Υπηρεσίας Ασύλου προς εξέταση της ουσίας της αίτησής του. Ο Αιτητής ισχυρίστηκε ότι γεννήθηκε στην πόλη Mogadishu στις 13/04/1981, όπου και έμενε έως το 1992, όταν μετακόμισε με την μητέρα του και τις δύο αδερφές του στην Κένυα. Ο πατέρας του απεβίωσε το 1991 στα πλαίσια ένοπλων συγκρούσεων, ενώ η μητέρα του και οι αδερφές του απεβίωσαν όσο ζούσαν στην Κένυα για λόγους υγείας. Στη Mogadishu στην περιοχή Yaqshid διαμένει ο ξάδερφος του πατέρα του. Ο Αιτητής έχει ολοκληρώσει πανεπιστημιακές σπουδές στις παιδαγωγικές επιστήμες στην Κένυα, για το διάστημα 2002-2013 εργαζόταν ως δάσκαλος στον καταυλισμό Hagadera στην Κένυα και μετά λειτουργούσε το δικό του ιδιωτικό σχολείο στην Κένυα μέχρι τέλη του 2018, όταν και αποφάσισε να φύγει επειδή δεν κέρδιζε πολλά χρήματα και επέστρεψε στην Σομαλία. Ο Αιτητής κατέθεσε πιστοποιητικά τόσο της εκπαίδευσής του όσο και της εργασιακής του εμπειρίας.
Όταν επέστρεψε στη Σομαλία διέμεινε στην Mogadishu, αρχικά για δύο μήνες σε μία οικογένεια, φίλους του από Κένυα, στην περιοχή Jilib, έπειτα σε άλλους φίλους του από Κένυα για τρεις μήνες στην περιοχή Warta Nabada, μετά σε ένα κέντρο στην περιοχή Yaqshid για τέσσερις μήνες και στην συνέχεια επέστρεψε στην περιοχή Warta Nabada, μέχρι την αναχώρησή του από τη χώρα. Ο Αιτητής ομιλεί Σομαλικά, Αγγλικά και Σουαχίλι. Ανήκει στην φυλή Jiido αλλά λόγω της μακρόχρονης απουσίας του από τη Σομαλία δεν διατηρεί δεσμούς με την φυλή του. Ο Αιτητής έφυγε οδικώς από την Mogadishu και αφού διήλθε την Αιθιοπία και το Σουδάν, αναχώρησε με πλοίο από την Αίγυπτο και έφτασε στις μη ελεγχόμενες από την Κυπριακή Δημοκρατία περιοχές, από όπου μετέβη παρανόμως στις ελεγχόμενες.
Κληθείς να εκθέσει τους λόγους που τον ώθησαν να εγκαταλείψει τη χώρα καταγωγής του, ο Αιτητής απάντησε ότι έφυγε λόγω του πολέμου. Κληθείς να αναπτύξει τον ισχυρισμό που εντοπίστηκε στην αίτησή του ότι υπέστη βασανιστήρια, ο Αιτητής αναφέρθηκε σε ένα περιστατικό επίθεσης περί τα τέλη του 2018 από ένοπλα μέλη της Al-Shabaab, όσο διέμενε στην περιοχή Jilib της Mogadishu, γιατί ήταν ξένος στην περιοχή και τον αντιμετώπιζαν με καχυποψία. Ερωτηθείς αν συνέβη κάτι παρόμοιο όσο διέμενε στις περιοχές Warta Nabada και Yaqshid, ο Αιτητής αποκρίθηκε αρνητικά (ερ. 28-1χ του δ.φ.), ενώ σε επόμενη ερώτηση της λειτουργού γιατί δεν διέμεινε σε μία από αυτές τις περιοχές, εφόσον δεν συνέβη κάτι, ο Αιτητής απάντησε ότι αντιμετώπιζε δυσκολίες και ότι δεν είναι για κανέναν ασφαλές να μένει εκεί (ερ. 28-2χ του δ.φ.). Ερωτηθείς αν θα αντιμετωπίσει κάποιο πρόβλημα από τις αρχές της χώρας του σε περίπτωση επιστροφής του στη Σομαλία, ο Αιτητής αποκρίθηκε αρνητικά (ερ. 28 του δ.φ.). Ερωτηθείς τι φοβάται σε περίπτωση επιστροφής του, ο Αιτητής απάντησε ότι δεν είναι ασφαλές να επιστρέψει στη Σομαλία (ερ. 28-6χ του δ.φ.).
Επιπλέον, ο Αιτητής αναφέρει ότι διεκδίκησε από τον θείο του, τον ξάδερφο του πατέρα του, ένα αγροτεμάχιο ιδιοκτησίας του πατέρα του, το οποίο καλλιεργούσε ο θείος του, όσο ο Αιτητής και η οικογένειά του βρισκόταν στην Κένυα, αλλά ο θείος του αναστατώθηκε και τον έστειλε σε κέντρο αποκατάστασης (rehabilitation centre), όπου ο Αιτητής υπέστη βασανιστήρια (ερ. 27-1,2χ του δ.φ.). Ερωτηθείς πότε έλαβε χώρα το εν λόγω περιστατικό ο Αιτητής απάντησε ότι έλαβε χώρα στις αρχές του 2019 όσο ζούσε στην περιοχή Yaqshid. Όταν του επισημάνθηκε από την αρμόδια λειτουργό ότι βάσει προηγούμενων δηλώσεων του ιδίου, εκείνο το διάστημα διέμενε στην περιοχή Warta Nabada και όχι στην Yaqshid, ο Αιτητής επανέλαβε ότι έμενε στην Yaqshid (ερ. 27 του δ.φ.). Όταν του επισημάνθηκε ότι κέντρο αποκατάστασης είναι ένας χώρος όπου πηγαίνουν άτομα για απεξάρτηση και δεν λαμβάνουν χώρα βασανιστήρια, ο Αιτητής απάντησε ότι δεν γνωρίζει (ερ. 27 – 2,3,4χ του δ.φ.). Ερωτηθείς πόσο έμεινε σε αυτό το κέντρο, ο Αιτητής απάντησε ότι έμεινε 4 μήνες και μετά ήθελε να φύγει από τη χώρα γιατί δεν ένιωθε ασφαλής (ερ. 26 – 3,4,χ του δ.φ.). Ερωτηθείς αν μετά την έξοδό του από το κέντρο, ο θείος του συνέχισε να τον παρενοχλεί, ο Αιτητής αποκρίθηκε αρνητικά (ερ. 26 – 2χ του δ.φ.).
Σε ερώτηση αν αυτό το περιστατικό ήταν ένας από τους λόγους για τους οποίους αποφάσισε να εγκαταλείψει τη χώρα καταγωγής του, ο Αιτητής αποκρίθηκε αρνητικά, προσθέτοντας ότι είχε ήδη αποφασίσει να φύγει (ερ. 26 – 2χ του δ.φ.). Τέλος, ερωτηθείς αν οι λόγοι που τον ώθησαν να εγκαταλείψει τη χώρα του σχετίζονται και με την φυλή του, ο Αιτητής αποκρίθηκε θετικά (ερ. 25 – 2χ του δ.φ.), αλλά, όταν του ζητήθηκε να αναπτύξει τον εν λόγω ισχυρισμό, ο Αιτητής ανέφερε ότι όσο ήταν στην Σομαλία στηριζόταν στους φίλους του από Κένυα και έπρεπε να βρει πιο ασφαλές μέρος (ερ. 25 – 3χ του δ.φ.). Ερωτηθείς αν όσο βρισκόταν στην Σομαλία αντιμετώπισε προβλήματα που σχετίζονται με την φυλή του, ο Αιτητής αποκρίθηκε αρνητικά (ερ. 25 – 4Χ του δ.φ.).
Κατά τη δεύτερη συμπληρωματική συνέντευξη που διεξήχθη στις 20/10/2020, ο Αιτητής ερωτήθηκε για τις περιοχές της Mogadishu, στις οποίες διέμεινε όταν επέστρεψε από Κένυα και πριν αναχωρήσει για Κύπρο. Ειδικότερα, ο Αιτητής επανέλαβε ότι έχει ζήσει στις περιοχές Jilib και Warta Nabada και κρατήθηκε στην περιοχή Yaqshid, αλλά δεν γνωρίζει πολλά για τις εν λόγω περιοχές καθότι δεν έμεινε μεγάλο διάστημα σε καμία. Ανέφερε ωστόσο κοντινές περιοχές και σημαντικά κτίρια. Ερωτηθείς για την επίθεση που ισχυρίζεται ότι δέχτηκε από μέλη της Al – Shabaab, όσο διέμενε στην περιοχή Jilib, επανέλαβε ότι πιστεύει πως τα αίτια σχετίζονται με το ότι ήταν άγνωστος στην περιοχή και νόμιζαν ότι είναι κατάσκοπος (ερ. 36 – 6,7χ του δ.φ.) ενώ όταν ερωτήθηκε πως γνωρίζει ότι ήταν μέλη της Al – Shabaab απαντά ότι είχαν καλυμμένα πρόσωπα και του είπαν οι ίδιοι ότι είναι μέλη της Al – Shabaab (ερ. 36 του δ.φ.). Ερωτηθείς γιατί ο θείος του τον οδήγησε σε κέντρο αποκατάστασης, ο Αιτητής απαντά ότι ήθελε να του δείξει πως πρέπει να συμπεριφέρεται ενόψει της περιουσιακής διαφοράς που είχαν (ερ. 36 του δ.φ.). Κληθείς να περιγράψει μία μέρα σε αυτό το κέντρο, ο Αιτητής απάντησε ότι κοιμόταν, έτρωγε, του απαγορευόταν η έξοδος και τον χτυπούσαν καθημερινά και έτσι ο Αιτητής αποφάσισε να παραιτηθεί από τα κληρονομικά του δικαιώματα και τον άφησαν ελεύθερο (ερ. 36 – 5,3,4χ του δ.φ.).
Η λειτουργός της Υπηρεσίας Ασύλου σχημάτισε την έκθεση - εισήγησή της, πάνω στην οποία στηρίχθηκε η επίδικη απόφαση, επί τη βάση των εξής πραγματικών ισχυρισμών: 1. Υπήκοος της Σομαλίας με περιοχή καταγωγής και συνήθους διαμονής την Mogadishu 2. Δίωξη από το θείο του λόγω περιουσιακής διαμάχης 3. Δίωξη από μέλη της Al – Shabaab 4. Γενική επικρατούσα κατάσταση στη Σομαλία 5. Φυλετικοί λόγοι.
Αναφορικά με τον πρώτο ουσιώδη ισχυρισμό σε σχέση με την ταυτότητα, το προφίλ και την ιθαγένεια του Αιτητή, καθώς και με τον τρίτο ουσιώδη σε σχέση με την δίωξη από μέλη της Al – Shabaab, αλλά και με τον τέταρτο ισχυρισμό για την κατάσταση ασφαλείας, η λειτουργός έκρινε ότι πληρείται η εσωτερική και εξωτερική αξιοπιστία τους και τους έκανε αποδεκτούς. Αντίθετα, αναφορικά με τα λοιπά ουσιώδη πραγματικά περιστατικά, ήτοι τον δεύτερο ισχυρισμό για τις περιουσιακές διαφορές με τον θείο του και τον πέμπτο που σχετίζεται με φυλετικούς λόγους, η λειτουργός, παραπέμποντας στις δηλώσεις του Αιτητή κατά τη συνέντευξή του και παραθέτοντας πληροφορίες από εξωτερικές πηγές, έκρινε ότι δεν πληρείται ούτε η εσωτερική ούτε η εξωτερική αξιοπιστία τους.
Ειδικότερα, σε σχέση με τον δεύτερο ισχυρισμό για τις περιουσιακές διαφορές με τον θείο του, η λειτουργός αναφέρει ότι ο Αιτητής δεν ήταν σε θέση να δώσει ολοκληρωμένες και λεπτομερείς απαντήσεις στις ερωτήσεις που του τέθηκαν, ενώ οι δηλώσεις του αναφορικά με τα βασανιστήρια που υπέστη σε κέντρο αποκατάστασης στην περιοχή Yaqshid έρχονται σε αντίθεση με πληροφορίες από εξωτερικές πηγές, βάσει των οποίων στο εν λόγω κέντρο γίνονται δράσεις που βοηθούν τον κόσμο που φιλοξενείται. Σε σχέση με τον πέμπτο ισχυρισμό για φυλετικούς λόγους η λειτουργός αναφέρει ότι ο Αιτητής υπέπεσε σε αντιφάσεις, καθότι, παρόλο που δήλωσε ότι οι λόγοι που εγκατέλειψε την χώρα του σχετίζονται με την φυλή του, με την οποία δεν διατηρούσε δεσμούς και στηριζόταν στους φίλους του από Κένυα, σε μετέπειτα ερώτηση της λειτουργού αν αντιμετώπισε προβλήματα λόγω της φυλής στην οποία ανήκει, ο Αιτητής αποκρίθηκε αρνητικά. Επιπρόσθετα, έπειτα από έρευνα σε διαθέσιμες διαδικτυακές πηγές σε σχέση με την φυλή Jiido, η λειτουργός κατέληξε ότι η εν λόγω φυλή με την πάροδο του χρόνου έχει αποκτήσει δύναμη κατέχοντας θέσεις στο κοινοβούλιο.
Προχωρώντας στην αξιολόγηση του μελλοντικού κινδύνου, βάσει των ουσιωδών ισχυρισμών που έγιναν αποδεκτοί, ήτοι ότι ο Αιτητής είναι υπήκοος της Σομαλίας με τόπο γέννησης και συνήθους διαμονής την πόλη Mogadishu, καθώς και ότι ο Αιτητής έχει δεχτεί δίωξη από μέλη της Al – Shabaab και ότι η επικρατούσα κατάσταση ασφαλείας της Σομαλίας είναι έκρυθμη, η λειτουργός έκρινε ότι δεν υπάρχουν εύλογοι λόγοι να πιστεύεται ότι ο Αιτητής θα υποστεί πραγματικό κίνδυνο δίωξης ή σοβαρής βλάβης σε περίπτωση επιστροφής του στην Σομαλία. Πιο συγκεκριμένα, η λειτουργός αναφέρει ότι βάσει πληροφοριών που ανευρέθησαν σε εξωτερικές πηγές δεν αρκεί από μόνο του το γεγονός ότι ένα άτομο ζούσε για χρόνια στο εξωτερικό προκειμένου να θεωρηθεί ότι είναι πιθανό να διωχθεί από την Al – Shabaab σε περίπτωση επιστροφής του, ενώ θα μπορούσε να είχε απευθυνθεί για στήριξη στη φυλή του Jiido, καθώς διαφαίνεται ότι έχει δύναμη, κάτι το οποίο ο Αιτητής δεν έκανε. Επιπλέον, η λειτουργός αναφέρει ότι η πόλη Mogadishu δεν ελέγχεται πλέον από την Al – Shabaab, βάσει νομολογίας του Ανώτατου Δικαστηρίου της Μ. Βρετανίας του 2019 η κατάσταση ασφαλείας έχει βελτιωθεί σημαντικά στο Mogadishu, ενώ λαμβάνοντας υπόψιν το προφίλ του Αιτητή ως νέου υγιή άνδρα, ικανού προς εργασία, ο οποίος γνωρίζει την περιοχή και δεν είχε προηγούμενη πολιτική δράση, δεν πιθανολογείται ότι θα αντιμετωπίσει κίνδυνο σοβαρής βλάβης.
Υπό το φως των ανωτέρω, η λειτουργός προέβη σε αξιολόγηση των ισχυρισμών του Αιτητή σε συνάρτηση με το νομοθετικό πλαίσιο για το προσφυγικό καθεστώς, καθώς και αυτό της συμπληρωματικής προστασίας. Ως καταγράφεται στην έκθεση εισήγηση, οι ισχυρισμοί του Αιτητή δεν τεκμηριώνουν φόβο δίωξης για ένα από τους πέντε λόγους που προβλέπονται στο Άρθρο 1Α της Σύμβασης της Γενεύης και του άρθρου 3(1) του περί Προσφύγων Νόμου, ενώ δεν δικαιολογούν την υπαγωγή του Αιτητή σε καθεστώς συμπληρωματικής προστασίας δυνάμει των άρθρων 15(α), (β) και (γ) της Οδηγίας Αναγνώρισης. Λαμβάνοντας υπόψη τα ανωτέρω, η αρμόδια λειτουργός εισηγήθηκε όπως απορριφθεί το αίτημα διεθνούς προστασίας του Αιτητή και εξουσιοδοτημένος από τον Υπουργό Εσωτερικών λειτουργός ενέκρινε το περιεχόμενο της εισήγησης, εκδίδοντας την επίδικη απόφαση.
Κατά την προσφυγή του κατά της εν λόγω απόφασης, ο Αιτητής δήλωσε ότι δεν δύναται να επιστρέψει στη Σομαλία επειδή δεν αισθάνεται ασφαλής, συμπληρώνοντας ότι όταν ήταν μικρός έφυγε στην Κένυα ενόψει του εμφυλίου πολέμου. Ο Αιτητής κατά την ενώπιον μου διαδικασία, κατέθεσε γραπτή αγόρευση, στην οποία επανέλαβε τους ισχυρισμούς περί κινδύνου κατά της ζωής του σε περίπτωση επιστροφής του.
Κατά το στάδιο των διευκρινήσεων ενώπιον του παρόντος Δικαστηρίου, ο Αιτητής εμφανίστηκε αυτοπροσώπως στις 29/06/2023 και κλήθηκε να τοποθετηθεί ως προς τον ισχυρισμό των Καθ’ων ότι κατά την συνέντευξή του ενώπιον της Υπηρεσίας Ασύλου υπέπεσε σε αντιφάσεις. Ωστόσο, ο Αιτητής απάντησε ότι οι αντιφάσεις ήταν αποτέλεσμα του ότι ερωτήθηκε για διάφορες περιόδους της ζωής του. Σε επόμενη ερώτηση του παρόντος Δικαστηρίου σχετικά με το τι φοβάται ότι θα συμβεί κατά την επιστροφή του στη Σομαλία, ο Αιτητής απάντησε ότι θα αντιμετωπίσει κίνδυνο από διάφορα προβλήματα που υπάρχουν στη Σομαλία, καθότι δεν μεγάλωσε εκεί και δεν γνωρίζει πολλά σε σχέση με την περιοχή. Ερωτηθείς γιατί έφυγε από την Κένυα και επέστρεψε στη Σομαλία, ο Αιτητής απάντησε ότι αντιμετώπιζε προβλήματα. Στο σημείο αυτό οι Καθ’ων επεσήμαναν ότι οι ισχυρισμοί του περί κινδύνου είναι γενικοί και το Δικαστήριο τον κάλεσε να προσδιορίσει τις είδους προβλήματα αντιμετώπισε.
Ο Αιτητής διευκρίνισε ότι υπέστη βασανιστήρια και ότι αυτό μπορεί να διαπιστωθεί αν παραπεμφθεί σε ιατρική εξέταση. Το Δικαστήριο τον ενημέρωσε ότι δεν υπάρχει η δυνατότητα παραπομπής από το ίδιο καθότι δεν έχει δικαιοδοσία αλλά εν πάση περιπτώσει δύναται ο ίδιος να απευθυνθεί σε ιατρό και να καταθέσει το ιατρικό πόρισμα ως μαρτυρία.
Ερωτήθηκε επίσης αν τα βασανιστήρια έλαβαν χώρα στην Κένυα και ο Αιτητής απάντησε ότι έλαβαν χώρα στην Σομαλία, αφότου επέστρεψε από την Κένυα. Κληθείς να παράσχει λεπτομέρειες, ο Αιτητής επανέλαβε το περιστατικό επίθεσης από μέλη της Al – Shabaab γιατί ήταν ξένος στην περιοχή. Πρόσθεσε επίσης ότι υπέστη βασανιστήρια και για λόγους που σχετίζονται με περιουσιακές διαφορές. Σε ερώτηση του Δικαστηρίου αν απευθύνθηκε στις αστυνομικές αρχές της χώρας του, ο Αιτητής αποκρίθηκε θετικά, προσθέτοντας ότι δεν μπορούσαν να κάνουν τίποτα. Στο σημείο αυτό η συνήγορος των Καθ’ων επεσήμανε ότι ο εν λόγω ισχυρισμός προβάλλεται πρώτη φορά και δεν θα έπρεπε να ληφθεί υπόψιν.
Στην συνέχεια, σε ερώτηση του Δικαστηρίου σχετικά με το πρόσωπο ή φορεά που τον έχει στοχοποιήσει, ο Αιτητής απάντησε “η Al- Shabaab”. Όταν όμως στην συνέχεια κλήθηκε να αναπτύξει τον εν λόγω ισχυρισμό ο Αιτητής αναφέρθηκε στην κατάσταση ασφαλείας στο Mogadishu λόγω της δράσης της Al- Shabaab και ότι κανένας δεν προστατεύει τους πολίτες. Η συνήγορος των Καθ’ων τόνισε ότι οι ισχυρισμοί του περί διώξεως από την Al-Shabaab είναι γενικοί κι αόριστοι και δεν μαρτυρούν εξατομικευμένο φόβο. Παρέπεμψε επίσης στα πρακτικά της συνέντευξης και πιο συγκεκριμένα στο σημείο που ο Αιτητής απάντησε ότι δεν τον ξαναπλησίασαν μέλη της Al-Shabaab μετά το περιστατικό που είχε αναφέρει και πρόσθεσε ότι το προφίλ του Αιτητή δεν θεωρείται υψηλού κινδύνου, εφόσον πρόκειται για απλό πολίτη και όχι άτομο που συνδέεται με την κυβέρνηση ή εμπλέκεται με οποιοδήποτε τρόπο στην σύγκρουση της κυβέρνησης με την Al-Shabaab. Ως εκ τούτου, σύμφωνα με τη συνήγορο των Καθ’ων η Αίτηση, σε περίπτωση επιστροφής του, δεν θα κινδυνεύσει από δίωξη. Υποστήριξε επίσης ότι η Mogadishu δεν ελέγχεται από την Al-Shabaab και παρέπεμψε σε καθοδηγητικό οδηγό του Υπουργείου Εσωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου, που εξεδόθη τον Μάϊο του 2022, βάσει του οποίου δεν εκδηλώνεται αδιάκριτη χρήση βίας κατά αμάχων στην Mogadishu.
Υπό το φως των ανωτέρω, και στη βάση των όσων προώθησε και προφορικά κατά τις διευκρινήσεις ο Αιτητής, κρίνω ότι ορθώς οι Καθ’ων η Αίτηση έκριναν ως αναξιόπιστους τους ισχυρισμούς του Αιτητή με αριθμό 2 και 5 που αφορούν περιουσιακές διαφορές με τον θείο του καθώς και τα βασανιστήρια που υπέστη λόγω αυτών των διαφορών και τα προβλήματα που αντιμετώπισε επειδή ανήκει στη φυλή Jiido. Ειδικότερα, εκτός από το γεγονός ότι ο Αιτητής δεν ήταν σε θέση να προσδιορίσει τον χώρο στον οποίο κρατήθηκε και βασανίστηκε, βάσει των δηλώσεων του ιδίου κατά την συνέντευξη, σε κάθε περίπτωση μετά την έξοδό του από το εν λόγω κέντρο δεν δέχτηκε άλλες απειλές από τον θείο του (ερ. 26-2Χ του δ.φ.), ενώ δήλωσε ο ίδιος ρητώς ότι δεν ήταν αυτό το περιστατικό ένας από τους λόγους που αποφάσισε να εγκαταλείψει τη χώρα, καθώς το είχε αποφασίσει νωρίτερα (ερ. 26-2χ του δ.φ.). Λαμβάνω επίσης υπόψιν ότι ουδεμία σχετική με βασανιστήρια αναφορά δεν εντοπίστηκε στο έντυπο αξιολόγησης της ευαλωτότητας του Αιτητή (ερ. 110-120 του δ.φ.).
Στο σημείο από να προσθέσω ότι, ακόμη κι αν ο εν λόγω ισχυρισμός κρινόταν αξιόπιστος, σε περίπτωση επιστροφής του Αιτητή στην Mogadishu, δεν πιθανολογείται ότι θα αντιμετωπίσει προβλήματα από τον θείο του καθότι, όπως ο ίδιος δήλωσε, παραιτήθηκε από τα κληρονομικά του δικαιώματα και επομένως έχει παύσει ο λόγος των περιουσιακών τους διαφορών και το περιστατικό που ανεφερε έλαβε χώρα το 2019. Όσον αφορά τα προβλήματα που αντιμετώπισε λόγω του ότι ανήκει στην φυλή Jiido, η οποία ισχυρίζεται ότι είναι μειονοτική, ο Αιτητής υπέπεσε σε σημαντικές αντιφάσεις, καθώς, ενώ σε σχετική ερώτηση της λειτουργού απάντησε ότι σχετίζεται με τους λόγους που τον ώθησαν να εγκαταλείψει τη χώρα του (ερ. 25-2χ του δ.φ.), σε επόμενη παρόμοια ερώτηση του λειτουργού αποκρίθηκε αρνητικά (ερ. 25-4Χ του δ.φ.). Επιπλέον, να σημειωθεί ότι το γεγονός ότι στηριζόταν σε φίλους του από την Κένυα και δεν είχε δεσμούς με την φυλή του, η οποία δεν είναι ισχυρή, κατά τα λεγόμενα του Αιτητή, για να τον προστατεύσει, δεν ισοδυναμεί με το ότι αντιμετώπισε προβλήματα για φυλετικούς λόγους.
Πέραν των ανωτέρω, ούτε στο Δικαστήριο και μετά από διευκρινιστικές ερωτήσεις του Δικαστηρίου, ο Αιτητής τοποθετήθηκε σχετικά με τους ανωτέρω ουσιώδεις ισχυρισμούς και δεν προσκόμισε περισσότερες λεπτομέρεις και στοιχεία για αυτά ώστε να ανατρεψει το εύρημα αναξιοπιστίας των Καθ’ων η Αίτηση. Τουναντίον, ο Αιτητής επέλεξε να εστιάσει στον φόβο του αναφορικα με την οργάνωση Al Shabaab και την έλλειψη ασφάλειας στη χώρα του, χωρίς ιδιαίτερη αναφορά στο περιστατικό με το θείο του αλλά και ούτε σε τυχόν προβλήματα που αντιμετωπίζει λόγω της φυλής στην οποία ανήκει.
Περαιτέρω σχετικά με τον ισχυρισμό για επίθεση από μέλη της Al-Shabaab στις αρχές του 2019 στην περιοχή Jilib επειδή ήταν ξένος στην περιοχή και τον θεωρούσαν κατάσκοπο, τον οποίο η λειτουργός έκανε αποδεκτό ως αξιόπιστο, παρατηρώ ότι πράγματι πρόκειται για αληθοφανή ισχυρισμό. Θα συμφωνήσω ωστόσο με την κρίση της λειτουργού κατά το στάδιο αξιολόγησης κινδύνου ότι δεν πιθανολογείται να υποστεί δίωξη από μέλη της Al-Shabaab σε περίπτωση επιστροφής του, καθότι από τις δηλώσεις του Αιτητή συμπεραίνεται ότι δεν πρόκειται για προσωπική στοχοποίηση, εφόσον το περιστατικό έλαβε χώρα στην περιοχή Jilib της Mogadishu αρχές του 2019 αλλά τους υπόλοιπους μήνες, κατά τους οποίους έμενε στις περιοχές Yaqshid και Warta Nabada, οι οποίες είναι επίσης περιοχές της Mogadishu, δεν παρενοχλήθηκε από μέλη της Al-Shabaab (ερ. 28-1χ του δ.φ.), λαμβάνοντας μάλιστα υπόψιν ότι μεσολάβησε μεγάλο διάστημα μέχρι την αναχώρησή του από τη χώρα τον Οκτώβριο 2019.
Επίσης ως προς την κατάσταση ασφαλείας σε διάφορα σημεία της συνέντευξης ανέφερε γενικά κι αόριστα ότι δεν είναι ασφαλές για τον οποιονδήποτε να μένει στο Mogadishu χωρίς καμία τυχόν αναφορά σε δικές του προσωπικές περιστάσεις που καθιστούν επικίνδυνο για τον ίδιο προσωπικά να μένει στην εν λόγω περιοχή. Τέλος, κατά την ακροαματική διαδικασία ενώπιον του παρόντος Δικαστηρίου επανέλαβε σε γενικές γραμμές τους ισχυρισμούς που είχε προβάλει και κατά την συνέντευξη και καμία από τις δηλώσεις του δεν εγείρει κάποιο επιπλέον στοιχείο που θα μπορούσε να οδηγήσει το Δικαστήριο σε διαφορετικά συμπεράσματα.
Όπως προκύπτει μέσα από τις πληροφορίες για τη χώρα καταγωγής του Aιτητή, η οργάνωση Al-Shabaab στοχοποιεί, ανάμεσα σε άλλες κατηγορίες και ομάδες ανθρώπων, άτομα που ζούσαν στο εξωτερικό και επέστρεψαν στην Σομαλία. Ωστόσο, οι περισσότερες αναφορές περί στοχοποίησης επιστραφέντων αφορούν όσους επέστρεψαν από χώρες της δύσης (‘’westernised’’), λόγω του ότι αυτά τα άτομα θεωρούνται ότι παρεκκλίνουν από τις ηθικές νόρμες που επιβάλλει το Ισλάμ, και όχι όσους επέστρεψαν από γειτονικές χώρες, όπως στην περίπτωση του Αιτητή, ο οποίος επέστρεψε από Κένυα.[1] Σε σχέση μάλιστα με αυτό το προφίλ εντοπίστηκε και η μόνη αναφορά σχετικά με εγκλεισμό επιστραφέντων σε θρησκευτικά κέντρα αποκατάστασης, όπου υφίστανται σωματική και ψυχολογική κακοποίηση.[2]
Όσον αφορά τους επιστραφέντες από γειτονικές χώρες, αναφέρεται ότι η πλειοψηφία εγκαθίσταται σε πόλεις, όπως Mogadishu, Kismayo ή Baidoa, με πολλούς να επιλέγουν «να μην επιστρέψουν στις περιοχές καταγωγής τους, προτιμώντας να εγκατασταθούν σε αστικές περιοχές». Μεγάλος αριθμός επαναπατρισθέντων που στερούνται οικονομικών πόρων καταλήγουν σε καταυλισμούς που προορίζονται για εσωτερικώς εκτοπισμένα άτομα. Στην πραγματικότητα οι συνθήκες διαβίωσης δεν διαφέρουν από αυτές των εσωτερικά εκτοπισθέντων, έχοντας «περιορισμένη πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες.»
Σύμφωνα με την UNOCHA, το αστικό σύστημα είναι «ήδη υπερφορτωμένο λόγω έλλειψης χρηματοδότησης για την κάλυψη των αναγκών ενός ταχέως αυξανόμενου αστικού πληθυσμού». Ωστόσο, κάποιες πηγές αναφέρουν ότι οι επιστραφέντες που έχουν λάβει εκπαίδευση στο εξωτερικό διαθέτουν ένα ευρύτερο σύνολο δεξιοτήτων που τους επιτρέπει να έχουν πρόσβαση σε καλύτερες θέσεις εργασίας σε σύγκριση με αυτούς που έχουν παραμείνει στη Σομαλία. Επιπλέον, σημαντικό για την επιστροφή ενός ατόμου στη Σομαλία είναι η ύπαρξη υποστηρικτικού δικτύου σε επίπεδο οικογένειας, φίλων και γειτόνων, αλλά και φυλής. Γι' αυτό το λόγο οι περισσότεροι επιστραφέντες εγκαθίστανται σε περιοχές όπου μπορούν να βρουν μέλη της φυλής τους.[3] Επιστραφέντες που λείπουν αρκετά χρόνια και διατηρούν ελάχιστες επαφές με την φυλή τους μπορεί να μην λάβουν υποστήριξη σε αυτό το πλαίσιο. ‘Έτσι, όσοι στερούνται οικονομικούς πόρους, αντιμετωπίζουν δυσκολίες σχετικά με την απόκτηση γης, την υπεράσπιση δικαιωμάτων ιδιοκτησίας γης ή θέσεων εργασίας. Αναφέρεται επίσης ότι άτομα από μειονοτικές ομάδες έχουν πολύ μικρότερες πιθανότητες «να βρουν δουλειά, ακόμα κι αν είναι μορφωμένοι και διαθέτουν πτυχίο πανεπιστημίου» και ακόμη και όταν πρόκειται για απασχόληση στη «σομαλική κυβέρνηση ή διεθνείς οργανισμούς».[4]
Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ (στο εξής ΥΑ ΟΗΕ) για τους πρόσφυγες έχει συνάψει μία τριμερή συμφωνία με την Κυβέρνηση της Σομαλίας και της Κένυας προκειμένου να διευκολύνει την επιστροφή των Σομαλών προσφύγων μέσω ενός προγράμματος οικειοθελούς επιστροφής, διασφαλίζοντας με αυτόν τον τρόπο ασφαλή και αξιοπρεπή επιστροφή.[5] Στο πρόγραμμά της 2020-2022 Multi-Year Multi Partner Protection and Solutions Strategy (MYMPPSS), η ΥΑ ΟΗΕ περιέλαβε στρατηγικούς στόχους για τους επιστραφέντες, συμπεριλαμβανομένης της υποστήριξης της κυβέρνησης της Σομαλίας για την ενίσχυση του νομικού και πολιτικού πλαισίου για την προστασία των επαναπατριζόμενων, την ενίσχυση της αυτάρκειας των επαναπατριζόμενων και την παροχή βοήθειας στους Σομαλούς πρόσφυγες ώστε να επιστρέψουν στη Σομαλία.
Επιπλέον, η ΥΑ ΟΗΕ έχει αναπτύξει ξεχωριστές στρατηγικές ειδικά για την επιστροφή και την επανένταξη καθώς και, μεταξύ άλλων, τα μέσα διαβίωσης, τη στέγαση και την εκπαίδευση, που αποτελούν τους τομείς προτεραιότητας των δράσεων της ΥΑ ΟΗΕ για την υποστήριξη των εθελοντικών επιστροφών στη Σομαλία. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι η ΥΑ ΟΗΕ συνέχισε να παρέχει βοήθεια στα πλαίσια του προγράμματος οικειοθελούς επιστροφής σε 10.000 Σομαλούς πρόσφυγες που επέστρεψαν, συμπεριλαμβανομένων 2.600 Σομαλών προσφύγων που επέστρεψαν μέσα στο 2021. Περίπου 360 Σομαλοί πρόσφυγες που επέστρεψαν (300 Κένυα, 50 Ερυθραία, 10 Λιβύη) έλαβαν αρχικό υποστηρικτικό πακέτο το 2021, ενώ 450 Σομαλοί πρόσφυγες συνέχισαν να επωφελούνται από συνεχή οικονομική και υλική βοήθεια, συμπεριλαμβανομένων μηνιαίων επιχορηγήσεων σε μετρητά, επιχορηγήσεων εκπαίδευσης και επισιτιστικής υποστήριξης. Τέτοιου είδους βοήθεια συνεχίστηκε να παρέχεται και κατά την διάρκεια του 2023.[6] Την περίοδο Ιανουάριος 2020 - Δεκέμβριος 2023 η ΥΑ ΟΗΕ υπολογίζει ότι προσέφερε βοήθεια σε περίπου 9.000 Σομαλούς πρόσφυγες, οι οποίοι επέστρεψαν από Υεμένη, Κένυα, Τζιμπουτί και Λιβύη.[7]
Αναφορικά με το ρόλο των φυλών στη Σομαλία, διαφαίνεται ότι σε όλες τις πτυχές της ζωής, η φυλή είναι ταυτόχρονα μέσο αναγνώρισης και τρόπος ζωής. Οι φυλές καθορίζουν τη σχέση μεταξύ των ανθρώπων αλλά και σε σχέση με άλλους φορείς στη Σομαλία, συμπεριλαμβανομένης της Al-Shabaab. Η συμπερίληψη σε μια ισχυρή φυλή έχει μεγάλη σημασία σε σχέση με την πρόσβαση σε πόρους, πολιτική επιρροή, δικαιοσύνη και ασφάλεια.[8]
Σύμφωνα με παλαιότερη έκθεση της ACCORD στην οποία παραπέμπουν έως σήμερα οι συλλογές πληροφοριών, οι Σομαλοί χωρίζονται σε πέντε μεγάλες φυλές - οικογένειες: οι Dir εντοπίζονται κυρίως στο δυτικό τμήμα της Σομαλιλάνδης και στο νότιο τμήμα της Σομαλίας, οι Isaaq στο μεσαίο τμήμα της Σομαλιλάνδης, οι Darood είναι κυρίως εγκατεστημένοι στο Puntland, στο ανατολικό τμήμα της Σομαλιλάνδης και στο νοτιότερο τμήμα της Σομαλίας, οι Hawiye βρίσκονται κυρίως στην κεντρική Σομαλία ενώ οι Rahanweyn, που μερικές φορές αποκαλούνται Digil-Mirifle, εντοπίζονται στην περιοχή μεταξύ των ποταμών Jubba και Shabelle».[9]
Ως προς την προστασία που μπορεί να παράσχει η φυλή, το πιο σημαντικό επίπεδο αλληλεγγύης στη σομαλική κοινωνία, το jilib, αναφέρεται στην ομάδα κάτω από την οποία η κοινότητα αναλαμβάνει την πληρωμή της «τιμής του αίματος» (diya). Θεωρητικά, μέσα στο jilib, η κοινότητα πρέπει να βοηθά τα άτομα σε περίπτωση μικρότερων ή μεγαλύτερων προβλημάτων, φτάνοντας μέχρι τον ακρωτηριασμό ή τη δολοφονία κάποιου από άλλη φυλή (τιμή αίματος). Μπορούν επίσης να γίνουν διευθετήσεις μεταξύ φυλών για προστασία εκτός της φυλής. Αυτές οι συμφωνίες είναι συνήθως για συγκεκριμένη διάρκεια και προσδιορίζουν το είδος της προστασίας, τα μέσα επίλυσης συγκρούσεων, κανόνες γάμου κ.λπ. Υπάρχουν επίσης δεσμοί προστασίας και αλληλεγγύης χωρίς συγκεκριμένη διάρκεια ή συμφωνία.[10] Οι πολιτοφυλακές των φυλών είναι επίσης σημαντικοί παράγοντες της πολιτικής ζωής σε ολόκληρη τη Σομαλία.[11]
Όσον αφορά την φυλή του Αιτητή, Jiido, πράγματι, επιβεβαιώνεται από εξωτερικές πηγές ότι πρόκειται για μειονοτική φυλή, και αναφέρεται ως υπο-φυλή της Digil, η οποία είναι μία από τις έξι κύριες φυλές της Σομαλίας.[12] H υπο-φυλή Jiido θεωρήθηκε το 2017 ότι ανήκει μεταξύ των υπο-ομάδων που επηρεάστηκαν με τον χειρότερο τρόπο στα πλαίσια του εσωτερικού εκτοπισμού. Πρόκειται για μία αγροτική πληθυσμιακή ομάδα, με ελάχιστη πολιτική εκπροσώπηση ή στήριξη από κοινότητες της διασποράς ή ενασχόληση με επιχειρηματικές δραστηριότητες. Ως εκ τούτου, έχουν μικρή παρουσία σε πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο, γεγονός που περιορίζει την ικανότητά τους να λαμβάνουν βοήθεια από εθνικούς ή διεθνείς οργανισμούς.[13]
Βάσει των ως άνω παρατεθεισών πηγών, δεν προκύπτει στοχοποίηση των Σομαλών προσφύγων που έχουν επιστρέψει από γειτονικές χώρες από Al – Shabaab, καθότι το προφίλ των επιστραφέντων που φαίνεται να στοχοποιούν είναι των ατόμων που έχουν ζήσει για μεγάλο διάστημα σε δυτικές χώρες και ο τρόπος ζωής τους παρεκκλίνει από το Ισλάμ και τις σομαλικές παραδόσεις. Επομένως, θα συμφωνήσω με την κρίση της λειτουργού περί αποδοχής του περιστατικού επίθεσης από μέλη της Al-Shabaab, αλλά και σε σχέση με την απουσία μελλοντικού κινδύνου σε περίπτωση επιστροφής του, καθώς δεν θεωρώ ότι υπήρχε ζήτημα στοχοποίησης λόγω του προφίλ του.
Επιπλέον ακόμη κι αν κρινόταν αξιόπιστος ο ισχυρισμός του αναφορικά με τις περιουσιακές διαφορές με τον θείο του, οι δηλώσεις ότι ο τελευταίος τον έκλεισε σε κέντρο αποκατάστασης, όπου υπέστη βασανιστήρια, δεν συνάδουν με τα όσα αναφέρουν οι ανευρεθείσες πηγές, εφόσον η μόνη αναφορά που εντοπίστηκε για αυτό το μέτρο ήταν σε σχέση με τους επιστραφέντες από δυτικές χώρες για λόγους που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής που έχουν υιοθετήσει και όχι σε σχέση με περιουσιακές διαφορές. Πράγματι, ωστόσο παρατηρείται ότι όσοι επιστρέφουν έχουν δυσκολίες στην επανένταξη, ειδικότερα αν δεν έχουν οικογενειακό υποστηρικτικό δίκτυο και αν δεν έχουν διατηρήσει δεσμούς με την φυλή στην οποία ανήκουν, όπως συμβαίνει στην περίπτωση του Αιτητή. Σημειώνεται επίσης ότι επιβεβαιώνεται από εξωτερικές πηγές ότι ο Αιτητής προέρχεται από μη προνομιούχα υπο-φυλή, οπότε ακόμη κι αν διατηρούσε επαφές, δεν θα λάμβανε σημαντική υποστήριξη. Ωστόσο, παρόλο που είναι ένα στοιχείο που οφείλεται να ληφθεί υπόψιν, δεν προκύπτει κίνδυνος δίωξης για φυλετικούς λόγους. Είναι διαφορετικό κάποιος να έχει στοχοποιηθεί λόγω της φυλής στην οποία ανήκει και διαφορετικό να μην λάβει προστασία από την φυλή του.
Περαιτέρω, όπως δείχνουν οι πληροφορίες για την χώρα καταγωγής, γίνονται σημαντικές προσπάθειες από την κυβέρνηση της Σομαλίας σε συνεργασία με την ΥΑ ΟΗΕ να διευκολύνουν την επιστροφή και επανένταξη των Σομαλών προσφύγων από τις γειτονικές χώρες, στις οποίες συμπεριλαμβάνεται η Κένυα. Επομένως, υπήρχε η δυνατότητα να απευθυνθεί ο Αιτητής είτε σε κρατικές υπηρεσίες είτε στα γραφεία της ΥΑ ΟΗΕ που υλοποιούν το εν λόγω πρόγραμμα. Οι ισχυρισμοί σχετικά με την κατάσταση ασφαλείας θα αξιολογηθούν πιο κάτω στο σημείο για την συνδρομή των προϋποθέσεων χορήγησης συμπληρωματικής προστασίας στα πλαίσια του Άρθρο. 19 (2)(γ) του Περί Προσφύγων Νόμου που αντιστοιχεί στο Άρθρο 15 (γ) της Οδηγίας 2011/95/ΕΕ.
Ως εκ τούτου, από τα ανωτέρω προκύπτει ότι η επίδικη απόφαση λήφθηκε ορθά και νόμιμα, και η αιτιολόγηση της συμπληρώνεται από τα στοιχεία του διοικητικού φακέλου (βλ. άρθρο 29 του Ν. 158(Ι)/1999, Ιερά Αρχιεπισκοπή Κύπρου κ.α. ν. Δημοκρατίας (1990) 3 Α.Α.Δ. 1171 και Διογένους ν. Δημοκρατίας (1999) 4 Α.Α.Δ. 371 και Στέφανος Φράγκου ν. Κυπριακής Δημοκρατίας (1998) 3 Α.Α.Δ. 270). Η έρευνα που είχε προηγηθεί ήταν επαρκής και είχαν συλλεγεί και διερευνηθεί όλα τα ουσιώδη στοιχεία σε συνάρτηση πάντα με τους ισχυρισμούς που είχε προβάλει ο Αιτητής, όπως αναλύεται ανωτέρω.
Αναφορικά με την υπαγωγή του Αιτητή σε καθεστώς συμπληρωματικής προστασίας δυνάμει του άρθρου 19(2)(γ) του περί Προσφύγων Νόμου, το οποίο προϋποθέτει ουσιώδεις λόγους να πιστεύεται ότι ο Αιτητής θα υποστεί σοβαρή και προσωπική απειλή κατά της ζωής ή της σωματικής του ακεραιότητας, λόγω αδιακρίτως ασκούμενης βίας σε καταστάσεις διεθνούς ή εσωτερικής ένοπλης σύρραξης, σε περίπτωση επιστροφής του στη χώρα καταγωγής του, υπάρχει ευρεία νομολογία τόσο του Ανωτάτου Δικαστηρίου Κύπρου (βλ. Galina Bindioul v. Αναθεωρητική Αρχή Προσφύγων, Υποθ. Αρ. 685/2012, ημερομηνίας 23/04/13 και Mushegh Grigoryan κ.α. v. Κυπριακή Δημοκρατία, Υποθ. Αρ. 851/2012, ημερομηνίας 22/9/2015, ECLI:CY:AD:2015:D619) όσο και του ΔΕΕ (βλ. C-285/12, A. Diakité v. Commissaire général aux réfugiés et aux apatrides, 30/01/2014, C-465/07, Meki Elgafaji and Noor Elgafaji v. Staatssecretaris van Justitie, 17/02/2009), καθώς επίσης και του ΕΔΔΑ (βλ. K.A.B. v. Sweden, 886/11, 05/09/2013 (final 17/02/2014), Sufi and Elmi v. the United Kingdom, 8319/07 and 11449/07, 28/11/2011) στις οποίες ερμηνεύεται η έννοια της αδιακρίτως ασκούμενης βίας και της ένοπλης σύρραξης και τίθενται κριτήρια ως προς τη σοβαρότητα του κινδύνου που προϋποτίθεται για την αξιολόγηση των περιπτώσεων στις οποίες εξετάζεται η πιθανότητα παραχώρησης συμπληρωματικής προστασίας δυνάμει του άρθρου 15(γ) της Οδηγίας 2011/95/ΕΕ, το οποίο αντιστοιχεί στο άρθρο 19(2)(γ) του περί Προσφύγων Νόμου.
Στην υπόθεση Meki Elgafaji and Noor Elgafaji v. Staatssecretaris van Justitie παρ. 35, το ΔΕΕ αναφέρει ότι «ο όρος «προσωπική» πρέπει να νοείται ως χαρακτηρίζων βλάβη προξενούμενη σε αμάχους, ανεξαρτήτως της ταυτότητάς τους, όταν ο βαθμός της αδιακρίτως ασκούμενης βίας που χαρακτηρίζει την υπό εξέλιξη ένοπλη σύρραξη και λαμβάνεται υπόψη από τις αρμόδιες εθνικές αρχές οι οποίες επιλαμβάνονται των αιτήσεων περί επικουρικής προστασίας ή από τα δικαστήρια κράτους μέλους ενώπιον των οποίων προσβάλλεται απόφαση περί απορρίψεως τέτοιας αιτήσεως είναι τόσο υψηλός, ώστε υπάρχουν ουσιώδεις λόγοι να εκτιμάται ότι ο άμαχος ο οποίος θα επιστρέψει στην οικεία χώρα ή, ενδεχομένως, περιοχή θα αντιμετωπίσει, λόγω της παρουσίας του και μόνον στο έδαφος αυτής της χώρας ή της περιοχής, πραγματικό κίνδυνο να εκτεθεί σε σοβαρή απειλή κατά το άρθρο 15, στοιχείο γ΄, της οδηγίας.»[14] ενώ στην παρ. 37 αναφέρει ότι «η απλή αντικειμενική διαπίστωση κινδύνου απορρέοντος από τη γενική κατάσταση μιας χώρας δεν αρκεί, καταρχήν, για να γίνει δεκτό ότι οι προϋποθέσεις του άρθρου 15, στοιχείο γ΄, της οδηγίας, συντρέχουν ως προς συγκεκριμένο πρόσωπο, εντούτοις, καθόσον η αιτιολογική αυτή σκέψη χρησιμοποιεί τον όρο «συνήθως», αναγνωρίζει το ενδεχόμενο υπάρξεως μιας εξαιρετικής καταστάσεως, χαρακτηριζομένης από έναν τόσο υψηλό βαθμό κινδύνου, ώστε να υπάρχουν σοβαροί λόγοι να εκτιμάται ότι το πρόσωπο αυτό θα εκτεθεί ατομικώς στον επίμαχο κίνδυνο.» (υπογράμμιση του παρόντος Δικαστηρίου). Περαιτέρω, το ΔΕΕ στην εν λόγω υπόθεση αποφάσισε ότι «όσο περισσότερο ο αιτών είναι σε θέση να αποδείξει ότι θίγεται ειδικώς λόγω των χαρακτηριστικών την καταστάσεώς του, τόσο μικρότερος θα είναι ο βαθμός της αδιακρίτως ασκούμενης βίας που απαιτείται προκειμένου ο αιτών να τύχει της επικουρικής προστασίας» (παρ. 39).
Περαιτέρω, σε απόφαση του ΔΕΕ στην υπόθεση CF, DN v. Bundesrepublik Deutschland, C-901/19, ημερομηνίας 10 Ιουνίου 2021, λέχθηκαν τα ακόλουθα σχετικά με τις πρόνοιες του Άρθρου 15(γ) της Οδηγίας: «40. Επομένως, προκειμένου να διαπιστωθεί αν υφίσταται «σοβαρή και προσωπική απειλή», κατά την έννοια του άρθρου 15, στοιχείο γʹ, της οδηγίας 2011/95, απαιτείται να ληφθούν υπόψη σφαιρικά όλες οι σχετικές περιστάσεις της συγκεκριμένης περίπτωσης, ιδίως δε εκείνες που χαρακτηρίζουν την κατάσταση στη χώρα καταγωγής του αιτούντος.
41 Πράγματι, όσον αφορά την αίτηση διεθνούς προστασίας που υποβάλλεται δυνάμει του άρθρου 15, στοιχείο γʹ, της οδηγίας 2011/95, ακόμη και αν στην αίτηση αυτή δεν γίνεται επίκληση των χαρακτηριστικών της κατάστασης του αιτούντος, από το άρθρο 4, παράγραφος 3, της οδηγίας προκύπτει η υποχρέωση εξατομικευμένης αξιολόγησης μιας τέτοιας αίτησης για τους σκοπούς της οποίας επιβάλλεται η συνεκτίμηση μιας ολόκληρης σειράς στοιχείων.
43 Ειδικότερα, όπως επισήμανε κατ’ ουσίαν ο γενικός εισαγγελέας στα σημεία 56 και 59 των προτάσεών του, μπορούν επίσης να συνεκτιμηθούν, μεταξύ άλλων, η ένταση των ενόπλων συγκρούσεων, το επίπεδο οργάνωσης των εμπλεκομένων ενόπλων δυνάμεων και η διάρκεια της σύρραξης ως στοιχεία λαμβανόμενα υπόψη κατά την εκτίμηση του πραγματικού κινδύνου σοβαρής βλάβης, κατά την έννοια του άρθρου 15, στοιχείο γʹ, της οδηγίας 2011/95 (πρβλ. απόφαση της 30ής Ιανουαρίου 2014, Diakité, C‑285/12, EU:C:2014:39, σκέψη 35), καθώς και άλλα στοιχεία όπως η γεωγραφική έκταση της κατάστασης αδιάκριτης άσκησης βίας, ο πραγματικός προορισμός του αιτούντος σε περίπτωση επιστροφής στην οικεία χώρα ή περιοχή και οι τυχόν εκ προθέσεως επιθέσεις κατά αμάχων εκ μέρους των εμπόλεμων μερών.
44 Επομένως, η συστηματική εφαρμογή από τις αρμόδιες αρχές κράτους μέλους ενός κριτηρίου όπως είναι ο ελάχιστος αριθμός θυμάτων μεταξύ των αμάχων (τραυματιών ή θανόντων), προκειμένου να καθοριστεί ο βαθμός έντασης μιας ένοπλης σύρραξης, χωρίς να εξετάζεται το σύνολο των σχετικών περιστάσεων που χαρακτηρίζουν την κατάσταση στη χώρα καταγωγής του αιτούντος επικουρική προστασία, αντιβαίνει στις διατάξεις της οδηγίας 2011/95, καθόσον ενδέχεται να οδηγήσει τις ως άνω αρχές σε άρνηση χορήγησης της προστασίας αυτής κατά παράβαση της υποχρέωσης των κρατών μελών να προσδιορίζουν τα πρόσωπα που χρήζουν πράγματι τέτοιας προστασίας.»
Σε πρόσφατες πηγές που εντόπισε το παρόν Δικαστήριο, πληροφορίες για την κατάσταση ασφαλείας στο συνήθη τόπο διαμονής του Αιτητή, ο οποίος είναι το Mogadishu, αναφέρονται τα εξής:
Το Mogadishu ελέγχεται από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση της Σομαλίας [στο εξής FGS (Federal Government of Somalia)][15].Οι ένοπλες δυνάμεις που βρίσκονται στην πόλη περιλαμβάνουν τις ομοσπονδιακές δυνάμεις ασφαλείας, την προεδρική φρουρά, τις αστυνομικές δυνάμεις, τις δυνάμεις ασφαλείας που υπάγονται στην περιφέρεια Benaadir και πολυάριθμες ιδιωτικές εταιρείες ασφαλείας και πολιτοφυλακές φατριών[16]. Το Mogadishu φιλοξενεί επίσης το αρχηγείο της ένοπλης δύναμης ATMIS (African Transition Mission)[17].
Εν τω μεταξύ, οι πολιτοφυλακές και οι δυνάμεις προστασίας των φυλών, εκ των οποίων κάποιες έχουν ενσωματωθεί επίσημα σε μονάδες του SNA (Somali National Army) ή της αστυνομίας, συνιστούν την κύρια δύναμη προστασίας των κατοίκων. Αυτές οι πολιτοφυλακές αποτελούνται σχεδόν αποκλειστικά από Hawiye, γεγονός που ενισχύει την τοπική κυριαρχία της εν λόγω φυλής[18].
Η Al-Shabaab από την άλλη πλευρά, δεν ελέγχει άμεσα καμία περιοχή στο Mogadishu[19], στο οποίο δεν έχει γενικά εμφανή παρουσία[20] εδώ και πάνω από μια δεκαετία[21]. Πηγές που συμβουλεύτηκε το Landinfo σημείωσαν ότι η ομάδα είχε περιορισμένα μέλη, υποστηρικτές και πόρους στην πόλη[22]. Ωστόσο, δρώντας ως ένα δίκτυο[23] με μυστικούς πράκτορες ανάμεσα στον πληθυσμό[24], η Al Shabaab διατηρεί την ικανότητα να διεξάγει επιχειρήσεις στο Μογκαντίσου[25], προβάλλοντας την επιρροή της στην αστική περιοχή[26] μέσω επιθέσεων[27] και στοχευμένων δολοφονιών[28].
Άλλος μη κρατικός ένοπλος φορέας με κάποια δραστηριότητα στο Mogadishu είναι το Ισλαμικό Κράτος στη Σομαλία (Islamic State in Somalia)[29], αν και η επιρροή τους στη Σομαλία παραμένει "σε μεγάλο βαθμό περιορισμένη στην περιοχή Bari" στη διοικητική περιφέρεια Puntland , σύμφωνα με τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ[30]. Αντίστοιχα και η ομάδα εμπειρογνωμόνων του ΟΗΕ δήλωσε ότι οι επιχειρήσεις της εν λόγω οργάνωσης περιορίζονται στην Puntland[31].
Οι πηγές σημειώνουν ότι το Benaadir/Mogadishu, είναι μια από τις περιοχές στις οποίες η Al Shabaab εστιάζει τις επιθέσεις της[32]. Ορισμένες επιθέσεις της Al Shabaab πιστεύεται ότι είχαν ως στόχο να διαταράξουν τις εκλογικές διαδικασίες[33], ενώ άλλες είχαν ως στόχο αξιωματούχους της περιφέρειας, εκπροσώπους των μέσων ενημέρωσης και ξένους εργαζόμενους στον ανθρωπιστικό τομέα[34]. Αρκετές επιθέσεις είχαν ως αποτέλεσμα το θάνατο άμαχων που παρευρίσκονταν στο σημείο της επίθεσης[35], ενώ ορισμένες από αυτές τις απώλειες προέκυψαν συνεπεία της μάχης που επακολούθησε μετά την επίθεση μεταξύ των δυνάμεων ασφαλείας και την Al Shabaab[36].
Εκτός από δύο συντονισμένες επιθέσεις σε ξενοδοχεία[37], ένας αριθμός επιθέσεων που ανέλαβε η Al Shabaab είχαν ως στόχο καταστήματα τσαγιού[38] και εστιατόρια[39] στα οποία σύχναζαν πολίτες και κυβερνητικοί αξιωματούχοι/αξιωματούχοι ασφαλείας[40]. Για ορισμένες επιθέσεις, μεταξύ των οποίων μια επίθεση μέσα σε καταυλισμό εκτοπισμένων[41], μια επίθεση με όλμο σε κατοικημένη περιοχή[42], και δολοφονίες πρεσβυτέρων[43], επιχειρηματιών και άλλων πολιτικών προσώπων[44], δεν έγινε ανάληψη ευθύνης. Περαιτέρω, υπήρξαν πολυάριθμα περιστατικά ένοπλων ληστειών και συμμοριτικής βίας[45], ενώ σημειώθηκαν και θάνατοι στα πλαίσια κτηματικών διαφορών μεταξύ οικογενειών[46]. Υπάρχουν επίσης, αναφορές για επιθέσεις εναντίον επιχειρήσεων, οι οποίες φαίνεται να σχετίζονται με τη μη καταβολή χρημάτων στην Al Shabaab. Παράλληλα, υπάρχουν αρκετές αναφορές για στρατιώτες του SNA και αστυνομικούς, οι οποίοι άνοιξαν πυρ εναντίον πολιτών στους δρόμους, προκαλώντας αρκετούς θανάτους[47].
Προκειμένου να ολοκληρωθεί η εικόνα αναφορικά με την κατάσταση ασφαλείας στην περιφερειακή ενότητα Banaadir/Mogadishu, κρίνεται σκόπιμο να παρατεθούν και ορισμένα αριθμητικά δεδομένα. Κατόπιν αναζήτησης στη βάση δεδομένων ACLED προέκυψε ότι στη διάρκεια ενός έτους και συγκεκριμένα το διάστημα από τις 19/04/2023 έως τις 19/04/2024 στην περιφερειακή ενότητα Banaadir/Mogadishu καταγράφηκαν 449 περιστατικά ασφαλείας τα οποία οδήγησαν σε 487 απώλειες. Εξ αυτών των περιστατικών 198 καταχωρήθηκαν ως «μάχες» (“battles”) και οδήγησαν σε 201 απώλειες, 83 ως «βία κατά πολιτών» και οδήγησαν σε 69 απώλειες, 151 ως «έκρηξη ή απομακρυσμένη βία» (“explosions/remote violence”) και οδήγησαν σε 215 απώλειες, 2 περιστατικά στην κατηγορία «αναταραχές» (“riots”) που οδήγησαν σε 1 απώλεια και 15 περιστατικά διαδηλώσεων που οδήγησαν σε επίσης 1 απώλεια.[48]
Από τα πιο πάνω αριθμητικά δεδομένα, λαμβάνοντας μάλιστα υπόψιν τον εκτιμώμενο πληθυσμό της εν λόγω διοικητικής περιφέρειας για το 2022 (2.874.431 κάτοικοι)[49] καθώς και τις λοιπές πληροφορίες που εκτέθηκαν πιο πάνω αναφορικά με τους ένοπλους φορείς, το είδος των επιχειρήσεών τους και τις δυναμικές της σύγκρουσης, φαίνεται ότι στη διοικητική περιφέρεια Banaadir/Mogadishu λαμβάνει χώρα ένοπλη σύρραξη στα πλαίσια της οποίας επικρατούν συνθήκες αδιάκριτης βίας. Ωστόσο δεν διαφαίνεται ότι οι συνθήκες αδιάκριτης βίας στη διοικητική περιφέρεια Banaadir/Mogadishu βρίσκονται σε τόσο υψηλά επίπεδα, ώστε να κινδυνεύει κάποιος ως άμαχος πολίτης μόνο με την παρουσία του εκεί και πρέπει να συνεκτιμηθούν οι προσωπικές του περιστάσεις. Λαμβάνω σε αυτό το σημείο υπόψιν μου και πρόσφατη έκθεση της EUAA εκδοθείσα τον Αύγουστο 2023, η οποία μετά από αξιολόγηση του επιπέδου αδιάκριτης βίας ανά περιοχή την περίοδο 01/07/2021-14/04/2023, καταλήγει στο ίδιο συμπέρασμα.[50]
Tο ΔΕΕ διατύπωσε την έννοια της αναπροσαρμοζόμενης κλίμακας, σύμφωνα με την οποία «όσο περισσότερο ο αιτών είναι σε θέση να αποδείξει ότι θίγεται ειδικώς λόγω των χαρακτηριστικών της καταστάσεώς του, τόσο μικρότερος θα είναι ο βαθμός της αδιακρίτως ασκούμενης βίας που απαιτείται προκειμένου ο αιτών να τύχει της επικουρικής προστασίας» (Elgafaji, σκέψη 39· Diakité, σκέψη 31). Το αντίστροφο ισχύει επίσης: κατ’ εξαίρεση, ο βαθμός βίας μπορεί να είναι τόσο υψηλός ώστε ένας άμαχος να διατρέχει πραγματικό κίνδυνο να εκτεθεί σε σοβαρή βλάβη απλώς και μόνο λόγω της παρουσίας του στο έδαφος της επηρεαζόμενης χώρας ή περιοχής. Μέσω της έννοιας της αναπροσαρμοζόμενης κλίμακας, το ΔΕΕ καταφέρνει να εξισορροπήσει την προσωπική απειλή και την αδιάκριτη άσκηση βίας και να αποσαφηνίσει τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να εφαρμόζεται η διάταξη σε συγκεκριμένες περιπτώσεις. Διαπιστώνεται ότι η αντίληψη της έννοιας του «γενικού κινδύνου» από το ΔΕΕ είναι παρόμοια με την αναγνώριση στη νομολογία του ΕΔΔΑ σχετικά με το άρθρο 3 της ΕΣΔΑ της δυνατότητας να θεωρηθεί ότι ένα πρόσωπο διατρέχει πραγματικό κίνδυνο σοβαρής βλάβης απλώς και μόνο λόγω της παρουσίας του σε κατάσταση η οποία χαρακτηρίζεται από υπερβολικά υψηλό βαθμό βίας (βλ. Δικαστική Ανάλυση EASO, European “Άρθρο 15 στοιχείο γ) της οδηγίας για τις ελάχιστες απαιτήσεις ασύλου (2011/95/ΕΕ)”, 2014).
Θα πρέπει λοιπόν να διερευνηθεί κατά πόσον ο Αιτητής θίγεται από παράγοντες που σχετίζονται με την προσωπική του κατάσταση και/ή την αδιάκριτη άσκηση βίας. Όσο περισσότερο ο Αιτητής είναι σε θέση να αποδείξει ότι θίγεται από ειδικούς παράγοντες που σχετίζονται με την προσωπική του κατάσταση, τόσο περιορίζεται ο βαθμός της αδιάκριτης άσκησης βίας που απαιτείται να αποδειχθεί προκειμένου αυτός να θεωρηθεί ότι κινδυνεύει να υποστεί σοβαρή βλάβη σε περίπτωση επιστροφής του και επομένως να του χορηγηθεί συμπληρωματική προστασία δυνάμει του άρθρου 19 παρ. (2) στοιχείο (γ) του περί Προσφύγων Νόμου.
Στο πλαίσιο της «αναπροσαρμοζόμενης κλίμακας», κάθε περίπτωση θα πρέπει να αξιολογείται ξεχωριστά, λαμβάνοντας υπόψη τη φύση και την ένταση της βίας στην περιοχή, μαζί με τον συνδυασμό των προσωπικών συνθηκών που υπάρχουν στην περίπτωση του αιτούντος. Ως πιθανά παραδείγματα περιστάσεων που μπορεί να επηρεάσουν την ικανότητα ενός ατόμου να αξιολογήσει ή/και να αποφύγει τους κινδύνους που σχετίζονται με την αδιάκριτη βία σε μια κατάσταση ένοπλης σύγκρουσης θα μπορούσαν να είναι η ηλικία, η κατάσταση υγείας και/ή η αναπηρία συμπεριλαμβανομένων των θεμάτων ψυχικής υγείας, η οικονομική κατάσταση, η γνώση της περιοχής, το επάγγελμα του αιτούντος, τα μέλη της οικογένειας ή της φυλής, το δίκτυο υποστήριξης κ.ο.κ.
Στις 31 Ιανουαρίου 2024, διατάχθηκε το επανάνοιγμα της υπόθεσης προκειμένου να διερευνηθούν περαιτέρω οι προσωπικές περιστάσεις του Αιτητή για την αξιολόγηση του κινδύνου να υποστεί σοβαρή βλάβη λόγω αδιάκριτης βίας σε περίπτωση επιστροφής του στο Mogadishu, βάσει και των νέων δεδομένων που προέκυψαν απο την προαναφερθείσα έρευνα του Δικαστηρίου σε επικαιροποιημένες πηγές πληροφόρησης. Ο Αιτητής σε σχετικές ερωτήσεις που του τέθηκαν, ανέφερε ότι όλα τα μέλη της οικογένειάς του έχουν αποβιώσει σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. Απάντησε επίσης ότι από την Κένυα έφυγε γιατί η Al – Shabaab εξαπέλυε επιθέσεις και σε καταλύματα μεταναστών εκεί, ενώ, όταν έμενε στη Mogadishu, μετακινούνταν από περιοχή σε περιοχή λόγω παρουσίας της Al – Shabaab. Ερωτηθείς ποιος τον στήριζε στις διάφορες περιοχές που έμεινε στο Mogadishu, ο Αιτητής απάντησε πως τον στήριξαν άτομα που γνώριζε από Κένυα, αλλά πλέον δεν έχει επικοινωνία μαζί τους.
Στη συνέχεια, σε απάντηση των ισχυρισμών του Αιτητή περί διώξεως από την Al – Shabaab, το Δικαστήριο του επισήμανε ότι έχουν περάσει πολλά χρόνια από το 2019 που έλαβε χώρα το περιστατικό που ανέφερε κατά την συνέντευξη. Σε ερωτήσεις σχετικά με την φυλή του, ο Αιτητής ανέφερε ότι είναι μειονοτική και ως εκ τούτου μη αναγνωρισμένη και πιστεύει ότι αν επιστρέψει στη Σομαλία δεν θα τον στηρίξουν μέλη της φυλής του. Σε αυτό το σημείο η συνήγορος των Καθ’ων ισχυρίστηκε ότι η φυλή στην οποία ανήκει ο Αιτητής έχει ισχυροποιηθεί τα τελευταία χρόνια και θα μπορούσε να απευθυνθεί στα μέλη της φυλής του για βοήθεια ο Αιτητής σε περίπτωση επιστροφής του. Επανέλαβε, σε σχέση με την κατάσταση ασφαλείας στην Mogadishu, ότι ο Αιτητής δεν θα αντιμετωπίσει πραγματικό κίνδυνο σοβαρής βλάβης σε περίπτωση επιστροφής του.
Με βάση όλα τα στοιχεία που ανέφερα ανωτέρω και τα στοιχεία που προκύπτουν από τον διοικητικό φάκελο, διαφαίνεται ότι ο Αιτητής είναι νέος, υγιής άνδρας, ο οποίος γνωρίζει καλά την περιοχή του Mogadishu. Στο σημείο αυτό να επισημάνω ότι ναι μεν αναχώρησε με την οικογένειά του ως πρόσφυγες στην ηλικία των 11 ετών, αλλά, κατά τις δηλώσεις του, επέστρεψε τέλη του 2018 στη Mogadishu και αναχώρησε Οκτώβριο του 2019, ήτοι διέμεινε εκεί περίπου ένα χρόνο, διάστημα που θεωρείται επαρκές για έναν ενήλικα προκειμένου να αποκτήσει γνώση της περιοχής, λαμβάνοντας μάλιστα υπόψιν ότι μέσα σε αυτό το διάστημα ο Αιτητής έμεινε σε τρεις διαφορετικές περιοχές εντός της πόλης Mogadishu. Παρόλο που ο Αιτητής δεν έχει υποστηρικτικό δίκτυο ούτε σε επίπεδο οικογένειας ούτε σε επίπεδο φυλής, ενώ υποστηρίζει ότι πλέον δεν έχει επικοινωνία ούτε με τους φίλους του από την Κένυα οι οποίοι τον στήριξαν κατά το διάστημα διαμονής του στην Mogadishu, φαίνεται ότι λόγω των σπουδών του σε πανεπιστημιακό επίπεδο και της εργασιακής του εμπειρίας ως δάσκαλος θα μπορούσε να αξιοποιήσει τις ικανότητες του προκειμένου να επανενταχθεί στην κοινωνία της Σομαλίας αλλά και να απευθυνθεί σε κρατικές υπηρεσίες ή σε γραφεία της ΥΑ ΟΗΕ προκειμένου να επωφεληθεί από κάποιο πρόγραμμα επανένταξης, όπως αναφέρουν οι πληροφορίες από εξωτερικές πηγές που παρατέθηκαν ανωτέρω.
Βάσει των πιο πάνω ατομικών του χαρακτηριστικών, κρίνω ότι δεν συντρέχουν στο πρόσωπο του Αιτητή εκείνες οι προσωπικές περιστάσεις ώστε να θεωρηθεί ότι θα θιγεί προσωπικά από περιστατικά αδιακρίτως ασκούμενης βίας σε περίπτωση επιστροφής του στο Mogadishu, λαμβάνοντας υπόψιν και το βαθμό βίας ως έχει αναλυθεί ανωτέρω και επομένως, δεν δύναται να του παραχωρηθεί καθεστώς συμπληρωματικής προστασίας.
Στη βάση των όσων αναλύθηκαν ανωτέρω, θεωρώ πως ο Αιτητής δεν κατάφερε να αποδείξει ότι πάσχει η ορθότητα και νομιμότητα της επίδικης απόφασης και ότι στο πρόσωπό του πληρούνται οι προϋποθέσεις για την υπαγωγή του στο καθεστώς του πρόσφυγα ή της παραχώρησης συμπληρωματικής προστασίας, σύμφωνα με τις πρόνοιες του περί Προσφύγων Νόμου (Ν. 6(Ι)/2000) και της Σύμβασης της Γενεύης του 1951.
Ως εκ τούτου, η προσφυγή αποτυγχάνει και απορρίπτεται. Επιδικάζονται €400 έξοδα εναντίον του Αιτητή και υπέρ των Καθ' ων η Αίτηση. Η προσβαλλόμενη απόφαση επικυρώνεται.
Μ. ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ, Δ.Δ.Δ.Δ.Π.
[1] EUAA, Country Guidance: Somalia, pp. 98-101, 11 August 2023, available at: https://www.ecoi.net/en/file/local/2095978/2023_Country_Guidance_Somalia.pdf (accessed on 24/04/2024)
[2] EUAA, Country Guidance: Somalia, p. 102, 11 August 2023, available at: https://www.ecoi.net/en/file/local/2095978/2023_Country_Guidance_Somalia.pdf (accessed on 24/04/2024)
[3] EUAA, COI Report, Key socio – economic indicators, September 2021, p. 49, available at: https://coi.euaa.europa.eu/administration/easo/PLib/2021_09_EASO_COI_Report_Somalia_Key_socio_economic_indicators.pdf (accessed on 24/04/2024)
[4] EUAA, COI Report, Key socio – economic indicators, September 2021, p. 48, available at: https://coi.euaa.europa.eu/administration/easo/PLib/2021_09_EASO_COI_Report_Somalia_Key_socio_economic_indicators.pdf (accessed on 24/04/2024)
[5] UNHCR, Somalia, Somali returnees, 2015, available at: https://reporting.unhcr.org/somalia-somali-returnees-17 (accessed on 24/04/2024)
[6] UNHCR, Somalia, Somali returnees, 2021, available at: https://reporting.unhcr.org/somalia-somali-returnees-24 ; UNHCR, Somalia, December 2023, available at: https://www.ecoi.net/en/file/local/2103552/UNHCR+Somalia+Fact+Sheet+-+December+2023.pdf (accessed on 24/04/2024)
[7] UNHCR, Operational Data Portal, available at: https://data.unhcr.org/en/country/som (accessed on 24/04/2024)
[8] EUAA, Somalia Actors, Country of Origin Information, July 2021, available at: https://coi.euaa.europa.eu/administration/easo/PLib/2021_07_EASO_COI_Report_Somalia_Actors.pdf σελ. 45 – 50 (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 24/04/2024)
[9] ACCORD, Clans in Somalia – Report on a lecture by Joakim Gundel, COI Workshop Vienna, 15 May 2009 (Revised Edition), 2009, https://www.refworld.org/pdfid/4b29f5e82.pdf, p. 14-20 (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 24/04/2024)
[10] EUAA, Somalia Actors, Country of Origin Information, July 2021, available at: https://coi.euaa.europa.eu/administration/easo/PLib/2021_07_EASO_COI_Report_Somalia_Actors.pdf σελ. 45 – 50 (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 24/04/2024)
[11] Felbab-Brown, V., The Problem with Militias in Somalia, 2020, https://i.unu.edu/media/cpr.unu.edu/post/3895/HybridConflictSomaliaWeb.pdf, pp. 113-115 (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 24/04/2024)
[12] IRB – Immigration and Refugee Board of Canada (Author): The Jido (Jiido) clan; traditional areas of occupation; affiliated clans; protection available to members of this clan; whether members of the clan have any conflicts with the Hawiye clan (2000-2005) [SOM43286.E], 19 January 2005, available at: https://www.ecoi.net/en/document/1046155.html (accessed on 24/04/2024)
[13] Tufts University - Feinstein International Center (Author): Another Humanitarian (and Political) Crisis in Somalia in 2022, 2022, available at: https://fic.tufts.edu/wp-content/uploads/Another-Crisis-in-Somalia_6-9.pdf (accessed on 24/04/2024)
[14] Βλ. επίσης ECHR, Sufi and Elmi v. The United Kingdom 8319/07 and 11449/07, 28/06/2011 (final 28/11/2011), σ. 51, §218, https://www.refworld.org/cases,ECHR,4e09d29d2.html (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 09/11/2023): « However, it is clear that not every situation of general violence will give rise to such a risk. On the contrary, the Court has made it clear that a general situation of violence would only be of sufficient intensity to create such a risk “in the most extreme cases” where there was a real risk of ill-treatment simply by virtue of an individual being exposed to such violence on return (ibid., § 115). »
[15] EUAA, Country of Origin Information, Somalia: Security Situation, February 2023, σελ. 108-119, Διαθέσιμο σε: https://coi.euaa.europa.eu/administration/easo/PLib/2023_02_EUAA_COI_Report_Somalia_Security_situation.pdf (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 24/04/2024)
[16] Ibid
[17] Ibid ; DefenceWeb, ATMIS sets up JOCs, 10 October 2022, διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://www.defenceweb.co.za/joint/diplomacy-a-peace/atmis-sets-up-jocs/(ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 24/04/2024)
[18] EUAA, Country of Origin Information, Somalia: Security Situation, February 2023, σελ. 108-119, Διαθέσιμο σε: https://coi.euaa.europa.eu/administration/easo/PLib/2023_02_EUAA_COI_Report_Somalia_Security_situation.pdf (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 24/04/2024)
[19] Ibid
[20] Norway, Landinfo, Somalia: Rekruttering til al -Shabaab [Recruitment into Al-Shabaab], 17 October 2022, διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://landinfo.no/wp-content/uploads/2022/10/Respons-Somalia-Rekruttering-til-al-Shabaab-17102022.pdf, σελ. 5 & Norway, Landinfo, Somalia: Sikkerhetssituasjonen i Mogadishu og al -Shabaabs innflytelse i byen [Security situation in Mogadishu and Al-Shabaab’s influence in the city], 8 September 2022, διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://landinfo.no/wp-content/uploads/2022/09/Respons-Somalia-Sikkerhetssituasjonen-i-Mogadishu-og-al-Shabaabs-innflytelse-i-byen-08092022-1.pdf, σελ. 8 (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 24/04/2024)
[21] Norway, Landinfo, Somalia: Sikkerhetssituasjonen i Mogadishu og al -Shabaabs innflytelse i byen [Security situation in Mogadishu and Al-Shabaab’s influence in the city], 8 September 2022, διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://landinfo.no/wp-content/uploads/2022/09/Respons-Somalia-Sikkerhetssituasjonen-i-Mogadishu-og-al-Shabaabs-innflytelse-i-byen-08092022-1.pdf, σελ. 8 – 10 (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 24/04/2024)
[22] Ibid
[23] EUAA, Country of Origin Information, Somalia: Security Situation, February 2023, σελ. 108-119, Διαθέσιμο σε: https://coi.euaa.europa.eu/administration/easo/PLib/2023_02_EUAA_COI_Report_Somalia_Security_situation.pdf (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 24/04/2024)
[24] Norway, Landinfo, Somalia: Sikkerhetssituasjonen i Mogadishu og al -Shabaabs innflytelse i byen [Security situation in Mogadishu and Al-Shabaab’s influence in the city], 8 September 2022, διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://landinfo.no/wp-content/uploads/2022/09/Respons-Somalia-Sikkerhetssituasjonen-i-Mogadishu-og-al-Shabaabs-innflytelse-i-byen-08092022-1.pdf, σελ. 9(ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 24/04/2024)
[25] UN Security Council, Letter dated 10 October 2022 from the Chair of the Security Council Committee pursuant to resolution 751 (1992) concerning Somalia addressed to the President of the Security Council, S/2022/754, 10 October 2022, διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://digitallibrary.un.org/record/3990958?ln=en, παρ. 8 (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 24/04/2024)
[26] International Crisis Group, Considering Political Engagement with Al -Shabaab in Somalia, 21 June 2022, διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://icg-prod.s3.amazonaws.com/309-engagement-al-shabaab-somalia.pdf, σελ. 9 (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 24/04/2024)
[27] Norway, Landinfo, Somalia: Sikkerhetssituasjonen i Mogadishu og al -Shabaabs innflytelse i byen [Security situation in Mogadishu and Al-Shabaab’s influence in the city], 8 September 2022, διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://landinfo.no/wp-content/uploads/2022/09/Respons-Somalia-Sikkerhetssituasjonen-i-Mogadishu-og-al-Shabaabs-innflytelse-i-byen-08092022-1.pdf, σελ. 8 (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 24/04/2024)
[28] LWJ, Shabaab celebrates its assassinations in Mogadishu, jihadist attacks in the West, 3 May 2022, διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://www.longwarjournal.org/archives/2022/05/shabaab-celebrates-its-assassinations-in-mogadishu-jihadist-attacks-in-the-west.php (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 24/04/2024)
[29] UNSG, Situation in Somalia, S/2022/665, 1 September 2022, διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://www.securitycouncilreport.org/atf/cf/%7B65BFCF9B-6D27-4E9C-8CD3-CF6E4FF96FF9%7D/s_2022_655.pdf, παρ. 22 & UNSG, Situation in Somalia, S/2022/101, 8 February 2022, διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://digitallibrary.un.org/record/3958029?ln=en, παρ. 26 (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 24/04/2024)
[30] UNSG, Situation in Somalia, S/2022/665, 1 September 2022, διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://www.securitycouncilreport.org/atf/cf/%7B65BFCF9B-6D27-4E9C-8CD3-CF6E4FF96FF9%7D/s_2022_655.pdf, παρ. 22 (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 24/04/2024)
[31] UN Security Council, Letter dated 10 October 2022 from the Chair of the Security Council Committee pursuant to resolution 751 (1992) concerning Somalia addressed to the President of the Security Council, S/2022/754, 10 October 2022, διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://digitallibrary.un.org/record/3990958?ln=en, παρ. 31 (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 24/04/2024)
[32] Sweden, Migrationsverket, Somalia Säkerhetssituationen 2021 - 2022 (version 2.0) [Somalia security situation 2021 - 2022 (version 2.0)], 18 May 2022, διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://lifos.migrationsverket.se/nyhetsarkiv/2022-05-20-landinformation-somalia.-sakerhetssituationen-2021-2022-version-2.0.html, σελ. 32 (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 24/04/2024)
[33] UN Security Council, Letter dated 10 October 2022 from the Chair of the Security Council Committee pursuant to resolution 751 (1992) concerning Somalia addressed to the President of the Security Council, S/2022/754, 10 October 2022, διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://digitallibrary.un.org/record/3990958?ln=en, παρ. 20 (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 24/04/2024)
[34] UNSG, Situation in Somalia, S/2022/101, 8 February 2022, διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://digitallibrary.un.org/record/3958029?ln=en, παρ. 20 (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 24/04/2024)
[35] Goobjoog, One killed, two injured following shoot-out between security forces and Al-Shabaab militants, 6
September 2022, διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://goobjoog.com/english/one-killed-two-injured-following-shoot-out-between-security-forces-and-al-shabaab-militants/, UNSG, Situation in Somalia, S/2022/392, 13 May 2022, διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://unsom.unmissions.org/sites/default/files/sg_report_on_somalia_13_may_2022_.pdf, παρ. 15 & UNSG, Situation in Somalia, S/2022/101, 8 February 2022, διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://digitallibrary.un.org/record/3958029?ln=en, παρ. 20, 26 (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 24/04/2024)
[36] Goobjoog, One killed, two injured following shoot-out between security forces and Al-Shabaab militants, 6
September 2022, διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://goobjoog.com/english/one-killed-two-injured-following-shoot-out-between-security-forces-and-al-shabaab-militants/ (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 24/04/2024)
[37] Hiiraan Online, Al Shabaab attack hotel popular with government officials, 27 November 2022, διαθέσιμος στη διεύθυνση: https://www.hiiraan.com/news4/2022/Nov/188883/al_shabaab_attack_hotel_popular_with_government_officials.aspx?utm_source=hiiraan&utm_medium=SomaliNewsUpdateFront, UN Security Council, Letter dated 10 October 2022 from the Chair of the Security Council Committee pursuant to resolution 751 (1992) concerning Somalia addressed to the President of the Security Council, S/2022/754, 10 October 2022, διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://digitallibrary.un.org/record/3990958?ln=en, παρ. 18 (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 24/04/2024)
[38] VOA, Suicide Bombing Kills 4 in Somali Capital, 18 January 2022, διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://www.voanews.com/a/suicide-bombing-kills-4-in-somali-capital-/6402411.html, SMN, Al-Shabaab says 11 killed in Mogadishu suicide attack, 14 September 2021, διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://shabellemedia.com/al-shabaab-says-11-killed-in-mogadishu-suicide-attack/ (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 24/04/2024)
[39] BBC News, Somalia: At least six killed in Mogadishu attack near beach, 22 April 2022, διαθέσιμο στη διεύθυνση:https://www.bbc.com/news/world-africa-61196325, SMN, At least three killed in Mogadishu explosions, 12 October 2021, διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://shabellemedia.com/at-least-three-killed-in-mogadishu-explosions/ (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 24/04/2024)
[40] BBC News, Somalia: At least six killed in Mogadishu attack near beach, 22 April 2022, διαθέσιμο στη διεύθυνση:https://www.bbc.com/news/world-africa-61196325, SMN, At least three killed in Mogadishu explosions, 12 October 2021, διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://shabellemedia.com/at-least-three-killed-in-mogadishu-explosions/, SMN, Al-Shabaab says 11 killed in Mogadishu suicide attack, 14
September 2021, διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://shabellemedia.com/al-shabaab-says-11-killed-in-mogadishu-suicide-attack/ (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 24/04/2024)
[41] SMN, Six killed in a blast at IDP camp in Mogadishu, 11 June 2022, διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://shabellemedia.com/six-killed-in-a-blast-at-idp-camp-in-mogadishu/ (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 24/04/2024)
[42] SMN, At least 20 hurt in Mogadishu mortar shelling, 20 August 2022, διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://shabellemedia.com/at-least-20-hurt-in-mogadishu-mortar-shelling/, Goobjoog, Mother, 3 children die in mortar explosion in Hamar Jajab district, Mogadishu, 20 August 2022, διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://goobjoog.com/english/mother-3-children-die-in-mortar-explosion-in-hamar-jajab-district-mogadishu/ (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 24/04/2024)
[43] Halbeeg, Gunmen kill prominent elder in Mogadishu, 21 September 2022, διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://en.halbeeg.com/2022/09/21/gunmen-kill-prominent-elder-in-mogadishu/, Keydmedia, A prominent elder shot dead in Somalia after hotel attack, 24 August 2022, διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://www.keydmedia.net/news/a-prominent-elder-shot-dead-in-somalia-after-hotel-attack, Goobjoog, Prominent businessman killed in Mogadishu barely a day after another is killed, 16 July 2022, διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://goobjoog.com/english/prominent-businessman-killed-in-mogadishu-barely-a-day-after-the-killing-of-another/ (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 24/04/2024)
[44] Goobjoog, Horseed University lecturer shot dead by unknown assailants, 5 July 2022, διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://goobjoog.com/english/horseed-university-lecturer-shot-dead-by-unknown-assailants/ (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 24/04/2024)
[45] SPA, Whose Security? A Tale of Three Cities in Mogadishu, 27 February 2022, διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://somalipublicagenda.org/whose-security-a-tale-of-three-cities-in-mogadishu/, Radio Dalsan, Suspect
arrested for murder of Mogadishu high school student, 18 August 2022, διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://www.radiodalsan.com/en/76598/2022/08/suspect-arrested-for-murder-of-mogadishu-high-school-student/, Halbeeg, Dozens of teenage gang members arrested in Mogadishu operations, 18 April 2022, διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://en.halbeeg.com/2022/04/18/dozens-of-teenage-gang-members-arrested-in-mogadishu-operations/, Goobjoog, Gunmen kill young man in Mogadishu over mobile phone, 21 March 2022, διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://goobjoog.com/english/gunmen-kill-young-man-in-mogadishu-over-mobile-phone/ (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 24/04/2024)
[46] Goobjoog, Two members of one family killed in Dharkenley district by unknown gunmen, 25 June 2022, διαθέσιμο στη διεύθυνση: Goobjoog, Two members of one family killed in Dharkenley district by unknown gunmen, 25 June 2022, Hiiraan Online, Two dead as soldiers battle each other in Mogadishu 5 May 2022, διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://www.hiiraan.com/news4/2022/May/186079/two_dead_as_soldiers_battle_each_other_in_mogadishu.aspx (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 24/04/2024)
[47] UN Human Rights Council, Situation of human rights in Somalia: Report of the Independent Expert on the
Situation of Human Rights in Somalia, A/HRC/51/65, 19 August 2022, διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://www.ohchr.org/en/documents/country-reports/ahrc5165-situation-human-rights-somalia-report-independent-expert, παρ. 54, FTL, Soldier Kills a Nine-Month Pregnant Mother in Mogadishu, 29 May 2022, διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://www.ftlsomalia.com/soldier-kills-a-nine-month-pregnant-mother-in-mogadishu/, SPA, Whose Security? A Tale of Three Cities in Mogadishu, 27 February 2022, διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://somalipublicagenda.org/whose-security-a-tale-of-three-cities-in-mogadishu/, Goobjoog, Final year medical student shot by a policeman dies in Mogadishu, 22 December 2021, διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://goobjoog.com/english/final-year-medical-student-shot-by-a-policeman-dies-in-mogadishu/ (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 24/04/2024)
[48] Προσαρμοσμένη έρευνα στη βάση δεδομένων ACLED, διαθέσιμη στη διεύθυνση: https://acleddata.com/dashboard/#/dashboard (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 24/04/2024)
[49] IPC, Nearly 8.3 million people across Somalia face Crisis (IPC Phase 3) or worse acute food insecurity outcomes [Table], 13 December 2022, διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://fews.net/sites/default/files/documents/reports/Multi-Partner%20Technical%20Release%20on%20Updated%20IPC%20Analysis%20for%20Somalia%20for%20October%202022%20to%20June%202023%20Final%20%28English%29%20%20-%2013%20Dec%202022.pdf, σελ. 4 (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 24/04/2024)
[50] EUAA, Country Guidance Somalia, August 2023, pp. 51-52, available at: https://www.ecoi.net/en/file/local/2095978/2023_Country_Guidance_Somalia.pdf (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 22/03/2024)