ECLI:CY:EDLEF:2019:A99
ΕΠΑΡΧΙΑΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ
Ενώπιον: Γ. Κυθραιώτου-Θεοδώρου, Ε.Δ.
Αριθμός αγωγής: 4020/2012
Μεταξύ:
ΧΧΧ ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ
Ενάγοντα
και
GLIMEKA TRADING COMPANY LTD
Εναγόμενης
22 Φεβρουαρίου, 2019
Εμφανίσεις:
Για Ενάγοντα: κ. Ε. Κλεάνθους
Για Εναγόμενη: κ. Σαββίδης και κα Παλλίκαρου δια Χαβιαράς & Φιλίππου Δ.Ε.Π.Ε.
Α Π Ο Φ Α Σ Η
Σύμφωνα με τη δικογραφημένη θέση του Ενάγοντα, στις 8.6.2011 αγόρασε ψωμί από πρατήριο «Πανδώρα» που διαχειρίζεται η Εναγόμενη εταιρεία, το οποίο και κατανάλωσε. Ισχυρίζεται ότι, ένεκα αμέλειας της Εναγόμενης, το συγκεκριμένο ψωμί ήταν ακατάλληλο για ανθρώπινη κατανάλωση, με αποτέλεσμα να υποστεί τροφική δηλητηρίαση η οποία του προκάλεσε πόνο, ταλαιπωρία και έξοδα. Εγείρει την παρούσα αγωγή διεκδικώντας αποζημιώσεις.
Η Εναγόμενη εταιρεία αρνείται ότι ενήργησε αμελώς. Ισχυρίζεται ότι οποιαδήποτε τυχόν ζημιά ή βλάβη υπέστη ο Ενάγοντας οφείλεται σε δική του, αποκλειστική ή συντρέχουσα, αμέλεια. Ειδικότερα ισχυρίζεται ότι ο Ενάγοντας κατανάλωσε το επίδικο ψωμί μετά που παρήλθε η προβλεπόμενη ημερομηνία κατανάλωσης του ή αφού το φύλαξε σε ακατάλληλες συνθήκες.
Προς απόδειξη της υπόθεσης του, ο Ενάγοντας παρουσίασε στο Δικαστήριο τη μαρτυρία πέντε προσώπων. Για την πλευρά της Υπεράσπισης κατέθεσε στο Δικαστήριο ένας μάρτυρας. Σημειώνω επίσης ότι κάποια γεγονότα, στα οποία θα αναφερθώ στην πορεία, κατέστησαν παραδεκτά για σκοπούς της ακρόασης.
Το σύνολο της μαρτυρίας είναι καταγεγραμμένο στα πρακτικά της διαδικασίας και δεν κρίνω ότι χρειάζεται να αναφερθώ με λεπτομέρεια σε όλα όσα κατέθεσε ο κάθε μάρτυρας. Για σκοπούς πληρότητας της απόφασης μου θα παραθέσω μόνο μια συνοπτική αναφορά στη μαρτυρία, στο βαθμό που την έκρινα ως σημαντική σε σχέση με τα επίδικα θέματα ή για σκοπούς αξιολόγησης.
Πρώτος μάρτυρας ήταν ο ίδιος ο Ενάγοντας (ΜΕ1). Στα πλαίσια της κυρίως εξέτασης του, κατέθεσε ότι στις 8.6.2011, περί τις 12:20μμ επισκέφτηκε πρατήριο που διατηρούσε η Εναγόμενη εταιρεία με την ονομασία «Πανδώρα» στην λεωφόρο Διγενή Ακρίτα 22 στη Λευκωσία και αγόρασε μια μερίδα φασόλια βραστά, μια μερίδα κοτόπουλο ταντούρι και μια συσκευασία «ψωμί σιταρένιο ή ψωμί με την εμπορική ονομασία «χωριάτικο ψωμί», με προζύμι, σε κλειστή σφραγισμένη συσκευασία των 950 γραμμαρίων.
Αφού πλήρωσε τα πιο πάνω, έλαβε απόδειξη πληρωμής, αντίγραφο της οποίας παρουσίασε και κατατέθηκε ως Τεκμήριο 3. Να αναφέρω στο σημείο αυτό ότι στο Τεκμήριο 3 καταγράφεται, μεταξύ άλλων, ότι αφορά συναλλαγή που έγινε στις 8.6.2011 και ώρα 12:21μμ στα πλαίσια της οποίας πωλήθηκε μια μερίδα φασόλια βραστά, 1 κοτόπουλο ταντούρι και «1 psomi sitarenio me».
Ο Ενάγοντας συνέχισε λέγοντας ότι μετέβη στη συνέχεια στο σπίτι του όπου κατανάλωσε ένα μέρος του ψωμιού. Ειδικότερα, ανέφερε ότι «μάσησα στο στόμα μου και κατάπια μέρος από το ψωμί και ακολούθως αισθάνθηκα ότι δεν είχε καλή γεύση το ψωμί, όταν το δοκίμασα, όμως θεώρησα ότι να είχα λάθος εκτίμηση αναφορικά με τη γεύση του ψωμιού και συνέχισα να το καταναλώνω διότι πεινούσα πολύ. Ένοιωσα ακολούθως μετά από 20-25 λεπτά περίπου έντονες στομαχικές διαταραχές και ενοχλήσεις και όπου όσο περνούσε ο χρόνος χειροτέρευαν. Είχα τάσεις εμετού, κοιλιακό άλγος, δυσφορία και έκανα 2 επεισόδια εμετού».
Στη συνέχεια, κατέθεσε, πήγε στο Τμήμα Πρώτων Βοηθειών στο Αρεταίειο Νοσοκομείο, όμως προτού φτάσει έκανε ακόμα μία φορά εμετό. Εκεί του χορηγήθηκε ορός ενδοφλέβια. Απολύθηκε μετά από λίγη ώρα αφού του συνταγογραφήθηκε φαρμακευτική αγωγή και του χορηγήθηκε αναρρωτική άδεια 4-5 ημερών. Πλήρωσε δε €60.
Στο σημείο αυτό να αναφέρω ότι ο Ενάγοντας παρουσίασε δέσμη εγγράφων η οποία κατέστη Τεκμήριο 4. Σε αυτή περιλαμβάνεται ιατρική γνωμάτευση, άδεια ασθενείας και συνταγή (σε αυτά θα επανέλθω πιο κάτω), καθώς και τιμολόγιο από το Αρεταίειο Νοσοκομείο ημερομηνίας 8.6.2011 και ώρα 16:05μμ, για ποσό €60.
Ο Ενάγοντας συνέχισε λέγοντας ότι την ίδια μέρα μετέβη στις Υγειονομικές Υπηρεσίες και υπέβαλε παράπονο, παρουσιάζοντας και το επίδικο ψωμί, το οποίο παρέδωσε στον κ. XXXXX Σαββίδη (ΜΕ3). Κατά την παράδοση του ψωμιού έλαβε την απόδειξη παραλαβής τεκμηρίου, Τεκμήριο 5. Σύμφωνα με τα όσα καταγράφονται στο Τεκμήριο 5, ο Ενάγοντας παρέδωσε σε Λειτουργό της Υγειονομικής Υπηρεσίας στις 8.6.2011 «ψωμί σιταρένιο με προζύμι, χωριάτικο 950γρ».
Μεταξύ των ωρών 16:35 και 17:05 ο Ενάγοντας έδωσε κατάθεση στις Υγειονομικές Υπηρεσίες, Τεκμήριο 6, στην οποία ουσιαστικά επαναλαμβάνει τα όσα αναφέρω πιο πάνω.
Ο Ενάγοντας αναφέρει ακολούθως ότι ενημερώθηκε γραπτώς για το αποτέλεσμα διερεύνησης του παραπόνου του με επιστολή των Υγειονομικών Υπηρεσιών ημερομηνίας 27.9.2011 (Τεκμήριο 1), σύμφωνα με την οποία μετά από έλεγχο του επίδικου ψωμιού από το Γενικό Χημείο του Κράτους διαπιστώθηκε ότι «το δείγμα (χωριάτικο ψωμί) είναι ακατάλληλο για ανθρώπινη κατανάλωση (το εσωτερικό του ψωμιού είναι αλλοιωμένο με εμφανή ανάπτυξη βακτηριδίων… Αντίθετα το συγκριτικό δείγμα που λήφθηκε από το πρατήριο Πανδώρα κρίνεται κατάλληλο για ανθρώπινη κατανάλωση.»
Κατά την κυρίως εξέταση του ο Ενάγοντας ανέφερε επίσης ότι εξαιτίας αυτών των γεγονότων του προκλήθηκε άγχος και φόβος να καταναλώνει έτοιμο φαγητό και ότι μετά από επισκέψεις σε ψυχολόγο ξεπέρασε τα προβλήματα αυτά.
Κατά την αντεξέταση του ο Ενάγοντας ανέφερε ότι όταν πήγε στο σπίτι του μετά που αγόρασε τα προϊόντα από το πρατήριο «Πανδώρα» την επίδικη ημέρα, είχε φάει από το ψωμί και δεν πρόλαβε να καταναλώσει τα υπόλοιπα φαγητά.
Του τέθηκε ότι στην κατάθεση που είχε δώσει στις Υγειονομικές Υπηρεσίες, Τεκμήριο 6, αναφέρει ότι έκανε εμετό μόνο δύο φορές και όχι τρεις. Ο Ενάγοντας συμφώνησε αναφέροντας ότι δεν θεώρησε σημαντικό τότε το πόσες φορές είχε κάνει εμετό. Επέμενε όμως ότι ήταν τρεις συνολικά φορές, δύο όταν ήταν στο σπίτι και μια φορά καθ’ οδόν προς το Αρεταίειο Νοσοκομείο.
Υποβλήθηκε στον Ενάγοντα ότι το ψωμί το οποίο αγόρασε δεν ήταν το ψωμί το οποίο παρέδωσε στις Υγειονομικές Υπηρεσίες και ότι επρόκειτο για δύο διαφορετικά ψωμιά. Ο Ενάγοντας αρνήθηκε και υποστήριξε ότι ούτε είχε στο σπίτι του, ούτε είχε αγοράσει, οποιοδήποτε άλλο ψωμί πέραν από το επίδικο. Επέμενε ότι το ψωμί που παρέδωσε στις Υγειονομικές Υπηρεσίες ήταν αυτό που είχε αγοράσει.
Τέθηκε στον Ενάγοντα ότι οι Υγειονομικές Υπηρεσίες έλαβαν από το πρατήριο Πανδώρα και άλλα ψωμιά για συγκριτικό έλεγχο και ότι μετά από εξετάσεις κρίθηκαν κατάλληλα για ανθρώπινη κατανάλωση. Ο Ενάγοντας απάντησε ότι δεν είναι σε θέση να γνωρίζει για άλλα ψωμιά πέραν από εκείνο που ο ίδιος αγόρασε και κατανάλωσε.
Σε σχέση με τα ψυχολογικά προβλήματα που ισχυρίζεται ότι αντιμετώπισε μετά το περιστατικό, ο Ενάγοντας ανέφερε ότι αυτά ήταν παροδικά και δεν είχε να παρουσιάσει κάποιο σχετικό ιατρικό πιστοποιητικό.
Δεύτερος μάρτυρας για την πλευρά του Ενάγοντα ήταν ο κ. ΧΧΧ Βασιλείου, Λειτουργός στο Επαρχιακό Γραφείο Υγειονομικών Υπηρεσιών Λευκωσίας (ΜΕ2). Ο ΜΕ2 ανέφερε ότι μετά τη διερεύνηση του παραπόνου που είχε υποβληθεί από τον Ενάγοντα καθώς και τους σχετικούς ελέγχους που έγιναν, λήφθηκε το πόρισμα των μικροβιολογικών αναλύσεων από το Γενικό Χημείο του κράτους και ο ίδιος ενημέρωσε για το αποτέλεσμα τον Ενάγοντα με επιστολή του ημερομηνίας 27.9.2011, Τεκμήριο 1.
Ο ΜΕ2 ανέφερε επίσης ότι ενημέρωσε και την Εναγόμενη εταιρεία για τα αποτελέσματα των εξετάσεων του Γενικού Χημείου του κράτους με επιστολή ημερομηνίας 22.7.2011, Τεκμήριο 9. Να σημειώσω παρενθετικά ότι στην επιστολή γίνεται αναφορά και σε προφορικές ενημερώσεις που έγιναν στις 7.7.2011, 21.7.2011 και 4.8.2011 προς τους υπεύθυνους της εταιρείας κ. ΧΧΧ Χαραλάμπους, κ. ΧΧΧ Βλαδίμηρο και κα ΧΧΧ Αναστασιάδου.
Στα πλαίσια της κυρίως εξέτασης του, ο ΜΕ2 ανέφερε επίσης ότι δεν εντόπισε στο φάκελο της Υπηρεσίας του οποιαδήποτε γραπτή τοποθέτηση της Εναγόμενης εταιρείας για το επίδικο περιστατικό.
Τέλος, εξήγησε ότι η αναφορά στις επιστολές του, Τεκμήριο 1 και Τεκμήριο 9, σε αλλοίωση του ψωμιού παραπέμπουν στο ότι είχαν επιδράσει πάνω στο ψωμί μικροβιολογικοί οργανισμοί, και ειδικότερα το βακτήριο του βακίλου, που το κατέστησαν ακατάλληλο για ανθρώπινη κατανάλωση. Ο δε βάκιλος που είχε εντοπιστεί σε μεγάλη συγκέντρωση στο ψωμί είναι, σύμφωνα με το μάρτυρα, «βασικός παράγοντας που προκαλεί μούχλα».
Ο ΜΕ2 παρουσίασε επίσης αντίγραφο φωτογραφίας που λήφθηκε από το ψωμί που είχε παραδοθεί από τον Ενάγοντα στις Υγειονομικές Υπηρεσίες, Τεκμήριο 10. Η εν λόγω φωτογραφία παρουσιάζει αποτύπωση συσκευασίας ενός ψωμιού με την ονομασία «χωριάτικο ψωμί, Round traditional bread» 950 γραμμαρίων και στα συστατικά που αναγράφονται περιλαμβάνεται «σιταρένιο χωριάτικο αλεύρι» και «προζύμι».
Ο μάρτυρας παρουσίασε επίσης το πόρισμα του Γενικού Χημείου του κράτους ημερομηνίας 28.6.2011, Τεκμήριο 11. Σε αυτό καταγράφονται τα αποτελέσματα μικροβιολογικής εξέτασης τόσο του ψωμιού που είχε παραδώσει ο Ενάγοντας όσο και του συγκριτικού δείγματος που είχαν παραλάβει οι Υγειονομικές Υπηρεσίες από το αρτοποιείο.
Σύμφωνα με το πόρισμα, το αποτέλεσμα των εξετάσεων σε σχέση με το ψωμί που είχε παραδώσει ο Ενάγοντας καταγράφει τα εξής «Το εσωτερικό του ψωμιού ήταν αλλοιωμένο με εμφανή ανάπτυξη βακτηριδίων. Η μικροβιολογική εξέταση έδειξε παρουσία μεγάλης συγκέντρωσης βακίλων. Το δείγμα δε συνάδει με τις απαιτήσεις των άρθρων 6(1) και 7(1) των περί Τροφίμων (Έλεγχος και Πώλησης) Νόμων του 1996-2011, και ως εκ τούτου είναι ακατάλληλο για ανθρώπινη κατανάλωση.»
Σε σχέση με το συγκριτικό δείγμα το πόρισμα καταγράφει ότι «Το δείγμα λήφθηκε σαν συγκριτικό… Το εσωτερικό του δείγματος δεν έφερε εμφανείς αλλοιώσεις. Η μικροβιολογική εξέταση δεν έδειξε παρουσία μικροοργανισμών (βακίλων). Το δείγμα κρίνεται κατάλληλο για ανθρώπινη κατανάλωση».
Κατά την αντεξέταση του, σε σχετική ερώτηση που του τέθηκε, ο ΜΕ2 ανέφερε ότι δεν γνωρίζει εάν η Εναγόμενη εταιρεία παρέλαβε την επιστολή του Τεκμήριο 9.
Επόμενος μάρτυρας ήταν ο Δρ ΧΧΧ Παπαγεωργίου, Ανώτερος Χημικός και Προϊστάμενος στον Τομέα Μικροβιολογικής και Μοριακής Ανάλυσης του Γενικού Χημείου του κράτους (ΜΕ3).
Ο ΜΕ3 επιβεβαίωσε την ορθότητα του πορίσματος των μικροβιολογικών εξετάσεων που έγιναν στο ψωμί που είχε παραδώσει ο Ενάγοντας στις Υγειονομικές Υπηρεσίες όσο και στο ψωμί που είχε ληφθεί ως συγκριτικό δείγμα, όπως αυτά αποτυπώνονται στο Τεκμήριο 11.
Ανέφερε επίσης ότι ο ίδιος είχε χειριστεί τη συγκεκριμένη περίπτωση. Ανέφερε ότι «το άνοιξα [το ψωμί]. Φαινόταν εκ πρώτης ότι το ψωμί στο κέντρο δεν ήταν ψημένο. Οπτικά αυτή ήταν η πρώτη παρατήρηση». Εξήγησε ότι οι βάκιλοι που είχαν εντοπιστεί κατά τη μικροβιολογική εξέταση του επίδικου ψωμιού είναι βακτήρια που υπάρχουν στη ζύμη. Πρόσθεσε ότι «οι βάκιλοι επέζησαν της ψήσης. Δεν μπήκαν στο ψωμί μετά. Υπήρχαν μέσα στο ψωμί και κατά τη ψήση, επειδή δεν ψήθηκε κανονικά, είναι θερμοανθεκτικά και μπορεί να επιζήσουν. Τα βακτήρια αυτά δεν μπήκαν ύστερα στο ψωμί. Υπήρχαν και παρέμειναν μετά το ψήμα… [Ο βάκιλος] υπάρχει σαν φυσική χλωρίδα στο αλεύρι. Θα μπει στο ζυμάρι όμως αν το ψωμί δεν ψηθεί τότε ο βάκιλος θα επιζήσει. Συνήθως αυτό συμβαίνει στο κέντρο του ψωμιού».
Ανέφερε επίσης ότι το επίδικο ψωμί ήταν ακατάλληλο για ανθρώπινη κατανάλωση «πρώτον γιατί δεν ήταν καλά ψημένο και, δεύτερον, γιατί υπήρχε μεγάλη συγκέντρωση βακίλων».
Να σημειωθεί ότι ο συνήγορος της Εναγόμενης εταιρείας, με δήλωση του, διευκρίνισε ότι δεν αμφισβητεί την ορθότητα των αποτελεσμάτων των μικροβιολογικών εξετάσεων που έγιναν από το Γενικό Χημείο, ούτε την ορθότητα της μεθόδου που χρησιμοποιήθηκε.
Στα πλαίσια της αντεξέτασης του, ο ΜΕ3 κατέθεσε ότι δεν γνώριζε εάν το ψωμί το οποίο είχε προσκομίσει στις Υγειονομικές Υπηρεσίες ο Ενάγοντας είναι εκείνο που είχε αγοράσει από την Εναγόμενη εταιρεία.
Ερωτήθηκε ο ΜΕ3 κατά πόσο το βακτήριο του βακίλου μπορεί να αναπτυχθεί σε ψωμί που είχε μεν «ψηθεί καλά» αλλά φυλάχθηκε σε ακατάλληλες συνθήκες. Απάντησε ότι για να αναπτυχθεί το βακτήριο χρειάζεται υγρασία και γι’ αυτό είναι ανάγκη να ψηθεί καλά το ψωμί. Πρόσθεσε ότι «το ψωμί είναι είδος τροφίμου πολύ ασφαλές. Αν ψηθεί καλά δεν μπορεί να υπάρξει κάτι».
Επόμενη μάρτυρας ήταν η Δρ. ΧΧΧ Καρανικόλα η οποία κατά τον επίδικο χρόνο ήταν Γενικός Ιατρός στο Τμήμα Πρώτων Βοηθειών στο Αρεταίειο Νοσοκομείο (ΜΕ4) και είχε εξετάσει τον Ενάγοντα την επίδικη ημέρα. Η ΜΕ4 δήλωσε πως δεν θυμάται το επίδικο περιστατικό λόγω της παρόδου του χρόνου, όμως αναγνώρισε τις υπογραφές της στην ιατρική βεβαίωση, συνταγή και άδεια ασθενείας που αποτελούν μέρος του Τεκμηρίου 4.
Στο σημείο αυτό να αναφέρω ότι ο συνήγορος της Εναγόμενης, με σχετική δήλωση του, αποδέχτηκε τα ευρήματα της ΜΕ4. Να αναφέρω επίσης ότι στο ιατρικό πιστοποιητικό ημερομηνίας 8.6.2011 της ΜΕ4, Τεκμήριο 4, αναγράφει μεταξύ άλλων ότι ο Ενάγοντας «επισκέφθηκε το ΤΑΕΠ του Νοσοκομείου με συμπτώματα άλγους, τάσης προς εμετό και ενώ είχαν προηγηθεί 3 επεισόδια εμετού. Προ 1 ώρας (κατά τα λεγόμενα του) είχε καταναλώσει ψωμί το οποίο ήταν μισοψημένο και του προκάλεσε έντονη δυσφορία. Κοιλία ευαίσθητη στη ψηλάφιση, εντ. ήχοι αυξημένοι. Όψη πάσχοντα χλωμός… συμπτώματα υποδηλώνουν τροφική δηλητηρίαση. Παρασχέθηκε IV ορός…»
Μέρος του Τεκμηρίου 4 είναι και άδεια ασθενείας που είχε χορηγήσει η ΜΕ4 στον Ενάγοντα, σύμφωνα με την οποία «συνίσταται κατ’ οίκον περιορισμός για 4-5 μέρες».
Στα πλαίσια της κυρίως εξέτασης της η ΜΕ4 εξήγησε, ερωτώμενη σχετικά, ότι η όλη κλινική εικόνα του Ενάγοντα προσομοίαζε με τροφική δηλητηρίαση για την οποία ανέφερε ότι «πιθανολογώ μέτρια κατάσταση γιατί χορηγήθηκε ορός και ένεση».
Κατά την αντεξέταση της η ΜΕ4 ανέφερε ότι δεν γνωρίζει εάν η συμπτωματολογία για την οποία παραπονιόταν ο Ενάγοντας οφειλόταν σε κατανάλωση ακατάλληλου ψωμιού ή ποιος άλλος λόγος θα μπορούσε να προκαλέσει αυτά τα συμπτώματα.
Τελευταίος μάρτυρας για την πλευρά του Ενάγοντα ήταν ο κ. ΧΧΧ Σαββίδης, Υγειονομικός Επιθεωρητής στο Επαρχιακό Γραφείο Υγειονομικών Υπηρεσιών Λευκωσίας (ΜΕ5).
Ο ΜΕ5 αναγνώρισε την υπογραφή του στην κατάθεση του Ενάγοντα, Τεκμήριο 6 και εξήγησε ότι ήταν το πρόσωπο που είχε λάβει την κατάθεση. Αναγνώρισε επίσης την υπογραφή του στην απόδειξη παραλαβής τεκμηρίου, Τεκμήριο 5.
Για την εμπλοκή του στην υπόθεση, ο ΜΕ5 κατέθεσε ότι έλαβε κατάθεση από τον Ενάγοντα, παρέλαβε το επίδικο ψωμί από αυτόν, το οποίο φύλαξε, και έκδωσε την απόδειξη παραλαβής τεκμηρίου, Τεκμήριο 5. Μετά την υποβολή του παραπόνου από τον Ενάγοντα, μετέβη στο επίδικο πρατήριο «Πανδώρα» της Εναγόμενης εταιρείας και έλαβε συγκριτικό δείγμα ψωμιού. Την επόμενη μέρα μετέφερε και τα δύο ψωμιά στο Γενικό Χημείο του κράτους για εξετάσεις.
Σημειώνω παρενθετικά τη δήλωση του συνηγόρου της Εναγόμενης εταιρείας ότι δεν αμφισβητείται ότι το επίδικο ψωμί είχε φυλαχθεί από τις Υγειονομικές Υπηρεσίες, υπό τις κατάλληλες συνθήκες από την ώρα που παραδόθηκε από τον Ενάγοντα μέχρι να παραδοθεί στο Γενικό Χημείο.
Κατά την αντεξέταση του ο ΜΕ5 αυτός ανέφερε ότι δεν είναι σε θέση να γνωρίζει εάν το ψωμί το οποίο παρέδωσε ο Ενάγοντας στις Υγειονομικές Υπηρεσίες είναι το ίδιο που αναγράφεται στην απόδειξη, Τεκμήριο 3 και που είχε αγοράσει ο Ενάγοντας.
Όπως προανέφερα, για την πλευρά της υπεράσπισης κατέθεσε στο Δικαστήριο ένας μάρτυρας, ο ΧΧΧ Κωνσταντή, operational manager στην Εναγόμενη εταιρεία από το 2015 (ΜΥ1).
Στα πλαίσια της κυρίως εξέταση του, ο ΜΥ1 κατέθεσε ότι η Εναγόμενη εταιρεία ακολουθεί και εφαρμόζει πρότυπα ασφάλειας και υγείας τροφίμων και ότι τα συγκεκριμένα πρωτόκολλα ακολουθούνται σε όλα τα αρτοποιεία της εταιρείας. Αυτά καθιστούν «εξαιρετικά δύσκολο» να προκύψει ατέλεια σε προϊόντα της εταιρείας.
Σε σχέση με το επίδικο υποστατικό, ο ΜΥ1 ανέφερε ότι στις 8.6.2011 πωλήθηκαν 31 ψωμιά με την περιγραφή «Psomi Sitarenio Metrio 600gr» στα αρτοποιεία της Εναγόμενης εταιρείας. Υποστήριξε ότι τα ψωμιά 950γρ πωλούνται σε διαφορετική τιμή από αυτή που σύμφωνα με τον Ενάγοντα αγοράστηκε το επίδικο ψωμί. Συνέχισε λέγοντας ότι αυτό δεικνύει πως το ψωμί το οποίο ο Ενάγοντας παρέδωσε στις Υγειονομικές Υπηρεσίες είναι διαφορετικό από αυτό το οποίο είχε αγοράσει από την Εναγόμενη την επίδικη ημέρα και καταγράφεται στην απόδειξη Τεκμήριο 3.
Κατά την αντεξέταση του, ο ΜΥ1 ανέφερε ότι ξεκίνησε να εργάζεται στην Εναγόμενη εταιρεία από το 2015. Κατέθεσε ότι δεν εντόπισε καταχώρηση ή αναφορά σε σχέση με το παράπονο του Ενάγοντα στο ηλεκτρονικό σύστημα της Εναγόμενης εταιρείας, ως είναι η συνήθης πρακτική σε τέτοιες περιπτώσεις.
Όταν του επιδείχθηκε η φωτογραφία Τεκμήριο 10 της συσκευασίας του ψωμιού που είχε παραδοθεί από τον Ενάγοντα στις Υγειονομικές Υπηρεσίες, ο ΜΥ1 ανέφερε ότι είναι παρόμοιο με το ψωμί των 950γρ που πωλεί η Εναγόμενη εταιρεία. Επέμενε όμως ότι το ψωμί των 950γρ πωλείτο τότε σε διαφορετική τιμή από εκείνη που, σύμφωνα με τη μαρτυρία, είχε αγοράσει το επίδικο ψωμί ο Ενάγοντας – όπως καταγράφεται στην απόδειξη πληρωμής Τεκμήριο 3.
Σε σχέση με τις καταχωρήσεις παραπόνων στο ηλεκτρονικό σύστημα της Εναγόμενης, ο ΜΥ1 κατέθεσε ότι αυτές γίνονται από τους λειτουργούς, υπεύθυνούς των πρατηρίων της Εναγόμενης.
Όταν του επιδείχθηκε η επιστολή Τεκμήριο 9 από τις Υγειονομικές Υπηρεσίες προς την Εναγόμενη εταιρεία, ο ΜΥ1 ανέφερε ότι ήταν η πρώτη φορά που την έβλεπε και δεν την είχε εντοπίσει στο αρχείο της εταιρείας. Σε σχέση με τα ονόματα των ατόμων που αναγράφονται στην επιστολή, ανέφερε ότι ο ΧΧΧ Γεωργίου ήταν κατά τον επίδικο χρόνο υπεύθυνος καταστήματος στο επίδικο πρατήριο και η κα ΧΧΧ Αναστασιάδου ήταν υπάλληλος της Εναγόμενης εταιρείας.
Ο ΜΥ1 πρόσθεσε ότι δεν γνωρίζει κατά πόσο, μετά το περιστατικό, είχε επισκεφθεί το επίδικο πρατήριο λειτουργός των Υγειονομικών Υπηρεσιών για να λάβει συγκριτικό δείγμα του ψωμιού. Ανέφερε επίσης ότι δεν γνωρίζει κατά πόσο οι Υγειονομικές Υπηρεσίες είχαν ενημερώσει προφορικά κάποιο από τα άτομα που κατονομάζονται στην επιστολή Τεκμήριο 9 για την πορεία και αποτέλεσμα των μικροβιολογικών εξετάσεων.
Μετά το πέρας της παρουσίασης της δια ζώσης μαρτυρίας, οι συνήγοροι της κάθε πλευράς ανέπτυξαν τα επιχειρήματα τους, εκατέρωθεν, σε γραπτές τελικές αγορεύσεις το περιεχόμενο των οποίων έχω μελετήσει.
Κατά την ακροαματική διαδικασία, παρακολούθησα με προσοχή όλους τους μάρτυρες που κατέθεσαν ενώπιον μου. Εξέτασα τόσο τη στάση και συμπεριφορά τους στο εδώλιο του μάρτυρα αλλά και το περιεχόμενο της μαρτυρίας τους.
Προσεγγίζω το καθήκον αξιολόγησης της μαρτυρίας με γνώμονα το ότι η μαρτυρία που παρουσιάζεται πρέπει να κρίνεται με βάση το συνολικό πλαίσιο της μαρτυρίας που παρουσιάζεται κατά τη δίκη. Η αξιολόγηση του κάθε μάρτυρα είναι σαφώς ατομική και γίνεται με βάση το περιεχόμενό της, την ποιότητά της και την πειστικότητά της, όμως τα όσα αναφέρει κάθε μάρτυρας πρέπει να συναρτώνται, να αντιπαραβάλλονται και να συγκρίνονται με τα λεγόμενα των υπόλοιπων μαρτύρων για να διερευνάται η αντικειμενικότητα των εκατέρωθεν εκδοχών[1].
Έχω επίσης κατά νου ότι τα ουσιώδη πραγματικά γεγονότα που περιβάλλουν τα επίδικα θέματα μπορούν να εξαχθούν από την σύγκριση, σύγκλιση και αντιπαραβολή όλου του φάσματος της μαρτυρίας όπως αυτή έχει τεθεί ενώπιον του Δικαστηρίου, από την σκοπιά που ο κάθε μάρτυρας έχει αντιληφθεί τα γεγονότα και στο βαθμό που εμπλέκεται σε αυτά[2].
Ξεκινώ από τον Ενάγοντα ο οποίος δημιούργησε θετική εντύπωση στο εδώλιο. Στο σύνολο της μαρτυρίας του ήταν σταθερός, σαφής και πειστικός στις θέσεις του. Κατά την αντεξέταση δεν κλονίστηκε, απαντούσε με αμεσότητα και αυθορμητισμό και δεν περιέπεσε σε αντιφάσεις. Ταυτόχρονα δεν διέκρινα ασυνέπειες στην εκδοχή του.
Η αλληλουχία γεγονότων, όπως την κατέθεσε, συνάδει και με το περιεχόμενο των εγγράφων που κατέθεσε ως τεκμήρια. Αναφέρομαι ειδικότερα, στις ώρες που αναγράφονται στην απόδειξη αγοράς του επίδικου ψωμιού (Τεκμήριο 3), το τιμολόγιο από το Αρεταίειο Νοσοκομείο (Τεκμήριο 4) και στην κατάθεση του στις Υγειονομικές Υπηρεσίες (Τεκμήριο 6).
Κατά την αντεξέταση του Ενάγοντα, ο συνήγορος της Εναγόμενης επισήμανε αναφορά του Ενάγοντα στην κατάθεση που είχε δώσει στις Υγειονομικές Υπηρεσίες, Τεκμήριο 6, ότι έκανε δύο φορές εμετό ενώ στη δια ζώσης μαρτυρία του αναφέρθηκε σε τρία επεισόδια εμετού – δύο ενώ ήταν στο σπίτι και ένα καθ’ οδόν προς το νοσοκομείο.
Επί αυτού σημειώνω ότι στην κατάθεση του Ενάγοντα, Τεκμήριο 6, αυτός αναφέρει ότι «…Αμέσως μετά έκανα δύο φορές εμετό και αποφάσισα να επισκεφτώ το Αρεταίειο Νοσοκομείο…» Δεν διακρίνω ασυμφωνία ή αντίφαση με την υπόλοιπη μαρτυρία του Ενάγοντα. Σύμφωνα με τον Ενάγοντα προηγήθηκαν δύο επεισόδια εμετού ενώ ήταν στο σπίτι, μετά ξεκίνησε να πάει στο νοσοκομείο και καθ’ οδόν έκανε ακόμα μια φορά εμετό. Επιπρόσθετα κρίνω πειστική την απάντηση του Ενάγοντα ότι δεν είχε θεωρήσει σημαντικό αυτό το συγκεκριμένο θέμα ώστε να επεκταθεί με λεπτομέρεια όταν έδινε κατάθεση στις Υγειονομικές Υπηρεσίες.
Αναλογιζόμενη το σύνολο και την ποιότητα της μαρτυρίας του Ενάγοντα, δεν έχω διακρίνει κάποιο λόγο ή παράγοντα που να δημιουργεί αμφιβολίες για την αλήθεια της. Είχε τα εξωτερικά και εσωτερικά χαρακτηριστικά μιας αξιόπιστης μαρτυρίας και ως τέτοια την αποδέχομαι.
Θεωρώ ότι μπορώ να αξιολογήσω μαζί τους ΜΕ2, ΜΕ3 και ΜΕ5. Πρόκειται για λειτουργούς κρατικών υπηρεσιών, ανεξάρτητους, χωρίς κανένα συμφέρον στην υπόθεση, που κατέθεσαν σε σχέση με θέματα που άπτονταν των υπηρεσιακών τους καθηκόντων. Σημειώνω ότι η εμπειρογνωμοσύνη τους δεν αμφισβητήθηκε από την υπεράσπιση. Έχοντας κατά νου το σύνολο της μαρτυρίας τους, κρίνω ότι πρόκειται για άτομα αξιόπιστα, που κατέθεσαν με πειστικότητα και ειλικρίνεια. Δεν έχω κανένα ενδοιασμό να αποδεχτώ το σύνολο της μαρτυρίας τους, την οποία και αποδέχομαι.
Η ιατρός ΜΕ4 επίσης θεωρώ ότι ήταν αξιόπιστη μάρτυρας και αποδέχομαι το σύνολο της μαρτυρίας της. Να σημειώσω ότι κατά την αντεξέταση δεν τέθηκε υπό αμφισβήτηση ότι επρόκειτο για μάρτυρα της αλήθειας. Θα χαρακτήριζα τη μαρτυρία της περισσότερο διαφωτιστικού χαρακτήρα αφού ουσιαστικά περιορίστηκε στην επεξήγηση των όσων καταγράφονται στο Τεκμήριο 4.
Προχωρώντας στον ΜΥ1, παρά το ότι δημιούργησε θετική εντύπωση, πρέπει να πω ότι η μαρτυρία του δεν ήταν ιδιαίτερα βοηθητική. Πρόκειται για πρόσωπο που δεν είχε άμεση γνώση ή εμπλοκή με τα επίδικα γεγονότα. Είχε προσληφθεί στην Εναγόμενη εταιρεία το 2015 και τα επίδικα γεγονότα συνέβησαν το 2011.
Ο ΜΥ1 αναφέρθηκε στα συστήματα και πρότυπα ασφάλειας και υγείας τροφίμων που υιοθετεί και εφαρμόζει η Εναγόμενη εταιρεία όμως συμφώνησε ότι τα συστήματα αυτά λειτουργούν στο βαθμό που τα εφαρμόζει και ακολουθεί ο κάθε υπάλληλος της εταιρείας. Ταυτόχρονα δέχτηκε ότι οι πληροφορίες που περιλαμβάνονται στα αρχεία της εταιρείας βασίζονται στο ότι ο αρμόδιος κάθε φορά υπάλληλος προβαίνει σε σχετική καταχώρηση.
Η έλλειψη άμεσης και προσωπικής γνώσης του μάρτυρα για τα επίδικα γεγονότα καθιστά τη μαρτυρία του ήσσονος σημασίας. Τα όσα είναι ή όχι καταχωρημένα στο ηλεκτρονικό σύστημα της εταιρείας σε σχέση με το επίδικο περιστατικό εξαρτώνται από τα άτομα που ήταν υπεύθυνα στο πρατήριο τον ουσιώδη χρόνο της υπόθεσης και, ειδικότερα, κατά πόσο αυτά προέβησαν στις κατάλληλες καταχωρήσεις και ενημερώσεις. Ο ΜΥ1 δεν είχε καμία απευθείας εμπλοκή με τα γεγονότα αυτά. Δεν γνώριζε πως και υπό ποιες συνθήκες εκδόθηκε η απόδειξη πληρωμής (Τεκμήριο 3), δεν είδε το είδος του ψωμιού που ο Ενάγοντας είχε αγοράσει, ούτε και τον τρόπο με τον οποίο είχαν ετοιμαστεί και διατεθεί προς πώληση τα ψωμιά στο εν λόγω πρατήριο την επίδικη ημέρα.
Ενόψει αυτών, όπως έχω ήδη αναφέρει, θεωρώ τη μαρτυρία του ως μη υποβοηθητική στην εξαγωγή συμπερασμάτων σε σχέση με τα επίδικα γεγονότα.
Στη βάση της αξιολόγησης της μαρτυρίας, σε συνάρτηση με τα γεγονότα που κατέστησαν παραδεκτά ή που δεν αμφισβητήθηκαν, καταλήγω στα ακόλουθα ευρήματα:
(α) Η Εναγόμενη εταιρεία ήταν και είναι διαχειρίστρια του πρατηρίου με την ονομασία «Πανδώρα», που λειτουργεί ως αρτοποιείο, στην Λεωφόρο Διγενή Ακρίτα 22, Άγιο Αντώνιο, Λευκωσία (παραδεκτό γεγονός).
(β) Στις 8.6.2011 και περί ώρα 12:20μμ ο Ενάγοντας μετέβη στο επίδικο πρατήριο «Πανδώρα». Από αυτό αγόρασε, μεταξύ άλλων, ένα σιταρένιο, χωριάτικο ψωμί με προζύμι σε συσκευασία 950 γραμμαρίων. Πλήρωσε για τις αγορές του και έλαβε την Απόδειξη Τεκμήριο 3, με περιεχόμενο ως περιγράφω πιο πάνω.
(γ) Ακολούθως μετέβη στο σπίτι του όπου, κατανάλωσε μέρος του επίδικου ψωμιού. Περί τα 20-25 λεπτά αργότερα άρχισε να αισθάνεται έντονους κοιλιακούς πόνους και έκανε δύο φορές εμετό.
(δ) Οδήγησε και μετέβηκε μόνος του, με το ιδιωτικό του αυτοκίνητο, στο Τμήμα Πρώτων Βοηθειών του Αρεταίειου Νοσοκομείου και κατά τη διαδρομή έκανε ακόμα μια φορά εμετό. Μετά την άφιξη του στις Πρώτες Βοήθειες, εξετάστηκε από την ιατρό ΜΕ4. Η κλινική εικόνα του Ενάγοντα κατά την άφιξη του στο Νοσοκομείο ήταν ως καταγράφεται στο ιατρικό πιστοποιητικό ιδίας ημερομηνίας της ΜΕ4, που αποτελεί μέρος του Τεκμηρίου 4.
(ε) Εκεί χορηγήθηκε στον Ενάγοντα ορός και ένεση, του δόθηκε από την ΜΕ4 ιατρική γνωμάτευση, συνταγή για φαρμακευτική αγωγή και άδεια ασθενείας «για 4-5 μέρες» (Τεκμήριο 4). Για τις υπηρεσίες που έλαβε στο Αρεταίειο εκδόθηκε επ’ ονόματι του Ενάγοντα τιμολόγιο για ποσό €60, το οποίο αυτός πλήρωσε (παραδεκτό γεγονός). Τα προαναφερόμενα έγγραφα συνιστούν το Τεκμήριο 4, με περιεχόμενο ως το περιγράφω πιο πάνω.
(στ) Ο Ενάγοντας αποχώρησε με το αυτοκίνητο του από το Αρεταίειο Νοσοκομείο περί τις 16:00. Επέστρεψε αρχικά σπίτι του και παρέλαβε το επίδικο ψωμί και ακολούθως μετέβηκε στις Υγειονομικές Υπηρεσίες όπου υπέβαλε σχετικό παράπονο και παρέδωσε στον λειτουργό ΜΕ5 το επίδικο ψωμί. Κατά την παράδοση του ψωμιού έλαβε την απόδειξη παραλαβής τεκμηρίου, Τεκμήριο 5, με περιεχόμενο ως περιγράφω πιο πάνω. Ο ΜΕ5 φωτογράφησε τη συσκευασία του ψωμιού και η φωτογραφία αυτή είναι το Τεκμήριο 10, ως το περιγράφω πιο πάνω. Το επίδικο ψωμί φυλάχθηκε επιμελώς από τις Υγειονομικές Υπηρεσίες μέχρι να διαβιβαστεί στο Γενικό Χημείο του κράτους (παραδεκτό γεγονός).
(ζ) Μεταξύ 16:35 και 17:05, την ίδια μέρα, ο Ενάγοντας έδωσε την κατάθεση, Τεκμήριο 6, στον λειτουργό των Υγειονομικών Υπηρεσιών ΜΕ5.
(στ) Στα πλαίσια της διερεύνησης του παραπόνου του Ενάγοντα, ο ΜΕ5 μετέβηκε την ίδια μέρα στο επίδικο αρτοποιείο της Εναγόμενης εταιρείας και έλαβε συγκριτικό δείγμα ψωμιού. Διαβίβασε και τα δύο την επόμενη μέρα στο Γενικό Χημείο του κράτους.
(ζ) Ο ΜΕ3 ήταν λειτουργός στο Γενικό Χημείο του κράτους και διενήργησε μικροβιολογικές εξετάσεις τόσο στο επίδικο ψωμί που ο Ενάγοντας είναι παραδώσει στις Υγειονομικές Υπηρεσίες, όσο και στο ψωμί που είχε ληφθεί ως συγκριτικό δείγμα.
(η) Τα αποτελέσματα των μικροβιολογικών εξετάσεων σε σχέση και με τα δύο ψωμιά, είναι ως καταγράφονται στο πόρισμα του Γενικού Χημείου, Τεκμήριο 11, με περιεχόμενο ως αναφέρω πιο πάνω.
(θ) Το βακτήριο του βακίλου είναι χλωρίδα που υπάρχει στο αλεύρι, όμως καταστρέφεται κατά το ψήσιμο του ψωμιού. Είχε εντοπιστεί στο επίδικο ψωμί σε μεγάλη συγκέντρωση γιατί το ψωμί δεν είχε ψηθεί επαρκώς ώστε να καταστραφεί ο βάκιλος.
(ι) Η κατανάλωση από τον Ενάγοντα ψωμιού στο οποίο υπήρχε μεγάλη συγκέντρωση βακίλων προκάλεσε μέτρια τροφική δηλητηρίαση με συμπτώματα όπως τα περιέγραψε ο Ενάγοντας κατά τη μαρτυρία του.
(ια) Ο ΜΕ2 ενημέρωσε με τις επιστολές Τεκμήρια 1 και 9, τόσο τον Ενάγοντα όσο και την Εναγόμενη εταιρεία για το αποτέλεσμα των μικροβιολογικών εξετάσεων από το Γενικό Χημείο του κράτους. Το περιεχόμενο των επιστολών είναι ως το αναφέρω πιο πάνω. Η επιστολή Τεκμήριο 9 στάλθηκε στη διεύθυνση του επίδικου αρτοποιείου Πανδώρα.
(ιβ) Συνεπεία του επίδικου περιστατικού, ο Ενάγοντας βίωσε παροδικά αισθήματα άγχους σε σχέση με την κατανάλωση έτοιμου φαγητού για τα οποία είχε συμβουλευτεί ψυχολόγο.
Με δεδομένα τα πιο πάνω ευρήματα αναφορικά με τα γεγονότα, παραμένει να εξεταστεί εάν ο Ενάγοντας έχει αποδείξει στον απαιτούμενο βαθμό τη βάση αγωγής του.
Η βάση αγωγής του Ενάγοντα συνίσταται στο αστικό αδίκημα της αμέλειας το οποίο αποτυπώνεται στο άρθρο 51(1) του περί Αστικών Αδικημάτων Νόμου, Κεφ. 148 που προνοεί τα ακόλουθα:
«Αμέλεια συνίσταται:
(α) στην τέλεση πράξης την οποία υπό τις περιστάσεις δεν θα τελούσε λογικό συνετό πρόσωπο ή στην παράλειψη τέλεσης πράξης την οποία υπό τις περιστάσεις τέτοιο πρόσωπο θα τελούσε ή
(β) στην παράλειψη καταβολής τέτοιας δεξιότητας ή επιμέλειας για την άσκηση επαγγέλματος, επιτηδεύματος ή ασχολίας όπως ένα λογικό συνετό πρόσωπο, που έχει τα προσόντα για την άσκηση του επαγγέλματος αυτού, επιτηδεύματος αυτού ή ασχολίας θα κατέβαλλε υπό τις περιστάσεις, και στην πρόκληση ζημιάς εξαιτίας αυτής:
Νοείται ότι για αυτή δύναται να τύχει αποζημίωσης μόνο το πρόσωπο έναντι του οποίου ο υπαίτιος της αμέλειας υπέχει υποχρέωση, υπό τις περιστάσεις, να μην επιδείξει αμέλεια.»
Σε σχέση με τα συστατικά στοιχεία που συνθέτουν το αστικό αδίκημα της αμέλειας, παραπέμπω στην ακόλουθη ανάλυση από την υπόθεση Στρατμάρκο Λτδ ν Πέτρου Μιχαήλ (1989) 1 ΑΑΔ (Ε) 453:
«Αμέλεια είναι, κατά το άρθρο 51 του Νόμου Περί Αστικών Αδικημάτων, που στην ουσία κωδικοποιεί τις αρχές του Κοινού Δικαίου στον κλάδο αυτό, παράβαση καθήκοντος επιμέλειας. Το καθήκον τούτο περιλαμβάνει την επιμέλεια που υποθετικά καταβάλλει ο μέσος λογικός άνθρωπος κάτω από τις ίδιες αντικειμενικές συνθήκες και περιστάσεις που ενήργησε ο εναγόμενος.
Βασικό χαρακτηριστικό της αμέλειας είναι, καταρχήν, η έλλειψη της προσήκουσας προσοχής την οποία ο δράστης όφειλε και μπορούσε στις δοσμένες περιστάσεις να καταβάλει για να μην προκαλέσει ζημιά στον πλησίον του. Τα στοιχεία του «μέσου συνετού ανθρώπου» και του «πλησίον» διαγράφουν τα όρια της επιμέλειας την οποία όφειλε να καταβάλει ο εναγόμενος. Η έννοια του καθήκοντος επιμέλειας ολοκληρώνεται με το στοιχείο της δυνατότητας πρόβλεψης, ότι, δηλαδή, η ενεργούμενη παρά το καθήκον επιμέλειας πράξη μπορεί να προκαλέσει το συγκεκριμένο ζημιογόνο αποτέλεσμα»[3].
Στην προκείμενη περίπτωση η Εναγόμενη εταιρεία παρήγε και πωλούσε σε καταναλωτές προϊόντα αρτοποιίας.
Κρίνω ότι ο μέσος λογικός άνθρωπος ή επιχείρηση που εκτελεί αντίστοιχες δραστηριότητες όπως η Εναγόμενη, υπέχει καθήκον επιμέλειας έναντι των καταναλωτών που προμηθεύονται είδη αρτοποιίας προς βρώση. Το καθήκον αυτό συνίσταται στο ότι τα είδη αρτοποιίας που παράγονται και πωλούνται είναι ασφαλή και κατάλληλα προς κατανάλωση, και δη ότι είναι τέτοιας ποιότητας ώστε να μην προκαλείται τροφική δηλητηρίαση από την κατανάλωση τους.
Στην προκειμένη περίπτωση, συνιστά εύρημα ότι το επίδικο ψωμί που αγοράστηκε από τον Ενάγοντα από το πρατήριο της Εναγόμενης εταιρείας δεν ήταν κατάλληλο προς ανθρώπινη κατανάλωση. Αυτό διότι σε αυτό υπήρχε μεγάλη συγκέντρωση βακίλων, κάτι που οφείλεται σε ανεπαρκές ψήσιμο της ζύμης του ψωμιού.
Η Εναγόμενη εταιρεία αμέλησε ή παρέλειψε στο στάδιο της παραγωγής του ψωμιού, να διασφαλίσει ότι αυτό θα ήταν επαρκώς ψημένο. Περαιτέρω αμέλησε ή παρέλειψε να διασφαλίσει ότι το εν λόγω ακατάλληλο ψωμί δεν θα πωλείτο σε καταναλωτή. Αναμένεται ότι ο μέσος λογικός αρτοποιός και έμπορος δεν θα ενεργούσε με αυτό τον τρόπο. Η συμπεριφορά αυτή της Εναγόμενης εταιρείας καλύπτεται επαρκώς από τις λεπτομέρειες αμέλειας που δικογραφεί ο Ενάγοντας.
Είναι περαιτέρω λογικά προβλεπτό και αναμενόμενο ότι εάν καταναλωτής αγοράσει και καταναλώσει ψωμί το οποίο δεν είναι κατάλληλο για ανθρώπινη κατανάλωση αυτό θα είναι επιβλαβές για την υγεία του. Στην προκειμένη περίπτωση η κατανάλωση του επίδικου ψωμιού προκάλεσε στον Ενάγοντα τροφική δηλητηρίαση.
Στη βάση των πιο πάνω διαπιστώσεων, καταλήγω ότι η Εναγόμενη εταιρεία ενήργησε αμελώς, τη εννοία του άρθρου 51 του περί Αστικών Αδικημάτων Νόμου, Κεφ. 148.
Προσθέτω ότι τα ευρήματα δεν αφήνουν έδαφος για να ισχυριστεί κάποιος ότι ο Ενάγοντας ενήργησε με αμελή τρόπο ώστε να προκάλεσε ή να συνέτεινε στα συμπτώματα που παρουσίασε. Συγκεκριμένα, τα ευρήματα δεν στοιχειοθετούν τη δικογραφημένη θέση της Εναγόμενης ότι οι σωματικές βλάβες του Ενάγοντα οφείλονται στο ότι αυτός κατανάλωσε το επίδικο ψωμί μετά την ημερομηνία λήξης που αναγραφόταν στο προϊόν ή ότι ο Ενάγοντας το αποθήκευσε σε συνθήκες που προκάλεσαν την αλλοίωση του. Υπενθυμίζω ότι σύμφωνα με τα ευρήματα οι επιπτώσεις στον Ενάγοντα οφείλονταν στο βακτήριο του βακίλου το οποίο υπήρχε στο ψωμί ένεκα ελλιπούς ψησίματος και όχι για άλλο λόγο. Συνεπώς δεν έχουν στοιχειοθετηθεί οι αντίστοιχοι ισχυρισμοί της υπεράσπισης.
Σημειώνω και το εξής. Κατά την ακρόαση της υπόθεσης, επιχειρήθηκε από την πλευρά της υπεράσπισης να προωθηθεί η θέση ότι το ψωμί το οποίο ο Ενάγοντας είχε προσκομίσει στις Υγειονομικές Υπηρεσίες δεν ήταν το ίδιο με το ψωμί που αγόρασε από την Εναγόμενη την επίδικη ημέρα.
Η Έκθεση Απαίτησης αναφέρεται ρητά σε αγορά «ψωμιού με την ονομασία «χωριάτικο ψωμί» σε συσκευασία 950 γραμμαρίων… αποτελούμενο από σιτάρι με προζύμι» το οποίο αγοράστηκε στις 8.6.2011. Στην Υπεράσπιση δεν υπάρχει σαφής ισχυρισμός ότι ο Ενάγοντας δεν αγόρασε το συγκεκριμένο ψωμί. Όπως επισημάνθηκε και σε ενδιάμεση απόφαση που εκδόθηκε κατά την ακρόαση της αγωγής, εάν η Εναγόμενη εταιρεία επιθυμούσε να αρνηθεί ότι έγινε η αγορά του συγκεκριμένου ψωμιού από τον Ενάγοντα, τότε όφειλε να το εγείρει ρητά και συγκεκριμένα στην Υπεράσπιση της. Οι μόνοι θετικοί ισχυρισμοί που περιλαμβάνονται στην Υπεράσπιση είναι ότι οι βλάβες και ζημιές του Ενάγοντα οφείλονται στο ότι κατανάλωσε το ψωμί μετά την προβλεπόμενη ημερομηνία ή στο ότι το είχε φυλάξει υπό συνθήκες που το κατέστησαν ακατάλληλο προς βρώση. Κρίνω, επομένως, ότι εμποδίζεται η Εναγόμενη από το να αμφισβητεί, κατά το στάδιο της ακρόασης, κατά πόσο το ψωμί που ο Ενάγοντας είχε προσκομίσει στις Υγειονομικές Υπηρεσίες κατά την υποβολή του παραπόνου του ήταν το ίδιο με το ψωμί που είχε αγοράσει από το πρατήριο «Πανδώρα» την ίδια μέρα.
Είναι καλά γνωστό ότι:
«Τα επίδικα θέματα, αναφορικά με τα οποία το Δικαστήριο οφείλει να εκδίδει την ετυμηγορία, καθορίζονται με αναφορά στο περιεχόμενο των δικογράφων και όχι με αναφορά σε μαρτυρία που έχει προσαχθεί αλλά δεν καλύπτεται από τα δικόγραφα.»[4]
Επιπρόσθετα, τα όσα ο ΜΥ1 ανέφερε σε σχέση με την κατηγοριοποίηση και τιμολόγηση των προϊόντων της Εναγόμενης εταιρείας δεν αφορούν τον Ενάγοντα. Η δε απόδειξη, Τεκμήριο 3 (που σύμφωνα με τον ΜΥ1 παραπέμπει στην αγορά άλλου είδους ψωμιού), δεν εκδόθηκε από τον Ενάγοντα ή τον ΜΥ1 αλλά από συγκεκριμένη υπάλληλο της Εναγόμενης που δεν έδωσε μαρτυρία στο Δικαστήριο.
Καταληκτικά, κρίνω ότι - στη βάση των ευρημάτων - ο Ενάγοντας έχει αποδείξει στο ισοζύγιο των πιθανοτήτων, ότι το ψωμί το οποίο είχε αγοράσει από την Εναγόμενη στις 8.6.2011 ήταν το ίδιο που προσκόμισε στις Υγειονομικές Υπηρεσίες αργότερα την ίδια μέρα.
Παραμένει το θέμα των αποζημιώσεων στις οποίες δικαιούται ο Ενάγοντας για τις ζημιές, πόνο και ταλαιπωρία που υπέστη συνεπεία της αμέλειας της Εναγόμενης εταιρείας.
Ξεκινώντας από τις αξιούμενες ειδικές ζημιές, έχει καταστεί παραδεκτό γεγονός ότι αυτές ανέρχονται σε €60, ποσό που ο Ενάγοντας δικαιούται να του αποδοθεί.
Προχωρώ στο ζήτημα των γενικών αποζημιώσεων. Έχω αποδεχτεί τα κλινικά ευρήματα σε σχέση με την κατάσταση στην οποία ήταν ο Ενάγοντας όταν επισκέφτηκε το Τμήμα Πρώτων Βοηθειών του Αρεταίειου Νοσοκομείου, όπως καταγράφονται στο ιατρικό πιστοποιητικό της ΜΕ4, Τεκμήριο 4. Της άφιξης του στο Νοσοκομείο, προηγήθηκαν τρία περιστατικά εμετού. Έχω επίσης αποδεχτεί τα όσο ο ίδιος ο Ενάγοντας κατέθεσε για το τι ακολούθησε την κατανάλωση του επίδικου ψωμιού. Σε σχέση με αυτά, ο Ενάγοντας δικαιούται σε αποζημίωση.
Έχω κατά νου ότι ο σκοπός για τον οποίο επιδικάζονται γενικές αποζημιώσεις είναι η δίκαιη αποζημίωση του θύματος για τη ζημιά και τραυματισμούς που έχει υποστεί χωρίς όμως να εναποτίθεται υπέρμετρο βάρος στον αδικοπραγούντα[5]. Έχω επίσης κατά νου ότι το επιδικασθέν ποσό πρέπει να είναι εύλογο[6], «κοινωνικά αποδεκτό»[7] και να αντανακλά την ευαισθησία για τον ανθρώπινο πόνο που υπέστη το αθώο μέρος[8].
Αναφορικά με το ύψος των αποζημιώσεων που θα επιδικαστούν, το ποσό πρέπει να αποφασίζεται σε συνάρτηση με τα δεδομένα της κάθε υπόθεσης και δεν υπάρχει απόλυτη φόρμουλα ή κανόνας αποτίμησης του ανθρώπινου πόνου και ταλαιπωρίας. Όμως, νομολογία σε σχέση με ποσά που επιδικάστηκαν σε άλλες υποθέσεις για αντίστοιχους τραυματισμούς είναι ενδεικτική και καθοδηγητική, μέχρι ενός βαθμού, σε σχέση με τα πλαίσια στα οποία μπορεί να κυμαίνεται το επιδικασθέν ποσό.
Δεν εντόπισα νομολογία που να αφορά αποζημιώσεις για τροφική δηλητηρίαση με συμπτώματα ως αυτά που υπέστη ο Ενάγοντας στην παρούσα υπόθεση. Η Αγγλική υπόθεση Dennis Wood et al v TUI Travel Plc T/A First Choice [2017] EWCA Civ 11, στην οποία αναφέρθηκε ο συνήγορος του Ενάγοντα στην τελική του αγόρευση, δεν είναι βοηθητική. Στην εν λόγω υπόθεση δεν είχε εφεσιβληθεί το ύψος των γενικών αποζημιώσεων που είχαν επιδικαστεί πρωτοδίκως υπέρ των Εναγόντων. Επιπρόσθετα, στην απόφαση του το Court of Appeal, παρά το ότι δεν περιγράφει τις συνέπειες της τροφικής δηλητηρίασης που είχαν υποστεί οι ενάγοντας σχολιάζει ότι αυτές ήταν σοβαρές και μόνιμες (“the consequences were serious and not transitory”). Αυτό καταδεικνύει ότι εκείνη η περίπτωση διαφοροποιείται ουσιαστικά από την παρούσα.
Αποφασίζοντας το ποσό που θα πρέπει να επιδικαστεί στην παρούσα περίπτωση ως γενικές αποζημιώσεις, συνυπολόγισα τον πόνο και ταλαιπωρία που έχει υποστεί ο Ενάγοντας, την φύση και την έκταση των συμπτωμάτων που παρουσίασε, τη φαρμακευτική και θεραπευτική αγωγή που ακολούθησε και την αναρρωτική άδεια που του χορηγήθηκε.
Από τα ευρήματα συνάγεται ότι τα συμπτώματα του Ενάγοντα άρχισαν με μια οξεία φάση που ακολούθησε την κατανάλωση του ψωμιού και προκάλεσε τρία επεισόδια εμετού σε σύντομο χρόνο. Του χορηγήθηκε ορός στις Πρώτες Βοήθειες και απολύθηκε λίγη ώρα αργότερα με οδηγίες για φαρμακευτική αγωγή και αφού του χορηγήθηκε αναρρωτική άδεια. Σύμφωνα δε με τη μαρτυρία και του ιδίου, περί τις 16:30 την ίδια μέρα, είχε αναρρώσει αρκετά ώστε να μεταβεί στις Υγειονομικές Υπηρεσίες για να υποβάλει παράπονο και να δώσει κατάθεση.
Συνυπολογίζω τις αναφορές του Ενάγοντα σε ψυχολογικά προβλήματα που αντιμετώπισε μετά το περιστατικό και ειδικότερα τα αισθήματα άγχους που παρουσίαζε σε σχέση με κατανάλωση έτοιμου φαγητού. Ανέφερε ότι τα προβλήματα αυτά ξεπεράστηκαν. Όμως, πέραν από τις αναφορές του ιδίου, δεν έχει παρουσιαστεί ιατρική μαρτυρία που να εξηγεί τη φύση και την έκταση των προβλημάτων αυτών ή την πορεία και μέθοδο θεραπείας τους. Ούτε και διευκρινίστηκε πόσες φορές επισκέφθηκε ο Ενάγοντας ψυχολόγο για αυτό το θέμα. Συνεπώς, δεν παραγνωρίζω τα όσα ο Ενάγοντας κατέθεσε σχετικά, όμως οι γενικές και αόριστες αναφορές του δεν μπορούν να επηρεάσουν δραστικά το ύψος των γενικών αποζημιώσεων.
Συνυπολογίζοντας όλα τα πιο πάνω, κρίνω ως εύλογο και δίκαιο το ποσό των €1.500, ως γενικές αποζημιώσεις, το οποίο και επιδικάζω.
Συγκεφαλαιώνοντας, καταλήγω ότι η αγωγή επιτυγχάνει. Εκδίδεται απόφαση υπέρ του Ενάγοντα και εναντίον της Εναγόμενης για ποσό €60, ως ειδικές ζημιές, και €1.500, ως γενικές αποζημιώσεις, πλέον νόμιμο τόκο επί των ποσών αυτών από 8.6.2011.
Ακολουθώντας το αποτέλεσμα, τα έξοδα της αγωγής επιδικάζονται υπέρ του Ενάγοντα και εναντίον της Εναγόμενης εταιρείας όπως θα υπολογιστούν από τον Πρωτοκολλητή και θα εγκριθούν από το Δικαστήριο. Νοείται ότι ο υπολογισμός θα γίνει στην κλίμακα του επιδικασθέντος ποσού.
(Υπ.) ……………………………………………………
Γ. Κυθραιώτου-Θεοδώρου, Ε.Δ.
Πιστό Αντίγραφο
Πρωτοκολλητής
[1] Μουσταφά ν. Καυκαρή, Πολιτική Έφεση 10705 ημερ. 08.02.2002, Παύλου ν. Αστυνομίας (1998) 2 Α.Α.Δ. 68 και Ομήρου ν. Δημοκρατίας (2001) 2 Α.Α.Δ. 506
[2] Κουκούνη κ.α. ν A.N. Stasis Estates Co Ltd κ.α. (2006) 1 ΑΑΔ 489 και Σοφοκλής ν Τσεσμέλογλου (2006) 1 ΑΑΔ 1153
[3] Σχετική και η Φοινικαρίδης ν Γεωργίου κ.α. (1991)1 Α.Α.Δ. 475 και Elpiniki Panayiotou v Georghios Kyriakou Mavrou (1979)1 C.L.R. 215
[4] Federal Bank of Lebanon n Σιακόλα (2011) 1 Β Α.Α.Δ. 1422
[5]Χαριλάου ν Νικολάου(2003)1 Α.Α.Δ. 1460,Fletcher v Autocar Transporters Ltd [1968] 1 All E.R. 726,Constantinou v Salahouris(1969)1 C.L.R. 416
[6]Βαρβάρα Χρίστου Μιχαήλ ν Φίλιος Συκοπετρίτης Λτδ(2000) 1 Α.Α.Δ. 1049, Κώστας Ιακώβου ν Αλέξανδρος Παπαδάκη κ.α. (2000) 1 Α.Α.Δ. 2079
[7]Paraskevaides (Overseas) Ltd v Christofi (1982) 1 C.L.R. 789
[8]Φοινικαρίδης κ.α. ν Γεωργίου κ.α. (1991) 1 Α.Α.Δ. 475, Παναγή ν Θεοδώρου (1992) 1 Α.Α.Δ. 1303, Μαυροπετρή ν Λουκά (1995) 1 Α.Α.Δ. 66