ΕΠΑΡΧΙΑΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ Γενική Αίτηση αρ.:101/24 (ιj)
Ενώπιον: Τ. Νικολάου, Π.Ε.Δ.
Μεταξύ:
ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ
Αιτητές
-και-
1. Μ.Ν.
2. Ε.Χ.
Καθ’ ων η Αίτηση
Ημερομηνία: 28 Μαρτίου 2024
Εμφανίσεις:
Για αιτητές: κ. Ρ. Λοϊζίδης με κ. Μ. Κ. Λοϊζίδη και κα Α. Ζερβού για Γιώργος Ζ. Γεωργίου & Συνεργάτες Δ.Ε.Π.Ε.
Καθ’ ων η αίτηση 1 και 2 παρόντες.
ΑΠΟΦΑΣΗ
(Ενδιάμεση αίτηση, ημερ. 21.3.2024)
Η παρούσα υπόθεση αφορά την υγεία νεογνού, το οποίο γεννήθηκε στις 14.3.2024 στο Μακάριο Νοσοκομείο, στη Λευκωσία. Ο τοκετός έγινε εσπευσμένα, με καισαρική τομή, ένεκα επιδεινούμενου πολυϋδράμνιου και συσπάσεων. Το νεογνό βρίσκεται έκτοτε στη Μονάδα Εντατικής Νοσηλείας Νεογνών (ΜΕΝΝ) του νοσοκομείου.
Με ενδιάμεση αίτηση, ημερ. 21.3.2024, ζητείται διάταγμα που να επιτρέπει στους παροχείς υπηρεσιών υγείας να προβούν σε μετάγγιση αίματος στο νεογνό. H αίτηση αποβλέπει σε ενδιάμεση θεραπεία μέχρι την εκδίκαση της κύριας αίτησης με την οποία ζητείται αναγνωριστική απόφαση σε σχέση με ενέργειες στις οποίες μπορούν να προβούν οι παροχείς υπηρεσιών υγείας αναφορικά με το νεογνό. Χρησιμοποιείται στην ενδιάμεση αίτηση το ακόλουθο λεκτικό:
"Α. Διάταγμα Δικαστηρίου που να επιτρέπει στους παροχείς υπηρεσιών φροντίδας υγείας και/ή σε ιατρούς της Παιδιατρικής Κλινικής στο Νοσοκομείο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος ΙΙΙ και/ή στην Δρ Θ. Π., Παιδίατρος - με εξειδίκευση στην Εντατική Θεραπεία Νεογνών - Διευθύντρια Παιδιατρικής, Διευθύντρια Μονάδας Εντατικής Νοσηλεία Νεογνών (στο εξής η «ΜΕΝΝ») και/ή σε άλλον επί καθήκοντι παροχέα υπηρεσίας υγείας, οι οποίοι είναι ιατρικά αρμόδιοι να παρέχουν υπηρεσίες υγείας και/ή φροντίδα υγείας και/ή περιθάλπουν το νεογνό άρρεν Β/Ο Ν. Μ./ημερομηνίας γέννησης 14/03/2024 - Διάρκειας Κύησης 34/40 εβδομάδων/Αρ. Φακέλου ΧΧΧ, ενόσω αυτό βρίσκεται στην ΜΕΝΝ και/ή ενόσω νοσηλεύεται στο Νοσοκομείο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος ΙΙΙ, να προβούν και/ή να προβαίνουν σε άμεση χορήγηση/μετάγγιση παράγωγων αίματος (αίμα, πλάσμα, αιμοπετάλια κ.α.) προς το πιο πάνω νεογνό, χωρίς τη συγκατάθεση των γονέων του, ήτοι των Καθ’ ων η Αίτηση 1 και 2, επειδή αυτό κρίνεται αναγκαίο και/ή απαραίτητο και/ή είναι προς το καλώς νοούμενο συμφέρον του νεογνού και επειδή βρίσκεται σε κατάσταση που συνιστά επείγον ιατρικό περιστατικό, ήτοι κατάσταση που απειλεί με κίνδυνο τη ζωή του νεογνού ή σοβαρή μη αναστρέψιμη κλινική επιδείνωση στην περίπτωση που δεν πραγματοποιηθεί η χορήγηση/μετάγγιση παράγωγων αίματος (αίμα, πλάσμα, αιμοπετάλια κ.α.) μέχρι την ολοκλήρωση της εκδίκασης της Αίτησης Αρ. 101/24 και/ή μέχρι νεωτέρας διαταγής του Δικαστηρίου."
H αίτηση βασίζεται στα Άρθρα 7 και 15 του Συντάγματος, το Άρθρο 2 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, στα άρθρα 21, 29, 32, 41 και 42 του περί Δικαστηρίων Νόμου του 1960 (Ν.14/60 όπως τροποποιήθηκε), τα Μέρη Μ.23 K.1, Μ.23 Κ.2(1), Μ.23 Κ.4, Μ.23 Κ.5, Μ.23 Κ.8, Μ.25 Κ.1(1)(α), Μ.25 Κ.7, Μ.32 Κ.14 και Μ.32 Κ.15 των περί Πολιτικής Δικονομίας Διαδικαστικών Κανονισμών του 2023, τα άρθρα, 2, 8 και 13(4) του περί της Κατοχύρωσης και της Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ασθενών Νόμου του 2004 (Ν.1(I)/2005 όπως τροποποιήθηκε), το άρθρο 13(1)(β) του περί Ιατρών (Σύλλογοι, Πειθαρχεία και Ταμείων Συντάξεων) Νόμου του 1967 (Ν.16/1967 όπως τροποποιήθηκε), τον Καν. 54 των περί Ιατρικής Επαγγελματικής Δεοντολογίας Κανονισμών του 1991 (Κ.Δ.Π. 100/91), τα άρθρα 2(1), 3(1), 24(1) και (2) του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (2016/C 202/02), το άρθρο 3 της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού, η οποία κυρώθηκε με τους περί της Σύμβασης περί των Δικαιωμάτων του Παιδιού (Κυρωτικούς) Νόμους του 1990 και του 2000, τη νομολογία, τις αποφάσεις των Δικαστηρίων, τις αρχές του Κοινού Δικαίου και της Επιείκειας, τη διακριτική ευχέρεια και τις συμφυείς εξουσίες και πρακτική του Δικαστηρίου.
Η αίτηση στηρίζεται σε ένορκη δήλωση, ημερ. 21.3.2024, της δρος Θ. Π., διευθύντριας του Τμήματος Παιδιατρικής του νοσοκομείου. Η δρ Π. περιγράφει ως εξής τις περιστάσεις που οδήγησαν την περίπτωση στο δικαστήριο. Πρόκειται για πρόωρα γεννηθέν νεογνό, το οποίο βρίσκεται σε σοβαρή κλινική κατάσταση. Υφίστανται αυξημένοι κίνδυνοι να προκύψουν επιπλοκές οι οποίες, χωρίς την απαραίτητη και άμεση μετάγγιση παράγωγων αίματος (αίμα, πλάσμα, αιμοπετάλια κ.α.) μπορεί να καταστούν θανατηφόρες για το νεογνό. Τέτοια μετάγγιση αποτελεί συχνά τη μόνη θεραπεία για αντιμετώπιση των επιπλοκών και σταθεροποίηση της κατάστασης, με μη εναλλακτική λύση. Στις 15.3.2024 ενημερώθηκαν οι γονείς του νεογνού. Όμως, λόγω των θρησκευτικών τους πεποιθήσεων, ως Μάρτυρες του Ιεχωβά, αρνούνται να δώσουν συγκατάθεση για μετάγγιση αίματος στο παιδί τους. Λόγω του προκύψαντος προβλήματος, ο αιτητής αποτάθηκε στο δικαστήριο (βλ. άρθρο 13(4) του (Ν.1(Ι)/2005)) για τη λήψη απόφασης.
Σημειώνω ότι η παρούσα αίτηση καταχωρίστηκε μονομερώς, έδωσα όμως οδηγίες να επιδοθεί στους γονείς. Κατόπιν επίδοσης, οι γονείς του νεογνού εμφανίστηκαν στο δικαστήριο στις 26.3.2024. Ανέφεραν ότι δεν θα διορίσουν δικηγόρο και ότι δεν επιθυμούν να καταχωρήσουν γραπτώς ένσταση. Δήλωσαν επί της ουσίας τα ακόλουθα:
"Πατέρας: Λόγω γραφικά εκπαιδευμένης συνείδησης μας δεν θέλουμε να κάμουμε μετάγγιση αίματος. Αυτή είναι στάση μας. Είμαστε όμως ανοικτοί ως προς εναλλακτικές λύσεις αν υπάρχουν. Θα υπάρχουν διαφορετικές μέθοδοι που θα μπορούσαν να μας ενημερώσουν οι γιατροί. Πλάσματα θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν αν το θεωρούν οι γιατροί. Υπάρχουν πλάσματα του αίματος που μπορούμε να δεχτούμε. Πιο μικρά αίματα.
Μητέρα: Δεν θέλουμε να γίνει μετάγγιση αίματος. Υπάρχουν τέσσερεις διαφορετικοί τρόποι που μπορούν να γίνουν πλάσμα, ερυθρά, λευκά αιμοσφαίρια, υπάρχουν εναλλακτικές μέθοδοι που γίνονται πριν να γίνει κάτι πιο επείγον. Είμαστε ανοικτοί. … Αν εξαντληθούν όλες οι μέθοδοι εκτός της μετάγγισης, εκεί που δεν υπάρχει άλλη επιλογή παρά η μετάγγιση, δεν θέλουμε να συμφωνήσουμε σε αυτό.
Πατέρας: Αν υπάρχουν μέθοδοι είμαστε ανοικτοί αλλά στην μετάγγιση είναι ξεκάθαρη η θέση μας. … Και το γεγονός ότι εκτιμούμε τις προσπάθειες των γιατρών, κατανοούμε τη θέση τους. Τους δίνουμε ελαφρυντικά γιατί θέλουν να σώσουν τη ζωή του μωρού και σύμφωνα με τις γνώσεις τους ενεργούν, συμφωνούμε όμως με τους ενναλακτικούς τρόπους. Με τη μετάγγιση αίματος είμαστε κάθετοι."
Σημειώνω ότι, καθώς οι γονείς ανέφεραν, σε πιστοποιητικό γέννησης του, το νεογνό φέρει ονοματεπώνυμο Φ. Χ.
Με γραπτή αγόρευση τους, ίδιας ημερομηνίας, οι ευπαίδευτοι συνήγοροι του αιτητή υπέβαλαν ότι πληρούνται οι προϋποθέσεις για έκδοση του διατάγματος ώστε να διασφαλισθεί προς όφελος του νεογνού το υπέρτατο αγαθό της ζωής. Παρέπεμψαν στις αγγλικές αποφάσεις Cardiff and Vale University Health Board v T (A Minor) [2019] EWHC 1671, ημερ. 21.6.2019, Birmingham Children’s NHS Trust v B. & C. [2014] EWHC 531(Fam), ημερ. 13.2.2014 και, συνενωμένες, Ε v Northern Care Alliance NHS Foundation Trust με F v Somerset NHS Foundation Trust [2021] EWCA Civ 1888, ημερ. 14.12.2021. Συμπληρώθηκε με αυτά η ακρόαση της αίτησης.
Νομική πτυχή
Το υπό εξέταση ζήτημα διέπεται από τον περί Κατοχύρωσης και Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ασθενών Νόμο του 2004 (Ν.1(Ι)/2005 όπως τροποποιήθηκε). Στο προοίμιο υποδεικνύονται ως ερείσματα του Νόμου τα ακόλουθα:
"Επειδή η προστασία των δικαιωμάτων των ασθενών απορρέει από διεθνείς και ευρωπαϊκές συμβάσεις και άλλες νομικές πράξεις και, ιδιαίτερα, από τις εκάστοτε διεθνείς συμβάσεις που κυρώνει η Κυπριακή Δημοκρατία, από τη Διακήρυξη για την Προαγωγή των Δικαιωμάτων των Ασθενών στην Ευρώπη της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας και τον Ευρωπαϊκό Χάρτη Δικαιωμάτων των Ασθενών καθώς και το Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που ενσωματώθηκε στη Συνταγματική Συνθήκη που υπογράφηκε στις 29 Οκτωβρίου 2004,
Και επειδή τα ανθρώπινα δικαιώματα στον τομέα της υγείας και, ειδικότερα, το δικαίωμα στη ζωή, το δικαίωμα σωματικής και ψυχικής ακεραιότητας και ασφάλειας, το δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής ζωής και αξιοπρεπούς μεταχείρισης στην παροχή υπηρεσιών υγείας, το δικαίωμα προστασίας της υγείας με κατάλληλα μέτρα πρόληψης ασθενειών και φροντίδας υγείας, δεν είναι νομοθετικά θεσμοθετημένα,
Και επειδή η προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων στον τομέα της υγείας συνιστά ουσιαστικό παράγοντα διασφάλισης του επιπέδου φροντίδας για την υγεία των πολιτών,
Και για σκοπούς νομικής κατοχύρωσης των δικαιωμάτων των ασθενών και σύστασης αποτελεσματικού μηχανισμού για την παρακολούθηση του σεβασμού των δικαιωμάτων αυτών"
Το άρθρο 13 του Νόμου προβλέπει τις περιστάσεις κάτω από τις οποίες παρέχεται φροντίδα για την υγεία του ασθενούς χωρίς προηγουμένως ληφθείσα συγκατάθεση:
"Φροντίδα υγείας χωρίς τη συγκατάθεση του ασθενούς.
13.-(1) Όταν ο ασθενής δεν είναι σε θέση, λόγω της πνευματικής ή φυσικής του κατάστασης, να εκφράσει τη βούλησή του και είναι απαραίτητη άμεση παροχή φροντίδας υγείας, η συγκατάθεσή του θεωρείται δεδομένη, εκτός εάν είναι πρόδηλο από προηγουμένως εκφρασθείσες επιθυμίες ότι θα αρνείτο.
(2) Σε περίπτωση κατά την οποία, λόγω της κατάστασης του ασθενούς, διοριστεί κατά νόμο ή θα έπρεπε να διοριστεί πρόσωπο του οποίου η συγκατάθεση είναι αναγκαία και η παροχή φροντίδας υγείας επείγει, η φροντίδα υγείας μπορεί να παρασχεθεί, εάν η συγκατάθεση δεν μπορεί να εξασφαλιστεί έγκαιρα, εκτός εάν είναι πρόδηλο ότι, υπό τις συνθήκες, το εν λόγω πρόσωπο θα αρνείτο:
Νοείται ότι, όταν η συγκατάθεση του προσώπου που διορίστηκε κατά νόμο είναι αναγκαία, ο ασθενής εμπλέκεται στη διαδικασία στο βαθμό που η ικανότητά του και οι συνθήκες το επιτρέπουν.
(3) Όπου, σύμφωνα με το νόμο, ανήλικος δεν έχει την ικανότητα να συγκατατεθεί σε λήψη φροντίδας υγείας, η φροντίδα υγείας παρέχεται μόνο με την εξουσιοδότηση του γονέα ή άλλου προσώπου, το οποίο δυνάμει του νόμου δύναται να παράσχει τέτοια εξουσιοδότηση και εφαρμόζονται κατ΄αναλογία οι διατάξεις του εδαφίου (2):
Νοείται ότι, η γνώμη του ανήλικου λαμβάνεται υπόψη ως αποφασιστικός παράγοντας του οποίου η σημασία αυξάνεται ανάλογα με την ηλικία και το βαθμό ωριμότητας.
(4) Εάν το πρόσωπο που κατά νόμο διορίστηκε ή, σε περίπτωση ανηλίκου, ο γονέας, ή άλλο πρόσωπο σύμφωνα με το εδάφιο (3), αρνείται να δώσει τη συγκατάθεσή του και ο παροχέας υπηρεσιών υγείας ο οποίος θα προσφέρει φροντίδα υγείας είναι της άποψης ότι η φροντίδα είναι προς το συμφέρον του ασθενούς, εάν παρέχεται χρόνος, το ζήτημα, παραπέμπεται για απόφαση σε δικαστήριο ή σε άλλο όργανο, όπως νόμος εκάστοτε ορίζει:
Νοείται ότι, σε περίπτωση επείγοντος ιατρικού περιστατικού, ο παροχέας υπηρεσιών υγείας ενεργεί κατά την κρίση του, σύμφωνα με το καλώς νοούμενο συμφέρον του ασθενούς.
(5) Σε οποιαδήποτε περίπτωση όπου η πρέπουσα συγκατάθεση είναι αδύνατο να ληφθεί-
(α) οποιαδήποτε φροντίδα υγείας που επιβάλλεται ως επείγουσα μπορεί να παρασχεθεί μόνο αν ο παροχέας υπηρεσιών υγείας κρίνει ότι είναι προς όφελος της υγείας του ασθενούς ή συνάδει προς το καλώς νοούμενο συμφέρον του ασθενούς.
(β) οι προηγουμένως, τυχόν, εκφρασθείσες επιθυμίες από ασθενή σε σχέση με φροντίδα υγείας λαμβάνονται υπόψη."
Η εξουσία και οι προϋποθέσεις για έκδοση προσωρινών διαταγμάτων εκτίθενται στο άρθρο 32 του περί Δικαστηρίων Νόμου του 1960 (Ν.14/60 όπως έχει τροποποιηθεί). Το άρθρο 32 έχει ερμηνευθεί σε σωρεία αποφάσεων, οι οποίες προσφέρουν καθοδήγηση ως προς τον τρόπο με τον οποίο ασκείται η διακριτική εξουσία του Δικαστηρίου: βλ. ενδεικτικά, τις Karydas Taxi Co. Ltd v. Komodikis (1975) 1 C.L.R. 321, Acropol Shipping Co Ltd and others v. Rossis (1976) 1 C.L.R. 38, Papastratis v. Petrides (1979) 1 C.L.R. 231, Odysseos v. Pieris Estates and Others (1982) 1 C.L.R. 557, Jonitexco Ltd v. Adidas (1984) 1 C.L.R. 263, Κ.Ο.Τ. v. Θεωρή (1989) 1(E) A.A.Δ. 255, Iπποδρομιακή Αρχή Κύπρου v. Χ’Βασίλη (1989) 1(Ε) Α.Α.Δ. 152 και Louis Vuitton v. Δέρμοσακ Λτδ κ.α. (1992) 1 Α.Α.Δ. 1453.
Η δυνατότητα έκδοσης ενδιάμεσων διαταγμάτων έχει τις ρίζες της στο αγγλικό δίκαιο της επιείκειας. Παραπέμπω ενδεικτικά σε απόσπασμα από τη Γιαβρή κ.α. v. Πάσιου (2004) 1 Α.Α.Δ. 125 (στις σελ. 133-134):
" … απαγορευτικά, όπως και προστακτικά διατάγματα, αποτελούσαν θεραπείες του δικαίου της επιείκειας, η παροχή των οποίων επεκτάθηκε ιστορικά σ' όλα τα δικαστήρια, με τη συνένωση των δύο κλάδων της Αγγλικής Δικαιοσύνης που επιτεύχθηκε με τη θέσπιση των περί Δικαιοσύνης Νόμων, (Judicature Acts) του 1973 και 1875. …
Η συνένωση των δύο κλάδων του Αγγλικού δικαίου αντανακλάται και στο Κυπριακό δίκαιο. (Βλ. Άρθρο 29.1(γ) του περί Δικαστηρίων Νόμου, Ν. 14/60.) Η ενοποίηση επήλθε και ως προς τα θεραπευτικά μέσα. Παρασχέθηκε σε κάθε πολιτικό δικαστήριο δικαιοδοσία έκδοσης απαγορευτικών και προστακτικών διαταγμάτων. Στην περίπτωση της Κύπρου το θέμα ρυθμίζεται από το Άρθρο 32(1) του περί Δικαστηρίων Νόμου (Ν. 14/60). "
Ο αιτητής πρέπει να καταδείξει:
(α) ότι υπάρχει σοβαρό ζήτημα προς εκδίκαση˙
(β) ότι υπάρχει ορατή πιθανότητα να δικαιούται σε θεραπεία˙ και
(γ) ότι θα είναι δύσκολο ή αδύνατο να απονεμηθεί πλήρης δικαιοσύνη σε μεταγενέστερο στάδιο χωρίς την έκδοση του αιτούμενου διατάγματος.
Οι πιο πάνω προϋποθέσεις πρέπει να πληρούνται σωρευτικά, και συνεκτιμώνται από το Δικαστήριο κατά την απόφαση έκδοσης και διατήρησης προσωρινού διατάγματος. Στο ίδιο πλαίσιο, το Δικαστήριο σταθμίζει και το κατά πόσο, λαμβάνοντας υπόψη το ισοζύγιο της ευχέρειας (balance of convenience) των μερών, είναι λογικό και δίκαιο να εκδοθεί ή να διατηρηθεί το διάταγμα: βλ. Cayne v. Global Natural Resourses plc (1984) 1 All E.R. 225, Francome v. Mirror Group Newspapers Ltd (1984) 1 W.L.R. 892 και Films Rover International Ltd and Others v. Cannon Film Sales Ltd (1987) 1 W.L.R. 670. Όπως λέχθηκε στην τελευταία:
"…in considering whether to grant an interlocutory injunction a court was primarily concerned not with whether the injunction was mandatory or prohibitory but with whether the injustice suffered by the defendant if the injunction was granted and the plaintiff later failed at trial was greater than the injustice to the plaintiff if the injunction was not granted and he later succeeded at trial."
Οι πρώτες δύο προϋποθέσεις είναι σε κάποιο βαθμό αλληλένδετες. Έχει νομολογηθεί ότι στη μεν πρώτη είναι αρκετό να καταδειχθεί συζητήσιμη υπόθεση με βάση τη δικογραφία που υπάρχει σε εκείνο το στάδιο, στη δε δεύτερη ότι η πιθανότητα επιτυχίας είναι κάτι περισσότερο από απλή δυνατότητα αλλά πολύ λιγότερο από το ισοζύγιο των πιθανοτήτων, που είναι το επίπεδο απόδειξης σε αστικές υποθέσεις. Δεν χρειάζεται παρά μόνο ορατό ενδεχόμενο επιτυχίας: βλ. Σεβαστού v. Σεβαστού (2002) 1 Α.Α.Δ. 1980. Στην υπόθεση Parico Aluminium Designs Ltd v. Muskita Aluminium Co Ltd κ.α. (2002) 1(Γ) Α.Α.Δ. 2015, λέχθηκαν συναφώς τα εξής (στη σελ. 2041):
"Αυτό που πρέπει να αποκαλύπτεται από την ένορκη δήλωση είναι ότι υπάρχει σοβαρό ζήτημα για εκδίκαση και ότι ο ενάγων έχει προοπτικές επιτυχίας οι οποίες υφίστανται στην ουσία και στην πραγματικότητα."
Το δικαστήριο δεν υπεισέρχεται στην ουσία της υπόθεσης και δεν καταλήγει σε συμπεράσματα ως προς συγκρουόμενα πραγματικά θέματα. Στην υπόθεση Δημοκρατία της Σλοβενίας v. Beogradska Banka D.D. (1999) 1(Α) Α.Α.Δ. 225, αναφέρονται ως προς αυτή την πτυχή τα εξής (στη σελ. 236):
"Θα επαναλάβουμε, έστω και με τον κίνδυνο να γίνουμε φορτικοί, πως οι διαπιστώσεις στις οποίες προβαίνουμε, γίνονται για τους σκοπούς της εξέτασης της έκδοσης ή μη του προσωρινού διατάγματος … Όλα τα ζητήματα που εγείρονται στην αγωγή παραμένουν ζωντανά για να αποφασισθούν όταν θα εκδικαστεί η ουσία της".
Σε σχέση με την τρίτη προϋπόθεση, η οποία αφορά το κατά πόσο, αν δεν εκδοθεί το προσωρινό διάταγμα, θα είναι δύσκολο ή αδύνατο να απονεμηθεί πλήρης δικαιοσύνη σε μεταγενέστερο στάδιο, ο παράγοντας αποζημίωσης είναι σημαντικός αλλά δεν είναι ο μόνος που λαμβάνεται υπόψη. Η εν λόγω προϋπόθεση δεν συναρτάται με τη στενή αντίληψη της υλικής ζημιάς αλλά με την ευρύτερη έννοια της προστασίας των δικαιωμάτων του αιτούμενου τη θεραπεία: βλ. Papastratis v. Petrides (ανωτέρω), M & Ch Mitsingas Trading Ltd κ.α. v. The Timberland Co. (1997) 1(Γ) A.A.Δ. 1791 και Κυρίσαββα κ.α. v. Κύζη (2001) 1 Α.Α.Δ. 1245. Στην τελευταία, όπου ο εναγόμενος είχε ανεγείρει περίπτερο σε ακίνητο το οποίο διεκδικούσε και ο ενάγοντας, θεωρήθηκε ότι θα ήταν δύσκολο να απονεμηθεί δικαιοσύνη σε μεταγενέστερο στάδιο αν η οικοδομή αφηνόταν να ολοκληρωθεί, διότι θα αλλοιωνόταν ο χαρακτήρας του ακινήτου με την κατασκευή πεζοδρομίων, χώρων στάθμευσης, πρέμιξ κ.λ.π. Λέχθηκε ότι (στη σελ. 1253):
"… η έννοια του δύσκολου ή αδύνατου της πλήρους απονομής της δικαιοσύνης σε μεταγενέστερο στάδιο περιλαμβάνει και άλλα, μεταβλητά κριτήρια, εκτός από την ανεπανόρθωτη ζημιά. Ο χρηματικός παράγοντας της αποζημίωσης δεν είναι ο μόνος που λαμβάνεται υπόψη".
Σημειώνω ότι η θεραπεία η οποία ζητείται με την αίτηση αποβλέπει στον ίδιο γενικότερο σκοπό της κύριας αίτησης. Η νομολογία δεν αποκλείει την έκδοση ενδιάμεσου διατάγματος αντίστοιχου με ό,τι μπορεί να αποτελέσει την τελική θεραπεία (βλ. Jonitexco Ltd v. Adidas (ανωτέρω)). Ωστόσο, αυτό αποτελεί εξαίρεση και, ως εκ τούτου, η άσκηση της εξουσίας έκδοσης ενδιάμεσου διατάγματος ασκείται με φειδώ (βλ. ανάμεσα σε άλλες τις υποθέσεις Michael v. Brevinos (1969) 1 C.L.R. 578, Άκης (Μεταφορές Δεμάτων Εξπρές) Λτδ v. C. Koukkouris Trading Co. Ltd (1998) 1 A.A.Δ. 149, Τσιερκέζου v. Dragon Tourist Enterprises Ltd (2009) 1(Α) A.A.Δ. 734, Αβερκίου v. ΘΕΟ Κτηματική Λτδ κ.α., Πολιτική Έφεση 85/10, ημερ. 31.1.2013).
Εν προκειμένω το νεογνό, ως "ασθενής" εντός της έννοιας του άρθρου 2 του Νόμου είναι, σε ό,τι αφορά τη συγκατάθεση, προδήλως και καθ’ ολοκληρίαν εξαρτώμενο από τους γονείς, οι οποίοι αδυνατούν, για θρησκευτικούς λόγους, να την παράσχουν. Επομένως, σύμφωνα με το εδάφιο (4) του άρθρου 13, η ευθύνη συγκατάθεσης βαρύνει το δικαστήριο, δεδομένου ότι ο χρόνος το επιτρέπει (βλ. επιφύλαξη του εδαφίου (4)).
Προσεγγίζω τις ανάγκες της υπόθεσης έχοντας υπόψη την ενώπιον μου μαρτυρία, τις θέσεις των μερών, τον περί Κατοχύρωσης και Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ασθενών Νόμο του 2004 (Ν.1(Ι)/2005 όπως τροποποιήθηκε), όπως και τις νομολογιακές αρχές που διέπουν την άσκηση εξουσίας για την έκδοση προσωρινών διαταγμάτων.
Είναι, κατά τη γνώμη μου, αυτόδηλο ότι πληρούνται οι προϋποθέσεις για την έκδοση του ζητηθέντος διατάγματος και δεν χρειάζεται να επεκταθώ. Επιπλέον, θεωρώ ότι δεν χρειάζεται σχολιασμό η πτυχή που αφορά το ισοζύγιο της ευχέρειας. Το ισοζύγιο σαφώς κλίνει υπέρ της προστασίας της υγείας του νεογνού. Οι θρησκευτικές πεποιθήσεις των γονέων είναι απόλυτα σεβαστές όπως το ίδιο σεβαστές είναι και οι τοποθετήσεις τους αναφορικά με την ιδιωτική τους ζωή, ως ατόμων και ως οικογένεια με το νεογνό (βλ. Άρθρα 18 και 15 αντιστοίχως του Συντάγματος, που στην ουσία απεικονίζουν τα Άρθρα 9 και 8 ΕΣΔΑ). Υπερισχύει ωστόσο το δικαίωμα ζωής, το οποίο κατοχυρώνεται από το Άρθρο 7 του Συντάγματος (Άρθρο 2 ΕΣΔΑ) και, εν προκειμένω, αντανακλάται από το "συμφέρον" στο οποίο αναφέρεται το άρθρο 13(4) του Νόμου. Υπογραμμίζω πάντως ότι η εν λόγω κατάληξη συναρτάται αποκλειστικά με τις ανάγκες της παρούσας ενδιάμεσης διαδικασίας και, επομένως, αφήνει άθικτο το γενικότερο θέμα που τίθεται με την κύρια αίτηση, η οποία θα αποφασιστεί με βάση τα δεδομένα και τις ανάγκες όπως θα διαπιστωθούν στο δικό της πλαίσιο. Προσθέτω, ως προς την τοποθέτηση των γονέων, ότι έλαβα ιδιαίτερα υπόψη την ανησυχία τους για την εξεύρεση εναλλακτικών λύσεων. Αποδέχομαι όμως τη μαρτυρία των αιτητών ότι πιθανώς να καταστεί αναπόφευκτη η μετάγγιση και θεωρώ ότι σε τέτοια περίπτωση, χρειάζεται να διασφαλισθεί ότι οι παροχείς υπηρεσιών υγείας, οι οποίοι προσφέρουν φροντίδα στο νεογνό, θα μπορούν να προβαίνουν σε ό,τι απαιτούν οι περιστάσεις. Αυτή η δυνατότητα συμπεριλαμβάνει και το είδος της μετάγγισης, ήτοι πλήρες αίμα, ερυθρά αιμοσφαίρια, λευκά αιμοσφαίρια, αιμοπετάλια ή πλάσμα αίματος (βλ. σχετικά τη συζήτηση, ημερ. 10 Ιανουαρίου 2024, ενώπιον της Πλήρους Ολομέλειας ΕΔΔΑ, στην υπόθεση Pindo Mulla v. Spain (application no. 15541/320), στην οποία η απόφαση έχει επιφυλαχθεί.
Καταλήγω λοιπόν ότι η αίτηση πρέπει να επιτύχει, με ορισμένες ωστόσο προσαρμογές στο λεκτικό του ζητηθέντος διατάγματος.
Εκδίδεται διάταγμα που επιτρέπει στους παροχείς υπηρεσιών φροντίδας υγείας και/ή σε ιατρούς της Παιδιατρικής Κλινικής, στο Νοσοκομείο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος ΙΙΙ και/ή στη Δρ. Θ. Π., Παιδίατρο – με εξειδίκευση στην Εντατική Θεραπεία Νεογνών – Διευθύντρια Παιδιατρικής, Διευθύντρια Μονάδας Εντατικής Νοσηλεία Νεογνών (στο εξής η «ΜΕΝΝ») και/ή σε άλλον επί καθήκοντι παροχέα υπηρεσίας υγείας, που είναι ιατρικά αρμόδιοι να παρέχουν υπηρεσίες υγείας και/ή φροντίδα υγείας και/ή περιθάλπουν το νεογνό άρρεν Β/Ο, με το όνομα Φ. Χ., ημερ. γέννησης 14.3.2024, διάρκεια κύησης 34/40 εβδομάδων, αρ. φακέλου ΧΧΧ, ενόσω αυτό βρίσκεται στη ΜΕΝΝ και/ή ενόσω νοσηλεύεται στο Νοσοκομείο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος ΙΙΙ, να προβούν και/ή να προβαίνουν σε άμεση χορήγηση/μετάγγιση παράγωγων αίματος (αίμα, πλάσμα, αιμοπετάλια κ.α.) προς το πιο πάνω νεογνό, χωρίς τη συγκατάθεση των γονέων του, ήτοι των Καθ’ ων η Αίτηση 1 και 2, εφόσον οι αρμόδιοι παροχείς το κρίνουν αναγκαίο και/ή απαραίτητο προς το καλώς νοούμενο συμφέρον του νεογνού και εφόσον το νεογνό βρίσκεται σε κατάσταση που συνιστά επείγον ιατρικό περιστατικό, ήτοι κατάσταση που απειλεί με κίνδυνο τη ζωή του νεογνού ή σοβαρή μη αναστρέψιμη κλινική επιδείνωση στην περίπτωση που δεν πραγματοποιηθεί η χορήγηση/μετάγγιση παραγώγων αίματος (αίμα, πλάσμα, αιμοπετάλια κ.α.), μέχρι την ολοκλήρωση της εκδίκασης της Αίτησης αρ. 101/24 και/ή μέχρι νεωτέρας διαταγής του Δικαστηρίου.
Δεν εκδίδεται διαταγή για έξοδα.
(Υπ.) ………………………
Τ. Νικολάου, Π.Ε.Δ.
Πιστό αντίγραφο
Πρωτοκολλητής