ΕΠΑΡΧΙΑΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ
ΕΝΩΠΙΟΝ: Α. ΛΟΥΚΑ Ε.Δ
Αρ. Αγωγής: 3385/15
ΜΕΤΑΞΥ:
Μενέλαου Μενελάου
Ενάγοντα
-και-
1. Δρ. Δημήτριου Γαρπόζη
2. Δρ. Άκη Α. Λοϊζίδη
3. The Hippocrateon Private Hospital Limited
Εναγόμενων
Ημερομηνία: 4/6/2024
Εμφανίσεις:
Για Ενάγοντα: κ. Γ. Χριστοφίδης και κα. Κ. Ορφανίδου
Για Εναγόμενους 1 και 2: κ. Α. Ευτυχίου
Για Εναγόμενους 3: κα. Μ. Κουππάρη
ΑΠΟΦΑΣΗ
Ο πτηνοτρόφος Ενάγων, αφού τραυματίστηκε κατά την εργασία του, εγχειρίστηκε στο δάκτυλο από τους Εναγόμενους 1 και 2, στο νοσοκομείο των Εναγόμενων 3. Τελικώς έγινε και δεύτερη επέμβαση στο δάκτυλο του Ενάγοντα από τους Εναγόμενους 1 και 2, αλλά όπως ο Ενάγων υποστηρίζει οι επεμβάσεις απέτυχαν, με αποτέλεσμα να χρειαστεί εγχείρηση από τρίτο ιατρό, ώστε να βελτιωθεί η κατάσταση του δακτύλου του. Υποστηρίζει ότι δεν είναι ακόμα πλήρως λειτουργικό το δάκτυλο του, εξ΄ αιτίας της αποτυχημένης διάγνωσης και της λανθασμένης επιλογής επέμβασης των Εναγομένων 1 και 2. Αξιώνει (Α) ποσό ύψους €28.423,44 ως ειδικές ζημιές, (Β) γενικές αποζημιώσεις για πόνο και ταλαιπωρία, (Γ) μελλοντικά έξοδα και δαπάνες και (Δ) τιμωρητικές αποζημιώσεις. Οι Εναγόμενοι αντιτείνουν ότι η καθυστέρηση, μετά το ατύχημα μέχρι να προσέλθει προς περίθαλψη ο Ενάγων, μείωνε ουσιαστικά τις πιθανότητες επιτυχίας της επέμβασης, η οποία ήταν η ενδεδειγμένη σύμφωνα με τη νομολογία. Οι Εναγόμενοι 3 αρνούνται την όποια ευθύνη τους. Οι ως άνω αποτελούν αδρομερώς τις κύριες θέσεις των μερών, όπως θα αναλυθούν κατωτέρω.
Για σκοπούς περιορισμού των επίδικων θεμάτων, κρίνεται σκόπιμο να σημειωθεί ότι μέσω των δικογράφων, της αντεξέτασης μαρτύρων, αλλά και των θέσεων που προωθήθηκαν από τους διάδικους κατά τις τελικές τους αγορεύσεις, προκύπτουν παραδεκτά γεγονότα. Αυτά είναι τα ακόλουθα:
Α. Ο Ενάγων, ηλικίας 47 ετών τον επίδικο χρόνο, ιδιοκτήτης πάρκου ζώων στη Λευκωσία, είχε σχέση ασθενή με τους ιατρούς χειρούργους ορθοπεδικούς τραυματολόγους Εναγόμενους 1 και 2, οι οποίοι των χειρούργησαν στις 24/9/2013 και 20/12/2013.
Β. Η πρώτη επέμβαση έλαβε χώρα τουλάχιστον 40 μέρες μετά το ατύχημα του Ενάγοντα. Οι Εναγόμενοι 1 και 2 είχαν ανεύρει ρήξη του εν τω βάθει καμπτήρα παράμεσου δακτύλου δεξιάς χειρός. Έτσι αποφασίστηκε επέμβαση για παρασκευή τένοντα.
Γ. Έλαβε χώρα και δεύτερη επέμβαση, αυτή της 20/12/2013 για συμφυσιόλυση. Τελικώς ο Ενάγων υποβλήθηκε και σε τρίτη επέμβαση σε άλλο ιατρό την 10/3/2014.
Δ. Το σπίτι και η εργασία του Ενάγοντα βρίσκονται στον ίδιο χώρο.
Τα ως άνω, ως παραδεκτά και αναντίλεκτα, καθίστανται και ευρήματα του Δικαστηρίου. Παραμένουν ως επίδικα ζητήματα τα εξής:
Α. Αν οι Εναγόμενοι 1 και 2 προέβησαν σε λανθασμένη διάγνωση και επιλογή επέμβασης του Ενάγοντα. Εγείρεται επίσης από τον τελευταίο ότι δεν είχε ενημερωθεί για τη φύση και τους κινδύνους της επέμβασης. Αντίθετη είναι βεβαίως η θέση των Εναγομένων ότι δηλαδή ο Ενάγων είχε τύχει ενημέρωσης, ότι υπήρξε αρχική βελτίωση στο χέρι του, μετά την πρώτη επέμβαση και εν πάση περιπτώσει, όλα τα διαβήματα που έλαβαν ήταν τα ενδεδειγμένα στη βάση της βιβλιογραφίας.
Β. Αμφισβητείται, επίσης, η όποια ευθύνη των Εναγόμενων 3, ως το νοσηλευτήριο όπου έλαβαν χώρα οι επεμβάσεις.
Γ. Τέλος αμφισβητήθηκαν οι ζημιές που ο Ενάγων υποστηρίζει ότι υπέστη.
Τα ως άνω είναι όσα παραδεκτά και επίδικα προκύπτουν εκ των δικογράφων και της μαρτυρίας. Παρέλκει, επομένως, η λεπτομερής παράθεση των όσων περιέχονται στα δικόγραφα, προς αποφυγή επανάληψης των εκατέρωθεν ισχυρισμών. Αρκεί να αναφερθεί ότι τα όσα υποστηρίζει κάθε πλευρά στα δικόγραφα της αναπτύχθηκαν με τη μαρτυρία που προσφέρθηκε και μέσω της αξιολόγησης αυτής, θα προβεί σε ευρήματα το Δικαστήριο. Η ανταπαίτηση των Εναγομένων 1 και 2 τελικώς δεν προωθήθηκε, ενώ ο κ. Ευτυχίου δήλωσε ότι «δεν υπάρχει ανταπαίτηση».
Προς απόδειξη της υπόθεσης του κατέθεσε ο Ενάγων και ακόμη ένας μάρτυρας, ο ιατρός που προέβη στην τρίτη επέμβαση στο δάκτυλο του Ενάγοντα. Για την υπεράσπιση κατέθεσε ο Εναγόμενος 1 και ο Γενικός και Οικονομικός Διευθυντής της Εναγόμενης 3. Τελικώς κατατέθηκαν γραπτές αγορεύσεις από τα μέρη, στις οποίες θα γίνεται αναφορά όπου κριθεί σκόπιμο. Δεν θα παραθέσω τα όσα κατέθεσε ο κάθε μάρτυρας με λεπτομέρεια, αφού το σύνολο της μαρτυρίας βρίσκεται καταγεγραμμένο στα πρακτικά της διαδικασίας και τα έχω υπόψη μου.
Προχωρώ στην ανάλυση και αξιολόγηση της μαρτυρίας, έχοντας υπόψη τα επίδικα θέματα με σκοπό να καταστεί δυνατή η εξαγωγή διαπιστώσεων αναφορικά με τα πραγματικά γεγονότα και δεδομένα που περιβάλλουν την υπόθεση και είναι, ακολούθως, καθοριστικά για το αποτέλεσμα[1]. Ως είναι νομολογιακά καθιερωμένο η αξιολόγηση λαμβάνει χώρα επί σημείων που αφορούν τα επίδικα θέματα[2]. Σε τέτοιες, δε, υποθέσεις, ιατρικής αμέλειας, τονίστηκε νομολογιακά η ανάγκη σαφούς αξιολόγησης, λόγω της πολυπλοκότητας τους, χωρίς κατ΄ απομόνωση αξιολόγηση μέρους της μαρτυρίας, η οποία ενδεχόμενα οδηγεί το Δικαστήριο σε λανθασμένη εκτίμηση των εγειρόμενων θεμάτων και επηρεάζει το εύλογο της κρίσης του [3].
Ο Ενάγων, κατέθεσε ως ΜΕ 1, αποτυπώνοντας τις θέσεις του στη γραπτή του δήλωση Έγγραφο Α. Ανέφερε ότι λαμβάνει ακάθαρτο μηνιαίο εισόδημα €1.280 και τις περιστάσεις του τραυματισμού του στο παράμεσο δάκτυλο του, ήτοι ότι αυτός προήλθε στην προσπάθεια του να κατεβάσει κουτί από ψηλό ράφι. Αν και πονούσε δεν υπήρχε εξωτερική πληγή και άφησε να περάσουν κάποιες μέρες. Είχε πάει μετά σε ιατρό ο οποίος του όρισε ημερομηνία επέμβασης, σε δύο στάδια. Η επέμβαση θα γινόταν τοποθετώντας σιλικόνη και μετά επανατοποθέτηση του τένοντα. Αξίζει να σημειωθεί, ότι η κύρια θέση του Ενάγοντα, όπως τελικώς προωθήθηκε και με τις αγορεύσεις του, ήταν ότι τούτη ήταν η ενδεδειγμένη θεραπεία για το τραύμα που έφερε.
Πριν το προγραμματισμένο χειρουργείο γνωρίστηκε με τον Εναγόμενο 1. Ο τελευταίος τον εξέτασε και διέγνωσε τη ρήξη του εν τω βάθει καμπτήρα. Είναι η θέση του Ενάγοντα ότι είχε πει στον Εναγόμενο 1 τι του είχε προτείνει ο άλλος ιατρός, αλλά ο Εναγόμενος 1 του ανέφερε ότι ένα μικρό χειρουργείο θα θεράπευε πλήρως το δάκτυλο του, χωρίς να υπάρχει κίνδυνος. Ο Εναγόμενος 1 του έδωσε αναρρωτική άδεια (Τεκμήριο 2) και τον παρέπεμψε για μαγνητική τομογραφία (Τεκμήριο 3) και καρδιογράφημα (Τεκμήριο 8).
Ως μέρος του Τεκμηρίου 6, κατατέθηκε έγγραφο τιτλοφορούμενο «Περιγραφή Χειρουργείου και Αμοιβή Ιατρού». Εκεί η επέμβαση που έγινε στον Ενάγοντα την 24/9/2013 περιγράφεται ως εξής:
«Χειρουργική διεύρυνση στη Ζώνη ΙΙ για ανεύρεση κεντρικού κολοβώματος. Παρασκευή και κινητοποίηση κολοβώματος. Διάνοιξη Α1 τροχαλίας παράμεσου δακτύλου. Διεύρυνση τροχιλιών καμπτήρων τενόντων παράμεσου δακτύλου. Διάνοιξη καρπιαίου σωλήνα. Λήψη τενόντιου μοσχεύματος από Κερκιδικό Καμπτήρα τον Καρπό τένοντα (διαστάσεως 50x5x5 mm). Καθήλωση κεντρικού κολοβώματος τένοντα στη βάση της ονυχοφόρου φάλαγγας του παράμεσου δακτύλου με διοστικά ράμματα τύπου fiberwire. Γεφύρωση του ελλειμματικού τένοντα με το ληφθέν μόσχευμα στο ύψος του καρπιαίου σωλήνα.»
Ο Ενάγων ισχυρίζεται ότι ο Εναγόμενος 2 δεν τον είχε εξετάσει ποτέ και παρά ταύτα συμμετείχε στο χειρουργείο της 24/9/2013, ενώ μέχρι εκείνη τη μέρα δεν ήταν διαθέσιμα τα αποτελέσματα της Μαγνητικής Τομογραφίας. Αρχικά έγινε τοπική αναισθησία, αλλά λόγω των πόνων τελικώς του έγινε ολική. Το χειρουργείο διήρκησε 3-4 ώρες. Στη φωτογραφία Τεκμήριο 13 φαίνεται το χέρι του Ενάγοντα μετά την επέμβαση με ραφές που από το παράμεσο δάκτυλο διασχίζουν την παλάμη και καταλήγουν στον καρπό.
Ο Εναγόμενος 1 συνέστησε φυσιοθεραπείες στον Ενάγοντα και συνέχισε να τον διαβεβαιώνει ότι το τραύμα του θα θεραπευόταν. Δεν ήταν ευχαριστημένος από την κατάσταση του χεριού του και δεν έβλεπε πρόοδο με τη φυσιοθεραπεία. Του έγιναν περαιτέρω εξετάσεις και του ανέφερε ο Εναγόμενος 1 ότι πιθανόν να είχαν ανοίξει οι ραφές από την ένωση του τένοντα. Του έγινε δεύτερη επέμβαση την 19/12/2013 πάλι στο νοσοκομείο της Εναγόμενης 3. Του άνοιξαν το χέρι, υποστηρίζει, χωρίς να μπορέσουν να βρουν το λάθος. Τότε αφού εξετάστηκε και από τον Εναγόμενο 2, ο Ενάγων ισχυρίζεται ότι του προτάθηκε τρίτο χειρουργείο, από τον Εναγόμενο 1, αυτή τη φορά στο Στρατιωτικό Χειρουργείο.
Στη συνέχεια επισκέφθηκε άλλο ιατρό, τον Δρ. Αλκιβιάδη, ο οποίος του ανέφερε ξανά ότι πρέπει να ανοιχτεί το χέρι του για να τοποθετηθεί σιλικόνη, όπως και ο πρώτος γιατρός που επισκέφθηκε. Τελικώς όμως κατέληξε στον Δρ. Κρίστιαν Φεσσά. Ο τελευταίος τον υπέβαλε σε τρίτη επέμβαση, την 10/3/2014, με την οποία ο Ενάγων αναφέρει ότι υπήρξε βελτίωση στη λειτουργεία του δακτύλου και του χεριού του. Ο Δρ. Φεσσάς στην έκθεση του, στην αγγλική, Τεκμήριο 14 αναφέρεται στα ευρήματα του ως εξής:
· Severe scarring around the FDP/FDS tendons
· Ansence of the A2 and A4 pulley systems
· Non union of the FDP tendon at its insertion site on the distal phalanx and
· Proximally there was absence of the FDS insertion on the middle phalanx and at the most proximal extension of the exploration incision, there was bulkiness of the tendon.
Με σκοπό την διόρθωση των ως άνω ο Δρ. Φεσσάς αναφέρει στο Τεκμήριο 14 ότι προέβη σε τενόλυση, αναδιάρθρωση του FDP και ασφάλιση του με κουμπί, ενώ ανακατασκεύασε τους Α2 και Α4. Ο Ενάγων συνέχισε να επισκέπτεται ιατρούς καθώς παρά τη βελτίωση, δεν είχε αποκατασταθεί η κατάσταση του χεριού του. Στα Τεκμήρια 16 έως 18 φαίνεται ότι παρά τη βελτίωση που περιγράφει ο Ενάγων μετά την τρίτη επέμβαση παρέμειναν προβλήματα στο τραυματισμένο του δάκτυλο.
Ο Ενάγων κατέθεσε αποδείξεις είσπραξης για 44 φυσιοθεραπείες από την 5/11/2013 μέχρι την 5/3/2013 (Τεκμήριο 11). Συνέχισε, δε, τις φυσιοθεραπείες και μετά την τρίτη επέμβαση μέχρι την 18/5/2015 (Τεκμήριο 21). Τέλος αναφέρει ότι το δάκτυλο του που εγχειρίστηκε ακόμη δεν λειτουργεί κανονικά, επηρεάζοντας και την υπόλοιπη κατάσταση του χεριού του, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να εκτελεί κανονικά τα καθήκοντα του. Κατέστη επίσης ανίκανος για την άσκηση του επαγγέλματος του από την 17/9/2013 μέχρι 30/3/2014 (Τεκμήριο 19).
Ως προς τις ειδικές ζημιές που διεκδικεί ο Ενάγων κατέθεσε απόδειξη πληρωμής του MRI ύψους €180 (Τεκμήριο 5) τα τιμολόγια των επεμβάσεων ύψους €2.339,20 (Τεκμήριο 7), απόδειξη πληρωμής φυσιοθεραπειών για ποσό €1540 (Τεκμήριο 10) και αποδείξεις για περαιτέρω ποσό ύψους €1500,05 (Τεκμήριο 11), απόδειξη καταβολής ποσού ύψους €674,84 για την τρίτη επέμβαση (Τεκμήριο 15), απόδειξη για MRI ημερομηνίας 10/7/2014 ύψους €250 (Τεκμήριο 16), απόδειξη πληρωμής σε νευρολόγο ποσού €120 (Τεκμήριο 17) και €100 (Τεκμήριο 18), δέσμη αποδοχών του όπου φαίνεται απώλεια μισθών ύψους €2.400 (Τεκμήριο 20), αποδείξεις για φυσιοθεραπείες μέχρι 18/5/2015 αξίας €1365 (Τεκμήριο 21), αποδείξεις από φαρμακεία αξίας €64,40 (Τεκμήριο 23) και την πληρωμή της δεύτερης επέμβασης αξίας €286 (Τεκμήριο 24). Δεν αμφισβητήθηκε ότι ο Ενάγων κατέβαλε τα ως άνω ποσά.
Ο ΜΕ 1 υπέπεσε σε σωρεία αντιφάσεων, με αποτέλεσμα η μαρτυρία του να μην μπορεί να γίνει αποδεκτή. Αρχικά η θέση του ως προς το κεφαλαιώδες ζήτημα του πότε επεσυνέβη ο τραυματισμός του ήταν νεφελώδης. Στο Έγγραφο Α γράφει αόριστα ότι τραυματίστηκε περί τον Αύγουστο του 2013. Η θέση των Εναγόμενων 1 και 2 είναι ότι τους είχε πει ότι ο τραυματισμός έλαβε χώρα αρχές Αυγούστου του 2013 (παρ. 5 (1) της Υπεράσπισης), ενώ στο Τεκμήριο 19 ο σχετικός χρόνος ορίζεται στα μέσα Αυγούστου. Στο Τεκμήριο 14, δε, το οποίο ο ίδιος ο ΜΕ 1 κατέθεσε, ο Δρ. Φεσσάς καταγράφει ότι του αναφέρθηκε από τον Ενάγοντα να τραυματίστηκε τον Ιούλιο του 2013. Αντεξεταζόμενος ο ΜΕ1 δεν θυμόταν πότε τραυματίστηκε και παρέπεμψε σε έγγραφο που δεν είναι ενώπιον του Δικαστηρίου, ως προς την ακριβή ημερομηνία του τραυματισμού του. Όπως εξήγησαν αμφότεροι οι ιατροί που κατέθεσαν ενώπιον του Δικαστηρίου, η καθυστέρηση στην αντιμετώπιση τραυμάτων όπως του Ενάγοντα μπορεί να δυσκολέψει την επέμβαση και τη μετεγχειρητική πορεία. Μάλιστα τέθηκε το όριο των 6 εβδομάδων ως κρίσιμο ακόμα και για την επιλογή της επέμβασης. Ο ΜΕ 1 είναι το μόνο πρόσωπο που μπορούσε να καθορίσει τον χρόνο του τραυματισμού του. Παρατηρείται όμως ότι όχι μόνο ο χρόνος δεν καθορίστηκε επ’ ακριβώς αλλά ακόμη και στους ιατρούς που τον παρακολουθούσαν τοποθετούσε σε διαφορετικό χρονικό σημείο τον τραυματισμό του, ουσιαστικά θέτοντας ενώπιον τους διαφορετικά δεδομένα ως προς τούτο το καθοριστικό ζήτημα.
Ακόμα ήταν ο ισχυρισμός του ΜΕ 1 ότι το δάκτυλο του ουδέποτε παρουσίασε βελτίωση μετά την πρώτη επέμβαση των Εναγόμενων 1 και 2 το Σεπτέμβριο του 2013 και ότι και ο Εναγόμενος 1 ανησυχούσε. Τούτη η θέση αντιφάσκει με το περιεχόμενο του βίντεο Τεκμήριο 27. Το εν λόγω βίντεο ημερομηνίας 14/11/2013, δείχνει την παλάμη του Ενάγοντα να κλείνει και να ανοίγει σε μεγάλο βαθμό αυτόνομα και εντελώς με βοήθεια, ενώ ο Εναγόμενος 1 παρουσιάζεται ικανοποιημένος με την πρόοδο. Τούτο το βίντεο έρχεται να διαψεύσει τη θέση του Ενάγοντα ότι δεν είδε καμία βελτίωση μετά την επέμβαση και να επιβεβαιώσει την θέση των Εναγομένων περί βελτίωσης σε κάποιο στάδιο μετά την επέμβαση.
Κύρια, δε, θέση του Ενάγοντα είναι ότι η επιλογή της επέμβασης ήταν λανθασμένη και θα έπρεπε να ακολουθηθεί η μέθοδος της τοποθέτησης σιλικόνης στον τένοντα. Προς τούτο στο Έγγραφο Α ο Ενάγων κάνει αναφορά σε δύο ιατρούς που του ανέφεραν αυτή τη θεραπεία ως την ενδεδειγμένη. Τούτη όμως η θέση του δεν υποστηρίζεται από κανένα τεκμήριο, ούτε από μαρτυρία ειδικού. Ο Δρ. Κρίστιαν Φεσσάς, ο οποίος προέβη στην επέμβαση που ο ίδιος ο Ενάγων αναφέρει ότι βελτίωσε την κατάσταση του, δεν χρησιμοποίησε τη μέθοδο της τοποθέτησης σιλικόνης. Ούτε καταθέτοντας ως ΜΕ 2 προέκρινε την εν λόγω θεραπεία ως την κατάλληλη για τον Ενάγοντα. Τουναντίον πέραν από τη δήλωση του ότι κατά την διάρκεια της επέμβασης είναι που αποφασίζεις ποια είναι η σωστή μέθοδος διόρθωσης, προχώρησε ένα βήμα περαιτέρω, προσεγγίζοντας τη θέση των Εναγομένων ότι η άμεση αποκατάσταση είναι καλύτερη από το να γίνει επέμβαση σε δύο στάδια. Συμφώνησε, δε, ότι αυτή, η άμεση αποκατάσταση στην οποία προέβησαν οι Εναγόμενοι, προκρίνεται και από τη βιβλιογραφία, ως αυτή αποτυπώνεται στο σύγγραμμα Τεκμήριο 25. Δεν περνά άλλωστε απαρατήρητο ότι και οι δύο αναφορές του Ενάγοντα σε ιατρούς που πρότειναν τη λύση της τοποθέτησης σιλικόνης, ήταν προφορικές, χωρίς να υπάρξει γραπτή έκθεση ή έστω τοποθέτηση που να τις υποστηρίζει και χωρίς, τουλάχιστον στην πρώτη περίπτωση, του Δρος. Κυνηγού, να έχουν προηγηθεί σχετικές απεικονιστικές εξετάσεις. Έτσι η κύρια θέση του Ενάγοντα, όπως προωθήθηκε μέσω της μαρτυρίας του ιδίου και των αγορεύσεων του απορρίπτεται από την ιατρική μαρτυρία που ο ίδιος προσέφερε.
Επιπλέον όπως ο ίδιος ο Ενάγων παραδέχεται στο Έγγραφο Α ότι μετά το χειρουργείο ο Εναγόμενος 1 του συνέστησε όπως προβεί σε φυσιοθεραπείες. Πλην όμως οι φυσιοθεραπείες στις οποίες προέβη ο Ενάγων, ξεκίνησαν πέραν του ενός μήνα μετά την επέμβαση. Συγκεκριμένα από τις αποδείξεις πληρωμής φυσιοθεραπειών που ο Ενάγων κατέθεσε προκύπτει ότι μόλις την 5/11/2013 ξεκίνησε φυσιοθεραπείες, ενώ ο Εναγόμενος 1 τον είχε προτρέψει να ξεκινήσει φυσιοθεραπείες, αμέσως μετά την επέμβαση το Σεπτέμβριο του 2013. Αντεξεταζόμενος ο Ενάγων, παραδέχθηκε ότι αυτό του συστήθηκε από τον Εναγόμενο 1. Όταν του υποδείχθηκε, δε, ότι καθυστέρησε σχεδόν δύο μήνες να προβεί σε φυσιοθεραπείες, είπε ότι είχε πει στους φυσιοθεραπευτές του να εξηγηθούν με τον Εναγόμενο 1 για ποιο πρόγραμμα θα ακολουθήσει, για να πει μετά ότι τη μέρα που καθόρισε ο ιατρός ξεκίνησε φυσιοθεραπείες. Τούτοι βέβαια οι ισχυρισμοί πέραν από νεοφανείς, αφού πρώτη φορά εγέρθηκαν από τον Ενάγοντα κατά την αντεξέταση του αντιφάσκουν και μεταξύ τους. Ενώ δηλαδή ο ΜΕ 1 αρχικά παραδέχεται ότι ο Εναγόμενος 1 του σύστησε να ξεκινήσει αμέσως φυσιοθεραπείες, όταν καταδεικνύεται ότι δεν το έπραξε, προσπαθεί να αποποιηθεί της ευθύνης του λέγοντας ότι ο ίδιος ο Εναγόμενος 1 του είπε να ξεκινήσει, ένα και πλέον μήνα μετά φυσιοθεραπείες, παρά την προηγούμενη αντίθετη τοποθέτηση του.
Οι ως άνω όμως δεν ήταν η μόνοι νεοφυείς ισχυρισμοί του. Σε ότι αφορά τις ζημιές που υπέστη, στο Έγγραφο Α αναφέρεται μόνο σε δυσλειτουργία του δακτύλου και του χεριού του. Κατά την κυρίως του εξέταση διανθίζει αυτή τη θέση αναφερόμενος σε προβλήματα μέχρι τον ώμο. Το ότι ο Εναγόμενος 1 του είπε ότι είναι ο καλύτερος ασθενής που είχε ποτέ, ότι ο Εναγόμενος 2 δεν επιθυμούσε να γίνει δεύτερη επέμβαση, διαφωνία του Εναγόμενου 2 ως προς τις οδηγίες του Εναγόμενου 1, ακόμα και το ότι ο Εναγόμενος 1 του είπε ότι αν δεν προσέξουν θα χάσουν το χέρι του, καταδεικνύουν τον τρόπο που ο ΜΕ 1 κατέθετε. Με την πάροδο της αντεξέταση επινοούσε γεγονότα που ποτέ πριν δεν είχαν αναφερθεί, ενώ επιχειρούσε όσο αντεξεταζόταν σταδιακά να καταστήσει πιο τραγική την κατάσταση του. Η ανησυχία του Εναγόμενου 1 μετατράπηκε σε φόβο για απώλεια του χεριού του Ενάγοντα, παρά την βελτιωμένη κατάσταση που έστω παροδικά καταδεικνύει το Τεκμήριο 27. Πρώτη φορά κατά την αντεξέταση του επινοεί διαφωνίες μεταξύ των γιατρών, κάτι που καταρρίπτεται από την κοινή τους έκθεση Τεκμήριο 12, όπου μαζί υποστηρίζουν επιστημονικά την επιλογή των επεμβάσεων. Έφτασε ακόμα στο σημείο να πει ότι θα τον χειρουργούσε κρυφά σε στρατιωτικό χειρουργείο ο Εναγόμενος 1, ενώ όπως κατέδειξε ο τελευταίος δεν υπάρχει χειρουργείο στο στρατιωτικό νοσοκομείο. Κατά την αντεξέταση του καταδείχθηκε ότι μπορεί να είχε άδεια από την εργασία του, ως τα Τεκμήρια που κατέθεσε, αλλά παραδέχθηκε ότι το σπίτι του είναι μέσα στον χώρο της φάρμας, κατοικεί δηλαδή στη φάρμα και εάν υπήρχε κάποια απορία που δεν γνώριζαν οι άλλοι, τον ρωτούσαν για να καθοδηγήσει.
Γενικά ο ΜΕ 1 δεν ήρθε στο Δικαστήριο για να πει την αλήθεια. Άλλοτε μέσω των αντιφάσεων του επί κρίσιμων, επίδικων ζητημάτων και άλλοτε μέσω των υπερβολών και των νεοφυών ισχυρισμών του κατέδειξε πρόσωπο που σκοπό είχε να καταθέσει απόλυτα υπέρ της υπόθεσης του και όχι να αποκαλύψει τα πραγματικά δεδομένα. Δεν μπορεί συνεπώς η μαρτυρία του να αποτελέσει στέρεο βάθρο στο οποίο να στηριχθεί το Δικαστήριο και δεν γίνεται αποδεκτή.
Ο Δρ. Κρίστιαν Φεσσάς, ΜΕ 2, είναι πλαστικός και επανορθωτικός χειρούργος. Εξειδικεύτηκε στην πλαστική και επανορθωτική χειρουργική στην Αγγλία και έκανε περαιτέρω εξειδίκευση στην άκρα χείρα και στη μικροχειρουργική. Δεν αμφισβητήθηκε η ιδιότητα και η εμπειρογνωμοσύνη του. Δεν κατέθεσε γραπτή δήλωση. Η όλη του εμπλοκή στην υπόθεση περιγράφεται στο Τεκμήριο 14, τα κύρια σημεία του οποίου έχουν καταγραφεί παραπάνω. Προέβη στην τρίτη επέμβαση στον Ενάγοντα, ήτοι σε τενόλυση και αποκατάσταση των pulley στο δεξί παράμεσο δάχτυλο, όπως επιγραμματικά κατέθεσε κατά την κυρίως του εξέταση, με αποτέλεσμα τη βελτίωση αλλά όχι την ίαση.
Ως προς το ιστορικό, όπως αναφέρεται στο Τεκμήριο 14, ο ΜΕ 1 είπε ότι ο Ενάγων είχε υποστεί ένα τραύμα τον Ιούλιο του 2013 και είχε χειρουργηθεί, είχαν γίνει δύο επεμβάσεις και μετά λόγω κάποιων θεμάτων στο χέρι του, είχε επισκεφθεί τον ίδιο. Δεν μπορούσε να κλείσει σε κάμψη το δεξί παράμεσο δάχτυλο πέραν των 40 μοιρών. Με τη βοήθεια των υπόλοιπων δαχτύλων είχε κανονική κάμψη, σε όλα τα δάχτυλα. Το τραυματισμένο δάχτυλο δεν είχε αυτόνομη κάμψη. Υπήρχε ουλή από την τελική φάλαγγα ως την περιοχή της πηχεοκαρπικής και δυνατός, εκτεταμένος ουλώδης ιστός στην περιοχή.
Ο ΜΕ 2 επεξήγησε με σαφήνεια και λεπτομέρεια στο Δικαστήριο την όλη λειτουργεία των δακτύλων και των ενδεδειγμένων θεραπειών. Ήταν ειλικρινέστατος και στήριζε κάθε του απάντηση σε επιστημονικά κριτήρια. Είναι χαρακτηριστικό ότι δεν διαφώνησε σε τίποτε από τα όσα του υποβλήθηκαν από τον κ. Ευτυχίου, υιοθέτησε μάλιστα τη βιβλιογραφία που κατατέθηκε σχετικώς.
Ειδικότερα ο ΜΕ 2 εξήγησε ότι το δεξί παράμεσο δάχτυλο του Ενάγοντα, από μόνο του είχε περιορισμό στην κίνηση. Όμως οι τένοντες δουλεύουν στο χέρι με τέτοιον τρόπο που συνεργαστικά μπορεί να βοηθηθούν για να κλείσουν όλα τα δάκτυλα μαζί, για να κλείσει το χέρι. Μπορούσε έτσι ο Ενάγων να πιάσει και να αφήσει αντικείμενα. Ο εν τω βάθει καμπτήρας είναι ο FDP και ο επί πολλής είναι ο FDS. Ο εν τω βάθει που κλίνει την τελική φάλαγγα ανεξάρτητα και ο επί πολλής που κλίνει τη μέση φάλαγγα ανεξάρτητα. Οι δύο τους λειτουργούν ανεξάρτητα.
Τα ως άνω εξηγούνται και στο σύγγραμμα Green' s Operative Hand Surgery, Τεκμήριο 25, το οποίο παραδέχτηκε ότι είναι γνωστό στο χώρο τους. Σε τέτοιου είδους τραυματισμούς των τενόντων, έστω σε έναν αριθμό ασθενών που τραυματίστηκαν, παραμένουν προβλήματα μετά την επέμβαση, όπως παραδέχθηκε ο ΜΕ 2. Ακόμα και αν επιτευχθεί 50% διόρθωση του δακτύλου κατά την τενόλυση, θεωρείται επιτυχία, όπως αναφέρεται και στο σύγγραμμα Τεκμήριο 26. Οι συμφύσεις, δε, οι κολλήσεις της σάρκας στους τένοντες, μπορεί να προέλθουν από το τραύμα και όχι την επέμβαση. Μέσω της τενόλυσης, γίνεται αποκόλληση της σάρκας από τους τένοντες και σε μη σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να οδηγήσει σε κανονική λειτουργία του τένοντα. Η φυσιοθεραπεία, το μασάζ και οι μαλάξεις, αποτρέπουν τη συγκόλληση της σαρκός στον τένοντα. Ο ΜΕ 2 συμφώνησε με τους Εναγόμενους ότι η καθυστέρηση στην αντιμετώπιση τραυμάτων όπως του Ενάγοντα, αυξάνει τα ρίσκα και τις επιπλοκές, μπορεί να δυσκολέψει την εγχείρηση και τη μετεγχειρητική πορεία. Ακόμα και 10 μέρες, είπε, θεωρούνται καθυστέρηση. Είναι δυνατόν μάλιστα μετά την επέμβαση να επέλθει βελτίωση και στη συνέχεια στασιμότητα.
Συμφώνησε με τη μέθοδο που χρησιμοποίησαν οι Εναγόμενοι 1 και 2 να σκίσουν το χέρι του Ενάγοντα στο ύψος του καρπού, να λάβουν καλό τένοντα και να τον συγκολλήσουν στο τραυματισμένο δάκτυλο. Μάλιστα είπε ότι όταν ανοίξεις το χέρι, βλέπεις την κατάσταση και τότε αποφασίζεις πως θα πράξεις, αλλά σίγουρα το να κάνεις μια άμεση αποκατάσταση είναι καλύτερο από το να γίνει σε δύο στάδια η επέμβαση. Ήταν σωστή η τεχνική των Εναγόμενων 1 και 2 όταν είδαν έλλειμμα του τένοντα, το οποίο πρέπει να αποκατασταθεί, και επειδή δεν έφτανε η συρραφή άμεσα, να πάρουν μόσχευμα για να κλείσει εκείνο το έλλειμμα.
Από τα ως άνω προκύπτει αβίαστα ότι ο ΜΕ 2 υποστήριξε όλες τις θέσεις των Εναγόμενων 1 και 2 σε σχέση με τα επίδικα. Πέραν λοιπόν, της σαφούς και εκτεταμένης επεξήγησης των ειδικών ζητημάτων της ανατομίας και της ρήξης τένοντα, φωτίζοντας ζητήματα για τα οποία το Δικαστήριο δεν θα μπορούσε να λάβει γνώση, επιβεβαίωσε με επιστημονικούς όρους ότι η επιλογή της επέμβασης από τους Εναγόμενους 1 και 2 ήταν σωστή. Επιβεβαίωσε ακόμα ότι η καθυστέρηση στην αντιμετώπιση του τραύματος του Ενάγοντα δημιουργεί συχνά επιπλοκές, δυσκολεύει την επέμβαση αλλά και τη μετεγχειριτική πορεία. Τούτα τα επεξήγησε μέσω της αναφοράς σε βράχυνση του τένοντα, λόγω της καθυστέρησης, αλλά και αύξηση των συμφύσεων, δεδομένα που καθιστούν δύσκολη την επέμβαση και συχνές τις επιπλοκές.
Ουδέν αναφέρθηκε από τον ΜΕ 2 που να υποστηρίζει την κύρια θέση του Ενάγοντα ότι έγινε λανθασμένη επιλογή επέμβασης, πολλώ δεν μάλλον το ότι θα έπρεπε να λάβει χώρα επέμβαση σε δύο στάδια με τοποθέτηση σιλικόνης. Αντιθέτως κατά την επανεξέταση του ο ΜΕ 2 ανέφερε ότι θεωρεί ότι έχοντας συζητήσει μαζί με τον Ενάγοντα τα υπέρ και τα κατά, ενδεδειγμένο είναι να κάνεις την επέμβαση, όπως και οι Εναγόμενοι 1 και 2 έπραξαν.
Αξίζει να αναφερθεί ότι ο ΜΕ 2 ανηύρε δύο κομμένους τένοντες που δεν είχαν ενωθεί σωστά. Για τούτη του την αναφορά δεν αντεξετάστηκε. Δεν μπορεί όμως το εν λόγω εύρημα να αποτελέσει μαρτυρία εναντίον των Εναγόμενων 1 και 2, αφού εκείνο που στην Έκθεση Απαίτησης τους καταλογίζεται δεν είναι η κακή εκτέλεση της επέμβασης, ενώ δεν προωθήθηκε τέτοιος ισχυρισμός ούτε κατά την αντεξέταση του Εναγόμενου 1, ούτε στην αγόρευση του Ενάγοντα. Τους αποδίδεται λανθασμένη διάγνωση του προβλήματος, παράλειψη τέλεσης της ορθής επέμβασης και μετεγχειρητικής πορείας του Ενάγοντα, παράλειψη ενημέρωσης του και ότι δεν επέδειξαν την απαραίτητη φροντίδα και επιμέλεια[4]. Τίποτα δεν αναφέρεται σε σχέση με την κακή ή πλημμελή εκτέλεση της εγχείρησης. Αποτελεί πάγια νομολογιακή αρχή ότι η δίκη δρομολογείται στη βάση της δικογραφίας και μαρτυρία εκτός δικογράφων δεν λαμβάνεται υπόψη, έστω και αν επιτραπεί η κατάθεση της[5]. Όπως έχει άλλωστε πρόσφατα νομολογηθεί η φύση τέτοιων υποθέσεων απαιτεί την καταγραφή στο δικόγραφο πλήρων και σαφών λεπτομερειών[6]. Σε όποια έκταση λοιπόν τούτη η μαρτυρία επιχειρεί να αποδώσει αμέλεια στους Εναγόμενους 1 και 2, δεν μπορεί να ληφθεί υπόψη, αφού δεν έχουν τεθεί τέτοιες, σαφείς, λεπτομέρειες στα δικόγραφα.
Ο Εναγόμενος 1, κατέθεσε ως ΜΥ 1, και οι θέσεις του καταγράφονται στη γραπτή του δήλωση Έγγραφο Β. Εκεί αναφέρει ότι τον επίδικο χρόνο εργάζονταν, ο ίδιος και ο Εναγόμενος 2, στο νοσοκομείο των Εναγόμενων 3 ως αυτοαπασχολούμενοι ιατροί.
Αρχές Σεπτεμβρίου γνώρισε τον Ενάγοντα και του ανέφερε ότι υπέστη τον τραυματισμό στο δάκτυλο του τον Αύγουστο του 2013. Τον πληροφόρησε αμέσως για τη σοβαρότητα του και ότι αν ήθελε τις υπηρεσίες του θα έπρεπε να τον επισκεφθεί στο ιατρείο του. Ουδέποτε του ανέφερε ότι είχε επισκεφθεί άλλο ιατρό. Την 17/9/2013 του έγραψε άδεια ασθενείας από 9/9/2013, αφού ο ισχυρισμός ήταν ότι είχε τραυματιστεί από πολύ πριν. Διευκρίνισε ότι είναι σύνηθες να δίδονται προχρονολογημένες άδειες ασθενείας, όταν το πρόβλημα που αντιμετωπίζουν προϋπήρχε. Κατά την πρώτη εξέταση ο Ενάγων είχε παρουσιάσει αδυναμία κάμψης της Άπω Φαλαγγο Φαλαγγικής άρθρωσης του δακτύλου του. Μετά από MRI διαπιστώθηκε που βρίσκεται το κολόβωμα. Είχαν πρόσβαση στον ψηφιακό δίσκο του MRI, τον οποίο ο ίδιος ο Ενάγων τους είχε προμηθεύσει αμέσως, μετά από παράκληση τους. Εξήγησαν στον Ενάγοντα, μαζί με τον Εναγόμενο 2, ότι υπήρχε σοβαρή βλάβη, λόγω της καθυστέρησης αντιμετώπισης του τραύματος του, το οποίο δημιουργεί βράχυνση, συμφύσεις και στένωση των τροχαλιών, πράγμα που τροποποιούσε την επέμβαση σε πιθανή επιμήκυνση τένοντα, με πιθανούς κινδύνους επιπλοκής και συμφύσεων. Ο Ενάγων δέχθηκε να υποβληθεί σε εγχείρηση.
Στις 24/9/2013 ο Ενάγων υποβλήθηκε σε χειρουργική επέμβαση από τους Εναγομένους 1 και 2 για παρασκευή τένοντα, αδυναμίας επανακαθήλωσης λόγω βράχυνσης του, επιμήκυνσης στην Ζώνη 5 με μόσχευμα από τμήμα του Κερκιδικού Καμπτήρα Καρπού διάνοιξη, Καρπιαίου Σωλήνα διεύρυνση τροχιλιών Ζώνης 1-2 καθήλωση του τένοντα στην ονυχοφόρο Φάλλαγγα με διοστικά ράμματα και κουμπί στη ράγα του δακτύλου. Η επιμήκυνση, έγινε για αποφυγή του κινδύνου του φαινομένου Κουατρίκια (Qatrigia), η βράχυνσης του μήκους του τένοντα στην περίπτωση μείωσης του μήκους του τένοντα πέραν του ενός εκατοστού (1cm).
Μετά την εγχείρηση ο Ενάγων επισκεπτόταν τα ιατρεία των Εναγομένων 1 και 2, μία έως δύο φορές την βδομάδα για μετεγχειρητική παρακολούθηση. Οι Εναγόμενοι 1 και 2 του έδωσαν οδηγίες για καθημερινή ή τακτική φυσιοθεραπεία με παθητική και υποβοηθούμενη κίνηση δακτύλων με παραχώρηση κάθε φορά άδειας ασθενείας. Ο Ενάγων άρχισε να παρουσιάζει σταδιακά βελτίωση τόσο παθητική όσο και ενεργητικής υποβοηθούμενης κάμψης της ΄Απω Φαλάγγο Φαλαγγικής άρθρωσης, όπως εμφαίνεται στο Τεκμήριο 27. Στο εν λόγω τεκμήριο παρατηρείται ότι μετά το χειρουργείο του είχε γίνει επιτυχής συρραφή του τένοντά του και ήταν ικανοποιητική η λειτουργία του. Αυτό γιατί είναι ένα βίντεο μίας συγκεκριμένης χρονικής στιγμής, το οποίο μπορεί να δείξει την κατάσταση του τένοντα.
Αργότερα διαπιστώθηκε ότι ο Ενάγων παρουσίασε στάσιμη κατάσταση. Ο Εναγόμενος 1 το αποδίδει σε πιθανή παράλειψη τακτικής φυσιοθεραπείας ή στο ότι εργαζόταν παρά τη δοθείσα άδεια ασθενείας.
Περί το Δεκέμβριο του 2013 το δάκτυλο άρχισε να χάνει κίνηση τόσο ενεργητική όσο και παθητική, λόγω δημιουργίας συμφύσεων. Συστήθηκε τότε από τους Εναγόμενους 1 και 2 περαιτέρω φυσιοθεραπεία και ο Ενάγων παραπέμφθηκε για υπερηχογράφημα, το οποίο ανέδειξε έντονο οίδημα σε όλο το μήκος του τένοντα κυρίως στην περιοχή των Α2 -Α5 τροχιλιών και στο σημείο της επιμήκυνσης με το μόσχευμα. Ακόμα παρατηρήθηκε οίδημα ή και χάσμα ως επί χαλάρωσης της συρραφής.
Ο Ενάγων ενημερώθηκε από τους Εναγομένους 1 και 2 ότι πιθανός λόγος της επιδείνωσης της κινητικότητας του δακτύλου είναι η ανάπτυξη συμφύσεων μεταξύ των καμπτήρων τενόντων και των τροχιλιών τους, επιπλοκή που είναι σχετικά συχνή σε τέτοιου τύπου κακώσεις, ιδιαίτερα σε καθυστερημένη αντιμετώπιση όπως ήταν η δική του περίπτωση. Ενημερώθηκε ακόμα ότι συνιστάται νέα χειρουργική επέμβαση για διερεύνηση του χειρουργικού τραύματος και πιθανή συμφυσιόλυση για την οποία συμφώνησε και συγκατατέθηκε.
Την 19/12/2013 ο Ενάγων υποβλήθηκε σε δεύτερη εγχείρηση για διερεύνηση σε όλο το μήκος του τένοντα, συμφυσιόλυση στην περιοχή των τροχιλίων και διάταση των τροχιλίων. Ο τένοντας ανευρέθηκε ακέραιος τόσο στην κατάφυση όσο και στο σημείο επιμήκυνσης του και μετά την εγχείρηση αυτή, του συστήθηκε φυσιοθεραπεία. Όπως εξήγησε αντεξεταζόμενος ο ΜΥ 1, η επέμβαση αυτή, της συφυσιόλυσης γίνεται για να βελτιώσει την κινητικότητα των φρεσκοχειρουργημένων τενόντων με την ελπίδα ότι αυτό δεν θα χρειαστεί περαιτέρω επεμβάσεις
Συνέχισε να παρακολουθείται στα ιατρεία των Εναγόμενων 1 και 2 μέχρι τα τέλη Ιανουαρίου 2014. Του έγινε σύσταση για έντονη φυσιοθεραπεία και αποφυγή καταπόνησης χειρός με εργασίες προς αποφυγή νέων συμφύσεων. Μέχρι τα τέλη Ιανουαρίου το χέρι του παρουσίαζε σταδιακή βελτίωση. Περί τα τέλη Ιανουαρίου ο Ενάγων διέκοψε τη θεραπεία του με τους Εναγόμενους 1 και 2. Στις 5/2/2014 οι Εναγόμενοι 1 και 2 εξέδωσαν την Ιατρική Έκθεση, Τεκμήριο 12, μετά από αίτημα του Ενάγοντα.
Ο ΜΥ 1, όπως παρατηρείται από τις ως άνω τοποθετήσεις του, ανέλυσε με λεπτομέρεια και παραπομπή σε χρονική περίοδο, κάθε επαφή, θεραπεία και σύσταση που έκανε στον Ενάγοντα. Ήταν ιδιαίτερα αναλυτικός και κάθε του τοποθέτηση στηριζόταν σε τεκμήρια και τη βιβλιογραφία. Απαντούσε κάθε ερώτηση τεκμηριωμένα, χωρίς να αφήνει περιθώριο αμφισβήτησης του.
Ειδικότερα κατά την επ’ ακροατηρίω κατάθεση του εξήγησε ότι όταν ένας τένοντας τραυματίζεται ή για διάφορους άλλους λόγους μένει σε ακινησία, προσκολλάται στα γύρω ανατομικά στοιχεία. Στην προκειμένη περίπτωση, επειδή ο τένοντας κινείται σε έναν πολύ στενό χώρο στην παρουσία άλλου ως δεύτερου τένοντα, είναι συχνή η εμφάνιση συμφύσεων μετά από τραυματισμούς και μετά από χειρουργεία για διόρθωση των τραυματισμών. Τούτη είναι μια θέση με την οποία συμφώνησε και ο ιατρός που παρουσιάστηκε εκ μέρους του Ενάγοντα. Όπως ήδη έχει αναφερθεί άλλωστε, ο ΜΕ 2 κατά την αντεξέταση του συμφώνησε με όλες τις θέσεις, αλλά και τον χειρισμό των Εναγόμενων.
Ως προς τις επιλογές που είχαν για αντιμετώπιση του τραύματος του Ενάγοντα, ο ΜΕ 1 είπε ότι η επιλογή είναι καθαρά χειρουργική. Αν το περιστατικό δεν χειρουργηθεί, δεν υπάρχει καμία πιθανότητα να διορθωθεί η κίνηση του δακτύλου. Αναλόγως το πόσο έγκαιρη είναι η διάγνωση, αυξάνει την πιθανότητα της επιτυχίας. Σε περίπτωση καθυστέρησης, ενδέχεται να τροποποιηθεί η απλή συρραφή και να χρειαστεί να γίνουν διάφορες άλλες παρεμβάσεις, οι οποίες και έγιναν στην περίπτωση του Ενάγοντα, λόγω του ότι το διάστημα που περιήλθε από τον τραυματισμό του ήταν τόσο μεγάλο που οδήγησε στην επιμήκυνση του τένοντα. Απέρριψε τον ισχυρισμός ότι όταν ο Ενάγων γνωρίστηκε με τον Εναγόμενο 1, ο πρώτος είχε προγραμματισμένο χειρουργείο με άλλο ιατρό. Μάλιστα ο Εναγόμενος 1 είπε ότι γνωρίζεται με τον άλλο ιατρό που αναφέρθηκε και σε συνομιλία τους του είπε ότι δεν αναλαμβάνει τέτοιου είδους τραυματισμούς.
Διαφώνησε πλήρως με τη θέση που του υποβλήθηκε ότι η ενδεδειγμένη θεραπεία του τραύματος του Ενάγοντα ήταν με την τοποθέτηση σιλικόνης. Εξήγησε ότι η πρώτη επιλογή είναι η προσπάθεια άμεσης συρραφής με ή χωρίς τεχνικές αποκαταστάσεις, δηλαδή κατασκευή του τένοντα για να επιμηκυνθεί σε άλλο σημείο, όπως τελικά έπραξαν. Στη συνέχεια της αντεξέτασης του, με ενάργεια εξήγησε γιατί αυτή η θέση του Ενάγοντα, περί του ενδεδειγμένου της τοποθέτησης σιλικόνης δεν ευσταθεί. Συγκεκριμένα είπε ότι η εν λόγω επέμβαση είναι δύο σταδίων και συνεπάγεται ότι αφαιρούνται οι γηγενείς τένοντές και βάζουν άλλο μόσχευμα από άλλη περιοχή. Κατά τη βιβλιογραφία αυτή η επέμβαση αποτελεί μια από τις τελευταίες επιλογές για αυτού του τύπου τραυματισμούς και πραγματοποιείται αφού εξαντληθούν οι άλλες επιλογές. Δεν έχει τα ιδανικά αποτελέσματα, είναι τύπου ''salvage procedure'', για βελτίωση της λειτουργικότητας του δακτύλου στην καλύτερη των περιπτώσεων και δεν ήταν και η τελική. Η έκθεση Τεκμήριο 12 άλλωστε ετοιμάστηκε σε ανύποπτο χρόνο και απαντούσε με αναφορές στη βιβλιογραφία γιατί δεν ενδεικνυόταν η επέμβαση με τοποθέτηση σιλικόνης, γιατί από τότε τους είχε αναφέρει ο Ενάγων αυτή τη μέθοδο. Ο ΜΥ 1 απάντησε τόσο τεκμηριωμένα και με αναφορές σε αυθεντίες, οι οποίες δεν αφήσαν περιθώριο για μη απόρριψη της θέσης του Ενάγοντα, ότι η ενδεδειγμένη θεραπεία ήταν αυτή της τοποθέτησης σιλικόνης.
Ο Εναγόμενος 1 απάντησε σε συγκεκριμένα ζητήματα, τα οποία ήγειρε ο Ενάγων μέσω της κατάθεσης του. Εξήγησε ότι ναι μεν η έκθεση σε σχέση με το MRI του στάλθηκε μετά την επέμβαση, όμως ο σχετικός ψηφιακός δίσκος (cd) ήταν διαθέσιμος αμέσως και τον μελέτησαν με τον Εναγόμενο 2 πριν προβούν στην επέμβαση. Είναι ρουτίνα για τα ακτινολογικά κέντρα, τη στιγμή που διενεργείται η εξέταση να δίνουν στους ασθενείς την ψηφιακή μορφή της απεικόνισης αλλά η ιατρική έκθεση, επειδή είναι επίσημο έγγραφο, πρέπει να γίνει με προσοχή και χρειάζεται κάποιο χρονικό διάστημα. Διευκρίνισε ότι ναι μεν ο Εναγόμενος 2 δεν είχε εξετάσει κλινικά τον Ενάγοντα, αλλά προέβησαν σε συζήτηση μετά τον απεικονιστικό έλεγχο του CD του MRI, είδε και ο ίδιος το CD, συμφώνησαν για το δύσκολο της επέμβασης και αποφάσισαν να χειρουργήσουν από κοινού τον Ενάγοντα. Εν πάση περιπτώσει ο Ενάγων γνώριζε ότι θα χειρουργηθεί και από τον Εναγόμενο 2, αφού είχε υπογράψει και σχετικό έντυπο συγκατάθεσης. Ο λόγος που δεν αναφέρεται στο τιμολόγιο Τεκμήριο 6 ο Εναγόμενος 2 είναι γιατί επί των τιμολογίων αναγράφεται μόνο ο πρώτος χειρούργος και όχι ο δεύτερος.
Ο ΜΥ 1 αποσαφήνισε ότι η αναφορά του σε 6 εβδομάδες, έγκειται στη βιβλιογραφία, όπου το χρονικό διάστημα αυτό αποτελεί ορόσημο ως προς την επιτυχία της επέμβασης. Η θέση του τούτη υποστηρίζεται από το σύγγραμμα Τεκμήριο 25, σελ. 193. Είπε ότι οι συνθήκες του τραυματισμού δεν έχουν σημασία, αλλά η φύση και ο χρόνος αυτού.
Ένα σημαντικό σημείο τριβής των μερών ήταν αν ο Ενάγων ενημερώθηκε για τις πιθανές επιπλοκές και τη σοβαρότητα του τραυματισμού και της επέμβασης, στην οποία θα υποβαλλόταν. Αρχικά ως καταγράφηκε παραπάνω οι σχετικές θέσεις του ΜΕ 1 ήταν αόριστες και υπερβολικές, ενώ η μαρτυρία του δεν έγινε αποδεκτή. Από την άλλη ο ΜΥ 1 υπήρξε αναλυτικός και σαφής ως προς τούτο το ζήτημα. Εξήγησε ότι ουδέποτε υπήρχε η ανάγκη να γίνεται πλήρης καταγραφή όλων των ενδεχόμενων επιπλοκών στο έντυπο του χειρουργείου για λόγους πρακτικούς, γιατί μετά το έντυπο του χειρουργείου, στο οποίο σημειώνονται τα ευρήματά τους, τόσο από τους χειρούργους όσο και από τους αναισθησιολόγους, θα ήταν πολυσέλιδο και δεν θα ήταν πρακτικό.
Η ενημέρωση, δε, σε σχέση με τη σοβαρότητα του τραύματος και της επέμβασης του Ενάγοντα, προκύπτει και από τα περιστατικά της υπόθεσης. Ο Εναγόμενος 1 από τη μέρα που γνώρισε τον Ενάγοντα, μέσα σε κάποιες μέρες προέβη στην επέμβαση. Σε αυτή συμμετείχε και έμπειρος συνάδελφος του, ο Εναγόμενος 2, κάτι που τονίζει τη σοβαρότητα της. Στο μεσοδιάστημα, εξέτασε επανειλημμένως τον Ενάγοντα, τον υπέβαλε σε εξετάσεις και ζήτησε να δει και να μελετήσει με τον Εναγόμενο 2 το ΜRI. Ακόμα οι Εναγόμενοι, παρακολουθούσαν σε τακτή χρονική βάση τον Ενάγοντα, ακριβώς γιατί θεωρούσαν ότι ήταν σοβαρή η βλάβη που υπέστη και αυξημένη η πιθανότητα επιπλοκών. Έτσι η στάση των Εναγομένων επιβεβαιώνει τη θέση τους, ότι δηλαδή ουδέποτε διαβεβαίωσαν τον Ενάγοντα ότι θα πάει καλά η θεραπεία του, αλλά τον ενημέρωσαν για τις πιθανές επιπλοκές και τη σοβαρότητα του τραυματισμού του.
Τούτο άλλωστε προκύπτει και από το Τεκμήριο 12, έκθεση ημερομηνίας 5/2/2014, όπου από τότε, πριν καν εγερθεί ο ισχυρισμός για μη ενημέρωση, οι Εναγόμενοι 1 και 2 κατέγραφαν ότι εξηγήθηκε η διαδικασία στον Ενάγοντα, η πιθανότητα αποτυχίας και τα επόμενα βήματα. Η θέση τους δηλαδή ως προς την ενημέρωση του Ενάγοντα, για το σοβαρό του τραυματισμού του και τις πιθανές επιπλοκές, παραμένει αναλλοίωτη από τον επίδικο χρόνο μέχρι σήμερα και υποστηρίζεται από το Τεκμήριο 12 που παρουσίασε ο ίδιος ο Ενάγων. Από την άλλη ο τελευταίος ήγειρε το ζήτημα της μη ενημέρωσης του πρώτη φορά στην Έκθεση Απαίτησης του, χωρίς να υποστηρίζεται από το όποιο τεκμήριο και στο πλαίσιο της ασαφούς και αναξιόπιστης μαρτυρίας του.
Η καλή κατάσταση του Ενάγοντα μετά το πρώτο χειρουργείο, αποδείχθηκε με το Τεκμήριο 27 που κατέθεσε ο Εναγόμενος 1. Αυτό λήφθηκε σε ανύποπτο χρόνο, το Νοέμβριο του 2014, χωρίς να υπάρχει απειλή ή σκέψη για δικαστική διαδικασία και δείχνει τον τένοντα του Ενάγοντα διορθωμένο. Όπως ο Εναγόμενος 1 αποσαφήνισε, μεμονωμένη κίνηση του συγκεκριμένου τένοντα, θα έθετε σε κίνδυνο το σημείο της συρραφής, γι’ αυτό δεν τον καλεί να την επιχειρήσει στο Τεκμήριο 27, ενώ οι άλλες κινήσεις διεξάγονταν σχεδόν φυσιολογικά.
Σε ότι αφορά το εύρημα άλλου ιατρού, ο οποίος δεν μαρτύρησε ενώπιον του Δικαστηρίου, για σοβαρές ουλές στους υποδόριους ιστούς, ο ΜΥ 1 ήταν πάλι ιδιαίτερα επεξηγηματικός. Ανέφερε ότι το δέρμα έχει κερατίνη στιβάδα χωρίς υποδόριο ιστό. Όταν γίνεται μια τομή στο δέρμα, είτε χειρουργική με μαχαίρι είτε τραυματική, ακολουθεί η διαδικασία της επούλωσης. Η επούλωση σημαίνει δημιουργία ουλώδους ιστού. Άρα είναι φυσιολογικό και αναμενόμενο να υπάρχει ουλώδης ιστός στο υποδόριο, μετά από μια χειρουργική επέμβαση. Τούτες του τις θέσεις στήριξε μάλιστα στη βιβλιογραφία, Τεκμήριο 26.
Ο ΜΥ 1 εστιάστηκε ιδιαίτερα στην καθυστέρηση με την οποία προσήλθε προς αντιμετώπιση του τραύματος του ο Ενάγων. Επαναλάμβανε τις περιπλοκές και τη δυσκολία στην επέμβαση, όπως δημιουργούνται από την καθυστέρηση. Καταληκτικά είπε ότι δεν σημαίνει όταν ένα περιστατικό χειρουργείται καλά θα καταλήξει να είναι καλή η έκβασή του, λόγω της φύσης του τραυματισμού του και της καθυστέρησης.
Σε ότι αφορά τη σχέση του με τους Εναγόμενους 3 ο ΜΥ 1 είπε ότι χρησιμοποιούν το νοσοκομείο τους όταν χρειάζεται να κάνουν κάποια ιατρική επέμβαση. Χρησιμοποιούσε τις εγκαταστάσεις και τον εξοπλισμούς τους, ενοικιάζοντας τις για τους σκοπούς επεμβάσεων.
Καθίσταται ξεκάθαρο από την ανωτέρω ανάλυση και αξιολόγηση της μαρτυρίας του ΜΥ 1 ότι αφενός αιτιολόγησε με πληρότητα και επιστημοσύνη τις επιλογές και τις πράξεις του και αφετέρου με τεκμηριωμένες απαντήσεις ξεκαθάρισε κάθε αμφισβητούμενο πραγματικό ζήτημα. Κατείχε κάθε ζήτημα πραγματικό και ιατρικό, με ενάργεια το ανέλυε και απαντούσε χωρίς να αφήνει χώρο σε αμφισβήτηση του. Η μαρτυρία του γίνεται αποδεκτή.
Εκ μέρους των Εναγόμενων 3 κατέθεσε ο κ. Χάρης Παπαδόπουλος, Γενικός και Οικονομικός τους Διευθυντής, ως ΜΥ 2. Έθεσε ενώπιον του Δικαστηρίου τον τρόπο λειτουργίας των Εναγόμενων 3 ως εξής: διαθέτουν γραφεία και ιατρεία σε ιατρούς, οι οποίοι είναι αυτοεργοδοτούμενοι, ανεξάρτητοι επαγγελματίες. Μάλιστα οι ιατροί αυτοί εργοδοτούν δικές τους γραμματείς και έχουν προσωπική ασφάλιση. Το νοσοκομείο των Εναγόμενων 3 τους παρέχει επαγγελματικό νοσηλευτικό προσωπικό ενδονοσοκομειακής περίθαλψης, υπηρεσίες καθαριότητας και αποστείρωσης, αλλά και προσωπικό για τη λειτουργεία του νοσηλευτηρίου, όπως μάγειρες και φύλακες. Τα χειρουργικά θέατρα δεσμεύονται με κράτηση από τον ιατρό που επιθυμεί να τα χρησιμοποιήσει. Η χρέωση καλύπτει την χρήση του χώρου, τα αναλώσιμα, τον αναισθησιολόγο, τη διαμονή και το διαθέσιμο προσωπικό. Κάποιοι ιατροί δεν διατηρούν ιατρείο στον χώρο των Εναγόμενων 3, αλλά μπορεί να χρησιμοποιήσουν χειρουργείο. Ο Εναγόμενος 1 δεν διατηρεί γραφείο αλλά κράτησε και χρησιμοποίησε χειρουργείο στις 24/9/2013 και 19/12/2013, ενώ ο Εναγόμενος 2 διατηρεί γραφείο και συμμετείχε στο πρώτο χειρουργείο.
Αντεξεταζόμενος ανέφερε ότι τα τιμολόγια που εκδόθηκαν, έχουν πληρωθεί. Αναφορικά με τις επεμβάσεις στο νοσοκομείο έχουν ιατρική επιτροπή και εφόσον κρίνουν ότι είναι εντάξει η επέμβαση για την οποία ζητείται χειρουργείο τους, επικοινωνεί με το Νοσοκομείο ο υπεύθυνος του χειρουργείου για να κλείσει και να εκτελέσει την επέμβαση. Κατέθεσε το Τεκμήριο 30, όπου καταγράφεται το προσωπικό, οι εργοδοτούμενοι στους Εναγόμενους 3 και εκεί δεν περιλαμβάνονται οι Εναγόμενοι 1 και 2. Εξήγησε ότι οι καταστάσεις, Τεκμήριο 30, δεν είναι υπογεγραμμένες γιατί κατατέθηκαν ηλεκτρονικώς.
Η μαρτυρία του ΜΥ 2 δεν αμφισβητήθηκε ουσιαστικά. Αναφέρθηκε στο ζήτημα της απασχόλησης των ιατρών στο νοσοκομείο, καταδεικνύοντας επακριβώς τη σχέση τους. Δεν πλήγηκε με κανένα τρόπο η μαρτυρία του και γίνεται αποδεκτή.
Στη βάση των ως άνω το Δικαστήριο προβαίνει στα εξής ευρήματα:
Ο Ενάγων τραυματίστηκε περί τα τέλη Ιουλίου με αρχές Αυγούστου του 2013. Εξετάστηκε από τον Εναγόμενο 1, μόλις την 17/9/2013. Κατά την πρώτη εξέταση ο Ενάγων είχε παρουσιάσει αδυναμία κάμψης της Άπω Φαλαγγο Φαλαγγικής άρθρωσης του δακτύλου του. Οι Εναγόμενοι 1 και 2 εξήγησαν στον Ενάγοντα ότι υπήρχε σοβαρή βλάβη, λόγω της καθυστέρησης αντιμετώπισης του τραύματος του, το οποίο δημιουργεί βράχυνση, συμφύσεις και στένωση των τροχαλιών, πράγμα που τροποποιούσε την επέμβαση σε πιθανή επιμήκυνση τένοντα, με πιθανούς κινδύνους επιπλοκής και συμφύσεων. Ο Ενάγων δέχθηκε να υποβληθεί σε εγχείρηση.
Την 24/9/2013 ο Ενάγων υποβλήθηκε σε χειρουργική επέμβαση από τους Εναγόμενους 1 και 2 για παρασκευή τένοντα, αδυναμίας επανακαθήλωσης λόγω βράχυνσης του, επιμήκυνσης στην Ζώνη 5 με μόσχευμα από τμήμα του Κερκιδικού Καμπτήρα Καρπού διάνοιξη, Καρπιαίου Σωλήνα διεύρυνση τροχιλιών Ζώνης 1-2 καθήλωση του τένοντα στην ονυχοφόρο Φάλλαγγα με διοστικά ράμματα και κουμπί στη ράγα του δακτύλου.
Οι Εναγόμενοι 1 και 2 έδωσαν οδηγίες στον Ενάγοντα για καθημερινή ή τακτική φυσιοθεραπεία με παθητική και υποβοηθούμενη κίνηση δακτύλων με παραχώρηση κάθε φορά άδειας ασθενείας. Ο Ενάγων ξεκίνησε φυσιοθεραπεία πέραν του ενός μήνα μετά τις σχετικές οδηγίες. Αρχικά είχε παρουσιάσει σταδιακή βελτίωση τόσο παθητική όσο και ενεργητικής υποβοηθούμενης κάμψης της ΄Απω Φαλάγγο Φαλαγγικής άρθρωσης, όπως εμφαίνεται στο Τεκμήριο 27. Αργότερα διαπιστώθηκε ότι ο Ενάγων παρουσίασε στάσιμη κατάσταση.
Περί το Δεκέμβριο του 2013 το δάκτυλο άρχισε να χάνει κίνηση τόσο ενεργητική όσο και παθητική, λόγω δημιουργίας συμφύσεων. Συστήθηκε τότε από τους Εναγόμενους 1 και 2 περαιτέρω φυσιοθεραπεία και ο Ενάγων παραπέμφθηκε για υπερηχογράφημα, το οποίο ανέδειξε έντονο οίδημα σε όλο το μήκος του τένοντα κυρίως στην περιοχή των Α2 -Α5 τροχιλιών και στο σημείο της επιμήκυνσης με το μόσχευμα. Ακόμα παρατηρήθηκε οίδημα ή και χάσμα ως επί χαλάρωσης της συρραφής.
Ο Ενάγων ενημερώθηκε από τους Εναγόμενους 1 και 2 ότι πιθανός λόγος της επιδείνωσης της κινητικότητας του δακτύλου να οφείλεται σε ανάπτυξη συμφύσεων μεταξύ των καμπτήρων τενόντων και των τροχιλιών τους, επιπλοκή που είναι σχετικά συχνή σε τέτοιου τύπου κακώσεις, ιδιαίτερα σε καθυστερημένη αντιμετώπιση όπως ήταν η δική του περίπτωση. Ενημερώθηκε ακόμα ότι συνιστάται νέα χειρουργική επέμβαση για διερεύνηση του χειρουργικού τραύματος και πιθανή συμφυσιόλυση για την οποία συμφώνησε και συγκατατέθηκε.
Την 19/12/2013 ο Ενάγων υποβλήθηκε σε δεύτερη εγχείρηση για διερεύνηση σε όλο το μήκος του τένοντα, συμφυσιόλυση στην περιοχή των τροχιλίων και διάταση των τροχιλίων. Ο τένοντας ανευρέθηκε ακέραιος τόσο στην κατάφυση όσο και στο σημείο επιμήκυνσης του και μετά την εγχείρηση αυτή, του συστήθηκε φυσιοθεραπεία.
Τότε ο Ενάγων αποτάθηκε στον ΜΕ 2 ο οποίος συμβούλευσε τον Ενάγοντα να προβεί φυσιοθεραπεία για να μαλακώσει το χέρι και ο ουλώδης ιστός και μετά να γίνει επέμβαση το Μάρτιο του 2014. Κατά την επέμβαση, την 10/3/2014, έγινε διάνοιξη του δαχτύλου και προέβη σε τενόλυση, αναδιάρθρωση του FDP και ασφάλιση του με κουμπί, ενώ ανακατασκεύασε τους Α2 και Α4. Ο Ενάγων συνέχισε να επισκέπτεται ιατρούς καθώς παρά τη βελτίωση, δεν είχε αποκατασταθεί η κατάσταση του χεριού του.
Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία και τη σύμφωνη γνώμη των ιατρών ΜΕ 2 και ΜΥ 1, η καθυστέρηση στην αντιμετώπιση τραυμάτων όπως του Ενάγοντα, δημιουργεί συχνά επιπλοκές, δυσκολεύει την επέμβαση αλλά και τη μετεγχειρητική πορεία, οδηγεί σε βράχυνση του τένοντα και αύξηση των συμφύσεων. Η επιλογή της επέμβαση από τους ιατρούς δεν μπορεί να προαποφασιστεί με ασφάλεια, αλλά είναι ενδεδειγμένη η αποκατάσταση του τένοντα, παρά η τοποθέτηση σιλικόνης και επέμβαση σε δύο στάδια.
Ο Ενάγων πλήρωσε τα κάτωθι ποσά σε σχέση με τα επίδικα: MRI ύψους €180, για την πρώτη επέμβαση €2.339,20, φυσιοθεραπείες για μια πρώτη περίοδο €1540, για τη δεύτερη περίοδο €1500,05 και για την τρίτη €1365, €674,84 για την τρίτη επέμβαση, για το MRI ημερομηνίας 10/7/2014 κατέβαλε €250, σε νευρολόγους ποσά €120 και €100, για φάρμακα €64,40 και για την πληρωμή της δεύτερης επέμβασης €286. Κατατέθηκε επίσης δέσμη αποδοχών του όπου φαίνεται απώλεια μισθών ύψους €2.400, κατά την περίοδο εκείνη όμως παρέμενε στον χώρο της εργασίας του και έδιδε οδηγίες όταν χρειαζόταν.
Ο Εναγόμενος 1 κράτησε και χρησιμοποίησε χειρουργείο στο νοσοκομείο των Εναγόμενων 3, για τα χειρουργεία ημερομηνίας 24/9/2013 και 19/12/2013. Οι Εναγόμενοι 3 παρείχαν νοσηλευτικό προσωπικό, υπηρεσίες καθαριότητας και αποστείρωσης. Ο Εναγόμενος 2, συμμετείχε στην πρώτη επέμβαση και διατηρεί γραφείο στους Εναγόμενους 3. Κανείς εκ των Εναγομένων 1 και 2 δεν εργοδοτείται στους Εναγόμενους 3.
Ο Ενάγων επιζητεί θεραπείες δυνάμει ιατρικής αμέλειας[7], ως καταδεικνύεται και από τη γραπτή αγόρευση των δικηγόρων του. Ό,τι πρέπει να αποδειχθεί για να πληρούνται τα συστατικά στοιχεία του εν λόγω αστικού αδικήματος, έχει καταγραφεί στην Αγγελή Χρίστος ν. Ανδρέα Βορκά [2007] 1 ΑΑΔ 761, ως εξής:
«Ο ασθενής ο οποίος επιζητά αποζημιώσεις λόγω ιατρικής αμέλειας, θα πρέπει να αποδείξει
(i) Την ύπαρξη υποχρέωσης επιμέλειας προς τον ασθενή. Προς τούτο ο ασθενής θα πρέπει να αποδείξει την ύπαρξη της σχέσης γιατρού - ασθενή. Ο γιατρός έχει τη νομική υποχρέωση να περιθάλψει ένα ασθενή στο νοσοκομείο ή στην κλινική όπου εργάζεται, αλλά δεν έχει καμιά νομική υποχρέωση να ενεργήσει ως σωτήρας για ένα ξένο που χάνει τις αισθήσεις του σε μια δεξίωση ή τραυματίζεται σε ένα τροχαίο ατύχημα. Εδώ σημειώνεται η νομική υποχρέωση σε αντίθεση με την ηθική.
(ii) Αμελή πράξη ή παράλειψη εκ μέρους του γιατρού. Ο ασθενής θα πρέπει να αποδείξει ότι ο γιατρός έχει παραβιάσει το καθήκον του να είναι επιμελής, παρουσιάζοντας μαρτυρία ότι οι ενέργειες του γιατρού ήταν κατώτερες από ό,τι θεωρούνται ως ικανοποιητικές από τα δικαστήρια.
(iii) Την πρόκληση ζημιάς. Ο ασθενής θα πρέπει να αποδείξει ότι λόγω των ενεργειών του γιατρού η υγεία του έχει χειροτερεύσει ή ότι έχει υποστεί κάποια άλλη συγκεκριμένη ζημιά.»
To βάρος απόδειξης ιατρικής αμέλειας το φέρει ο Ενάγων[8]. Η Αγγελή, πιο πάνω, συνεχίζει για να καθιερώσει την αρχή ότι ένας γιατρός δεν αναμένεται ότι θα είναι πάντα επιτυχής στο ιατρικό έργο που αναλαμβάνει. Το καθήκον του, όπως όλων των άλλων επαγγελματιών, είναι η άσκηση λογικής φροντίδας και προσοχής. Φρονώ, ότι οι Εναγόμενοι 1 και 2 άσκησαν λογική φροντίδα και επιμέλεια, όπως καταδείχθηκε από τα ως άνω ευρήματα, αλλά κατωτέρω θα αναλυθεί κάθε εισήγηση του Ενάγοντα.
Αρχικά ως προς την εισήγηση του Ενάγοντα ότι δεν έτυχε ενημέρωσης για τις πιθανές επιπλοκές, αλλά είχε βεβαιωθεί από τον Εναγόμενο 1 ότι θα αποκατασταθεί πλήρως το δάκτυλο του, αν και αυτή η θέση δεν έγινε αποδεκτή αξίζει να αναφερθούν τα ακόλουθα: ο Ενάγων, σε κάθε περίπτωση ιατρικής αμέλειας, φέρει το βάρος απόδειξης ώστε να καταδείξει ότι αν ενημερωνόταν για τις εναλλακτικές θεραπείες και τις πιθανές επιπλοκές, θα επέλεγε να μη υποβληθεί σε επέμβαση[9]. Ακόμα για σκοπούς αιτιώδους συνάφειας, θα πρέπει να καταδειχθεί ότι αν επιλέγετο άλλη μέθοδος ή ακόμα και η μη επέμβαση, δεν θα επέρχετο ζημιά στον Ενάγοντα[10]. Η νομοθετική επιταγή ορίζει ότι ο ασθενής έχει δικαίωμα και ο ιατρός υποχρέωση για ενημέρωση (α) ως προς τη διάγνωση της ιατρικής κατάστασης του ασθενούς και πρόγνωση αυτής, εάν τούτο είναι εφικτό, (β) περιγραφή του σκοπού, του επιδιωκόμενου οφέλους και της πιθανότητας επιτυχίας της προτεινόμενης θεραπείας, (γ) τους κινδύνους που εμπεριέχονται στην προτεινόμενη θεραπεία, συμπεριλαμβανομένων των παρενεργειών, του πόνου και της δυσφορίας, (δ) την πιθανότητα επιτυχίας και τους κινδύνους των διαφόρων μορφών θεραπείας ή μη θεραπείας[11].
Αναφορικά με την επιλογή της επέμβασης στην οποία προέβησαν οι Εναγόμενοι 1 και 2 και στο πως αυτή επενεργεί στον Ενάγοντα, πάντα εφαρμόζοντας τις αρχές της αιτιώδους συνάφειας, στην Γιουσελής ν. Γιωργάλλας, Πολιτική Έφεση Αρ. 501/2012, 14/5/2019, ECLI:CY:AD:2019:A183 αναφέρθηκαν τα ακόλουθα:
«Υπενθυμίζουμε ότι, για να στοιχειοθετηθεί η αρχή του novus actus interveniens, όπως τίθεται στο σύγγραμμα Clerk & Lindsell on Torts 18 η έκδοση παράγραφος 2-55 στη σελ. 76, «only medical treatment so grossly negligent as to be a completely inappropriate response to the injury inflicted by the defendant should operate to break the chain of causation"[12].
Στη βάση των γεγονότων που έγιναν αποδεκτά από το Δικαστήριο, όχι μόνο δεν έχει καταδειχθεί ιατρική αμέλεια κατά τη αποθεραπεία του εφεσίβλητου, αλλά, αντίθετα, η μαρτυρία υποστηρίζει ότι εφαρμόστηκε η ενδεδειγμένη μέθοδος θεραπείας, και, συνεπώς, οι σχετικοί λόγοι έφεσης απορρίπτονται.»[13]
Εν προκειμένω τόσο ο ΜΕ2 όσο και ο ΜΥ 1 συμφώνησαν ότι ναι μεν οι πιθανές επιπλοκές από την επέμβαση ήταν πολλές, κυρίως λόγω της καθυστέρησης στην αντιμετώπιση του τραύματος, αλλά η μέθοδος που επέλεξαν οι Εναγόμενοι 1 και 2 ήταν η ενδεδειγμένη. Συγκεκριμένα επιχείρησαν αντικατάσταση του τένοντα και στη συνέχεια συμφυσιόλυση για να αντιμετωπίσουν τις συμφύσεις που δημιουργήθηκαν από το τραύμα και την επέμβαση. Τα ως άνω βελτίωσαν, έστω παροδικά την κατάσταση του Ενάγοντα. Δεν καταδείχθηκε άλλη, κατάλληλη θεραπεία για τον Ενάγοντα, ενώ όπως έγινε αποδεκτό, μέσω της μαρτυρίας του ΜΥ 1, από πριν την επέμβαση, από την πρώτη κλινική εξέταση του, ο Ενάγων παρουσίαζε αδυναμία κάμψης του δακτύλου του. Ακόμα ο Ενάγων ήταν ενήμερος, όπως ο ίδιος κατέθεσε, για εναλλακτικές θεραπείες, πριν συμβουλευτεί τον Εναγόμενο, αλλά επέλεξε να χειρουργηθεί από τον τελευταίο, λαμβάνοντας την σωστή θεραπεία, ως και ο ΜΕ 2 δέχτηκε.
Αξιολογώντας όλα τα περιστατικά της υπόθεσης δεικνύεται ότι ευσταθεί η θέση των Εναγόμενων ότι ο Ενάγων ενημερώθηκε δεόντως. Έδρασαν ταχύτατα, ώστε να προβεί ο Ενάγων σε όλες τις απαραίτητες αναλύσεις και εξετάσεις. Προέβησαν αμέσως στην επέμβαση, με την παρουσία του Εναγόμενου 2, ενός πολύπειρου ιατρού. Καταγράφουν τα περί της ενημέρωσης του Ενάγοντα σε έκθεση τους (Τεκμήριο 12) τον Φεβρουάριο του 2014, σε ανύποπτο χρόνο, χωρίς να τους είχε καν τεθεί τότε, το ζήτημα της μη ενημέρωσης του Ενάγοντα. Συνεπώς αφενός ο Ενάγων δεν πέτυχε να καταδείξει ότι δεν έτυχε ενημέρωσης σε σχέση με τις πιθανές επιπλοκές της επερχόμενης επέμβασης και αφετέρου δεν αποδείχθηκε ότι αυτή η επέμβαση, που τελικά επιλέγηκε, του δημιούργησε τη ζημιά που υπέστη.
Οι Εναγόμενοι επέλεξαν τη μέθοδο που η βιβλιογραφία προτείνει ως την κατάλληλη (βλ. Τεκμήρια 25 και 26). Τούτη η μέθοδος ήταν η ορθή και κατά τον ιατρό που επέλεξε ο Ενάγων να παρουσιάσει, τον ΜΕ 2. Η μέθοδος που ο Ενάγων, χωρίς να είναι ιατρός ή να προσφέρει σχετική μαρτυρία, εισηγήθηκε ότι ήταν η κατάλληλη, μέσω τοποθέτησης σιλικόνης, δεν υποστηρίχθηκε με μαρτυρία ειδικού, ούτε με σχετική βιβλιογραφία. Τουναντίον οι 2 ειδικοί, ένθεν και ένθεν, κατέθεσαν ενώπιον του Δικαστηρίου ότι δεν ήταν η κατάλληλη θεραπεία για τον Ενάγοντα. Επομένως δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η επέμβαση που επέλεξαν οι Εναγόμενοι 1 και 2 ήταν η ενδεδειγμένη και το σχετικό επιχείρημα του Ενάγοντα δεν ευσταθεί.
Επιπλέον έχει νομολογηθεί ότι το καθήκον του ιατρού είναι να δράσει εξασφαλίζοντας το βέλτιστο συμφέρον του ασθενή και να μεγιστοποιήσει τις πιθανότητες αποκατάστασης του[14]. Η συμπεριφορά του Ενάγοντα, μπορεί να οδηγήσει σε εξαιρετικές περιπτώσεις σε διάρρηξη της αιτιώδους συνάφειας μεταξύ της ζημιάς του Ενάγοντα και της συμπεριφοράς των Εναγόμενων ιατρών[15], ακόμα και όταν καθυστερήσει ο ασθενής να επισκεφθεί τον ιατρό ενώ αντιμετωπίζει πρόβλημα ή τραυματισμό[16].
Στην υπό κρίση υπόθεση η καθυστέρηση του Ενάγοντα να επισκεφθεί ιατρό σε σχέση με τον τραυματισμό του πολλαπλασίασε την πιθανότητα επιπλοκών. Όπως χαρακτηριστικά κατέθεσε ο ΜΕ 2 και 10 μέρες θεωρούνται καθυστέρηση, ενώ ο Ενάγων καθυστέρησε να λάβει θεραπεία, ως οι αντικρουόμενες εκδοχές του, 40 έως 70 μέρες. Τούτη η καθυστέρηση ήταν πέραν από πιθανό, σύμφωνα με την μαρτυρία των ειδικών ΜΕ 2 και ΜΥ 1, να οδηγήσει σε συμφύσεις, βράχυνση του τένοντα και συνακόλουθα σε ρίσκα και επιπλοκές, οι οποίες μπορεί να δυσκολέψουν την εγχείρηση και τη μετεγχειρητική πορεία. Η καθυστέρηση στην λήψη θεραπείας από τον Ενάγοντα πολλαπλασίασε τις εν λόγω επιπλοκές και μείωσε την πιθανότητα επιτυχίας της όποιας επέμβασης. Άλλωστε όπως σωστά θέτει ο κ. Ευτυχίου, ακόμα και αν η χειρουργική επέμβαση επιφέρει επιπλοκές, δεν εξυπακούεται ότι έχει επιδειχθεί αμέλεια[17]. Αυτό ισχύει για τους Εναγόμενους 1 και 2. Επέλεξαν να προβούν στη σωστή επέμβαση, ενημέρωσαν τον Ενάγοντα για τη σοβαρότητα του τραύματος και τις αυξημένες πιθανότητες επιπλοκών, βελτίωσαν την κατάσταση του μέσω της επέμβασης, αλλά, όπως ήταν αναμενόμενο, επήλθαν οι επιπλοκές που φέρει η καθυστέρηση στην αντιμετώπιση του τραυματισμού. Δεν καταδείχθηκε, λοιπόν, ότι οι Εναγόμενοι 1 και 2 δεν κατέδειξαν τη δέουσα επιμέλεια και φροντίδα, τουναντίον προέβησαν στα σωστά διαβήματα, αλλά λόγω της καθυστέρησης ήταν αναμενόμενο να υπάρξουν οι επιπλοκές που ο Ενάγων υπέστη.
Τέλος σε ότι αφορά τους Εναγόμενους 3 νομοθετικά οφείλουν να βεβαιώνονται ότι οι ασθενείς τους λαμβάνουν την καλύτερη δυνατή, υπό τις κρατούσες επιστημονικές ιατρικές γνώσεις και αντιλήψεις, περίθαλψη και περιποίηση για σκοπούς θεραπείας ή αντιμετώπισης της ασθένειας ή του ιατρικού προβλήματος για το οποίο έχουν εισαχθεί[18]. Ως έχει νομολογηθεί δεν μπορούν να κριθούν υπόλογοι αμέλειας, εκ προστήσεως, για τις πράξεις του ιατρών που δεν είναι υπάλληλοι ή υπηρέτες τους[19].
Τα ίδια ισχύουν και στην υπό εξέταση υπόθεση με τους Εναγόμενοι 1 και 2. Δεν είναι υπάλληλοι των Εναγόμενων 3, άρα οι τελευταίοι δεν μπορεί να φέρουν ευθύνη για πράξεις ή αδικοπραξίες των Εναγόμενων 1 και 2. Ούτε πρωτογενώς μπορούν να κριθούν υπόλογοι καθώς, καμία υπηρεσία που προσέφεραν, νοσηλευτές, χειρουργικά θέατρα ή άλλες, δεν καταδείχθηκε να διαδραμάτισαν τον όποιο ρόλο στην κατάσταση του Ενάγοντα. Εν πάση περιπτώσει δεν έχει αποδειχθεί ότι οι Εναγόμενοι 1 και 2 που κράτησαν το χειρουργείο τους ήταν αμελείς, έτσι, δεν τίθεται θέμα και εκ μέρους τους αμέλειας.
Σε κάθε περίπτωση για σκοπούς πιθανής αναθεώρησης της παρούσας, αν επιτύγχανε η αγωγή του Ενάγοντα θα του επιδικαζόταν ποσό ύψους €8.419,49, ως ειδικές ζημιές, οι οποίες αποδείχθηκαν με τεκμήρια και αποδείξεις που κατατέθηκαν και δεν αμφισβητήθηκαν. Στη βάση της παραδοχής του ότι εργαζόταν, έστω δίδοντας οδηγίες στους υπαλλήλους του, δεν μπορεί να του αποδοθεί ποσό για απώλεια μισθών[20]. Σε ότι αφορά τις γενικές αποζημιώσεις, με δεδομένη την μειωμένη λειτουργία του δακτύλου του Ενάγοντα, μέχρι σήμερα, θα επιδικαζόταν ποσό ύψους €18.000[21].
Στη βάση των πιο πάνω η αγωγή απορρίπτεται. Επιδικάζονται έξοδα υπέρ των Εναγομένων και εναντίον του Ενάγοντα, ένα σετ για τους Εναγόμενους 1 και 2 και ένα για τους Εναγόμενους 3, αφού οι πρώτοι απόλαυσαν κοινής υπεράσπισης, όπως θα υπολογιστούν από τον Πρωτοκολλητή και θα εγκριθούν από το Δικαστήριο.
(Υπ.)………………………………
Α. Λουκά Ε.Δ.
Πιστό Αντίγραφο
Πρωτοκολλητή
[1] Barry Wyne v. David Costaki Mavronicola [2009] 1 ΑΑΔ 1138
[2] Χριστίνα Ρασποπουλου ν. Θεοδώρα Μακρή, Ποινική ΄Έφεση αρ.287/2015, 11/5/2017, ECLI:CY:AD:2017:B171
[3] Χριστόδουλος Αργυριδής ν. Γενικού Εισαγγελέα της Δημοκρατίας, Πολιτική Έφεση Αρ. 56/2012, 6/2/2018
[4] Παράγραφος 12 Α έως Στ της Έκθεσης Απαίτησης
[5] Παπαγεωργίου ν. Κλάππα [1991]1 Α.Α.Δ. 24, Federal Bank of Lebanon (SAL) v. Σιακόλας [2011] 1 Α.Α.Δ. 1422 και Μελάς ν. Κυριάκου [2003] 1 Α.Α.Δ. 826
[6] Λεύκος Χαραλάμπους ν. Γενικού Εισαγγελέα της Δημοκρατίας, Πολιτική Έφεση Αρ. 224/2015, 14/2/2024
[7] 51(1) του περί Αστικών Αδικημάτων Νόμου, Κεφ. 148, σε ότι αφορά το αστικό αδίκημα της αμέλειας.
[8] Πέτρου Πέτρος Σ. και Άλλος ν. Νίκου Θεμιστοκλέους [2003] 1 ΑΑΔ 1426
[9] Chester v Afshar, [2003] Q.B. 356 και Hotson v East Berkshire Area Health Authority [1987] AC 750, «the plaintiff could only succeed if she established on the» balance of probabilities that, had she received proper warning and advice, she would have elected against the operation»
[10] Chester v Afshar, [2003] Q.B. 356 και Chappel v Hart (1998) 195 CLR 232
[11] Άρθρα 10 και 12 του περί της Κατοχύρωσης και της Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ασθενών Νόμος του 2004 (1(I)/2005), βλ. και Βαριάνου Αθηνά ν. Δρ. Ανδρέα Π. Βορκά [2010] 1 ΑΑΔ 1541
[12] Όπως υιοθετήθηκε και στην : Webb v Barclays Bank Plc, 2001 WL 753379
[13] Βλ. και Robert William Murray (Minor) By His Next Friend Francis Eric Fowler v Kensington and Chelsea and Westminster Area Health Authority, 1981 WL 695844 και Hyde v. Tameside Area Health Authority, (1986) 2 P.N. 26
[14] Gregg v Scott, [2005] 2 A.C. 176
[15] Medical Negligence, 4th Edition, Sweet and Maxwell 2008, παρ. 5-124
[16] Murrin v Janes [1949] 4 DLR 403
[17] Αγγελή Χρίστος ν. Ανδρέα Βορκά [2007] 1 ΑΑΔ 761
[18] Άρθρο 13 (3) του περί Ιδιωτικών Νοσηλευτηρίων (Έλεγχος Ίδρυσης και Λειτουργίας) Νόμου του 2001 (90(I)/2001)
[19] Πολυκλινική Υγεία Λτδ και Άλλος ν. Τάσου Λάμπρου, ως διαχειριστή της περιουσίας του αποβιώσαντα Παντελή Λάμπρου και Άλλου [2016] 1 ΑΑΔ 2634
[20] Βλ. αρχές για αυστηρή απόδειξη ειδικών ζημιών, ενδεικτικά R.K.P. Lethergoods Ltd v. Αγγελίδη [2004]1 ΑΑΔ 1071
[21] Βλ. ανάλογους τραυματισμούς στις Ανδρέας Προεστός ν. Στέφανου Προδρόμου κ.α., Πολιτική Έφεση Αρ. 326/2011, 12/4/2017, ECLI:CY:AD:2017:A140 και Πολιτική Έφεση Αρ. 36/2015 v. ΣΩΤΗΡΗ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ, Πολιτική Έφεση Αρ. 36/2015, 22/9/2023