ΣΤΟ ΕΠΑΡΧΙΑΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΛΕΜΕΣΟΥ
ΕΝΩΠΙΟΝ: Π. Μιχαηλίδη, Π.Ε.Δ.
Αρ. Αγωγής: 1469/19
Μεταξύ:
Miloubar Cyprus Limited, από την Λεμεσό
και
High Mountain Ltd, από την Λεμεσό
Ημερομηνία: 15.3.24
Εμφανίσεις:
Για την Εναγόμενη εταιρεία/Αιτήτρια: κ. Κ. Δημοσθένους για κκ Αργυρού & Δημοσθένους ΔΕΠΕ
Για την Ενάγουσα εταιρεία/Καθ’ ης η αίτηση: κα Ε. Κάπφχαμερ για κκ Χάρης Κυριακίδης ΔΕΠΕ
--------------------------------------
Α Π Ο Φ Α Σ Η
Αφορμή για την έκδοση της παρούσης απόφασης αποτέλεσε αίτηση που υποβλήθηκε εκ μέρους της Εναγόμενης εταιρείας/Αιτήτριας στις 9.6.23 με την οποία ζητείται η τροποποίηση της Υπεράσπισης. Η αίτηση συνοδεύεται από ένορκο δήλωση του διευθυντή της Αιτήτριας και στηρίζεται, μεταξύ άλλων, στην Δ.25, θθ.1-6 και Δ.48 των Θεσμών της Πολιτικής Δικονομίας. Με την υπό κρίση αίτηση επιδιώκεται η συμπερίληψη στην Υπεράσπιση τριών νέων παραγράφων. Σημειώνεται ότι την αίτηση διέπει η Διαταγή 25 ως αυτή διαμορφώθηκε μετά την τροποποίηση της.
Η υπό κρίση αίτηση προσέκρουσε στην ένσταση της Καθ’ ης η αίτηση. Με Ειδοποίηση ένστασης που καταχωρήθηκε εκ μέρους της προβάλλονται 13 λόγοι ένστασης. Η Ειδοποίηση ένστασης συνοδεύεται από ένορκο δήλωση ενός εκ των διευθυντών της Καθ’ ης η αίτηση και δεόντως εξουσιοδοτημένου από τους υπόλοιπους διευθυντές να προβεί στην ένορκη δήλωση που υποστηρίζει την ένσταση.
Στην ένορκό του δήλωση που υποστηρίζει την υπό κρίση αίτηση ο ενόρκως δηλών αναφέρει, μεταξύ άλλων, τα ακόλουθα. Κατά την αντεξέταση της δεύτερης μάρτυρος της Καθ’ ης η αίτηση διαπιστώθηκε ότι η συμφωνία διευθέτησης του Ιουλίου του 2021 μεταξύ του τότε διευθυντή της Αιτήτριας και της Καθ’ ης η αίτηση δεν είναι δικογραφημένο γεγονός. Τα γεγονότα που αναφέρονται στις παραγράφους που επιδιώκονται να προστεθούν όπως αυτές εκτίθενται στο σώμα της αίτησης επήλθαν μετά την καταχώρηση της Υπεράσπισης. Η Υπεράσπιση καταχωρήθηκε στις 12.2.20 και η συμφωνία διευθέτησης συνάφθηκε τον Ιούλιο του 2021. Είναι επάναγκες όπως η Αιτήτρια συμπεριλάβει τα γεγονότα αυτά στους δικογραφημένους ισχυρισμούς της για να δύναται να τα προωθήσει κατάλληλα κατά την ακρόαση της υπόθεσης και έτσι να λάβει χώρα δίκαιη δίκη. Οι δικηγόροι της Αιτήτριας δεν προώθησαν ενωρίτερα αίτηση τροποποίησης ώστε τα γεγονότα αυτά να συμπεριληφθούν στην Υπεράσπιση από παραδρομή και/ή καλόπιστο λάθος. Με την έγκριση της αίτησης η Καθ’ ης η αίτηση δεν θα υποστεί ανεπανόρθωτη ζημιά, τουναντίον, σε περίπτωση έγκρισης της η τελευταία δύναται να αποζημιωθεί με την κατάλληλη διαταγή ως προς τα έξοδα. Αίτηση τροποποίησης δύναται να υποβληθεί ακόμα και στο στάδιο στο οποίο υποβλήθηκε η αίτηση. Η αίτηση γίνεται με καλή πίστη και όχι με σκοπό την καθυστέρηση στην εκδίκαση της υπόθεσης. Επίσης δεν θα επιφέρει ριζική μετατροπή στην φύση και τον χαρακτήρα της αξίωσης της Καθ’ ης η αίτηση.
Οι λόγοι ένστασης παρατίθεται αυτούσιοι:
1. Δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις για την έκδοση των αιτούμενων διαταγμάτων ή/και δεν τηρούνται οι προϋποθέσεις για την άσκηση της διακριτικής ευχέρειας του Δικαστηρίου προς όφελος της Αιτήτριας.
2. Η Αίτηση έχει καταχωριστεί με υπέρμετρη ή/και αδικαιολόγητη καθυστέρηση ή/και σε πολύ προχωρημένο στάδιο της διαδικασίας, ήτοι μετά την έναρξη της ακροαματικής διαδικασίας και την ολοκλήρωση της μαρτυρία της Ενάγουσας και τα όσα επιχειρεί να προσθέσει η Εναγόμενη αναφέρονται σε γεγονότα του έτους 2021 ή/και προηγήθηκαν όπως οι ίδιοι αναφέρουν της έναρξης της ακροαματικής διαδικασίας.
3. Η παρούσα αίτηση αποτελεί κατάχρηση διαδικασίας καθώς είναι η δεύτερη αίτηση τροποποίησης που καταχωρίστηκε από την Εναγόμενη και η 1η αίτηση έχει ήδη απορριφθεί από το Δικαστήριο.
4. Δεν δίδεται οποιαδήποτε βάσιμη δικαιολογία ή/και δεν δικαιολογείται επαρκώς η υπέρμετρη καθυστέρηση στην καταχώριση της Αίτησης ή/και δεν βρίσκει έρεισμα στην πραγματικότητα ή/και δεν είναι καθόλου πειστική ή/και είναι παντελώς αβάσιμη ή/και ανεπαρκής ή/και δεν είναι εύλογη ή/και δεν μπορεί να αποτελέσει βάση υπέρ της ενάσκησης της διακριτικής ευχέρειας του Δικαστηρίου για την έκδοση των αιτούμενων διαταγμάτων ή/και δεν αποτελεί νόμιμο λόγο αιτιολόγησης της καθυστέρησης.
5. Οι λόγοι που υποστηρίζουν την προώθηση της Αίτησης είναι ανεδαφικοί ή/και αναληθείς ή/και δεν αποτελούν παρά προφάσεις ή/και ύστερες σκέψεις ή/και επινοήσεις της Αιτήτριας που προβάλλονται εμφανώς κακόπιστα ή/και με σκοπό να καθυστερήσει ή/και εκτροχιάσει ή/και δυσχεράνει την όλη διαδικασία, σε βλάβη των συμφερόντων της Καθ’ ης η Αίτηση και κατά παράβαση των αρχών της δίκαιης δίκης.
6. Η αιτούμενη τροποποίηση δεν συνιστά εύλογη (legitimate) τροποποίηση σύμφωνα με τις καλά εμπεδωμένες νομολογιακές αρχές που διέπουν το θέμα της τροποποίησης των δικογράφων.
7. Η Αίτηση αποτελεί προσπάθεια εισαγωγής νέων νομικών ισχυρισμών ή/και νέας βάσης υπεράσπισης, η οποία ανατρέπει την μέχρι τώρα βάση αντιδικίας των μερών και των επίδικων θεμάτων ή/και επιδιώκεται ουσιαστικά η διεύρυνση των νομικών και πραγματικών πλαισίων της δίκης με αποτέλεσμα τον ουσιαστικό επαναπροσδιορισμό των επιδίκων θεμάτων και τον εκτροχιασμό της δίκης από την προσδιορισθείσα πορεία.
8. Τα γεγονότα που θεμελιώνουν την Αίτηση ήταν γνωστά ή/και εύλογα μπορούσαν να εντοπιστούν από τα πρώτα στάδια της διαδικασίας και συνεπώς δεν δικαιολογούνταν η καθυστερημένη υποβολή τους.
9. Έγκριση του αιτήματος τροποποίησης θα πλήξει ανεπανόρθωτα τα συμφέροντα της Ενάγουσας και της δικαιοσύνης σχετικά με το αντικείμενο της δίκης και τη λογική προσδοκία για το χρόνο αποπεράτωσής της. Ήδη έχει δοθεί μαρτυρία από την πλευρά της Εναγόμενης και οι μάρτυρες έχουν ήδη αντεξεταστεί και έχει λόγω της καταχώρησης της παρούσας αίτησης έχει ήδη αναβληθεί η ακροαματική διαδικασία και καθυστερεί η εκδίκαση της υπόθεσης για 2η φορά λόγω των αιτήσεων της Εναγόμενης.
10. Τα γεγονότα στα οποία στηρίζεται η Αίτηση ήταν εις γνώση της Αιτήτριας πριν αλλά και μετά την καταχώριση της αγωγής και της έκθεσης υπεράσπισης καθώς και ολόκληρο το χρονικό διάστημα που εκκρεμούσε η αγωγή ενώπιον του Δικαστηρίου. Σε κάθε περίπτωση ο λόγος της τροποποίησης που προβάλλεται δεν ανάγεται σε θέμα που προέκυψε πρόσφατα ή σε θέμα που αγνοούσε η Αιτήτρια ή/και δεν ήταν εις γνώση της.
11. Η αποδοχή του αιτήματος τροποποίησης το οποίο συνίσταται ουσιαστικά σε προσθήκη νέας υπεράσπισης εντελώς διαφορετικής από την υφιστάμενη και θα προκαλέσει την ανάγκη αναπροσαρμογής της υπόθεσης της Καθ’ ης η Αίτηση και γίνεται επιτηδευμένα στο στάδιο που έχει ολοκληρωθεί η μαρτυρία της Ενάγουσας.
12. Η αιτούμενη τροποποίηση, εάν επιτύχει, θα προκαλέσει ανεπανόρθωτη βλάβη στην Καθ’ ης η Αίτηση ή/και θα έχει ως αποτέλεσμα τον δυσμενή επηρεασμό των δικαιωμάτων της Καθ’ ης η Αίτηση σε ανεπανόρθωτο βαθμό ή/και κατά τρόπο ώστε η Καθ’ ης η Αίτηση να βρεθούν σε δυσμενή θέση ή/και κατά τρόπο που η επιδίκαση εξόδων δεν θα συνιστά επαρκή ή/και εύλογη αποζημίωση της Καθ’ ης η Αίτηση υπό τις περιστάσεις ενόψει του ότι:
12.1. Με την Αίτηση η Αιτήτρια επιχειρεί να εισάξει σε αυτό το πολύ προχωρημένο στάδιο της διαδικασίας νέα θέματα προς εκδίκαση με αποτέλεσμα να μεταβάλλεται άρδην ή/και να τροποποιείται η ουσία της υφιστάμενης έκθεσης υπεράσπισης και της απάντησης στην υπεράσπιση, τόσο σε πραγματικό όσο και νομικό πλαίσιο με εισαγωγή νέων ισχυρισμών που θα διαφοροποιήσουν τα επίδικα θέματα και οι μάρτυρες της Ενάγουσας δεν θα έχουν την δυνατότητα να μαρτυρήσουν επί αυτών.
12.2. Θα ανατραπεί το πλαίσιο της διαδικασίας που αναπόφευκτα θα συνεπάγεται σε αυτό το πολύ προχωρημένο στάδιο της διαδικασίας τον επαναπροσδιορισμό των επίδικων θεμάτων ή/και θα επιτευχθεί ουσιαστικά η διεύρυνση των νομικών και πραγματικών πλαισίων της δίκης με αποτέλεσμα τον ουσιαστικό επαναπροσδιορισμό των επιδίκων θεμάτων και τον εκτροχιασμό της δίκης από την προσδιορισθείσα πορεία.
12.3. Θα εισαχθεί νέα μαρτυρία ή/και έγγραφο τα οποία οι μάρτυρες της Ενάγουσας δεν είχαν την ευκαιρία να σχολιάσουν ή/και να τοποθετηθούν.
12.4. Επηρεάζεται το συνταγματικά κατοχυρωμένο και διεθνώς αναγνωρισμένο δικαίωμα της Καθ’ ης η Αίτηση για ταχεία εκδίκαση της αγωγής ή/και για εκδίκαση της αγωγής στη βάση των αρχών της δίκαιης δίκης.
13. Η παρούσα Αίτηση είναι κακόπιστη ή/και υποβάλλεται κατά κατάχρηση των δικαστικών διαδικασιών ή/και η επιδιωκόμενη αιτούμενη τροποποίηση της υπεράσπισης προβάλλεται παντελώς κακόπιστα και καταχρηστικά.
Στην ένορκο δήλωση που υποστηρίζει την ένσταση αναφέρονται οι λόγοι για τους οποίους κατά την πλευρά της Καθ’ ης η αίτησης η αίτηση θα πρέπει να απορριφθεί και με έξοδα υπέρ της Καθ’ ης η αίτηση. Αυτοί είναι οι ακόλουθοι:
Η ακρόαση της αίτησης διεξήχθη στη βάση των ενόρκων δηλώσεων που υποστηρίζουν την αίτηση και την ένσταση. Οι ευπαίδευτοι συνήγοροι με τις αγορεύσεις τους υποστήριξαν ο καθένας την θέση του διαδίκου που εκπροσωπεί.
Η νέα Διαταγή 25, θεσμός 1(3) των Θεσμών της Πολιτικής Δικονομίας προνοεί ως ακολούθως:
«Μετά την έκδοση της Κλήσης για Οδηγίες ως προνοείται από τη Διαταγή 30, ουδεμία τροποποίηση επιτρέπεται με εξαίρεση το εκ παραδρομής καλόπιστο λάθος στη σύνταξη της δικογραφίας, και τις περιπτώσεις εκείνες που έχουν, προς ικανοποίηση του Δικαστηρίου, προκύψει νέα δεδομένα μη υπαρκτά κατά τη λήψη των οδηγιών για έγερση της αγωγής ή της καταχώρησης του κλητηρίου εντάλματος ή της δικογραφίας, αναλόγως της περίπτωσης».
Η Υπεράσπιση καταχωρήθηκε στις 12.2.20 και η συμφωνία διευθέτησης συνάφθηκε τον Ιούλιο του 2021. Η τροποποίηση αφορά, επομένως, σε γεγονότα τα οποία επήλθαν μετά την καταχώρηση της Υπεράσπισης. Υπό το φως των πιο πάνω ενεργοποιείται η εξουσία του Δικαστηρίου για τροποποίηση δυνάμει της νέας Διαταγής 25 των Θεσμών της Πολιτικής Δικονομίας. Επί του σημείου τούτου δεν διατυπώθηκε διάφορη θέση από την πλευρά της Καθ’ ης η αίτηση.
Το αίτημα τροποποίησης εγγράφων προτάσεων επαφίεται στην διακριτική ευχέρεια του Δικαστηρίου. Οι αρχές που διέπουν την άσκηση της διακριτικής εξουσίας του Δικαστηρίου αναλύθηκαν εκτενώς σε σωρεία αποφάσεων του Ανωτάτου Δικαστηρίου. Οι αρχές αυτές έχουν καλά θεμελιωθεί και αποτελεί πλέον αξίωμα ότι ανεξάρτητα από την οποιαδήποτε αμέλεια ή απροσεξία που έχει επιδειχθεί στα δικόγραφα ή το καθυστερημένο της προτεινόμενης τροποποίησης, αυτή κατά κανόνα επιτρέπεται, όταν μπορεί να γίνει χωρίς να επέλθει αδικία στην άλλη πλευρά.
Θεωρείται ότι δεν υπάρχει αδικία αν μπορεί να υπάρξει ικανοποιητική αποζημίωση της άλλης πλευράς με την επιδίκαση των εξόδων. Αποτελεί, επίσης, γενική αρχή ότι πριν την έναρξη της δίκης είναι ευκολότερο να επιτραπεί η τροποποίηση, ενώ μετά την έναρξη της ακροαματικής διαδικασίας το Δικαστήριο δεν επιτρέπει με ευκολία την τροποποίηση, ιδιαίτερα, όταν η αναγκαιότητα για την τροποποίηση διεφάνη από πριν και δεν ζητήθηκε έγκαιρα. Όσο πιο καθυστερημένο είναι το στάδιο υποβολής της αίτησης, τόσο και πιο μεγάλο είναι το βάρος που έχει να αποσείσει ο αιτητής πριν επιτραπεί η σκοπούμενη τροποποίηση.
Η αρχή που επιβεβαιώθηκε στην υπόθεση Associated Leisure Ltd and Others v. Associated Newspapers Ltd (1970) 2 All ER 754 έχει υιοθετηθεί και στην Κύπρο σε σειρά αποφάσεων του Ανωτάτου Δικαστηρίου μεταξύ των οποίων οι Nicolaides v. Yerolemi (1980) 1 CLR 1, Δόμνα Χριστοδούλου v. Α. Ι. Χριστοδούλου κ.α. (1991) 1 ΑΑΔ 934 και Saba & Co (TMP) v. TMP Agents (1994) 1 AAΔ 426. Στην πιο πάνω αναφερόμενη Αγγλική υπόθεση ο Λόρδος Denning ανέφερε σχετικά τα ακόλουθα:
«I start with the principle well settled that an amendment ought to be allowed, even if it comes late, if it is necessary to do justice between the parties, so long as any hardship done thereby can be compensated in money».
Σε ελεύθερη μετάφραση:
«Ξεκινώ από την αρχή, η οποία είναι καλά θεμελιωμένη, πως η τροποποίηση θα πρέπει να επιτρέπεται, έστω και αν υποβάλλεται καθυστερημένα, αν είναι αναγκαία για να αποδοθεί δικαιοσύνη ανάμεσα στους διαδίκους, νοουμένου ότι οποιαδήποτε δυσχέρεια που προκαλείται εξ’ αιτίας της μπορεί να αποζημιωθεί με χρήμα».
Στην υπόθεση Στέλιος Φοινιώτης v. Greenmar Navigation Ltd and another (1989) 1 AAΔ.33 συνοψίζονται οι αρχές που διέπουν την άσκηση της διακριτικής ευχέρειας του Δικαστηρίου. Οι αρχές αυτές είναι οι ακόλουθες:
Στην υπόθεση Δόμνα Χριστοδούλου v. Α.Ι. Χριστοδούλου κ.α. (1991) 1 ΑΑΔ 934 αναφέρθηκε πως:
«Αναμφίβολα η σύγχρονη τάση, όπως βγαίνει από τη σύγχρονη Νομολογία, είναι τα Δικαστήρια να επιτρέπουν τροποποιήσεις στις κατάλληλες υποθέσεις ακόμα και όταν μια τέτοια τροποποίηση είναι αποτέλεσμα αμέλειας ή καθυστέρησης, νοουμένου βέβαια ότι δεν θα προκληθεί αδικία στην άλλη πλευρά που δεν θα μπορούσε να αποζημιωθεί σε χρήμα».
Στην υπόθεση Geto Trading Import-Export Ltd v. Το Πλοίο Μ/V Vladimir Vaslyayev (aρ. 4) (1993) 1 ΑΑΔ 714, λέχθηκε στην σελίδα 716 πως:
«Ο κυρίαρχος λόγος που το Δικαστήριο λαμβάνει υπόψη για να επιτρέψει τροποποίηση, είναι να δοθεί η ευκαιρία στους διαδίκους να θέσουν ενώπιον του τις πραγματικές επίδικες διαφορές».
Στην υπόθεση Περικτιόνη Χρίστου v. Ανδρέα Στυλιανού Αζά (1992) 1 ΑΑΔ 704 προβάλλεται η σύγχρονη τάση αντιμετώπισης του θέματος:
«Η θεμελιακή αρχή που ξεπροβάλλει από τις αποφάσεις είναι πως η τροποποίηση δικογράφου είναι εφικτή σε κάθε περίπτωση που κρίνεται αναγκαία για τον προσδιορισμό της ουσίας της διαφοράς και για αποτροπή της πολλαπλότητας των νομικών διαδικασιών. Εξαίρεση αποτελούν οι περιπτώσεις που η τροποποίηση δυνατό να επιφέρει βλάβη στον αντίδικο ή ακόμη εκεί που η κακή πίστη του αιτητή είναι εμφανής … Στην άσκηση της διακριτικής εξουσίας του Δικαστηρίου συνεκτιμάται και ο παράγοντας της καθυστέρησης στην υποβολή αίτησης σαν λογικής απόρροιας των διατάξεων του άρθρου 30.2 του Συντάγματος που επιτάσσει την διεξαγωγή και περάτωση της δίκης σε εύλογα χρονικά όρια».
Η αρχή που διακηρύχθηκε στη Δόμνα Χριστοδούλου v. Α.Ι. Χριστοδούλου κ.α., πιο πάνω, περιορίσθηκε από μεταγενέστερη απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου στην υπόθεση Ταξί Κυριάκος Λτδ v. Ανδρέας Παύλου (1995) 1 ΑΑΔ 560, όπου στη σελίδα 562 της απόφασης λέχθηκε πως:
«Όσο φιλελεύθερη και να δικαιολογείται να είναι η προσέγγιση το ζήτημα εξακολουθεί να υπόκειται στη διακριτική εξουσία του Δικαστηρίου. Γνώμονας για την άσκηση αυτής της διακριτικής εξουσίας είναι το σύνολο των περιστατικών και η εισήγηση των εφεσειόντων στην έκταση που την θέλει να ασκείται μόνο με αναφορά στο επανορθώσιμο των συνεπειών της τροποποίησης, ανεξάρτητα, δηλαδή, από οτιδήποτε άλλο, δεν μας βρίσκει σύμφωνους».
Παρά το γεγονός ότι στο θέμα της τροποποίησης επικρατεί, όπως προκύπτει από την Νομολογία, μια φιλελεύθερη τάση, ιδιαίτερα, όταν αυτή υποβάλλεται πριν την έναρξη της ακροαματικής διαδικασίας, δεν παύει, εν τούτοις, να εξακολουθεί να υφίσταται η υποχρέωση του αιτητή να δικαιολογήσει τους λόγους για τους οποίους υποβάλλει το αίτημα, συμπεριλαμβανομένης και οποιασδήποτε τυχόν καθυστέρησης στην υποβολή του. Στην υπόθεση Federal Bank of Lebanon (SAL) v. Νίκου Κ. Σιακόλα (2002) 1 ΑΑΔ 223 τονίσθηκε ότι είναι η θέση της Νομολογίας ότι όπου υπάρχει καθυστέρηση απαιτείται η παροχή κάποιας εξήγησης.
Για την σημασία της καθυστέρησης στην υποβολή αιτήματος για τροποποίηση δικογράφων χαρακτηριστικό είναι και το ακόλουθο απόσπασμα από την υπόθεση Saba & Co (TMP) v. TMP Agents (1994) 1 AAΔ 426:
«Μένει το ερώτημα της δικαιολόγησης της καθυστέρησης. Η σημασία του ποικίλει ανάλογα με τα περιστατικά της υπόθεσης κυρίως σε συσχετισμό προς τη γνησιότητα των προθέσεων του αιτητή και την αναγκαιότητα ή το βαθμό της χρησιμότητας της τροποποίησης …………………………………….
Στην Ταξί Κυριάκος Λτδ ν. Παύλου (1995) 1 ΑΑΔ 560, όπου το Εφετείο θεώρησε πως η χρονική διάσταση αποτελούσε παράγοντα που δεν επέτρεπε αποδοχή του αιτήματος για τροποποίηση, κατ’ ουσία τη συνάρτησε, όπως προκύπτει από το ιστορικό, με την έλλειψη καλής πίστης που εκ προοιμίου καθιστούσε αδικαιολόγητη την καθυστέρηση».
Καθίσταται έκδηλο από τα πιο πάνω ότι ο παράγοντας καθυστέρηση εξετάζεται σε συνάρτηση με τους ουσιαστικότερους παράγοντες που λαμβάνονται υπόψη από το Δικαστήριο και οι οποίοι είναι (α) η προβολή των αληθινών και πραγματικών γεγονότων της υπόθεσης και, κατ’ επέκταση, ο προσδιορισμός της ουσίας της διαφοράς, (β) η γνησιότητα του αιτήματος και (γ) ο τυχόν δυσμενής επηρεασμός στα δικαιώματα του καθ’ ου η αίτηση.
Η Νομολογία κατέδειξε, επίσης, ότι τροποποίηση μπορεί να επιτραπεί παρά την ύπαρξη και μεγάλης ακόμα καθυστέρησης νοουμένου ότι αυτή κρίνεται αναγκαία για τον προσδιορισμό της ουσίας της διαφοράς και για να τεθούν ενώπιον του Δικαστηρίου όλες οι πραγματικές διαφορές. Στην υπόθεση Astor Manufacturing & Export Co. κ.α. v. Leventis Company (Nigeria) Ltd και άλλοι (1993) 1 ΑΑΔ 726 λέχθηκε ότι:
«Ο παράγοντας χρόνος είναι σχετικός. Δεν είναι όμως εκ προοιμίου και απαρέγκλιτα αποφασιστικής σημασίας».
Και στην υπόθεση Geto Trading Import-Export Ltd v. Το Πλοίο Μ/V Vladimir Vaslyayev (aρ. 4) (1993) 1 ΑΑΔ 714 (στην σελίδα 716):
«Ο κυρίαρχος λόγος που το Δικαστήριο λαμβάνει υπόψη για να επιτρέψει τροποποίηση, είναι να δοθεί η ευκαιρία στους διαδίκους να θέσουν ενώπιον του τις πραγματικές επίδικες διαφορές».
Στην υπόθεση Περικτιόνη Χρίστου v. Ανδρέα Στυλιανού Αζά (1992) 1 ΑΑΔ 704 λέχθηκε, πως:
«Στην άσκηση της διακριτικής εξουσίας του Δικαστηρίου συνεκτιμάται και ο παράγοντας της καθυστέρησης στην υποβολή αίτησης σαν λογικής απόρροιας των διατάξεων του άρθρου 30.2 του Συντάγματος που επιτάσσει την διεξαγωγή και περάτωση της δίκης σε εύλογα χρονικά όρια».
Στην αγωγή Ναυτοδικείου Kallice Holding Co Ltd ν. MTR Metals (Overseas) Ltd (Αρ. 1) (1996) 1 ΑΑΔ 162 δύο χρόνια και τέσσερις περίπου μήνες μετά την καταχώρηση της αγωγής και δύο περίπου μήνες μετά την αποπεράτωση της υπόθεσης των εναγόντων, οι εναγόμενοι καταχώρισαν αίτηση επιδιώκοντας να τροποποιήσουν την Υπεράσπισή τους εισάγοντας νέα βάση. Η μόνη εξήγηση για την καθυστέρηση στην υποβολή της αίτησης ήταν ότι η μαρτυρία που στοιχειοθετούσε την νέα υπεράσπιση είχε περιέλθει πολύ καθυστερημένα σε γνώση των δικηγόρων τους. Οι εναγόμενοι υπέβαλαν ένσταση και εισηγήθηκαν ότι η μαρτυρία ήταν γνωστή στους εναγόμενους και στην διάθεσή τους όταν ετοιμάστηκε η Υπεράσπιση, κάτι που δεν αμφισβητήθηκε από τους εναγόμενους, και επίσης ότι η αναπροσαρμογή της υπόθεσής τους θα τους προκαλούσε μεγάλη ταλαιπωρία αφού επιβάλλετο η επανακλήτευση τριών μαρτύρων τους οι οποίοι είχαν ήδη δώσει μαρτυρία.
Η αίτηση απορρίφθηκε από το Ανώτατο Δικαστήριο υπό την μονομελή του σύνθεση. Λέχθηκε ότι η παροχή άδειας για τροποποίηση σε προχωρημένο στάδιο της δίκης ασκείται με φειδώ λαμβάνοντας υπόψη τον εκτροχιασμό της δίκης από την προσδιορισθείσα πορεία και τις αναπόφευκτες επιπτώσεις στα δικαιώματα του αντιδίκου. Στην προκείμενη περίπτωση η προβολή νέας υπεράσπισης στο προχωρημένο στάδιο που είχε φθάσει η υπόθεση, μετά την μαρτυρία των τριών μαρτύρων των εναγόντων, μετέβαλλε το πλαίσιο της δίκης, ανέτρεπε την πορεία της διαδικασίας, και επέβαλλε τον επανακαθορισμό της θέσης των εναγόντων με ορατές ζημιογόνες συνέπειες για τα δικαιώματά τους και την απόδειξη της υπόθεσής τους. Η τροποποίηση επιζητείτο παρά τις συνέπειές της στην δίκη και χωρίς να είχε παρασχεθεί οποιαδήποτε εξήγηση ως προς το γιατί η υπεράσπιση δεν είχε προβληθεί εξαρχής ή σε οποιοδήποτε προγενέστερο στάδιο.
Στην γνωστή υπόθεση Γραμμές Στρίντζη Αιγαίου Ναυτική Εταιρεία ν. Επίσημου Παραλήπτη και Εφόρου Εταιρειών ως εκκαθαριστή της εταιρείας Always Travel Holidays Ltd και Άλλων (1995) 1 ΑΑΔ 607 οι εναγόμενοι καταχώρησαν αίτηση για τροποποίηση της Υπεράσπισης και Ανταπαίτησής τους μετά την αποπεράτωση της υπόθεσης των εναγόντων και την μαρτυρία επτά μαρτύρων των εναγόμενων και αφού παρήλθαν πολλά έτη αφότου καταχωρήθηκε η αγωγή και προσδιορίστηκε η υπεράσπιση και ανταπαίτηση των εναγόμενων. Στην ένορκο ομολογία που υποστήριζε την αίτηση αναφέρθηκε σαν λόγος για την καθυστέρηση η αλλαγή δικηγόρου. Οι ενάγοντες πρόβαλαν ένσταση στην αίτηση με το επιχείρημα ότι αυτή θα επέφερε επαναστοιχειοθέτηση των επιδίκων θεμάτων, νέα δίκη, επανακλήτευση μαρτύρων, δυσμενείς επιπτώσεις στα συμφέροντά τους και, επιπλέον, παράταση της δίκης έξω από το συνταγματικό πλαίσιο του εύλογου χρόνου στη διάγνωση των αστικών τους δικαιωμάτων.
Αποφασίστηκε από το Ανώτατο Δικαστήριο ότι τα γεγονότα που θεμελίωναν την αίτηση ήταν γνωστά ή εύλογα μπορούσαν να εντοπισθούν από τα πρώτα στάδια της διαδικασίας. Συνεπώς, δεν δικαιολογείτο η καθυστερημένη υποβολή τους. Η αλλαγή δικηγόρου δεν παρέχει αφ’ εαυτής λόγο για τροποποίηση της δικογραφίας ούτε δικαιολογία για την καθυστέρηση στην υποβολή αιτήματος για τροποποίηση. Έγκριση του αιτήματος θα έπληττε ανεπανόρθωτα όχι μόνο τα συμφέροντα των εναγόντων, αλλά και της δικαιοσύνης που είναι συνυφασμένα με την βεβαιότητα των διαδίκων για το αντικείμενο της δίκης και λογική προσδοκία για το χρόνο αποπεράτωσής της.
Στην υπόθεση Andreas Evripidou and Another v. Panayiota M. Kannaourou 91085) 1 CLR 24 λέχθηκαν τα ακόλουθα:
«... leave to amend is sometimes given at the hearing but the Court will not readily allow at the trial an amendment, the necessity of which was abundantly apparent months ago and then not asked for; that at any rate, it would be wrong to allow an amendment at the close of the evidence or even at an extremely late stage of the trial where it could result in a party being confronted with an entirely new case ...».
Σε ελεύθερη μετάφραση:
«Άδεια για τροποποίηση δίδεται κάποτε και κατά την ακρόαση αλλά το Δικαστήριο δεν επιτρέπει με ευκολία τροποποίηση κατά την δίκη, η αναγκαιότητα της οποίας ήταν ορατή μήνες προηγουμένως και η οποία δεν ζητήθηκε τότε. Θα ήταν λάθος να επιτρέπεται τροποποίηση κατά το κλείσιμο της μαρτυρίας ή σε άκρως προχωρημένο στάδιο της δίκης όταν αυτή θα έχει ως αποτέλεσμα ο αντίδικος να βρεθεί αντιμέτωπος με μια εντελώς νέα υπόθεση».
Στην προκειμένη περίπτωση η αναγκαιότητα για την τροποποίηση διεφάνη από το 2021 πλην όμως η Αιτήτρια δεν κινήθηκε έγκαιρα. Τουναντίον ολιγώρησε αφού δυνήθηκε να υποβάλει το αίτημα 2 χρόνια μετά και 3 και πλέον χρόνια μετά την καταχώρηση της Υπεράσπισης. Η καθυστέρηση στην υποβολή του αιτήματος είναι αδιαμφισβήτητα μεγάλη. Και όχι μόνο. Η αίτηση υποβάλλεται σε πολύ προχωρημένο στάδιο της διαδικασίας και δη μετά το κλείσιμο της υπόθεσης της Καθ’ ης η αίτηση. Σε μια τέτοια περίπτωση η Αιτήτρια θα έπρεπε σύμφωνα με την Νομολογία να είναι σε θέση να προβάλει ένα ισχυρό λόγο για την καθυστέρηση. Υπενθυμίζεται ότι σύμφωνα με την υπόθεση Στέλιος Φοινιώτης v. Greenmar Navigation Ltd and another (1989) 1 AAΔ.33 όσο μεγαλύτερη είναι η καθυστέρηση τόσο μεγαλύτερο είναι και το βάρος το οποίο πρέπει να αποσείσει ο αιτητής για την έκδοση διατάγματος τροποποίησης. Κρίνω πως στην υπό εξέταση περίπτωση η καθυστέρηση που παρατηρείται στην υποβολή του αιτήματος είναι τόσο μεγάλη που η ισχυριζόμενη παραδρομή και αβλεψία με δεδομένο ότι και η τροποποίηση επιχειρείται σε πολύ προχωρημένο στάδιο της διαδικασίας δεν μπορούν να αποτελέσουν ικανοποιητικό λόγο γι’ αυτήν.
Επίσης με την τροποποίηση επιχειρείται σε προχωρημένο στάδιο της δίκης η εισαγωγή μιας εντελώς νέας υπεράσπισης, πράγμα που θα επιβάλει τον επανακαθορισμό της θέσης της Καθ’ ης η αίτηση με ορατές ζημιογόνες συνέπειες για τα δικαιώματά της και την απόδειξη της υπόθεσής της. Συναφώς οι μάρτυρες που κάλεσε η Καθ’ ης η αίτηση ένεκα της μη δικογράφησης δεν είχαν την δυνατότητα να μαρτυρήσουν στα πλαίσια της κυρίως εξέτασης τους επί των γεγονότων που με την αίτηση επιδιώκονται να εισαχθούν. Επίσης η νέα υπεράσπιση είναι εντελώς άσχετη με την υφιστάμενη και όχι μόνο. Η μια δεν συνάδει με την άλλη. Οπότε η εισαγωγή της νέας υπεράσπισης αναπόφευκτα θα προκαλέσει σύγχυση. Τέλος έγκριση του αιτήματος θα πλήξει ανεπανόρθωτα όχι μόνο τα συμφέροντα της Καθ’ ης η αίτηση, αλλά και της δικαιοσύνης που είναι συνυφασμένα με την βεβαιότητα των διαδίκων για το αντικείμενο της δίκης και την λογική προσδοκία για τον χρόνο αποπεράτωσής της. Η υπόθεση καταχωρήθηκε 4 χρόνια πριν την υποβολή της αίτησης και η αίτηση θα προκαλέσει έτι μεγαλύτερη καθυστέρηση στην πορεία της αγωγής με αποτέλεσμα αυτό να δίδει λαβή για ανησυχία για επηρεασμό του συνταγματικού δικαιώματος της Καθ’ ης η αίτηση για εκδίκαση της υπόθεσης της εντός εύλογου χρόνου. Στην καθυστέρηση στην εκδίκαση της υπόθεσης θα συμβάλει σε περίπτωση έγκρισης της αίτησης και η ενδεχόμενη επανακλήτευση μαρτύρων ή κλήτευση νέων μαρτύρων από την Καθ’ ης η αίτηση οι οποίοι θα απαντήσουν στην νέα υπεράσπιση. Συναφώς στην αγόρευσή της η ευπαίδευτη συνήγορος της Καθ’ ης η αίτηση ανέφερε ότι σε περίπτωση έγκρισης της αίτησης θα εξετασθεί το ενδεχόμενο λήψης δικονομικών διαβημάτων καθότι η Καθ’ ης η αίτηση θα έχει να αντιμετωπίσει μια εντελώς διαφορετική υπεράσπιση. Συνεπώς η παρούσα περίπτωση δεν είναι η περίπτωση που αν επιτραπεί η τροποποίηση η Καθ’ ης η αίτηση θα αποζημιωθεί με την κατάλληλη διαταγή ως προς τα έξοδα.
Στην υπόθεση Kayat Trading Ltd v. Genzyme Corporation (2013) 1 ΑΑΔ 543 στις σελίδες 549-550 λέχθηκαν τα ακόλουθα:
«Το συμπέρασμα που μπορεί με ασφάλεια να συναχθεί από τη σχετική νομολογία, είναι ότι το θέμα, τροποποίησης δικογράφων, ανάγεται στη διακριτική εξουσία του Δικαστηρίου η οποία ασκείται φιλελεύθερα και δεν διέπεται από άκαμπτους κανόνες, αλλά από διάφορους παράγοντες, η βαρύτητα των οποίων ποικίλει ανάλογα με τα περιστατικά της κάθε υπόθεσης. Η βασική αρχή η οποία πηγάζει μέσα από την εν λόγω νομολογία είναι, όπως πολύ εύστοχα επισημάνθηκε στην υπόθεση Preece:
«Αίτηση για τροποποίηση δικογράφου μπορεί να εγκριθεί σε κάθε στάδιο της διαδικασίας εφόσον συντρέχουν οι προϋποθέσεις οι οποίες καθιστούν την τροποποίηση απαραίτητη για την αποτελεσματική απονομή της δικαιοσύνης. Το συμφέρον της δικαιοσύνης αποτιμάται ύστερα από συνεκτίμηση όλων των παραγόντων της κάθε υπόθεσης, συμπεριλαμβανομένων και των επιπτώσεων που ενδεχομένως θα προκληθούν στα δικαιώματα και συμφέροντα του αντιδίκου. Βλ. Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος Α.Ε. κ.ά. ν. Βιομηχανία Χαρίλαος Αλωνεύτης Λτδ κ.ά. (2002) 1(Α) Α.Α.Δ. 237».
Στην υπόθεση Ιωάννης Νικολάου v. Ζωή Μιλτιάδους κ.α. (2007) 1 ΑΑΔ 1005 στην σελίδα 1008 λέχθηκαν τα ακόλουθα:
«Το κυρίαρχο στοιχείο στην άσκηση της διακριτικής εξουσίας του δικαστηρίου είναι το συμφέρον της δικαιοσύνης. Κατά την εξέταση του θέματος, το δικαστήριο βασίζεται σε διάφορους παράγοντες, αλλά τελικά ο κρίσιμος παράγων είναι η ανάγκη για προσδιορισμό των επίδικων θεμάτων και η διατύπωση των θέσεων των διαδίκων. Τροποποίηση μπορεί να επιτραπεί, ασχέτως του αν επιδείχθηκε αμέλεια και καθυστέρηση από διάδικο, αν αυτό απαιτεί το συμφέρον της δικαιοσύνης. Η άδεια για τροποποίηση δίδεται ευκολότερα στα αρχικά στάδια, αλλά τούτο μπορεί ακόμη να γίνει και σε πολύ προχωρημένο στάδιο, μέχρι και το τελικό της διαδικασίας, αν δεν προκαλείται ανεπανόρθωτη ζημιά στον αντίδικο. Ο όρος ανεπανόρθωτη ζημιά χρησιμοποιείται με την έννοια του ότι αυτή δεν μπορεί να αποκατασταθεί με την καταβολή εξόδων.
Σχετικές με τις πιο πάνω αρχές είναι και οι υποθέσεις που αναφέρονται στην πρωτόδικη απόφαση Courtis v. Iasonides (1970) 1 C.L.R. 180, Nicolaides v. Yerolemi (1980) 1 C.L.R. 1, Πουρίκκος ν. Σάββα (1990) 1 Α.Α.Δ. 862, Jack v. Philiappa Estates Ltd (1988) 1 C.L.R. 607, Christodoulou v. Christodoulou και Άλλου (1991) 1 Α.Α.Δ. 934».
Στην υπόθεση Περικτιόνη Χρίστου v. Ανδρέα Στυλιανού Αζά (1992) 1 ΑΑΔ 704 λέχθηκαν τα ακόλουθα στην σελίδα 707:
«Η θεμελιακή αρχή που ξεπροβάλλει από τις αποφάσεις είναι πως η τροποποίηση δικογράφου είναι εφικτή σε κάθε περίπτωση που κρίνεται αναγκαίο για τον προσδιορισμό της ουσίας της διαφοράς και για αποτροπή της πολλαπλότητας των νομικών διαδικασιών. Εξαίρεση αποτελούν οι περιπτώσεις που η τροποποίηση δυνατό να επιφέρει βλάβη στον αντίδικο ή ακόμη εκεί που η κακή πίστη του αιτητή είναι εμφανής.
Στην υπόθεση Δημοτικό Συμβούλιο Αγλαντζιάς v. Σωτηρούλας Χαριλάου Χαρικλείδη και Άλλων (2001) 1 ΑΑΔ 1608 στην σελίδα 1632 λέχθηκαν τα ακόλουθα:
«Έχει νομολογηθεί ότι η τροποποίηση της δικογραφίας είναι εφικτή σε κάθε περίπτωση που κρίνεται αναγκαία για τον προσδιορισμό της ουσίας της διαφοράς και ότι εξαίρεση αποτελούν οι περιπτώσεις που η τροποποίηση δυνατό να επιφέρει βλάβη στον αντίδικο ή εκεί που η κακή πίστη του αιτητή είναι εμφανής (Χρίστου ν. Αζά (1992) 1 Α.Α.Δ. 704, 707 ). Στην άσκηση της διακριτικής ευχέρειας του Δικαστηρίου συνεκτιμάται και ο παράγων της καθυστέρησης στην υποβολή της αίτησης σαν λογικής απόρροιας των διατάξεων του άρ. 30.2 του Συντάγματος (βλ. Χρίστου, πιο πάνω)».
Στην υπόθεση Federal Bank of Lebanon (SAL) v. Νίκου Σιακόλα (2002) 1 ΑΑΔ 223 το Ανώτατο Δικαστήριο ανέτρεψε την απόφαση του πρωτόδικου Δικαστηρίου να επιτρέψει τροποποίηση της Υπεράσπισης. Στην σελίδα 224 λέχθηκαν τα ακόλουθα:
«Ενόψει της δυνατότητας από τον εναγόµενο-εφεσίβλητο να συµπεριλάβει σε προγενέστερο στάδιο τους ισχυρισµούς που ήθελε να περιλάβει σε τροποποιηµένη Έκθεση Απαίτησης, της παράλειψης του να το πράξει, του πολύ καθυστερηµένου σταδίου στο οποίο υπέβαλε την αίτηση για τροποποίηση και της απόρριψης του λόγου που πρόβαλε για την καθυστέρηση, που ήταν και ο µόνος, κακώς το πρωτόδικο ∆ικαστήριο ενέκρινε την αίτηση για τροποποίηση. Το πρωτόδικο Δικαστήριο, κάτω από αυτές τις συνθήκες, άσκησε τη διακριτική του ευχέρεια λανθασµένα και πάνω σε εσφαλµένη βάση».
Σημειώνεται ότι στην πιο πάνω υπόθεση η αίτηση τροποποίησης είχε υποβληθεί στο πολύ καθυστερηµένο, όπως χαρακτηρίσθηκε από το Ανώτατο Δικαστήριο, στάδιο της αντεξέτασης του τέταρτου μάρτυρα των εναγόντων.
Υπό το φως όλων των πιο πάνω η αίτηση δεν μπορεί να έχει παρά απορριπτική κατάληξη. Οι λόγοι ένστασης με αριθμούς 1, 2, 4, 6-10 και 12 ευσταθούν. Η εξέταση των υπόλοιπων λόγων ένστασης παρέλκει.
Συνακόλουθα η αίτηση απορρίπτεται με έξοδα υπέρ της Ενάγουσας/Καθ’ ης η αίτηση και εναντίον της Εναγόμενης/Αιτήτριας όπως αυτά θα υπολογισθούν από τον Πρωτοκολλητή και θα εγκριθούν από το Δικαστήριο και θα είναι εισπρακτέα στο τέλος της διαδικασίας της αγωγής.
(Υπ.) .............................................
Π. Μιχαηλίδης Π.Ε.Δ.
Πιστό Αντίγραφο
Πρωτοκολλητής