ΕΠΑΡΧΙΑΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΠΑΦΟΥ

ΕΝΩΠΙΟΝ: Χρ. Μίτλεττον, Ε.Δ.

Αγωγή αρ.  1801/2015

ΜΙΧΑΛΗΣ ΑΪΦΩΤΙΤΗΣ

Ενάγων

ν.

ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΕΩΝ ΠΑΦΟΥ

Εναγόμενος

_____________________

Ημερομηνία: 19 Αυγούστου 2024

Εμφανίσεις:

Ν. Μάντης με Ν. Αριστοδήμου (κα) για Mantis & Athinodorou LLC, για τον Ενάγοντα

Σ. Χ’ Νεοφύτου (κα) για Γ. Χατζηνεοφύτου & Σία ΔΕΠΕ, για τον Εναγόμενο

Α Π Ο Φ Α Σ Η

Το πλαίσιο της διαφοράς

Η εκδοχή του Ενάγοντος

1. Ο Ενάγων είναι ο ιδιοκτήτης και κάτοχος ακινήτου στη Γεροσκήπου, τα στοιχεία του οποίου πληρέστερα περιγράφονται στην αγωγή. Είναι η θέση του πως ο Εναγόμενος, στο πλαίσιο άσκησης των καθηκόντων ή εξουσιών του, δια υπαλλήλων του, κατά το 2009, έκτισε οχετό ή υπόνομο όμβριων υδάτων ή λημμάτων που δεν καταλήγει κάπου, ή ημιτελώς ή λανθασμένα και ελαττωματικά, που τερματίζει σε κοντινή απόσταση από το ακίνητο του Ενάγοντος, εκβάλλει παραπλεύρως αυτού μέσω φρεατίου ή τρύπας, και το κατακλύζει σ’ όλη την έκτασή του, εκχύνοντας τα όμβρια ύδατα μέσα στο ακίνητο, και πλημμυρίζοντάς το. Αυτό συμβαίνει από το 2010 μέχρι και σήμερα· με τις πρώτες φθινοπωρινές βροχές· διαρκεί σχεδόν όλη τη διάρκεια του κάθε έτους, και το ακίνητο επανέρχεται μόνον κατά τους τελευταίους καλοκαιρινούς μήνες. Ως αποτέλεσμα, έχουν υποστεί καταστροφή παραγωγικά δέντρα και έχει προκληθεί ζημιά, έχει καταστεί αδύνατη η γεωργική εκμετάλλευση του ακινήτου και εν τέλει η κατοχή και χρήση αυτού ως ο προορισμός του, έχουν χαθεί έσοδα, και δημιουργούνται και κίνδυνοι για τη σωματική ακεραιότητα και την υγεία των επισκεπτών του. Ο Ενάγων, την 22.10.2013, έλαβε αποζημίωση για τις ζημιές που είχαν προκύψει ή θα μπορούσαν να έχουν προκύψει από τις πλημμύρες πριν από την 22.10.2013, ωστόσο, αυτές συνεχίστηκαν και μετά από την 22.10.2013, εφόσον ουδεμία ενέργεια του Εναγόμενου μεσολάβησε, για να αποτρέψει αυτή την κατάσταση.

2. Οι έντονες βροχές του χειμώνα προκάλεσαν, κατά τον Ενάγοντα, την καταστροφή συνολικά 42 καρυδιών, από τις 44 που υπήρχαν εντός του τεμαχίου. Ο Ενάγων αποτάθηκε σε γεωπόνο, για να εκτιμήσει τη ζημιά των δέντρων. Με βάση τις μελέτες του, αρχικά για τα 17 δέντρα καρυδιάς, και έπειτα (εκκρεμούσης της αγωγής, η οποία στο μεταξύ τροποποιήθηκε) για περαιτέρω 25 δέντρα, η ζημιά εκτιμήθηκε στις €23.270,00 και στις €13.755,00, αντίστοιχα, με τη μέθοδο της κεφαλαιοποίησης αναμενόμενης καθαράς προσόδου, την οποία εξηγεί. Το αίτιο της καταστροφής των δέντρων ήταν πως το ριζικό σύστημα υπέστη σήψη, λόγω της έλλειψης οξυγόνου από τους πόρους του πλημμυρισμένου εδάφους. Αναπτύχθηκαν αναερόβιοι μικροοργανισμοί και παράχθηκαν τοξικές ουσίες, λόγω της ίδιας κατάστασης, που συνέβαλαν στη νέκρωση του ριζικού συστήματος και στον θάνατο των δέντρων. Τα εκτιμητικά έξοδα ήταν €1.200,00 πλέον Φ.Π.Α. για την αρχική μελέτη και επιπλέον €900,00 πλέον Φ.Π.Α., για τη δεύτερη μελέτη.

3. Περαιτέρω, κατά τον Ενάγοντα, η εκμεταλλεύσιμη έκταση, 6 δεκάρια, με εποχιακές καλλιέργειες, ήταν αδύνατη, από το 2010, λόγω της υπερβολικής υγρασίας και του λασπώδους εδάφους. Η ενοικιαστική αξία του ακινήτου ανέρχεται στις €2.000,00 ετησίως, ώστε, από το 2010, μέχρι την καταχώριση της αγωγής, να έχουν χαθεί €10.000,00, και η απώλεια να εξακολουθεί να υφίσταται μέχρι σήμερα. Περαιτέρω, ο Ενάγων έχασε τη δυνατότητα να καλλιεργήσει ο ίδιος ή η οικογένειά του το τεμάχιο, που θα του επέφερε εισόδημα €5.000,00 ετησίως, ώστε να θεωρεί πως υφίσταται απώλεια εσόδων, μέχρι την καταχώριση της αγωγής, €25.000,00, η οποία εξακολουθεί να υφίσταται μέχρι σήμερα.

4. Με επιστολή ημερομηνίας 03.03.2015, εκφράστηκε το παράπονο και απαιτήθηκε αποζημίωση, χωρίς ανταπόκριση. Αξιώνει €35.025,00 για τις ζημιές στα δέντρα, €25.000,00 για απώλεια εισοδήματος, γενικές αποζημιώσεις, παραδειγματικές αποζημιώσεις, τα εκτιμητικά και τα δικηγορικά έξοδα.

Η εκδοχή του Εναγόμενου

5. Ο Εναγόμενος, ως προδικαστικό σημείο, θέτει πως ο Ενάγων εμποδίζεται στην προώθηση της αγωγής του, καθότι την 22.10.2013, υπογράφθηκε, μέσω της μητέρας και πληρεξουσίου αντιπροσώπου του, έγγραφο παραίτησης ή δήλωση απαλλαγής από οποιαδήποτε απαίτησή της για αποζημίωση (waiver), μετά την αποδοχή ποσού €2.000,00, το οποίο καταβλήθηκε, χωρίς αναγνώριση από τον Εναγόμενο οποιασδήποτε ευθύνης για τη ζημιά ή αποδοχή της.

6. Ο Εναγόμενος αμφισβητεί και τους ισχυρισμούς του Ενάγοντος ότι αγωγός εκβάλλει παραπλεύρως του τεμαχίου του και το κατακλύζει, προκαλώντας πλημμύρισμά του. Εάν ο Ενάγων αποδείξει κάτι τέτοιο, όπως ο Εναγόμενος αναφέρει, τότε, ο Εναγόμενος δεν ευθύνεται για οποιαδήποτε ζημιά, εφόσον, αφενός, υπογράφθηκε το προαναφερόμενο έγγραφο, αφετέρου, όσα ο Ενάγων αναφέρει ως ζημιά του δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα, αλλά είναι διογκωμένα και υπερβολικά.

7. Τα δέντρα που υπήρχαν στο ακίνητο του Ενάγοντος, όπως θέτει, ήταν λιγότερα από αυτά που ο ίδιος αναφέρει, και ήταν προ πολλού εγκαταλελειμμένα, απεριποίητα και χωρίς αξιοποίηση ή δυνατότητα να αποφέρουν εισοδήματα. Δεν υπέστη ολοκληρωτική καταστροφή φυτείας εξαιτίας πλημμυρών, που να αποδίδονται στον Εναγόμενο, ούτε ο Ενάγων έχασε ενοίκια ή έσοδα. Οι μελέτες που επικαλείται είναι λανθασμένες. Εξάλλου, ουδέποτε ο Εναγόμενος ειδοποιήθηκε να είναι παρών, είτε κατά τις επιθεωρήσεις είτε πριν από τις ισχυριζόμενες αποκοπές.

8. Οι καρυδιές δεν καταστράφηκαν από τη σήψη του ριζικού συστήματος, καθότι είναι δέντρα που αρέσκονται στην υπερβολική υγρασία του εδάφους. Είχαν αποκεφαλιστεί κάποια δέντρα το 2015 και φύτρωσαν ξανά, ακριβώς γιατί το ριζικό τους σύστημα ήταν ζωντανό. Έχει εξασφαλίσει και ο Εναγόμενος μελέτες γεωπόνου, που αντικρούουν αυτές του γεωπόνου του Ενάγοντος. Στη δεύτερη μελέτη του, κατά την επίσκεψη που είχε διενεργήσει στο τεμάχιο για τον σκοπό της, είχε διαπιστώσει ότι το κτήμα, εκτός από ένα μικρό μέρος του, επιχωματώθηκε με ξένα χώματα, πέραν του ενός μέτρου. Ο Εναγόμενος αρνείται όλες τις αξιώσεις του Ενάγοντος και ζητά την απόρριψη της αγωγής του.

Η απάντηση του Ενάγοντος

9. Με απαντητικό δικόγραφο, ο Ενάγων δεν αρνείται την υπογραφή του εγγράφου που επικαλείται ο Εναγόμενος, αλλά ισχυρίζεται πως αυτό αφορούσε ζημιές μέχρι την 22.10.2013, οι πλημμύρες, όμως, συνέχισαν να συμβαίνουν. Ο Εναγόμενος είχε αποδεχθεί την ευθύνη, κατά τον Ενάγοντα, ο οποίος επιμένει στη θέση  του. Ουδέποτε ο Ενάγων αποδέχθηκε την επιτόπου κατάσταση ή περαιτέρω ζημιές, όπως αναφέρει, και οι διεκδικήσεις του, όπως θέτει, δεν είναι ούτε υπερβολικές ούτε διογκωμένες, αλλά πραγματικές, και όπως ακριβώς τις ανέφερε στην αγωγή του.

Επίδικα θέματα

10. Εκ των δικογράφων, δεν αμφισβητούνται οι ιδιότητες εκάστου των διαδίκων, η ιδιοκτησία και νόμιμη κατοχή του ακινήτου από τον Ενάγοντα και η διαχείριση και ο έλεγχος του συστήματος αποχέτευσης στην περιοχή του ακινήτου από τον Εναγόμενο. Δεν αμφισβητείται, επίσης, η υπογραφή του εγγράφου το 2013, βάσει του οποίου έγινε πληρωμή ποσού €2.000,00. Αμφισβητείται, όμως, το γεγονός της ζημιάς στο ακίνητο του Ενάγοντος από αιτία που να σχετίζεται με τη λειτουργία του συστήματος αποχέτευσης όμβριων υδάτων, κατ’ επέκταση και η έκτασή της, και το δικαίωμα του Ενάγοντος σε αγωγή και αποζημίωση. Αυτά που αμφισβητούνται θα πρέπει να αποφασιστούν από το Δικαστήριο, στη βάση των επιμέρους επιδίκων θεμάτων και διαφορετικών εκδοχών.

Διαδικασία

11. Για την απαίτηση του Ενάγοντος, μαρτυρία δόθηκε από την Καλλιόπη Μάη Αϊφωτίτη (ΜΕ1), και από τον Γιώργο Παρούτη (ΜΕ2), οι οποίοι αντεξετάστηκαν από τη δικηγόρο του Εναγόμενου. Για την υπεράσπιση του Εναγόμενου, μαρτυρία δόθηκε από τον Δημήτρη Χατζηγιάννη (ΜΥ1), την Έλενα Σοφιανού (ΜΥ2) και τον Μιχαήλ Ταπακούδη (ΜΥ3), που επίσης αντεξετάστηκαν από τον δικηγόρο του Ενάγοντος. Έγινε χρήση γραπτών δηλώσεων από τους ΜΕ1, ΜΕ2, ΜΥ2 και ΜΥ3, που είναι τα Έγγραφα Α, Β, Γ και Δ, αντίστοιχα[1]. Το σύνολο της προφορικής μαρτυρίας όλων των μαρτύρων καταγράφηκε στα πρακτικά της δίκης, που είναι στον φάκελο της διαδικασίας. Έγγραφα ή δέσμες εγγράφων που προσκομίστηκαν από τους μάρτυρες σημάνθηκαν ως τα τεκμήρια 1 έως 29 (Τ1-Τ29), και είναι ασφαλισμένα στον φάκελο της διαδικασίας.

12. Μετά από την παρουσίαση του συνόλου της μαρτυρίας, οι δικηγόροι των δύο πλευρών αγόρευσαν, επιχειρηματολογώντας, προς υποστήριξη των θέσεων του Ενάγοντος και του Εναγόμενου, αντίστοιχα.

13. Είναι σε γνώση μου ό,τι καταχωρίστηκε και αναφέρθηκε, στην πλήρη μορφή του περιεχομένου του, ακόμα κι αν δεν γίνεται αυτούσια, ειδική ή λεπτομερής αναφορά.

Μαρτυρία

14. Η αξιολόγηση της μαρτυρίας ενός μάρτυρα, ως καθοδηγεί η νομολογία^[2], γίνεται με βάση το περιεχόμενό της, την ποιότητα και την πειστικότητά της, σε συνάρτηση με την υπόλοιπη μαρτυρία και την αντικειμενική όψη των πραγμάτων. Δυνατόν να λαμβάνονται υπόψη διάφοροι παράγοντες, που δεν εκτίθενται εκ προοιμίου ή εξαντλητικά, όπως η αμεσότητα στις απαντήσεις, η συνοχή και η λογική συνέχειά τους, η απουσία ουσιωδών αντιφάσεων ή υπερβολών, η πιθανότητα όπως κάποια εκδοχή ως προς τα πράγματα να επηρεάζεται από την ευκαιρία γνώσης των γεγονότων ή από το προσωπικό συμφέρον ή την επιθυμία ή από τη μνήμη. Το Δικαστήριο είχε την ευκαιρία να δει και τη συμπεριφορά των μαρτύρων στο εδώλιο του μάρτυρα.  Η εκδοχή του κάθε μάρτυρα δεν προσεγγίζεται μικροσκοπικά, με εστίαση απλώς στις λέξεις που χρησιμοποιήθηκαν ή τη σειρά τους, αλλά ως ένα σύνολο, μέσα στη ζωντανή ατμόσφαιρα της προφορικής δίκης, με όσα την περιστοιχίζουν, στην οποία ο προφορικός λόγος των μαρτύρων μπορεί να μην είναι σε τέλεια γλώσσα ή καλά συνταγμένος και εκφρασμένος, ή απόλυτα ακριβής. Το Δικαστήριο μπορεί να δεχθεί μέρος της μαρτυρίας ενός μάρτυρα και να απορρίψει άλλο, εάν κάτι τέτοιο δικαιολογείται, χωρίς ωστόσο να υπάρχει η δυνατότητα να δέχεται ή να απορρίπτει συστηματικά σημεία της μαρτυρίας κατά το δοκούν ή με επιλεκτικότητα που να παραπέμπει σε κατάτμηση και χρησιμοποίηση της μαρτυρίας, για να υποστηριχθεί συγκεκριμένο αποτέλεσμα. Η αναφορά του Δικαστηρίου σε αξιοπιστία της μαρτυρίας, στο πλαίσιο συγκεκριμένης υπόθεσης, δεν απευθύνεται στο άτομο, την εντιμότητά του ή την ειλικρίνειά του, ως γενικότερα χαρακτηριστικά του.

15. Για ορισμένα ζητήματα, που είναι εκτός του πεδίου της κοινής γνώσης και της ανθρώπινης εμπειρίας, το Δικαστήριο δυνατόν να χρειάζεται, κατ’ εξαίρεση, μαρτυρία γνώμης, από εμπειρογνώμονα. Ειδικότερα, το Δικαστήριο δεν είναι επιτρεπτό, για θέματα που αποτελούν αντικείμενο επιστημονικής γνώσης, να ενεργεί ως εμπειρογνώμονας^[3]. Το προσόν της εμπειρογνωμοσύνης μπορεί να προκύπτει από την εξειδικευμένη μόρφωση ή κατάρτιση ή και την επαγγελματική πείρα ή και την ικανότητα πρόσβασης σε δεδομένα μη προσιτά σε όλους και κατανόησης εξειδικευμένων εννοιών και ζητημάτων. Η αξιολόγηση της μαρτυρίας ενός εμπειρογνώμονα, ως επίσης καθοδηγεί η νομολογία^[4], είναι με βάση τα ίδια προαναφερόμενα κριτήρια, τα οποία εστιάζουν στη βασιμότητα ή την εγκυρότητα της γνώμης του. Περιλαμβάνουν, επίσης, μεταξύ άλλων, που δεν εκτίθενται εξαντλητικά, την πληρότητα της αιτιολογίας που δίδεται για τη συγκεκριμένη γνώμη, τη συνάφεια ή την ακρίβεια ή την επάρκεια στην παρουσίαση και τεκμηρίωσή της, τον βαθμό της μελέτης για τον σχηματισμό της. Το καθήκον του εμπειρογνώμονα είναι, ενεργώντας κατά κανόνα με ανεξάρτητο και αντικειμενικό τρόπο, να εφοδιάσει το Δικαστήριο με όλες τις απαραίτητες επιστημονικές ή εξειδικευμένες πληροφορίες και γνώσεις, ώστε το Δικαστήριο να είναι σε θέση, εφαρμόζοντας αυτές στα γεγονότα της υπόθεσης, να σχηματίσει τη δική του ανεξάρτητη κρίση. Συναφώς, το Δικαστήριο πρώτα αξιολογεί την ειδική μαρτυρία ως προς την αξιοπιστία της, με βάση τους συνήθεις κανόνες απόδειξης, και αφού την κατανοήσει,  με τη γνώση που θα έχει πλέον αποκτήσει, προβαίνει σε ευρήματα επί των γεγονότων που αφορούν την εξειδικευμένη πτυχή της υπόθεσης. 

ΜΕ1

16. Η ΜΕ1, μητέρα του Ενάγοντος, είναι το πρόσωπο που, όπως ανέφερε, ανέκαθεν, χειρίζονταν τα θέματα που σχετίζονται με το ακίνητο του Ενάγοντος (Τ1), επομένως γνωρίζει τα γεγονότα. Ο Ενάγων, όπως ανέφερε κατά την αντεξέτασή της, είναι μόνιμος κάτοικος Αμερικής, από το 1993. Προσκόμισε πληρεξούσιο έγγραφο, ημερομηνίας 23.02.2018, που την εξουσιοδοτεί, όπως ανέφερε, να ενεργεί εκ μέρους του (Τ6). Το Τ6 είναι πληρεξούσιο έγγραφο που δόθηκε σε έγγραφο της Συνεργατικής Κεντρικής Τράπεζας, για τους σκοπούς της. Ανέφερε, η ΜΕ1, πως υπήρχαν κι άλλα πληρεξούσια, απλώς το Τ6 έτυχε να βρει τη δεδομένη χρονική στιγμή που της ζητήθηκε. Παρά τις σχετικές ερωτήσεις προς τη μάρτυρα, η ΜΕ1 έδωσε μαρτυρία απλώς ως άτομο που γνωρίζει τα γεγονότα της υπόθεσης του Ενάγοντος. Η εμπλοκή της στα γεγονότα της υπόθεσης δεν είναι υπό αμφισβήτηση. Δεν χρειάζονταν να προσκομίσει εξουσιοδότηση από τον Ενάγοντα για να δώσει μαρτυρία στο Δικαστήριο.

17. Αναφέρθηκε, στη μαρτυρία της, η ΜΕ1, στην παράγραφο 4 της γραπτής της δήλωσης, σε ελαττωματική σχεδίαση ή και κατασκευή του έργου του αποχετευτικού συστήματος στην Γεροσκήπου, από τον Εναγόμενο, ώστε αυτό να είναι ατελές, οι αγωγοί να μην καταλήγουν κάπου· είναι ανοιχτοί και εκβάλλουν παραπλεύρως του τεμαχίου και το κατακλύζουν, ρίχνοντας μέσα σ’ αυτό τα όμβρια ύδατα. Η μαρτυρία της ΜΕ1 για τον τρόπο που, κατά τη θέση της, διοχετεύονται νερά μέσα στο ακίνητο του Ενάγοντος, δεν είναι ειδική μαρτυρία, ούτε βασίστηκε σε ειδική μαρτυρία, που να εξηγεί στο Δικαστήριο, τεχνικά, πώς ακριβώς εισέρχονται τα όμβρια ύδατα στο τεμάχιο του Ενάγοντος, ότι τα νερά εισέρχονται στο εν λόγω τεμάχιο από τους δημόσιους οχετούς, που, λόγω σχεδιαστικού ή κατασκευαστικού λάθους, καταλήγουν να εκβάλλουν νερά μέσα στο τεμάχιο, σε τρία, συγκεκριμένα σημεία. Θα μπορούσε να προσκομιστεί τέτοια μαρτυρία, δια της οποίας να υποδεικνύεται, στον βαθμό που είναι εφικτό για την πλευρά του Ενάγοντος, πως υπάρχουν συγκεκριμένοι δημόσιοι οχετοί, που εκβάλλουν παραπλεύρως του τεμαχίου του Ενάγοντος, σε συγκεκριμένα σημεία, και τα νερά διοχετεύονται μέσα στο τεμάχιο του Ενάγοντος με συγκεκριμένο τρόπο, και ότι αυτό συνιστά σχεδιαστικό ή κατασκευαστικό λάθος. Επιπλέον του ότι η μαρτυρία της ΜΕ1 δεν είναι ειδική ούτε βασίστηκε σε ειδική μαρτυρία, η ΜΕ1 δεν προσκόμισε και οποιαδήποτε φωτογραφία ή άλλο στοιχείο, προερχόμενο έστω από ενέργειες της ίδιας ή άλλως πώς, για να συγκεκριμενοποιήσει τις αναφορές της σχετικά με τα τρία σημεία, από όπου, κατά τη θέση της, εισέρχεται το νερό. Τα λεγόμενα της ΜΕ1 δημιουργούν συγκεχυμένα νοήματα, λόγω των παράλληλων αναφορών της σε αγωγούς που δεν καταλήγουν κάπου, σε ατελές αποχετευτικό σύστημα (που, για να είναι ατελές, δεν υπήρχε πριν το 2009), και σε αγωγούς που καταλήγουν αλλά καταλήγουν εκβάλλοντας και διοχετεύοντας τα νερά μέσα ή πλησίον του ακινήτου του Ενάγοντος. Έπειτα, δεν αναφέρθηκε κάποια προϋφιστάμενη κατάσταση, πριν την κατασκευή του αποχετευτικού, σε σχέση με τη διοχέτευση των όμβριων υδάτων, που η κατασκευή του αποχετευτικού συστήματος από τον Εναγόμενο διαφοροποίησε, με συγκεκριμένο τρόπο.

18. Εκεί που ξεκάθαρα πλέον έχασε αξιοπιστία η μαρτυρία της ΜΕ1 ήταν στην έντονη προσπάθειά της να καταδείξει πλημμύρες σ’ όλη την έκταση του τεμαχίου, και ζημιά σε επίπεδο ολικής καταστροφής. Προσπάθησε να αποδείξει το γεγονός πως πλημμυρίζει όλο το ακίνητο μέσω μιας δέσμης φωτογραφιών, το Τ2, οι οποίες, όπως ανέφερε, λήφθηκαν τον χειμώνα του 2013-2014 και του 2014-2015. Σ’ αυτές τις φωτογραφίες, του Τ2, όπως υποστήριξε, απεικονίζονται οι πλημμύρες και η όλη κατάσταση που επικρατούσε στο τεμάχιο κατά τους χειμερινούς μήνες. Στις φωτογραφίες, όμως, σε όσες δηλαδή είναι πιο ευδιάκριτες, φαίνεται μέρος από ένα τεμάχιο γης, στο οποίο, στα σημεία που απεικονίζονται, φαίνεται συσσωρευμένο νερό, ως το νερό που μπορεί να συσσωρευτεί οπουδήποτε μετά από έντονη βροχόπτωση, χωρίς να μπορεί να είναι γνωστή η αιτία συσσώρευσης νερού, και η συσσώρευση δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως πλημμύρισμα, ή και ως πλημμύρισμα όλου του τεμαχίου. Ούτε από τις φωτογραφίες μπορεί να γνωρίζει το Δικαστήριο τον χρόνο κατά τον οποίο παραμένει συσσωρευμένο το νερό. Κατά την αντεξέτασής της, η ΜΕ1 ερωτήθηκε για τις φωτογραφίες του Τ2, ποιες λήφθηκαν τον χειμώνα 2013-2014 και ποιες τον χειμώνα 2014-2015. Δεν υπάρχει, όπως είπε, δυνατότητα διαχωρισμού. Ερωτήθηκε, ποιος έβγαλε τις φωτογραφίες στη δεύτερη σελίδα, και απάντησε «δεν γνωρίζω». Της ζητήθηκε να υποδείξει, μέσα από τις συγκεκριμένες φωτογραφίες, πού φαίνεται πλημμυρισμένο το τεμάχιο, και είπε πως δεν μπορούσαν να πάνε στη δυτική πλευρά γιατί ήταν πλημμυρισμένη, μία φορά που επιχειρήθηκε, το νερό έφτασε «μέχρι το γόνατο», αλλά το συσσωρευμένο νερό είναι αρκετό, κατά τη θέση της, για να καταδείξει πως πλημμύριζε. Όταν της υποβλήθηκε πως, στις φωτογραφίες, φαίνονται απλώς σημεία με συσσωρευμένο νερό, αντέδρασε έντονα, λέγοντας «δηλαδή, θέλετε να μου πείτε, υπήρχαν τρεις τεράστιοι οχετοί που κατέβαζαν τα απόνερα όλης της Γεροσκήπου, δεν υπήρχαν αλλού άλλοι, και κατέβαζαν με ορμή και ξεπηδούσε το νερό, δεν ξέρω πόσοι τόνοι διοχετεύονταν… ….», καταφεύγοντας σε μια συναισθηματικά φορτισμένη περιγραφή, με έκδηλες υπερβολές, που, σαφώς, δεν είναι τέτοια που δίδουν οι φωτογραφίες του Τ2 ή και η υπόλοιπη μαρτυρία που κατατέθηκε στο Δικαστήριο.

19. Ενώ η ΜΕ1 ανέφερε, κατά την κυρίως εξέτασή της, πως το τεμάχιο «καταστράφηκε» από τον πρώτο κιόλας χειμώνα (2010-2011), λόγω τέτοιων πλημμυρών, κατά την αντεξέτασή της, ανέφερε πως, αρχικά, δεν είχε προσέξει τον επηρεασμό, ούτε μπορούσε να προβλέψει πως θα συνέβαινε κάτι τέτοιο, αλλά η καταστροφή ήταν από τη μόλυνση του εδάφους. Το πλημμύρισμα, όμως, από οχετούς που διοχετεύουν όμβρια ύδατα κατά τρόπο ώστε να εισέρχονται στο τεμάχιο του Ενάγοντος είναι κάτι διαφορετικό από τη σταδιακή μόλυνση του εδάφους από ουσίες που περιέχουν τα νερά που διέρχονται από τους δημόσιους οχετούς και εισέρχονται και στο ακίνητο του Ενάγοντος. Πέρα από τη μετατόπιση της εκδοχής, ώστε να αγγίζει αρκετές διαφορετικές συνθήκες, δεν εξηγήθηκε, με κάποια λογική, πώς είναι δυνατόν να υπήρξε πλημμύρα και το 2010, αλλά να μην υπήρξαν καταστροφές λόγω πλημμύρας, να παρήλθε το 2011, το 2012, περαιτέρω πλημμύρες, καταστροφικές, γιατί υπήρχε χειμώνας, και να μην έγιναν δραστικές κινήσεις, και να αρχίζει η λήψη φωτογραφιών μεταγενέστερα, από άγνωστο άτομο, με τον τρόπο που λήφθηκαν. Σε άλλο σημείο, ανέφερε, η ΜΕ1, ότι, τον πρώτο χειμώνα (2010-2011), επειδή ακόμα είχε πένθος, γιατί είχε χάσει τον σύζυγό της, είδε μεν το χωράφι πλημμυρισμένο, αλλά δεν έπραξε κάτι. Σε άλλο πάλι σημείο, πως το 2010 ήταν ένα έτος παραγωγικό.

20. Πέρα από τις προαναφερόμενες μετατοπίσεις, αλλά και τις κάπως παρορμητικές αναφορές της ΜΕ1 σε απορρίμματα και μολυσμένα νερά, και σε μολυσμένο χώμα από τη διοχέτευση τοξικών ουσιών, δεν προσκομίστηκαν κάποια επιστημονικά στοιχεία ότι το νερό που, κατά τη θέση της ΜΕ1, συσσωρεύονταν στο ακίνητο του Ενάγοντος ήταν «μολυσμένο» ή ότι το έδαφος ήταν μολυσμένο λόγω στοιχείων που μετεφέρθηκαν εκεί από το νερό των οχετών, με τρόπο ικανό να καταστρέφει ολόκληρη φυτεία καρυδιών, σταδιακά. Η ίδια η ΜΕ1 αναφέρθηκε, σε άλλο σημείο της αντεξέτασής της, παράλληλα με τις υπόλοιπες αναφορές σε ορμή νερών από τεράστιους οχετούς που ξεπηδούν ή σε διοχέτευση απορριμμάτων, σε υψομετρική διαφορά του τεμαχίου της, ώστε αυτό να συγκρατεί στη μια πλευρά και να μην μπορεί να αποστραγγίζει άμεσα τα νερά που συσσωρεύονται, ότι ήταν ευκολότερη η αποστράγγιση εκεί όπου υπήρχε κλίση.

21. Η συσσώρευση νερών στο ακίνητο του Ενάγοντος λόγω της κλίσης του ήταν μια εκδοχή που, όπως είπε, της ανέφεραν κι οι μηχανικοί του Δήμου Γεροσκήπου. Ειδικότερα, για τον δεύτερο χειμώνα, 2011-2012, η ΜΕ1 ανέφερε πως παρατήρησε ξανά το ίδιο φαινόμενο, του πλημμυρίσματος του ακινήτου, οπότε τηλεφώνησε στον Δήμο Γεροσκήπου. Μίλησε με τους μηχανικούς του Δήμου, ανέφερε το πρόβλημα, κι εκείνοι της είπαν ότι το έργο της απομάκρυνσης των όμβριων υδάτων ανατέθηκε στον Εναγόμενο. Της αναφέρθηκε από τους ίδιους πως, στη νότια πλευρά, έχουν αφήσει τρεις «τυφλούς» οχετούς. Η ίδια δεν γνώριζε την ορολογία. Αντιλήφθηκε, όμως, ότι πρόκειται για οχετούς που κατεβάζουν όλα τα όμβρια ύδατα της Γεροσκήπου και εκβάλλουν εκεί, και επειδή το τεμάχιο του Ενάγοντος είναι πιο χαμηλά από τους δύο δρόμους, πλημμυρίζει, και συγκρατεί τα νερά. Η ΜΕ1, το 12.12.2012, είχε συνάντηση με τον υπεύθυνο του Εναγόμενου, ο οποίος έδειξε κατανόηση και δόθηκε χρόνος να εξεταστεί το θέμα, να τεθεί και στην επόμενη συνεδρίαση του Εναγόμενου, που θα ήταν τον Μάιο. Ήταν τον Οκτώβριο του 2013 που την κάλεσε και τη ρώτησε για τα εισοδήματα που είχαν και του είπε περίπου €1.000,00 τον χρόνο από τα καρύδια, και ότι θέλει να σταματήσει το πρόβλημα αυτό, δηλαδή, όπως είπε, «η μόλυνση του χώματος». Ο Εναγόμενος, σε αυτή τη βάση, αποφάσισε να της δώσει €2.000,00, για τους δύο χειμώνες, που υποθετικά επηρεάστηκε το εισόδημα, όπως είχαν δοθεί και για το γειτονικό τεμάχιο. Δόθηκε η υπόσχεση πως θα γίνονταν έργα, για να απομακρύνονταν και να πήγαιναν αλλού τα όμβρια ύδατα. Μετά που η ΜΕ1 έλαβε τις €2.000,00, υπέγραψε το Τ8.

22. Η εκδοχή της ΜΕ1 για συσσώρευση νερών στο νότιο τμήμα του ακινήτου, αν και δεν μεταφέρθηκε αυτούσια, συνάδει, μερικώς, με την εκδοχή της ΜΥ2, όπως θα εξηγηθεί στη συνέχεια. Ωστόσο, ως μεταφέρθηκε από την ΜΕ1, χωρίς η ΜΕ1, όπως δέχθηκε, να μπορεί να καταλάβει πλήρως τα λεγόμενα των δημοτικών μηχανικών, δεν μπορεί να έχει βαρύτητα. Το γεγονός ότι έγινε συνάντηση πριν από την υπογραφή του Τ8 και η υπογραφή του Τ8, με την πληρωμή του ποσού των €2.000,00, δεν αμφισβητείται. Η ΜΕ1 υιοθέτησε την εκδοχή αυτή, της μη άμεσης αποστράγγισης στο νότιο τμήμα, λόγω της κλίσης του ακινήτου, χωρίς ιδία γνώση, ή ακόμα και πλήρη κατανόηση, περιλαμβανομένης της έννοιας και λειτουργίας «τυφλού» αγωγού, και χωρίς ν’ αντιλαμβάνεται ότι, αφού υιοθετεί (και) αυτήν, την ίδια στιγμή, δεν μπορεί να ισχυρίζεται πλημμύρισμα του ακινήτου σ’ όλη την έκτασή του, από αγωγούς που έχουν τεράστιες τρύπες και ρίχνουν το νερό ορμητικά.

23. Παρεμβάλλεται, όσον αφορά το Τ8, και την αποζημίωση των €2.000,00, το εξής: Το Τ8 φέρει τίτλο «δήλωση απαλλαγής για απαιτούμενες ζημιές», ημερομηνία 22.10.2013, και υπογραφή της ΜΕ1, υπό την ιδιότητά της ως αντιπρόσωπος του ιδιοκτήτη, και αναγράφει: «Σχετικά με την απαίτηση για ζημιές στο τεμάχιο 47 Φ/.Σχ.51/20W1 προς πλήρη και τέλεια διευθέτηση, απαλλαγή και ικανοποίηση όλων των απαιτήσεων (συμπεριλαμβανομένων δικηγορικών εξόδων) που προέκυψαν ή μπορεί να προκύψουν, είτε άμεσα είτε έμμεσα από το πιο πάνω περιστατικό δηλώνεται και γίνεται δεκτό πως χωρίς να αναγνωρίζεται οποιαδήποτε ευθύνη από μέρους του Συμβουλίου Αποχετεύσεων Πάφου, των υπηρετών ή αντιπροσώπων του, ότι ο/οι αιτητής/τες της απαίτησης ήτοι κα Πόπη Αηφωτίτη κα Μιχάλης Αηφωτίτης, αποδέχονται όπως με τη δήλωση αυτή το Συμβούλιο Αποχετεύσεων Πάφου, οι υπηρέτες ή αντιπρόσωποί του αποδεσμεύονται και απαλλάσσονται από όλες τις απαιτήσεις, που είτε άμεσα είτε έμμεσα αποδίδονται σε/ή προκύπτουν από εγγύτατη ή απομακρυσμένη αιτία σε αυτό το ατύχημα, περιστατικό, ζημιά ή απώλεια. Το ποσό αποζημίωσης είναι €2.000,00». Το Τ8 είναι προφανώς ένα προδιατυπωμένο έγγραφο που χρησιμοποιείται και σε άλλες περιπτώσεις, στο οποίο αναγράφονται χειρόγραφα τα στοιχεία του ακινήτου και των φερόμενων ως αιτητών, όπως και το ποσό της αποζημίωσης, και δεν αναφέρεται το συγκεκριμένο περιστατικό ή το συμβάν από το οποίο υποτίθεται πως απαλλάσσεται ο Εναγόμενος. Δεν θεωρώ πως η υπογραφή του Τ8 αποτρέπει τον Ενάγοντα από το να κινήσει αγωγή, για μετέπειτα ζημιά στο ακίνητό του, εάν αυτή οφείλεται σε συνεχείς ενέργειες του Εναγόμενου.

24. Η υπογραφή του Τ8, όμως, δεν αναφέρεται, εδώ, για λόγους που έχουν να κάνουν με κώλυμα του Ενάγοντος, αλλά με το γεγονός ότι, μέχρι την υπογραφή του Τ8, τον Οκτώβριο του 2013, έκδηλα, δεν υπήρχαν τέτοιες μεγάλες καταστροφές από πλημμύρες, όπως περιέγραψε η ΜΕ1, εφόσον έγινε αποδεκτό από μέρους της, για τον Ενάγοντα, μόνο το ποσό των €2.000,00. Εάν υπήρχαν μεγαλύτερες καταστροφές, θα έπρεπε να εξηγηθεί ο λόγος που η ΜΕ1 δέχθηκε αποζημίωση €2.000,00. Η ΜΕ1, ερχόμενη αντιμέτωπη μ’ αυτό το δεδομένο, ανέφερε πως διεκδικούνται αποζημιώσεις για τις ζημιές μετά την υπογραφή του Τ8, που συνέχισαν να συμβαίνουν. Την αξιοπιστία της εκδοχής της ΜΕ1 πως συνέχισαν καταστροφικές πλημμύρες πλήττει, όμως, και πάλι, η ύπαρξη του Τ9, που δεν αμφισβητείται. Το Τ9 είναι χειρόγραφη επιστολή που υπογράφεται από την ΜΕ1, ημερομηνίας 04.03.2014, και, με αυτήν, η ΜΕ1 αναφέρεται σε προηγούμενη διαμαρτυρία της, λόγω ατελών εργασιών του Εναγόμενου, και ζητά συμψηφισμό της ζημιάς στο ακίνητο του Ενάγοντος με χαμηλής αξίας δικές της οφειλές τελών. Επισυνάπτει, στην επιστολή αυτή, τους λογαριασμούς από τους οποίους απορρέουν οι οφειλές της, που περιέχουν οφειλές τελών και από το 2011. Είναι αξιοπερίεργο που υπήρχαν τέτοιες καταστροφικές ζημιές και απλώς η ΜΕ1 ζήτησε συμψηφισμό με δικές της χαμηλής αξίας οφειλές τελών.

25. Έπειτα, το Τ10 είναι η απαντητική επιστολή στο Τ9, ημερομηνίας 17.03.2014, η ύπαρξη της οποίας, επίσης, δεν αμφισβητείται, στην οποία αναφέρεται από πλευράς Εναγόμενου πως έγινε επίσκεψη στο τεμάχιο, την 11.03.2014, μετά από σφοδρή βροχόπτωση, και δεν φαίνεται να είχαν προκληθεί ζημιές. Στο Τ10, επισυνάπτονται φωτογραφίες, που, ως είναι παραδεκτό από την ΜΕ1, απεικονίζουν το τεμάχιο κατά την εν λόγω επίσκεψη, πρασινισμένο, χωρίς συσσωρευμένο νερό. Υποδείχθηκαν οι φωτογραφίες αυτές στην ΜΕ1 κατά την αντεξέτασή της, και υποβλήθηκε πως δείχνουν το τεμάχιο σπαρμένο, το 2014. Η ΜΕ1 απάντησε: «μπορεί να ήταν και χόρτα». Της υποβλήθηκε: «είναι σιτηρά». Απάντησε πως, ίσως, δεν είναι σίγουρη, δεν ξέρει, διότι πράσινο με πράσινο μοιάζουν, διαφώνησε, όμως, όπως είπε, με το περιεχόμενο της επιστολής του Τ10, και τους είχε ζητήσει να πάνε μαζί επιτόπου. Είχε, λοιπόν, πάει με εκπρόσωπους του Εναγόμενου προσωπικά στο τεμάχιο, την 06.05.2014. Πήγαν εκεί γιατί οι εκπρόσωποι του Εναγόμενου επέμεναν πως δεν πλημμυρίζει το ακίνητο. Κατά την επίσκεψή τους, εκείνη την ημέρα, κατά τη διάρκεια της οποίας υπήρχε και βροχόπτωση, υπήρχε μία λίμνη στο ακίνητο, της ανέφεραν πως θα έστελναν γεωπόνο για να κάνει εκτίμηση, γιατί φαίνεται πως, όντως, συσσωρεύεται νερό, κάτι που, όμως, ουδέποτε έγινε. Η εξ ακοής εκδοχή της ΜΕ1, για τα λεγόμενα εκπροσώπων του Εναγόμενου, κατά τρόπο που να υποδηλώνει πως υπήρξε κάποιου είδους παραδοχή από εκπρόσωπους του Εναγόμενου, συσσώρευσης νερού, και δη κατά τη διάρκεια βροχόπτωσης, λόγω απλώς μιας «λίμνης», μετά από προηγούμενη έρευνά τους που κατέδειξε πως δεν υπήρχε ζημιά και πλημμύρισμα μετά από σφοδρή βροχόπτωση, δεν εξηγείται λογικά, και έρχεται σε αντίθεση με το περιεχόμενο του Τ10, που εντυπώνει και τη θέση του Εναγόμενου, βασικά μέχρι και σήμερα.

26. Η ΜΕ1, κατά τη μαρτυρία της, γενικά, εκδήλωνε έντονα συναισθήματα, αρνητικά, για το γεγονός ότι εξέλαβε αδιαφορία από την πλευρά του Εναγόμενου στο να ληφθούν μέτρα, να μην πλημμυρίζει το ακίνητο, «για δέκα συνεχόμενους χειμώνες», όπως είπε. Δεν αναφέρθηκαν, όμως, οποιαδήποτε μέτρα από τον Ενάγοντα, ιδίως εάν το πρόβλημα ήταν η συσσώρευση νερού στη μία πλευρά του ακινήτου, λόγω της κλίσης του, συσσώρευση που θα μπορούσε να γίνει και μετά από βροχόπτωση. Τι εργασίες έγιναν στο ακίνητο για να διοχετευτούν τα νερά εκτός αυτού, ή και για να μην επηρεάσουν τα δέντρα, με δεδομένο ότι το φαινόμενο ήταν, κατά την ΜΕ1, γνωστό. Μέσα στη συναισθηματική της φόρτιση, η ΜΕ1, ανέφερε και διάφορα άλλα γεγονότα ή δικά της συμπεράσματα, συγκεχυμένα, και αντιφατικά. Ότι δεν ήταν «αθώα» όμβρια ύδατα που κατέκλυζαν το ακίνητο, αλλά απορρίμματα ολόκληρης της πόλης, μολυσμένα νερά, από τρεις τεράστιες τρύπες, μ’ ένα μέτρο άνοιγμα. Αναφέρθηκε σε 30 χρόνων κόπους, και στο ότι δεν θα μπορούσε να διανοηθεί να φάει καρπό από εκείνα τα δέντρα ξανά, που ήπιαν τα μολυσμένα νερά. Πλημμύριζε και το γειτονικό ακίνητο, όπως είπε, αλλά σε μικρότερη έκταση, λόγω του σχήματός του. Η ΜΕ1 είχε μια τάση εμπλουτισμού των αναφορών της και επέκτασής της σε άλλα θέματα, αλλά και πολύ εύκολης χρησιμοποίησης υπερβολής. Είναι το τεμάχιο, όπως είπε, «κρανίου τόπος». Δικαιολόγησε τον εαυτό της για τον τρόπο που εκφράζεται, λέγοντας πως την «πνίγει» αυτό που αισθάνεται, για την όλη κατάσταση. Αυτό που την «πνίγει», όμως, όπως κατέστη κατανοητό, μέσα από το σύνολο της μαρτυρίας της, δεν είναι τα επίδικα γεγονότα, ως πράγματι έχουν.

27. Όσον αφορά την καταστροφή των καρυδιών, η ΜΕ1 βασίζεται αποκλειστικά στη μαρτυρία του ΜΕ2, καθότι η ίδια δεν διαθέτει ειδικές γνώσεις. Η ίδια δεν θυμόταν τον χρόνο απόκτησης όλων των δέντρων. Αυτό βεβαίως δεν είναι παράδοξο, εφόσον δεν ήταν η ίδια που ασχολείτο με το αγροτεμάχιο, όπως δέχθηκε. Εφόσον προήλθε στο Δικαστήριο για σκοπούς μαρτυρίας ο ΜΕ2, αξιολογείται η μαρτυρία εκείνου για το θέμα της ζημιάς των δέντρων.

28. Παρά το γεγονός πως η ίδια η ΜΕ1 δεν ασχολείται με την περιποίηση του ακινήτου και τις παραγωγές, ο δε Ενάγων βρίσκεται μόνιμα στην Αμερική από το 1993, μέσα στην ίδια συναισθηματική της φόρτιση, η ΜΕ1, ανέφερε: «μας ανάγκασαν να γυρίσουμε την πλάτη, να σταματήσουμε να επωφελούμαστε από ένα τεμάχιο γης που ήταν τόσο κοντά στην κατοικία μας…», ότι με τα δεδομένα του ακινήτου θα μπορούσαν να ήταν αυτάρκεις, και ότι αισθάνθηκαν να συνέβη παρέμβαση στο ακίνητό τους, «ετσιθελικά και αυθαίρετα». Υποβλήθηκε στην ΜΕ1, κατά το τέλος της αντεξέτασής της, πως, και μετά το 2010, ήταν παραγωγικό το τεμάχιο. Η ΜΕ1 ανέφερε τότε, πως, μετά τον θάνατο του συζύγου της, είχε προθυμοποιηθεί ένας συγγενής να το φροντίζει. Δεν προσκομίστηκε μαρτυρία από οποιοδήποτε άτομο που ασχολείτο προσωπικά με το ακίνητο και διαπίστωσε και υποτιθέμενα άλυτα προβλήματα στο έδαφος, λόγω της υγρασίας του. Της υποβλήθηκε πως η καρποφορία, αργότερα, δεν ήταν ικανοποιητική γιατί ήταν άνω των 70 ετών η φυτεία. Αρνήθηκε. Της υποβλήθηκε πως ο λόγος που ήταν περιορισμένη η καρποφορία ήταν γιατί, μετά τον θάνατο του συζύγου της, απλώς ήρθαν έτσι τα πράγματα και εγκαταλείφθηκε. Η ΜΕ1 απάντησε, και τότε, με την ίδια τάση, απόδοσης κατηγοριών και εκτόνωσης συναισθημάτων, πως, μέχρι πριν την πλημμύρα – χωρίς να εξειδικεύει την αναφορά σε συγκεκριμένη πλημμύρα ή σε συγκεκριμένη χρονολογία – , είχαν άνθρωπο που τα φρόντιζε, και ότι σταμάτησαν όταν τους αποξένωσε ο Εναγόμενος, επιβάλλοντάς τους, ετσιθελικά, να μην ξαναπλησιάσουν. Παρέμεινε μετέωρο το γιατί να μην ξαναπλησιάσουν ένα ακίνητο που χρησιμοποιούσαν τόσα χρόνια, επειδή απλώς τελειώνει κάπου εκεί το αποχετευτικό σύστημα του 2009, και δεν διοχετεύονται διαφορετικά τα όμβρια ύδατα. Της υποβλήθηκε πως κανένας δεν περιποιείτο τις καρυδιές, και απάντησε τότε πως «ήταν μολυσμένο το χώμα». Δέχθηκε πως, για τις αποκοπές των δέντρων, δεν ειδοποίησε η ίδια τον Εναγόμενο. Όσον αφορά την επιχωμάτωση, ανέφερε πως το 2019, επισκευάζονταν ο δρόμος, και ζήτησαν άδεια να βάλουν χώματα στο μισό τεμάχιο, και δέχθηκε. Οι καρυδιές είχαν ήδη κοπεί.

29. Στο Τ11, όπως δέχθηκε, απεικονίζεται επίσης το τεμάχιο του Ενάγοντος, αλλά η ΜΕ1 δεν ήταν σε θέση να δεχθεί πως οι απεικονίσεις δείχνουν ένα ακόμα υγιές τεμάχιο, παραπέμποντας στον ΜΕ2, για σχετικές ερωτήσεις. Δέχθηκε, επίσης, ότι το τεμάχιο, μετέπειτα, έγινε οικιστικό, ενώ αρχικά ήταν γεωργικό, αλλά, για την ίδια, όπως είπε, δεν έχει σημασία. Όταν της υποβλήθηκε πως ο λόγος που κόπηκαν τα δέντρα το 2010 ήταν γιατί υπήρχε στόχος να γίνει οικιστική αξιοποίηση, η απάντηση της ΜΕ1 ήταν και πάλι έντονη, πως: «εδώ είναι που ντρέπεται και η ντροπή», εκδηλώνοντας, με αυτόν τον τρόπο, έκπληξη, εκ της θεώρησής της πως η αμφισβήτηση της αιτίας της ζημιάς που ισχυρίζεται ο Ενάγων, εκ μέρους του Εναγόμενου, είναι αποτρόπαια, και ότι δεν υπήρξε τέτοια πρόθεση.

30. Η αξιοπιστία της μαρτυρίας της ΜΕ1 πλήγηκε, κατά την αντεξέτασή της, και όσον αφορά τις αναφορές της σε απώλεια εσόδων, λόγω τέτοιων υποτιθέμενων καταστροφών. Λαμβάνοντας αφορμή, η συνήγορος του Εναγόμενου, από τα λεγόμενα της ΜΕ1 ότι το 2010 υπήρχε καρπός, υπέβαλε στην ΜΕ1 ερωτήσεις σχετικά με την παραγωγή και τα εισοδήματά της. Η ίδια η ΜΕ1, όπως είπε, δεν είχε ανάμειξη στις ανάγκες των δέντρων, στο ψέκασμα, το κλάδεμα ή το λίπασμα. Γνώριζε, όμως, όπως είπε, πως οι έμποροι περίμεναν να καθαριστούν, να γίνει διαδικασία, να αποξηραθούν, ένα-δύο έμποροι έρχονταν οι ίδιοι, αλλά δεν θυμόταν ονόματα. Ερωτήθηκε, εάν δηλώνονταν εισόδημα σχετικά. Ανέφερε, τότε, πως το εισόδημα ήταν «κυμαινόμενο», αλλά υπήρχαν και πολλά έξοδα, και ότι «δεν ήταν σημαντικό εισόδημα, δεν ήταν κέρδος, για να δηλωθεί οπουδήποτε φορολογικά». Όταν ερωτήθηκε εάν εννοεί πως όσα έπαιρναν τα ξόδευαν, είπε «να μην βάλουμε και τους κόπους», και έπειτα ότι, κατά τη δική της αντίληψη, θεωρούνται αμελητέα τα έσοδα, σε σχέση με τα έξοδα που απαιτούντο και τη δουλειά. Οι αναφορές της ΜΕ1 για τη σοδειά του 2010 και τα έσοδα και γενικότερα για τα έσοδα από τη χρήση του ακινήτου ήταν γενικές και αόριστες, δεν βασίζονται σε γεωργικά βιβλία ή σε στοιχεία που τηρούνταν σχετικά με την παραγωγή. Σε μεταγενέστερο σημείο της αντεξέτασής της, ανέφερε πως, μετά την απώλεια του συζύγου της, το ακίνητο φρόντισε άτομο της οικογένειάς τους. Δεν προσκομίστηκε μαρτυρία του ατόμου αυτού. Η ενοικιαστική αξία, για την περίοδο από 20.10.2013 μέχρι τον Νοέμβριο του 2020 είναι, όπως είπε η ΜΕ1 κατά την κυρίως εξέτασή της, περί τα €1.680,00. Δεν προσκόμισε, όμως, είτε αποδείξεις ότι ο Ενάγων εκμίσθωνε και λάμβανε μισθώματα για το ακίνητο, είτε κάποια εκτίμηση της ενοικιαστικής αξίας του ακινήτου, ούτε βάσισε τα λεγόμενά της αυτά σε δεδομένα της αγοράς ή σε άλλα δεδομένα γνωστά στο Δικαστήριο.

31. Το Δικαστήριο, για να μπορεί να βασιστεί σε μία μαρτυρία, θα πρέπει να είναι αξιόπιστη και, ως τέτοια, αποδεκτή. Με δεδομένο αυτό το περιεχόμενο και αυτά τα χαρακτηριστικά της μαρτυρίας της ΜΕ1, που, όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, εμπεριέχει έντονα ασάφεια και μετατοπίσεις, γενικότητα και αοριστία, αντιφάσεις σε ουσιώδη σημεία και υπερβολές, όπως θα πρέπει να είναι κατανοητό, στα σημεία που αμφισβητούνται, δεν μπορεί να δεχθεί τη μαρτυρία της ΜΕ1 ως προς τον τρόπο εισόδου των νερών στο ακίνητο του Ενάγοντος, περί ύπαρξης πλημμυρίσματος και ζημιάς ή απώλειας εσόδων στο ακίνητο, και για την ενοικιαστική αξία του ακινήτου του Ενάγοντος, ως αξιόπιστη για τους σκοπούς της διαδικασίας, για να διατυπώσει βάσει αυτής ασφαλή δικαστικά συμπεράσματα.

32. Δεν αμφισβητείται πάντως το γεγονός ότι, όντως, ο Ενάγων, δια της ΜΕ1, αποτάθηκε σε γεωπόνο, τον ΜΕ2, και εξασφαλίστηκαν οι συγκεκριμένες μελέτες, και ότι εκδόθηκαν όντως από τον εκτιμητή το τιμολόγιο 7642 ημερομηνίας 25.02.2015 για €1.448,00 (Τ3), που προσκόμισε η ΜΕ1, και τα τιμολόγια 39745 ημερομηνίας 03.02.2021 και 39799 ημερομηνίας 06.12.2021 για €228,00 και €476,00, αντίστοιχα (Τ4), που προσκόμισε η ΜΕ1.

ΜΕ2

33. Σχετική με τη ζημιά στα δέντρα ήταν η μαρτυρία του ΜΕ2, στην οποία παρέπεμψε και η ΜΕ1. Ο ΜΕ2 είναι γεωπόνος που αποφοίτησε από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και έχει πολυετή πείρα. Τα προσόντα του ΜΕ2 δεν αμφισβητήθηκαν.

34. Κατά την κυρίως εξέτασή του, ανέφερε πως κλήθηκε από τον Ενάγοντα να ετοιμάσει εκθέσεις εκτίμησης, που ετοίμασε και κατέθεσε στο Δικαστήριο (Τ12, Τ13). Στα Τ12 και Τ13, ο ΜΕ2 υπολογίζει την αξία των δέντρων που, κατά τη θέση του, καταστράφηκαν.

35. Αναφέρεται, όμως, και σε ό,τι εκλαμβάνει ως το αίτιο της καταστροφής. Όσον αφορά το αίτιο κάποιας υποτιθέμενης καταστροφής, αλλά και το γεγονός της καταστροφής, που αμφισβητούνται, ο ΜΕ2 δεν προσκόμισε συγκεκριμένα στοιχεία. Ωστόσο, στην κυρίως εξέτασή του, στην παράγραφο 3 της γραπτής του δήλωσης, όπως και στην παράγραφο 4, αναφέρθηκε σε γεγονότα για τα οποία διαφάνηκε πως δεν έχει ίδια γνώση. Κατά τον ΜΕ2, οι «τεράστιες» ποσότητες νερού που διοχετεύονταν στο τεμάχιο κατά τις χειμερινές περιόδους 2013-2015, παρέμειναν και λίμναζαν στον χώρο των καρυδιών παρατεταμένα, με αποτέλεσμα να μην ανανεώνεται ο αέρας και το οξυγόνο στο ριζόστρωμα, να παρεμποδίζεται η επίδραση στην ανάπτυξη των φυτών και των εκατομμυρίων ωφέλιμων οργανισμών, με τη μη αναπνοή των ριζών να μην υπάρχει επαρκής απορρόφηση θρεπτικών στοιχείων και νερού, να παράγονται τοξικές ουσίες (μεθάνιο) από τη δράση των αναερόβιων μικροοργανισμών και τελικά να νεκρώσει το ριζικό σύστημα και να υποστούν αποπληξία τα δέντρα. Σ’ αυτή τη φάση, όπως είπε, τα φύλλα του δέντρου μαραίνονται «απότομα» και «σύντομα» ολόκληρο το δέντρο ξηραίνεται. Στον χώρο των λιμναζόντων νερών, αρχικά 17 δέντρα, υπέστησαν αποπληξία (ασφυξία) και καταστράφηκαν ολοσχερώς. Στη συνέχεια, για τον ίδιο λόγο, τα υπόλοιπα 25. Όταν είδε τα δέντρα την πρώτη φορά, τον Φεβρουάριο του 2015, είχαν ήδη νεκρωθεί τα 17, και εκτιμά ότι νεκρώθηκαν «πρόσφατα», το 2014 και 2015. Αυτό γιατί, όπως ανέφερε, ξεχωρίζει ένα δέντρο που έχει πολλά χρόνια που είναι ξεραμένο και ένα που έχει πρόσφατα νεκρωθεί. Θεωρεί, και αναφέρει, στην παράγραφο 4 της δήλωσής του, ότι άρχιζε να επηρεάζεται το ρίζωμα από τις πλημμύρες του χειμώνα 2013-2014 και ότι νεκρώθηκε ολοκληρωτικά και ολοσχερώς καταστράφηκε το ρίζωμα και άρα τα δέντρα τον χειμώνα του 2014-2015.

36. Όμως, πλημμύρες, υποτίθεται, υπήρχαν και το 2010-2011, και το 2011-2012, και το 2012-2013, κι οι αναφορές του ΜΕ2 σε αποπληξία που επιφέρει «σύντομα» τον θάνατο των δέντρων δεν συνάδει με αυτά τα δεδομένα. Τουλάχιστον, δεν έπεισε το Δικαστήριο, με ανάλογες αναγωγές στην επιστήμη του, ότι η καρυδιά μπορεί να πλημμυρίσει το 2010, το 2011, το 2012, και το 2013, και να πάθει αποπληξία το 2014. Με βάση τα λεγόμενα του ΜΕ2, η καταστροφή ριζών, θα αναμένονταν πως θα γίνονταν νωρίτερα από το 2014-2015, εάν το πρόβλημα υφίστατο, κι αν υφίστατο από το 2010. Ο ΜΕ2 απέφυγε να αναφερθεί στον χρόνο που χρειάζεται κάθε δέντρο, για να υποστεί «ασφυξία των ριζών» και, χωρίς ίσως να το επιδιώκει με τον τρόπο αυτό, υποστήριξε πως η καρυδιά χρειάζεται χρόνια ολόκληρα, για να υποστεί «ασφυξία των ριζών», εκδοχή που δεν ανήγαγε στην επιστήμη. Εκδοχή που ήρθε σε αντίθεση με ό,τι ο ίδιος ανέφερε στη συνέχεια, που θα εκτεθεί αμέσως μετά.

37. Ο ΜΕ2, όμως, αναφέρθηκε σε «καταστροφή», και ειδικότερα «σήψη» του ριζώματος, εκ της δοσμένης σ’ αυτόν γνώσης περί ύπαρξης πλημμυρών, χωρίς να έχει αναφέρει πως ο ίδιος ερεύνησε και διαπίστωσε το παρατεταμένο λίμνασμα στα συγκεκριμένα σημεία, και τη μη κανονική απορρόφηση του νερού, για να τοποθετήσει τον εαυτό του σε θέση να μπορεί να εκφέρει τέτοια επιστημονική γνώμη σε Δικαστήριο. Εξάλλου, όπως ανέφερε, όταν πήγε στο τεμάχιο για πρώτη φορά, το 2015, τα δέντρα είχαν ήδη «νεκρωθεί». Έπειτα, δεν εξήγησε πειστικά, εφόσον υπήρχε αυτό το «γνωστό» πρόβλημα, και όλη η έκταση του τεμαχίου υπόκειτο σε τέτοιες πλημμύρες, γιατί δεν προέβη σε ενέργειες σχετικά με τις εναπομείνασες καρυδιές ή και τα πιο ευαίσθητα δέντρα, που πάντως δεν είχαν και εκείνα «νεκρωθεί» το 2015 από πλημμύρες. Τα ίδια που ανέφερε για την αιτία της ζημιάς το 2015, ανέφερε και για την αιτία της ζημιάς το 2020, για δέντρα που βρίσκονται στο ίδιο τεμάχιο, το οποίο υποτίθεται πλημμυρίζει σ’ όλη την έκτασή του, ή το υποτιθέμενο πλημμύρισμα του οποίου δεν διαφοροποιήθηκε ανά τα έτη. Ο ΜΕ2 δεν έδωσε επιστημονική εξήγηση έναντι σε άλλες εκδοχές, αποκλείοντάς τες. Η ίδια η ΜΕ1 είχε αναφέρει πως αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα δέντρα, θέτοντας ως αιτία της εξέλιξης αυτής και απομονώνοντάς την, την αδυναμία τους να παρέχουν να φροντίδες, που η ίδια απέδωσε στις πλημμύρες, εξαιτίας του αποχετευτικού συστήματος. Ο ΜΕ2 δεν εξήγησε, εάν υπήρχε φροντίδα των δέντρων, περιλαμβανομένης της απομάκρυνσης τυχόν συσσωρευμένου νερού στις περιοχές των δέντρων, με ανάλογες εργασίες στο τεμάχιο, κατά πόσο θα ήταν το ίδιο το αποτέλεσμα. Η προσπάθειά του να υποστηρίξει την υπόθεση του Ενάγοντος και να την βοηθήσει υπερίσχυσε της ανεξαρτησίας που το Δικαστήριο χρειάζονταν στην παράθεση της επιστημονικής γνώσης, για να βοηθηθεί στις δικές του κρίσεις.

38.  Η αξιοπιστία της μαρτυρίας του ΜΕ2 σχετικά με την εκδοχή του για την αιτία καταστροφής των δέντρων εκθεμελιώθηκε ήδη από την κυρίως εξέτασή του, όταν ανέφερε στο Δικαστήριο: «τα όμβρια ύδατα εξυπακούεται ότι είναι μολυσμένα για τον λόγο ότι, πέφτοντας βροχές, ξεπερνούν τους χώρους όλους στους οποίους εναποτέθηκαν όλα τα απόβλητα των τροχοφόρων που διακινούνται καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου. Μαζί με τα όμβρια νερά, τη βροχή δηλαδή, πήγαιναν μαζί με αυτά τα νερά στην έξοδο των οχετών. Συσσωρεύονταν από οχετούς και κατέληγαν στο τεμάχιο 47, το υπό εξέταση αγροτεμάχιο. Σε αυτά τα απόβλητα υπάρχουν οπωσδήποτε υπολείμματα πετρελαίου, ορυκτελαίου, αμίαντος, διοξείδιο του άνθρακος, αιθάλη. Συστατικά τα οποία έχουν δυσμενή επίπτωση στο ριζικό σύστημα, τοξικότητα στο ριζόστρωμα των φυτών. Ότι υπάρχουν αυτά τα απόβλητα εξυπακούεται γιατί όλα τα τροχοφόρα που διακινούνται αποβάλλουν ορισμένα απόβλητα τα οποία εγώ θεωρώ ότι είναι τοξικά». Δεν προσκομίστηκαν οποιαδήποτε στοιχεία σχετικά με μολυσμένα όμβρια ύδατα και για εναπόθεση των προαναφερόμενων τοξικών ουσιών στο τεμάχιο του Ενάγοντος, κατά τρόπο ικανό να προκαλέσει καταστροφή. Κατά την αντεξέτασή του, δέχθηκε πως δεν προέβη σε οποιαδήποτε ανάλυση, και θεωρεί πως τα όμβρια ύδατα είναι ακατάλληλα για άρδευση επειδή περιέχουν τοξικές ουσίες ως θέμα λογικής (πρακτικά 05.12.2023, σελ. 33).

39. Κατά την αντεξέτασή του, ο ΜΕ2, ανέφερε πως την εκτίμηση του ανέθεσε η ΜΕ1, δυο-τρεις ημέρες πριν από τη σύνταξη του Τ12. Κατά την ανάθεση, όπως είπε ο ΜΕ2, ερωτώμενος σχετικά, η ΜΕ1 του ανέφερε πως ο Δήμος Γεροσκήπου την «καταστρέφει» διότι διοχετεύει όλα τα όμβρια ύδατα από δύο οχετούς, από ημιτελές έργο έξω από το τεμάχιο, που κατακλύζεται, τα τελευταία δέκα χρόνια. Του είπε η ίδια ότι καταστράφηκαν αρκετές καρυδιές. Η εντολή του ήταν να εκτιμήσει ό,τι είχε καταστραφεί, όχι να διαγνώσει την αιτία της καταστροφής, που ο ίδιος θεώρησε δεδομένο πως ήταν αυτή που του ανέφερε η ΜΕ1. Συναφώς, προσάρμοσε και τις αναφορές του, σχετικά με την αιτία της «καταστροφής», αναφέροντας τα περί «αποπληξίας» από πλημμύρες που σχετίζονται με ημιτελές έργο, βασιζόμενος σε αυτήν την πληροφόρηση που έλαβε από την ΜΕ1, και στη γενική θεωρία πως τα παρατεταμένα λιμνάζοντα νερά προκαλούν ασφυξία των ριζών. Αυτό που βασικά έκανε ο ΜΕ2, ή τουλάχιστον δημιούργησε στο Δικαστήριο την εικόνα πως έκανε, είναι να προσπαθήσει να δώσει επιστημονικό περίβλημα στις θέσεις της ΜΕ1 πως καταστράφηκαν τα δέντρα από πλημμύρες, επιλέγοντας, από την επιστήμη του, την εξήγηση που μπορεί να συνάδει με την περίσταση και να παρέχει κάποια δικαιολογία.

40. Σε άλλο σημείο της αντεξέτασής του (πρακτικά 08.11.2023, σελ. 21, γραμμή 15επ.), ο ΜΕ2 ανέφερε, παρόλο που δεν παρακολούθησε το φαινόμενο, πως τα νερά «κολύμπωναν» σ’ όλη την έκταση, αλλά ο λόγος της συσσώρευσης των νερών στο σημείο των 17 καρυδιών ήταν η κλίση του τεμαχίου προς την πλευρά τους, όπου συσσωρεύονταν και δεν μπορούσε να υπάρξει άμεση απορρόφηση του νερού, γι’ αυτό καταστράφηκαν πρώτα εκείνες και «λιγότερο οι καρυδιές που ήταν στο μέσο». Αν και η εκδοχή του περί σώρευσης νερού σε ένα σημείο του ακινήτου λόγω της κλίσης του συνάδει με τις αναφορές της ΜΕ1 και της ΜΥ2, στον βαθμό που υπάρχει η σύμπτωση, ο ΜΕ2 δεν ήταν σε θέση να αποδείξει ότι υπήρχαν καθόλου καρυδιές στο νότιο τμήμα, όπου συσσωρεύονταν τα νερά, με βάση την κλίση του ακινήτου. Ότι υπήρχαν καρυδιές και στο μέρος όπου συσσωρεύονταν το νερό και στο μέσο του ακινήτου. Στο Τ12, δεν περιέγραψε λιγότερο κατεστραμμένες καρυδιές στο μέσο, και, προηγουμένως, είχε θέσει πως κατέγραψε μόνο τις καρυδιές που διαπίστωσε πως καταστράφηκαν, και πως είναι η ΜΕ1 που του ανέφερε το αίτιο. Χωρίς ο ΜΕ2 να είναι τακτικά εκεί και να παρακολουθεί επιστημονικά το φαινόμενο, και πάλι βεβιασμένα, ανέφερε στο Δικαστήριο πως τα νερά λίμναζαν «για ένα μήνα», και ότι «εξαρτάται από τη βροχόπτωση», η δε αποστράγγιση στα άλλα σημεία του τεμαχίου ήταν εύκολη. Σε άλλο πάλι σημείο της αντεξέτασής του (πρακτικά 08.11.2023, σελ. 27, γραμμή 9) ανέφερε: «εγώ όταν εντόπισα ότι τα όμβρια νερά παρέμειναν εκεί 8-9 μήνες… …». Ο ίδιος δεν μέτρησε την κλίση, αλλά, όπως είπε, είναι με την κοινή λογική που εξηγεί τη συσσώρευση των νερών στο συγκεκριμένο σημείο. Όταν του υποβλήθηκε πως υπήρχε κάποτε και ηλιοφάνεια, ανέφερε «η ηλιοφάνεια είναι ένα πράμα και τα λιμνάζοντα νερά από τρεις οχετούς του Δήμου Γεροσκήπου είναι άλλο πράγμα». Ερωτήθηκε, εάν ήταν τρεις οι οχετοί, κι εκεί, και πάλι, με άγνοια ήταν που απάντησε στο Δικαστήριο: «τρεις, πόσοι ήταν; Δυο ή τρεις. Λέω δύο, αλλά αν ήταν δύο σημαίνει όλα τα νερά τα οποία ήταν όμβρια νερά συγκεντρώνονται σε αυτούς τους οχετούς και διοχετεύονταν στο τεμάχιο». Ο ίδιος προφανώς δεν είδε οχετούς να διοχετεύουν νερό στο τεμάχιο.

41. Όσον αφορά τις φωτογραφίες του Τ10, που κατά τον συντάκτη της εν λόγω επιστολής λήφθηκαν το 2014, γεγονός που η ΜΕ1 δεν διέψευσε, ο ΜΕ2 δέχθηκε πως πρόκειται για σιτάρι ή άλλο αγρωστώδες. Όταν του υποδείχθηκε πως οι φωτογραφίες λήφθηκαν μετά τον χειμώνα του 2013-2014, είπε «ναι, αφού δήλωσα και ξαναδηλώνω και ξαναεπαναλαμβάνω ότι η πλημμύρα του τεμαχίου κυρίως ήταν από τη μέση και κάτω λόγω της κλίση», και ότι το μέρος που του υποδεικνύεται είναι από την άλλη πλευρά, που δεν είναι πλημμυρισμένο. Δόθηκε στον ΜΕ2 η δέσμη φωτογραφιών του Τ2, ζητώντας του να υποδείξει καρυδιές και πλημμύρες. Στην αρχή προσπάθησε να το πράξει, και μάλιστα ανέφερε και κάποιες φωτογραφίες, στη συνέχεια, ανέφερε πως δεν μπορεί να το πράξει γιατί δεν έχει ολοκληρωμένη αποτύπωση του πεδίου. Η αρχική προσπάθειά του, όμως, έδειξε και πάλι τον σκοπό για τον οποίο είχε έρθει να μαρτυρήσει στο Δικαστήριο, όχι για να βοηθήσει το Δικαστήριο να καταλήξει σε ορθές κρίσεις, αλλά για να βοηθήσει τον Ενάγοντα να υποστηρίξει συγκεκριμένη εκδοχή.

42. Σ’ αυτή την προσπάθειά του, ο ΜΕ2 οδηγήθηκε και σε ασάφειες ή αντιφάσεις. Ενδεικτικά (πρακτικά 08.11.2023, σελ. 27, γραμμή 28επ.):

Ε: Τα φρουτόδεντρα δεν καταστράφηκαν;

Α: Δεν διαπίστωσα κάτι τέτοιο.

Ε: Εννοείς ήταν καλά τα φρουτόδεντρα;

Α: Ναι.

Ε: Καλά, γίνεται να έχω μια καρυδιά και πολύ δίπλα της να έχω φρουτόδεντρο και δεν καταστράφηκε, και καταστράφηκε η καρυδιά, η οποία είναι ανθεκτική στο νερό… …;

Α: Τα φρουτόδεντρα, από ό,τι βλέπω στην αποτύπωση του κύριου Ταπακούδη … … …» (συνεχίζει να απαντά με ασάφεια).

43. Κάτι άλλο που έπραξε ο ΜΕ2, και απασχόλησε μεγάλο μέρος της αντεξέτασής του, ήταν η προσπάθειά του να κάνει προσθήκες στην έκθεσή του, Τ12, μετά που μελέτησε την έκθεση εκτίμησης του γεωπόνου του Εναγόμενου, λέγοντας, όμως, στο Δικαστήριο, αναληθώς, αρχικά, πως και το σχεδιάγραμμα είναι μέρος του Τ12, ως συντάχθηκε εξ αρχής. Σε διάφορα σημεία όπου αμφισβητείτο η αξιοπιστία της εκδοχής του, ο ΜΕ2 εκδήλωνε πως αισθάνεται θιγμένος γι’ αυτό, ενώ αρκετές φορές επικαλέστηκε την εκτίμηση του κύριου Ταπακούδη, για να αντλήσει αξ’ αυτής αξιοπιστία. Επίσης, η αντεξέταση τον οδήγησε σε σύγχυση αναφορικά με κάτι για το οποίο θα έπρεπε να κατέθετε με περισσή βεβαιότητα: τον αριθμό όλων των καρυδιών στο τεμάχιο. Ενώ αρχικά είχε αναφέρει, ο ΜΕ2, πως όταν πήγε, το 2015, έπρεπε μόνο να εκτιμήσει την αξία των 17 καρυδιών και δεν πρόσεξε οτιδήποτε άλλο, σε άλλο σημείο της αντεξέτασής του (πρακτικά 08.11.2023, σελ. 30, γραμμή 1επ.) ανέφερε πως το 2015 η κατάσταση των υπόλοιπων 27 καρυδιών (που δεν εξέτασε και δεν κατέγραψε και όταν είδε την έκθεση Ταπακούδη επιχείρησε να συμπληρώσει με σχεδιάγραμμα, χωρίς να σημειώνει άλλη επίσκεψη) ‒ εκλαμβάνοντας ότι ο λόγος ήταν για επιπλέον 27 καρυδιές ‒  ήταν αναστρέψιμη γιατί η ζημιά που έπαθαν (που όμως δεν καταγράφηκε) ήταν μικρή. Ο τρόπος που απαντούσε ο ΜΕ2 για τον αριθμό των καρυδιών, τη θέση τους στο ακίνητο, και τα λιμνάζοντα νερά είχε οδηγήσει τη συνήγορο του Εναγόμενου στην υποψία πως ο ΜΕ2 μπορεί να μην επισκέφθηκε το ακίνητο, και απλώς να ετοίμασε μια έκθεση εκτίμησης βάσει των λεγομένων της ΜΕ1, για να χρησιμοποιήσει η ΜΕ1 στη δικαστική διαδικασία. Αυτή την εκδοχή όμως αρνήθηκε ο ΜΕ2, αν και δεν κατάφερε να δικαιολογήσει τις παραλείψεις της αρχικής του έκθεσης και τη συμπλήρωσή της εκ των υστέρων, σε συνάρτηση και με τον αριθμό και τη θέση των καρυδιών, που ίδιος υποτίθεται πήγε μέσα στη λίμνη και εκτίμησε.

44. Παρά το γεγονός ότι η εντολή του ΜΕ2 ήταν να εκτιμήσει την αξία των καρυδιών που «καταστράφηκαν», λόγος για τον οποίο υποτίθεται πως αναφέρθηκε αρχικά σε 17 καρυδιές, ο ίδιος επέκτεινε τις αναφορές του, ως να ήταν σε θέση, σε επιστημονική θέση, να περιγράψει γενικά τη ζημιά στο τεμάχιο. Ενώ δεν παρακολούθησε το φαινόμενο της πλημμύρας και της διαδικασίας απορρόφησης ή αποστράγγισης των νερών, σ’ ένα σημείο της αντεξέτασής του (πρακτικά ημερομηνίας 08.11.2023, σελ. 21, γραμμή 30-32), ανέφερε πως πήγε εκεί για να διαπιστώσει τα λιμνάζοντα νερά που διοχετεύονταν από τους αγωγούς του Δήμου Γεροσκήπου (μάλλον θα εννοούσε τον Εναγόμενο). Ενώ ο ΜΕ2 κατ’ επανάληψη είχε την τάση να διευρύνει τις αναφορές του σε θέματα που ο ίδιος δεν μπορεί να τεκμηριώσει επιστημονικά, αυτή η τάση του ήταν αντίθετη με το γεγονός και τα λεγόμενά του πως, κατά την πρώτη του εκτίμηση, περιορίστηκε στο να εκτιμήσει την αξία των 17 καρυδιών που είχαν «καταστραφεί», χωρίς οποιαδήποτε αναφορά πως στο τεμάχιο υπήρχαν και οποιαδήποτε άλλα δέντρα. Εφόσον ήταν τόσο αυστηρά εστιασμένη η εκτίμησή του στον υπολογισμό της αξίας των αρχικά 17 καρυδιών που ο ίδιος διαπίστωσε πως ήταν «κατεστραμμένες» ή «αποξηραμένες», δεν είχε λόγο να αναφερθεί, ούτε περιγράφει, με φωτογραφίες ή άλλως πώς, λιμνάζοντα νερά που διοχετεύονται από δημόσιους αγωγούς, και δη δύο (ή τρεις) και που μάλιστα πλημμυρίζουν όλο το ακίνητο. Ο ΜΕ2 δεν εκτίμησε πλημμυρισμένο ακίνητο, κι αυτό δεν αποτυπώνεται στις εκθέσεις του. Ωστόσο, όταν του υποβλήθηκε πως αυτό που υπάρχει το τεμάχιο είναι μικρές λιμνούλες στη νότια πλευρά, όπου δεν υπήρχαν δέντρα, περιστασιακά, σε περιόδους έντονης βροχόπτωσης, ο ΜΕ2 διαφώνησε, και δη έντονα, λέγοντας στη συνήγορο του Εναγόμενου πως δεν μπορεί η ίδια να ξεχωρίσει τη λιμνούλα από την πλημμύρα κι αν η φωτογραφία στη σελίδα 2, στο Τ2, είναι λιμνούλα, τότε μιλούν για το ίδιο πράγμα. Όντως, τα ίδια πράγματα, δυνατόν να τυγχάνουν περιγραφής με διαφορετικό τρόπο, αναλόγως της οπτικής ή και των σκοπών της κάθε πλευράς. Πάντως, και για το Δικαστήριο, δεν υπάρχει εικόνα πλημμύρας σε ολόκληρο το ακίνητο, ιδίως μέσα από το Τ2.

45. Ο ΜΕ2 όχι μόνον δεν αναφέρθηκε, με αξιόπιστο τρόπο, στην αιτία της περιγραφόμενης ζημιάς, αλλά απέφυγε ν’ αναφέρει, αντικειμενικά, και με ποιες καλλιεργητικές φροντίδες θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί αυτό που ο ίδιος περιέγραψε ως «αίτιο». Για παράδειγμα, θα μπορούσε ο ιδιοκτήτης ή κάτοχος του τεμαχίου να φροντίζει για την άμεση απομάκρυνση και αποστράγγιση των πλημμυρισμένων σημείων, είτε με αντλίες για την αναρρόφηση των υδάτων, είτε ανοίγοντας αυλάκια διαφυγής του νερού ή με άλλες εργασίες; Θα μπορούσε να απομακρύνει τα φερτά υλικά και, όταν στεγνώσει το έδαφος, να προβεί σε εφαρμογές για τον καλύτερο αερισμό του εδάφους; Θα μπορούσε να αφαιρέσει τυχόν αυλάκια (λεκάνες) γύρω από τους κορμούς των δέντρων; Θα μπορούσαν να υπάρξουν άλλες καλλιεργητικές φροντίδες, εφόσον το φαινόμενο των λιμναζόντων – λόγω κλίσης – νερών, σε συγκεκριμένη πλευρά του τεμαχίου, είναι ορατό, και μπορεί να συμβεί ακόμα και στις περιπτώσεις σώρευσης νερών λόγω βροχόπτωσης, άρα και ανεξάρτητα από το σύστημα αποχέτευσης; Όχι μόνον απέφυγε, αλλά στο σημείο της αντεξέτασής του που αναφέρθηκε στην αναστρέψιμη κατάσταση των 27 καρυδιών με βαθύ κλάδεμα, όταν ερωτήθηκε εάν κλαδεύτηκαν, έσπευσε, και πάλι, άμεσα, να δικαιολογήσει την καταστροφή τους το 2020, λέγοντας πως το αίτιο, τα λιμνάζοντα νερά, δεν σταμάτησε μέχρι το 2020, ενώ υποτίθεται εκείνες δεν ήταν εκτεθειμένες σε παρατεταμένα λιμνάζοντα νερά λόγω της κλίσης του εδάφους.

46. Όσον αφορά τη μέθοδο εκτίμησης της αξίας των κατεστραμμένων καρυδιών, αμφισβητήθηκε έντονα η χρήση των δεδομένων που λήφθηκαν υπόψη από τον ΜΕ2, για σκοπούς εφαρμογής της μεθόδου που βασίζεται στην κεφαλαιοποίηση της αναμενόμενης προσόδου. Γιατί πρόκειται για μια μέθοδο, που σύμφωνα με τον καθηγητή Κιτσοπανίδη, που κατ’ επανάληψη αναφέρθηκε από τον ΜΕ2, προϋποθέτει, μεταξύ άλλων, ότι υπάρχει πρόσοδος και ότι αυτή είναι γνωστή εκ των προτέρων, με βεβαιότητα, για να μπορεί να κεφαλαιοποιηθεί. Η πρόσοδος υπάρχει όταν υπάρχει χρησιμοποίηση, αξιοποίηση, μ’ έναν συνηθισμένο τρόπο[5]. Εστιάζοντας, ο ΜΕ2, στην  πρόσοδο της καρυδιάς, ενώ ο ΜΕ2 εκτίμησε ήδη κατεστραμμένες καρυδιές, χρησιμοποίησε δεδομένα τα οποία δεν εξήγησε κατάλληλα, από πού άντλησε πληροφορίες σχετικά μ’ αυτά. Πώς υπολόγισε την καθαρά πρόσοδο των καρυδιών χωρίς να τηρούνται και να έχει λάβει γεωργικούς λογαριασμούς, από τους οποίους να προκύπτει, μεταξύ άλλων, η κατανομή τυχόν επιτυγχανόμενου κέρδους ή η καταλειπόμενη συνολική ζημιά από την αξιοποίηση των καρυδιών. Την υπέθεσε και την προσέγγισε με επίσης υποθετικά, θεωρητικά δεδομένα. Αυτό δέχθηκε, λέγοντας πως ουδέποτε ρωτά για να του πουν πόσα είναι τα έσοδα, τα έξοδα, και ποιες είναι οι φροντίδες, κοιτάζει και εκτιμά με βάση ό,τι βλέπει. Η ίδια η ΜΕ1, που ήταν, όπως αφέθηκε να νοηθεί, η μόνη πληροφοριοδότης του ΜΕ2, δεν ήταν σε θέση να εξηγήσει στο Δικαστήριο οτιδήποτε σχετικό με τα γεωργικά λογιστικά, γιατί η ίδια δεν είχε προσωπική εμπλοκή στην αξιοποίηση του αγροτεμαχίου ή των δέντρων του, ενώ ανέφερε αμελητέα έσοδα, μη ικανά να τύχουν φορολογικής μεταχείρισης. Οι καιρικές συνθήκες, που φυσιολογικά επηρεάζουν την πρόσοδο, δεν εξαιρούνται από οποιονδήποτε υπολογισμό, δίδοντας σταθερές προσόδους ανεξαρτήτως καιρικών συνθηκών. Δεν λήφθηκε υπόψη, από τον ΜΕ2, η κατάσταση του τεμαχίου και οι καλλιεργητικές φροντίδες, που υπέθεσε πως υπάρχουν και γίνονται με κανονικό τρόπο, λέγοντας, μη πειστικά, πως, το 2015, ο ίδιος μπορούσε να εκτιμήσει, από την κατάσταση των ήδη αποξηραμένων δέντρων, ότι υπήρχαν στο (άγνωστο) παρελθόν καλές καλλιεργητικές φροντίδες. Όταν η συνήγορος του Εναγόμενου υπέβαλε στον ΜΕ2 πως, για να μπορεί να διαγνώσει τις καλλιεργητικές φροντίδες, το δέντρο θα πρέπει να έχει φύλλωμα και καρπό, και ότι είναι αδιανόητο να υποστηρίξει πως βλέπει ένα δέντρο «κατάξερο» και ξέρει τις καλλιεργητικές του φροντίδες και τα κόστη του, ο ΜΕ2, αντί να εξηγήσει αυτό που στους μη ειδικούς φαίνεται ως αποκλίνον από τη λογική, απευθύνθηκε στη συνήγορο με κάπως απότομο και πάντως αντιεπιστημονικό τρόπο, λέγοντάς της ότι εκείνη δεν είναι γεωπόνος, όπως ο ίδιος, που έχει 51 χρόνια πείρα, και όταν γίνει κι εκείνη γεωπόνος, τότε ίσως να μπορεί να καταλάβει (πρακτικά 08.11.2023, σελ. 38-39). Πάντως, ούτε το Δικαστήριο είναι γεωπόνος και, για τη δική του απόφαση, ως προς την αξία των δέντρων, το Δικαστήριο θα χρειάζονταν, από άτομα που καταθέτουν ως εμπειρογνώμονες, υπηρετώντας αυτόν τον ρόλο τους, να εξηγήσουν, με αναγωγές στην επιστήμη τους, πώς καταλήγουν σε συγκεκριμένα συμπεράσματα, χωρίς απλή επίκληση της ιδιότητας ή της πείρας, και απαιτώντας, εξ αυτής, άκριτη εμπιστοσύνη, και αισθανόμενοι ή εκδηλώνοντας ότι αισθάνονται ενόχληση, όταν δεν την έχουν, προκειμένου να ή νομίζοντας ότι είναι δυνατόν να εξαναγκάσουν κάποιου είδους πίστη στα λεγόμενά τους.

47. Το Δικαστήριο έδωσε την ευκαιρία στον μάρτυρα να είναι πιο ξεκούραστος, για να αναφερθεί, με την ανάλογη ψυχραιμία, στα τεχνικά θέματα της μεθόδου που χρησιμοποίησε, κατανοώντας την πολυπλοκότητα του έργου της εκτίμησης, και ορίζοντας τη συνέχιση της αντεξέτασής του σε άλλη ημερομηνία. Στη δικάσιμο ημερομηνίας 05.12.2023, όπου συνεχίστηκε η αντεξέταση του ΜΕ2, και πάλι, ο μάρτυρας υποστήριξε πως ένας εκτιμητής δεν χρειάζεται να ρωτήσει και να συλλέξει οποιεσδήποτε πληροφορίες για το εάν υπήρχε όντως εισόδημα ή για τις δαπάνες. Υπολογίζει την πρόσοδο με βάση ό,τι βλέπει και γνωρίζει, ότι η καρυδιά Mohawk, στην ηλικία των 30 ετών (που υπολογίζει), που από τα χαρακτηριστικά που βλέπει, φαίνεται παραγωγική, και μπορεί να αποδώσει με συγκεκριμένο τρόπο. Εφόσον, όμως, τα δέντρα ήταν παραγωγικά, όταν ο ΜΕ2 τα είδε, εκ των επιμέρους χαρακτηριστικών τους, δεν μπορεί να ισχύει παράλληλα και το ότι ήταν «κατεστραμμένα»· τουλάχιστον, δεν κατέστησε ο ΜΕ2 κατανοητό στο Δικαστήριο, ότι μια τέτοια διάσταση δεν δίδει ουσιώδη αντίφαση.

48. Παρά και τις προσπάθειες της συνηγόρου του Εναγόμενου να ξεκαθαρίσει ο ΜΕ2 τα λεγόμενά του, μέσα από την αντεξέταση, αυτό δεν κατέστη εφικτό, μέχρι και το τέλος της μαρτυρίας του. Γιατί ο ΜΕ2 προσπαθούσε να εξηγήσει τον τρόπο που εκτίμησε τις καρυδιές ως περιουσιακό στοιχείο του Ενάγοντος, εάν δεν καταστρέφονταν από οποιαδήποτε αιτία και εάν δέχονταν καλές καλλιεργητικές φροντίδες, με βάση τις μέσες προσεγγίσεις, που έμεναν σε θεωρητικό επίπεδο, και η πλευρά του Εναγόμενου αναζητούσε, από τον ΜΕ2, να κατανοήσει, εάν οι αξίες που έδωσε ο ΜΕ2 αναφέρονται σε κάποια πραγματική ζημιά, γιατί ο ΜΕ2 πήγε να εκτιμήσει τη ζημιά του Ενάγοντος. Ο ΜΕ2 πήγε να εκτιμήσει τη ζημιά του Ενάγοντος, που όμως προσέγγισε με βάση την απώλεια του συγκεκριμένου περιουσιακού στοιχείου, την αξία του οποίου υπολογίζει με βάση τη συνήθη πρόσοδο της καρυδιάς που έχει συγκεκριμένα χρόνια αναπαραγωγικής ζωής, χωρίς να τον ενδιαφέρουν τα δεδομένα της πραγματικής προσόδου. Αν και αυτή η προσπάθεια του ΜΕ2 ήταν κατανοητή στο Δικαστήριο, ο τρόπος με τον οποίο ο ΜΕ2 προσπαθούσε να εξηγήσει τι ακριβώς έπραξε, έχοντας και ο ίδιος εμπλέξει στο έργο του το αίτιο, οδήγησε στην προαναφερόμενη προβληματική. Θα μπορούσε, ο ΜΕ2, να θέσει πως η αξία υγιών καρυδιών τέτοιας ηλικίας, νοουμένου ότι δέχονται καλές καλλιεργητικές φροντίδες, είναι η συγκεκριμένη, χωρίς να επιχειρήσει ο ίδιος να μετουσιώσει την αξία γενικά των καρυδιών σε συγκεκριμένη απώλεια του Ενάγοντος, για τις συγκεκριμένες καρυδιές. Σ’ αυτή την προσπάθειά του, οδηγείτο σε αδιέξοδο.

49. Όταν υποδείχθηκε στον ΜΕ2 το σύγγραμμα του κύριου Κιτσοπανίδη και τα γραφόμενα για τη μέθοδο της κεφαλαιοποίησης της αναμενόμενης καθαράς προσόδου, στις σελίδες 70επ., ο ΜΕ2 ανέφερε πως δεν είναι αυτή τη μέθοδο που χρησιμοποίησε, παραπέμποντας στη σελίδα 172 παράγραφος 2 του ιδίου συγγράμματος. Στη σελίδα 172επ. του ιδίου συγγράμματος, στην οποία μπορεί να ανατρέξει το Δικαστήριο, ο καθηγητής Κιτσοπανίδης αναφέρει πως η εκτίμηση της αξίας των πολυετών καλλιεργειών παρουσιάζει δυσκολίες, λόγω των πολλών σταδίων από τα οποία οι καλλιέργειες αυτές διέρχονται κατά τη διάρκεια της ζωής τους, κατά συνέπεια υπάρχει αδυναμία εφαρμογής και μίας μόνο μεθόδου εκτίμησης. Αναφέρεται στις μεθόδους εκτίμησης για κάθε στάδιο. Το πρώτο στάδιο είναι το στάδιο της ανάπτυξης χωρίς παραγωγή, που διαρκεί από την εγκατάσταση μέχρι την παραγωγή. Το δεύτερο στάδιο είναι το στάδιο της αυξανόμενης παραγωγής, που διαρκεί από την έναρξη της παραγωγής μέχρι την πλήρη ή σταθερή παραγωγή. Το τρίτο στάδιο είναι το στάδιο της σταθερής παραγωγής μέχρι την έναρξη της μείωσης της παραγωγής. Το τέταρτο στάδιο είναι το στάδιο μειούμενης παραγωγής, από την έναρξη της μείωσης της παραγωγής μέχρι την εκρίζωση ή αντικατάσταση (οικονομικό θάνατο). Το τέταρτο στάδιο είναι συνέχεια του τρίτου και μπορούν να λαμβάνονται μαζί υπόψη. Η εκτίμηση κατά το τρίτο και τέταρτο στάδιο, γίνεται με την εφαρμογή της μεθόδου της κεφαλαιοποίησης των αναμενόμενης προσόδου, με έναν από τους τύπους που αναφέρονται, και είναι κοινής αποδοχής. Ο καθηγητής Κιτσοπανίδης δεν αναφέρεται σε κάποιαν άλλη μέθοδο από αυτήν που παρουσιάζει στις σελίδες 70επ., απλώς, στις σελίδες 174επ., που είναι στο κεφάλαιο των εφαρμογών της γεωργικής εκτιμητικής, δίδει τους συγκεκριμένους τύπους, και παραδείγματα. Τα όσα αναφέρονται επί της εφαρμογής και των τύπων, δεν αναιρούν τις προϋποθέσεις εφαρμογής της συγκεκριμένης μεθόδους, και τις δυσχέρειες εύρεσης των δεδομένων που συνθέτουν τους δοσμένους τύπους. Μάλιστα, στη σελίδα 180, αναφέρει πως, πριν από κάθε εκτίμηση, είναι απαραίτητη η γνώση ορισμένων οικονομικών αποτελεσμάτων κάθε έτους της καλλιέργειας, τα δε παραδείγματα που δίδει είναι στη βάση υποθετικών δεδομένων, όπως εξάλλου αναφέρεται και στη σελίδα 183. Όταν υποδείχθηκε στον μάρτυρα πως, στην ανάλυση της συγκεκριμένης μεθόδου, ο συγγραφέας αναφέρει τις προϋποθέσεις εφαρμογής της στη σελίδα 70, ο μάρτυρας ανέφερε «δεν με ενδιαφέρει αυτή η σελίδα» και έπειτα, είπε στη συνήγορο του Εναγόμενου που επέμεινε σε εξήγηση (πρακτικά 05.12.2023, σελ. 12, γραμμή 25): «όχι, δεν τα σχολιάζω, είστε εκτός τόπου και χρόνου».

50. Ερωτήθηκε συγκεκριμένα, ο μάρτυρας, από το Τ12, μέση παραγωγή 420 κιλά το 2015, πού το βρήκε αυτό το δεδομένο. Ανέφερε πως υπολόγισε μόνος του την υφιστάμενη παραγωγή τον Φεβρουάριου του 2015, στα 420 κιλά, από το μέγεθος των δέντρων, την ηλικία τους, κ.λπ.. Όταν ερωτήθηκε εάν αυτός ο υπολογισμός είναι ο ίδιος για όλες τις φυτείες, ο μάρτυρας ανέφερε πως εξαρτάται από την περιοχή, το μικροκλίμα, το έδαφος, τις καλλιεργητικές φροντίδες του παραγωγού. Ο ίδιος είχε αναφέρει προηγουμένως ότι δεν εξατομίκευσε αυτά τα δεδομένα, από τα οποία εξαρτάται η εύρεση της μέσης παραγωγής. Και δεν ανέφερε και στο Δικαστήριο οτιδήποτε για το μικροκλίμα, το έδαφος της περιοχής και τις καλλιεργητικές φροντίδες του παραγωγού. Ενώ, εν τέλει, δέχθηκε (πρακτικά 05.12.2023, σεκ.17, γραμμή 5) πως, εάν ένα τεμάχιο είναι εγκαταλελειμμένο, με φυτεία που έχει τύχει παραμέλησης, θα είχε μειωμένη παραγωγή, όταν του υποβλήθηκε πως αυτό ίσχυε, και άρα το δεδομένο των 420 κιλών είναι αυθαίρετο, δεν δέχθηκε τη θέση αυτή, χωρίς, όμως, να εξηγεί τους λόγους. Του τέθηκε, εάν μια φυτεία είναι «κατάξερη» και μπορούν μόνο να κοπούν τα ξύλα, ο μάρτυρας απάντησε «δεν ήταν κατάξερη». Δευτερόλεπτα μετά: «η θέση η δική μου είναι ότι τα δέντρα, τα οποία επήα, είδα, κατέγραψα και υπολόγισα την αξία τους, ήταν κατάξερα μεν, αλλά ο θάνατός τους προκλήθηκε από τα λιμνάζοντα νερά, τα οποία παρέμειναν για 5 συνεχόμενα χρόνια, σε ύψος 20 έως 40 εκατοστών». Οι αναφορές του ΜΕ2 και στα υπόλοιπα δεδομένα που χρησιμοποίησε, που εξήγησε, δεν είχαν σχέση με τα εξατομικευμένα δεδομένα της συγκεκριμένης περίπτωσης, αλλά είχαν αντληθεί από ό,τι, με βάση τη δική του γνώση και εμπειρία, συνιστά το κανονικό ή μέσο. Η εξήγηση του ΜΕ2 δεν ήταν σαφής ούτε ως προς τον τρόπο υπολογισμού του επιτοκίου. Η προσπάθειά του να βοηθήσει την υπόθεση του Ενάγοντος, ξεφεύγοντας από τον ρόλο του και από τη μελέτη του, ήταν φανερή και στις γραμμές 13 έως 21, στη σελίδα 34 των πρακτικών αντεξέτασής του, ημερομηνίας 05.12.2023.

51. Η αποφυγή του ΜΕ2 να δώσει γενικά μια πλήρη και αντικειμενική εικόνα στο Δικαστήριο, οδηγούμενος τελικά σε ατεκμηρίωτες ή και αντιφατικές αναφορές, δεν μπορεί να επιτρέψει στο Δικαστήριο να βασιστεί στη μαρτυρία του ΜΕ2 ως σε αξιόπιστη ειδική μαρτυρία. Επίσης, η μαρτυρία του ΜΕ2, για τους λόγους που εκτέθηκαν προηγουμένως, δεν παρουσιάστηκε με τρόπο ώστε να βοηθηθεί το Δικαστήριο στο να πειστεί ότι ο ΜΕ2 εφάρμοσε ορθά τη μέθοδο εκτίμησης της αξίας των δέντρων το 2015 και το 2020. Δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή η γνώμη του ΜΕ2, που διατυπώνεται μέσα από τη μαρτυρία του, ως αξιόπιστη, για τους σκοπούς της διαδικασίας.

ΜΥ1

52. Ο ΜΥ1 είναι υπεύθυνος στον Κυπριακό Οργανισμό Αγροτικών Πληρωμών (ΚΟΑΠ), στην Πάφο. Εξήγησε τι είναι ο ΚΟΑΠ και πώς λειτουργεί. Για το επίδικο τεμάχιο, το 2009 και το 2010, όπως είπε, οι δηλώσεις γίνονται από την ΜΕ1. Το 2009 και το 2010 δηλώθηκαν δύο φυτείες, συγκεκριμένα 0,6 δεκάρια ελιές, που αντιστοιχεί σε 6 δέντρα, και επίσης στο ίδιο τεμάχιο, 2,3 δεκάρια καρυδιές, αριθμός καρυδιών 23. Προσκομίστηκαν οι συγκεκριμένες δηλώσεις Τ17, Τ18.

53. Κατά την αντεξέτασή του, ο ΜΥ1 ανέφερε πως δεν γνωρίζει εάν έγινε έλεγχος των δεδηλωμένων στοιχείων με επιτόπου επίσκεψη ή με άλλον τρόπο, στη συγκεκριμένη περίπτωση, αλλά γνωρίζει πως έλεγχος γίνεται πάντοτε. Δεν μπορεί εάν ο αριθμός των δέντρων που δηλώθηκε ήταν ο ορθός, αλλά ο κανονισμός σχετικά με τον αριθμό των δέντρων λέει πως πρέπει να υπάρχουν 10 δέντρα ανά δεκάριο τουλάχιστον, άρα, αν τα δέντρα ήταν περισσότερα από τα 10 δέντρα ανά δεκάριο, για το οργανισμό δεν υπάρχει πρόβλημα, πρόβλημα θα υπήρχε αν ήταν πιο κάτω από τη συγκεκριμένη αναλογία. Εάν δεν τηρείται το 10 δέντρα/δεκάριο δεν είναι επιλέξιμο για πληρωμή το τεμάχιο. Για το 2009, καταβλήθηκε η επιδότηση, για το 2010, η αίτηση απορρίφθηκε, όχι λόγω προβλήματος στο τεμάχιο, αλλά για προβλήματα που είχαν διαπιστωθεί σε άλλα τεμάχια της αίτησης. Αναγνώρισε και το Τ19, στο οποίο αναφέρθηκε έκταση 7,6 δεκάρια, 17 δέντρα. Ωστόσο, ανέφερε πως δεν μπορεί ο ίδιος να ερμηνεύσει τη διαφορά στην αναφορά των δέντρων. Δεν διαφώνησε πως δεν έχουν επιβεβαιωτική αξία αυτές οι δηλώσεις για τον αριθμό των δέντρων.

54. Η μαρτυρία του ΜΥ1 βασίζεται στα υφιστάμενα έγγραφα της υπηρεσίας του και ο λόγος του ΜΥ1 ήταν ειλικρινής σε σχέση με τα γεγονότα που μαρτυρούν τα συγκεκριμένα έγγραφα, μεταξύ άλλων, ότι δηλώθηκαν συγκεκριμένοι αριθμοί δέντρων, για σκοπούς εκταρικής επιδότησης. Το γεγονός πως δηλώθηκε ο συγκεκριμένος αριθμός δέντρων στα Τ17, Τ18 και Τ19 δεν αμφισβητείται. Δεν υπάρχουν ενδείξεις αναξιοπιστίας στη μαρτυρία του ΜΥ1, και είναι αποδεκτή. Τι αξία μπορεί να έχει, είναι άλλο θέμα.

ΜΥ2

55. Η ΜΥ2 είναι τεχνικός μηχανικός, απόφοιτη του Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, και από το 1997 εργάζεται στις υπηρεσίες του Εναγόμενου. Τον Μάρτιο του 2014, έλαβε οδηγίες να μεταβεί στο τεμάχιο του Ενάγοντος, για να διερευνήσει το παράπονο της ΜΕ1 (Τ9). Εκτύπωσε από την πύλη του Κτηματολογίου τα νέα στοιχεία του ακινήτου του Ενάγοντος (Τ20).

56. Βάσει των οδηγιών που έλαβε από την υπηρεσία της, την 11.03.2014, μετά από σφοδρή βροχόπτωση, μετέβη στο τεμάχιο και διαπίστωσε πως το τεμάχιο ήταν σπαρμένο με σιτάρι ή κριθάρι, και δεν υπήρχαν πλημμύρες, παρά κάποιες μικρές λιμνούλες στο νότιο μέρος του, όπου δεν υπήρχαν δέντρα. Στο τεμάχιο, παρατήρησε κάποια φρουτόδεντρα, όπως συκιές, λεμονιές, χρυσομηλιές, ελιές, στη δυτική πλευρά, όπου υπήρχε και περίφραξη με καλλιτρίδα και τέλι. Στο τεμάχιο, υπήρχαν περίπου 20 ή 25 καρυδιές, στο κέντρο του τεμαχίου, λίγο προς τα δυτικά, και δημιουργούσαν ένα σχήμα παρόμοιο με το Τ, προς το βόρειο μέρος, όπου ήταν και οι πολλές καρυδιές φυτεμένες. Η ίδια έβγαλε τις φωτογραφίες του Τ10, που συνόδευσαν την επιστολή που στάλθηκε στην ΜΕ1, σε απάντηση της επιστολής της ιδίας, Τ9. Οι φορολογίες, στις οποίες αναφέρθηκε η ΜΕ1 στην επιστολή της Τ9, είχαν επιβληθεί και δεν είχαν προσβληθεί.

57. Το 2013, όπως αναφέρει, ήταν μετά από πολλές οχλήσεις της ΜΕ1 που αποφασίστηκε να της δοθεί χαριστικά ποσό €2.000,00. Προσκόμισε επιστολή ημερομηνίας 10.10.2013 (Τ21), στην οποία έγινε αναφορά πως πρόκειται για χαριστική πληρωμή.

58. Όσον αφορά την υψομετρική διαφορά, κατέθεσε σχέδιο (Τ22), μετά από τοπογραφική εργασία (αποτύπωση), που δείχνει το υψόμετρο του εδάφους στην περιοχή. Το σχέδιο, όπως εξηγεί, καταδεικνύει ότι η οδός Ιεροκηπείων είναι κατηφορική. Στο σημείο που αναγράφει G.E. (ground elevation) 27.10 και στο σημείο όπου αναγράφει G.E. 25.20, στο τέλος του τεμαχίου, καταδεικνύει ότι, εάν γίνει σχετική μαθηματική πράξη (αφαίρεση), υπάρχει κατηφορική κλίση 1,90 μέτρα. Δηλαδή, το βόρειο μέρος του τεμαχίου έχει υψομετρική διαφορά σε σχέση με το νότιο μέρος, 1,90 μέτρα. Η κλίση του δρόμου διαφαίνεται από το σημείο Y-S 25, μέχρι το σημείο Y-S 23, που είναι 1,13%. Προσκόμισε, επίσης, σχέδιο ισοϋψών καμπύλων, το οποίο, επίσης, εκτύπωσε από τη διαδικτυακή πύλη του Κτηματολογίου (Τ23) στο οποίο σημειώνει με μαύρη περίμετρο το επίδικο τεμάχιο. Το σχέδιο, όπως εξηγεί, δείχνει ισοϋψείς καμπύλες υψομετρικής διαφοράς ανά πέντε μέτρα, όπου φαίνεται η κατωφέρεια της περιοχής από βορρά προς νότο.

59. Η ΜΥ2 διαφωνεί με τη θέση ότι τα νερά της Γεροσκήπου κατέληγαν στο τεμάχιο του Ενάγοντος. Ήδη, από το 2010, τα νερά της βροχής της βόρειας περιοχής της Γεροσκήπου, μέχρι και τη λεωφόρο Αρχ. Μακαρίου, κατέληγαν και καταλήγουν, μέσω κλειστού αγωγού, στον ποταμό της Αχέλειας. Ετοίμασε και κατέθεσε σχέδιο (Τ24) όπου φαίνονται οι αγωγοί όμβριων υδάτων. Σημειώνει, πρόσθετα, πως σε καμία περίπτωση το τεμάχιο του Ενάγοντος επηρεάστηκε από αγωγούς λυμάτων. Ουδέποτε υπήρχε «τυφλός αγωγός λυμάτων». Το σχέδιο είναι αντίγραφο των κατασκευαστικών σχεδίων του ΣΑΠΑ και επειδή είναι σε μικρή κλίμακα και δεν μπορεί να γίνει αντιληπτό από την εκτύπωση σε χαρτί αλλά μόνο με μεγέθυνση στον ηλεκτρονικό υπολογιστή, σημείωσε με χρωματισμούς τους αγωγούς και την κατεύθυνση που ακολουθούν. Με πορτοκαλί χρώμα, φαίνονται οι αγωγοί του μεγαλύτερου μέρους της Γεροσκήπου, οι οποίοι δεν επηρέασαν οποτεδήποτε, με οποιονδήποτε τρόπο, το τεμάχιο του Ενάγοντος. Με γαλάζιο χρώμα, φαίνεται το σύστημα που κατέληγε ως «τυφλό» κοντά στο τεμάχιο του Ενάγοντος, και μόνο ένας αγωγός φαίνεται ότι τερμάτιζε στο βορειοανατολικό σύνορο του τεμαχίου, με στόμιο προς την οδό Ιεροκηπείων. Τα περισσότερα νερά κατέληγαν στον δρόμο και διοχετεύονταν από την ανατολική πλευρά του τεμαχίου προς τον νότο, λόγω της κλίσης του εδάφους, και κατέληγαν στη θάλασσα. Ένα μικρό μέρος των νερών κατέληγαν στο τεμάχιο, και γι’ αυτό τον λόγο, τον Μάρτιο του 2014, στο τεμάχιο υπήρχαν μικρές λιμνούλες προς το νότιο μέρος του τεμαχίου, όπου δεν υπήρχαν δέντρα. Δεν αμφισβητήθηκε πως το Τ24 συνιστά το κατασκευαστικό σχέδιο, που δείχνει τους αγωγούς, και δεν υποβλήθηκε στη μάρτυρα οποιοδήποτε κατασκευαστικό λάθος ή ατέλεια ή ελάττωμα στον σχεδιασμό, ή ότι ο σχεδιασμός δεν συνάδει με την πραγματική κατασκευή.

60. Σε σχέση με τα Τ14 και Τ15, που εκτύπωσε η ΜΥ2, αποτελούν ορθοφωτογραφίες (αεροφωτογραφίες) των ετών 2014 και 2019 του επίδικου τεμαχίου. Το σύστημα παραπέμπει επίσης σε δορυφορικές φωτογραφίες (λήψη από δορυφόρο), σε αντίθεση με τις αεροφωτογραφίες, των οποίων η λήψη γίνεται μέσω αέρος. Ως πεπειραμένη πολιτική μηχανικός, είπε, γνωρίζει, και ασχολείται συχνά με αεοροφωτογραφίες και δορυφορικές φωτογραφίες. Η παραπομπή σε δορυφορικές φωτογραφίες γίνεται μέσω του ιστότοπου και λογισμού της Google Earth (download KML), από το οποίο προέβη στην εκτύπωση, για το τεμάχιο, φωτογραφιών, διαφόρων χρονολογιών, από το 2002 μέχρι το 2020. Στην πάνω αριστερή πλευρά κάθε δορυφορικής φωτογραφίας, σημειώνει με μολύβι τον μήνα λήψης, λόγω του μικρού μεγέθους της αναγραφής του επί της δορυφορικής φωτογραφίας. Εξηγεί τον τρόπο που εκτυπώθηκαν (Τ25). Δεν αμφισβητήθηκε αυτή η εκδοχή της ΜΥ2, ότι οι φωτογραφίες των Τ14 και Τ15 απεικονίζουν το ένδικο τεμάχιο. Όπως φαίνεται και από τις φωτογραφίες, εξήγησε η ΜΥ2, δεν υπήρξε οποτεδήποτε σειρά από καρυδιές στη δυτική πλευρά, σε οποιαδήποτε φωτογραφία, στους χρόνους που αναφέρονται. Το τι αποτυπώνεται στις φωτογραφίες, είναι το ίδιο με αυτό που διαπίστωσε και η ίδια κατά την επίσκεψή της, τον Μάρτιο του 2014, δηλαδή περίφραξη από καλλιτρίδες δυτικά, και σειρά από 20-25 δέντρα καρυδιάς προς το κέντρο του τεμαχίου, προς τη δυτική πλευρά, μια σειρά στο βόρειο μέρος σχημάτιζε σχήμα παρόμοιο με το γράμμα Τ αριστερά και δεξιά.

61. Με τον τρόπο που ήταν διαμορφωμένος ο αγωγός, όπως εξηγεί η ΜΥ2, δεν υπήρχε δυνατότητα πλημμυρίσματος του τεμαχίου, είτε στη δυτική πλευρά είτε στο κέντρο. Το τεμάχιο είχε κλίση κατηφορική και όχι κλίση προς τα δυτικά. Συνεπώς, είναι αδύνατο να υπήρχε πλημμύρα με τέτοιο τρόπο σε όλη την έκταση στη δυτική πλευρά από βορρά προς νότο. Δεν υποβλήθηκε διαφορετική εκδοχή στη μάρτυρα, στη βάση συγκεκριμένων τεχνικών δεδομένων.

62. Πρόσθετα, αναφέρει η ΜΥ2, ο Εναγόμενος δεν ειδοποιήθηκε πως ο Ενάγων επρόκειτο να αποκόψει δέντρα, είτε το 2015 είτε το 2020, λόγω σηψιρριζίας και καταστροφής του ριζώματος, ώστε να προβεί σε επιθεώρηση, με δικό του εκτιμητή. Όταν ειδοποιήθηκε, μέσω της αγωγής, διόρισε εκτιμητή, ο οποίος διαπίστωσε ότι είχε μόνο κλαδεμένα δέντρα στα οποία φύτρωσαν νέοι βλαστοί. Ακολούθως, το 2021, ειδοποιήθηκαν για την αποκοπή των 25 δέντρων καρυδιάς με την καταχώριση σχετικής αίτησης τροποποίησης και ουδέποτε υπήρχε η ευκαιρία να εξετάσουν εάν εκείνα τα δέντρα «σάπισαν».

63. Επισκέφθηκε το τεμάχιο και τον Οκτώβριο του 2022, όπως ανέφερε η ΜΥ2, και έβγαλε νέες φωτογραφίες, τις φωτογραφίες του Τ11. Διαπίστωσε, τότε, πως το τεμάχιο ήταν και επιχωματωμένο σε ύψος περίπου 50-80 εκατοστά, σε μερικά σημεία η επιχωμάτωση δεν ήταν μεγάλη, υπήρχαν δε καρυδιές που είχαν βλαστήσει, και που έβγαιναν ακόμα και μέσα από την επιχωμάτωση. Αυτό σημαίνει, εκτιμά, πως το ρίζωμα δεν είχε καταστραφεί, εξηγώντας, όμως, πως η ίδια δεν είναι ειδική στη γεωπονία, και εκδηλώνοντας πως είναι μια εκτίμηση που βασίζεται στη μελέτη του γεωπόνου του Εναγόμενου, ΜΥ3, και στη λογική.

64. Η ΜΥ2 εξήγησε με σαφήνεια όλες τις θέσεις της και κατά την αντεξέτασή της ήταν σταθερή σε ό,τι ανέφερε και κατά την κυρίως εξέτασής της, που βασίζεται σε έγγραφα, η ύπαρξη και το περιεχόμενο των οποίων δεν αμφισβητήθηκαν. Παρά την προσπάθεια, κατά την αντεξέτασή της, να πληγεί η αξιοπιστία της, αυτό δεν κατέστη κατορθωτό. Η ΜΥ2 εξήγησε τον λόγο που θυμάται την ενασχόλησή της με τη συγκεκριμένη υπόθεση, εφόσον υπήρχαν συνεχή παράπονα, έκανε επίσκεψη, έκανε έκθεση, ασχολήθηκε ενεργά. Η μνήμη της ΜΥ2 δεν υποδηλώνει «προσωπικό ενδιαφέρον», όπως της υποβλήθηκε. Απεναντίας, υπήρχαν σημεία στις απαντήσεις της ΜΥ2, όπως η φυσιολογική ασάφειά της ως προς τον αριθμό των δέντρων 20-25, ή οι αναφορές της για τους αγωγούς, που έδειχναν ανεπιτήδευτη φυσικότητα και ειλικρίνεια, και ουδεμία προσπάθεια να δημιουργεί μεγαλύτερη ακρίβεια, που να δείχνει επίμονη προσπάθεια να καταδειχθεί συγκεκριμένη εκδοχή, αντί άλλης. Δεν είχαν υπερβολές ούτε αντιφάσεις τα λεγόμενά της, που ήταν αποτέλεσμα ερευνών που εξήγησε, επαρκώς για τους σκοπούς της υπόθεσης του Εναγόμενου. Η μαρτυρία της δεν αμφισβητήθηκε ως προς το τεχνικό σκέλος της.

65. Η ΜΥ2, παραθέτοντας με συνέπεια και υπευθυνότητα και τεκμηρίωση τα γεγονότα, δεν ξέφυγε από αυτά που γνωρίζει, με προσθήκες απόψεων και συμπερασμάτων. Εξήγησε πως δεν είναι εμπειρογνώμονας για τα δέντρα, αλλά μπορεί να αναγνωρίσει μία καρυδιά, θεωρεί πως μπορεί να ξεχωρίσει ένα κατεστραμμένο δέντρο, χωρίς να μπορεί να αποκλείσει, επειδή δεν είναι ειδική, να μην αναγνώρισε κάποιου είδους καταστροφή. Η μαρτυρία της ΜΥ2 δεν αντικρούστηκε με συγκεκριμένα στοιχεία, που να την οδηγούν σε διάψευση. Δεν υπάρχουν σημεία αναξιοπιστίας στη μαρτυρία της ΜΥ2 γενικά, και η οποία είναι αποδεκτή ως μαρτυρία της αλήθειας των γεγονότων που αναφέρθηκαν από αυτήν.

ΜΥ3

66. Ο ΜΥ3 είναι πτυχιούχος γεωπόνος του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Ασκούσε το επάγγελμα του γεωπόνου από το 1970 μέχρι το 2011, περίοδος κατά την οποία ήταν ο γεωπόνος του Δήμου Πάφου, ενώ από το 2011 ιδιωτεύει. Έχει προβεί σε πολλές εκτιμήσεις. Ασχολείται προσωπικά και με φυτείες καρυδιών, όπως έχει εξηγήσει. Δεν αμφισβητήθηκαν τα προσόντα του.

67. Όπως είπε κατά την κυρίως εξέτασή του, περί της αρχές του Φεβρουαρίου του 2016, έλαβε οδηγίες από τον Εναγόμενο να επισκεφθεί το επίδικο τεμάχιο, για να προβεί σε μελέτη, για να διαπιστωθεί εάν τα δέντρα του τεμαχίου έχουν υποστεί ζημιά ή ωφέλεια από τη διοχέτευση όμβριων υδάτων. Επισκέφθηκε το τεμάχιο την 29.02.2016 και ετοίμασε σχετική έκθεση (Τ26). Η ορθή καταγραφή των ευρημάτων και το τι διαπιστώνεται επιτόπου, όπως ανέφερε, είναι πάντοτε η καταγραφή των συνολικών δέντρων επί ενός τεμαχίου και του αριθμού που κατ’ ισχυρισμό έχουν επηρεαστεί. Δεν ετοιμάζεται έκθεση εκτίμησης για τεμάχιο με δέντρα χωρίς να καταγραφεί ο συνολικός αριθμός των δέντρων που υπάρχουν επιτόπου, ως ξεχωριστά επηρεαζόμενα. Ο σκοπός της εκτίμησης του ιδίου, βεβαίως, ως διατυπώθηκε, ήταν διαφορετικός από τον σκοπό της εκτίμησης του ΜΕ2, ως είχε διατυπωθεί από τον ΜΕ2. Πάντως, και το Δικαστήριο θα μπορούσε να βοηθηθεί, για τις ανάγκες της συγκεκριμένης υπόθεσης, από μαρτυρία που να απεικονίζει και να εξηγεί σχετικά με το όλο τεμάχιο. Αυτό ήταν κάτι που έκανε ο ΜΥ3.

68. Η οικονομική ζωή των καρυδιών, όπως εξηγεί ο ΜΥ3, σε άλλες χώρες, όπως οι ΗΠΑ, είναι περίπου 100-150 χρόνια, στην Κύπρο, λόγω διαφορετικών κλιματολογικών συνθηκών, είναι περίπου στα 45 χρόνια. Σε αυτό το δεδομένο, δεν διαφοροποιήθηκε από την εκδοχή του Ενάγοντος.

69. Στο τεμάχιο, ο ΜΥ3, εντόπισε 49 μεγάλα δέντρα, όπως τα περιγράφει στην έκθεσή του, εκ των οποίων μόνον τα 27 δέντρα ήταν καρυδιές Pecan, εκ των οποίων οι 26 ήταν αποκεφαλισμένες. Κατέγραψε σε σχεδιάγραμμα που ετοίμασε τα σημεία όπου βρίσκονται τα δέντρα. Συγκεκριμένα, στη δυτική πλευρά του κτήματος, δηλαδή στην αριστερή πλευρά όπως φαίνεται στο σχεδιάγραμμα που συνοδεύει την έκθεση, υπήρχαν καλλιτρίδες, φρακτικά φυτά, και σημειώνονται με το γράμμα Χ διάφορα φρουτόδεντρα, όπως συκιές, λεμονιές, 2 λωτοί, ελιές. Λίγο πιο δεξιά, προς το κέντρο του κτήματος, σε ευθεία γραμμή πάνω και κάτω από μία αποθήκη που βρίσκονταν εντός του τεμαχίου, που σημειώνεται στο σχεδιάγραμμα, με διαστάσεις 6 x 3, κατέγραψε 27 καρυδιές, που έφταναν μέχρι το βόρειο μέρος του τεμαχίου, σε σχήμα Γ. Στο τεμάχιο, υπάρχουν και τρεις αποθήκες. Το σχεδιάγραμμα δεν είναι συμμετρικό. Η ετοιμασία σχεδιαγράμματος για την αποτύπωση του τεμαχίου με τα δέντρα είναι σαφώς βοηθητική για το Δικαστήριο, πέρα από την περιγραφή, όμως, το ζητούμενο της εκτίμησής του ήταν να διαπιστώσει εάν υπήρξε ζημιά ή ωφέλεια, όπως τουλάχιστον ο ίδιος διατύπωσε τον σκοπό.

70. Είχε επισκεφθεί το τεμάχιο και τον Φεβρουάριο του 2013, όπως είπε, όταν τότε ήταν από την ΜΕ1 που κλήθηκε, για να εκτιμήσει ζημιές που ισχυρίζονταν ο Ενάγων πως υπέστη. Αυτή η αναφορά του ΜΥ3 δημιούργησε τη σκέψη ως προς τους λόγους που ο ΜΥ3, ενώ είχε αρχικά ενεργήσει ως εμπειρογνώμονας και για τον Ενάγοντα, ενήργησε εκ των υστέρων ως εμπειρογνώμονας και για τον Εναγόμενο, για τη μεταξύ τους αντιδικία. Ο λόγος που ο ΜΥ3 ανέφερε την παλαιότερη επίσκεψή του, μη αποκρύπτοντας τον σκοπό, ήταν για να εξηγήσει πως δεν υπήρχαν 17 καρυδιές στη δυτική πλευρά. Στη δυτική πλευρά, όπως είπε, υπήρχαν μόνο φρουτόδεντρα και τα φρακτικά δέντρα, όπως καταγράφονται στο σχεδιάγραμμα που συνοδεύει την έκθεσή του και η κατάσταση στο δυτικό μέρος και το 2013 ήταν ακριβώς η ίδια με αυτήν του Φεβρουαρίου του 2016. Προς περαιτέρω υποστήριξη της θέσης του ότι δεν υπήρχαν 17 καρυδιές στη δυτική πλευρά και ότι οι 27 καρυδιές που ο ίδιος ανέφερε δεν ήταν πρόσθετες, αλλά εκείνες ήταν μόνον, αναφέρεται και στα Τ17, Τ18 και Τ19, που είναι οι αιτήσεις για εκταρική επιδότηση που προσκομίστηκαν δια του ΜΥ1, όπου αναφέρονται 17 καρυδιές αρχικά για το έτος 2005 και 23 καρυδιές για τα έτη 2009 και 2010. Από την εμπειρία του, όπως λέει, όταν υπάρχει φυτεία που καλλιεργείται και είναι παραγωγική, δηλώνεται από τους παραγωγούς για να λαμβάνουν τα χρήματα της επιχορήγησης. Δε είναι δυνατόν να υπάρχουν δέντρα παραγωγικά σε μια φυτεία και να μην δηλώνονταν στο ΚΟΑΠ. Η σύμπτωση των παρατηρήσεών του επιτόπου, των φωτογραφιών και των δηλώσεων στο ΚΟΑΠ, και η λογική του ότι εάν υπήρχαν 44 καρυδιές, θα δηλώνονταν, για να αυξηθεί το ποσό της επιχορήγησης, τον οδηγούν στο συμπέρασμα ότι είναι αναληθής ο ισχυρισμός του Ενάγοντος για τον αριθμό των καρυδιών.  Την ίδια στιγμή, δεν θίγει οποιονδήποτε, και προσπαθεί να δώσει εξήγηση, λέγοντας πως, ίσως, σε διάφορες χρονολογίες, αριθμός δέντρων να αποκεφαλίζονταν, είτε για ανανέωση είτε για ξυλεία. Οι 17 καρυδιές που αναφέρονται στην έκθεση του ΜΕ2, όπως αναφέρει ο ΜΥ3, δεν εντοπίστηκαν κατά την επίσκεψή του τον Φεβρουάριο του 2016, αλλά ούτε και υπολείμματα αυτών στη δυτική πλευρά του τεμαχίου, στην οποία υπήρχαν μόνο τα φρουτόδεντρα, τα οποία ήταν ζωντανά.

71. Ανέφερε, στην κυρίως εξέτασή του, πως από μελέτη των αεροφωτογραφιών και ορθοφωτογραφιών (Τ14, Τ15), από το 2002 μέχρι και τον Νοέμβριο του 2020, εντοπίζει τη σειρά με τις καρυδιές που είχε ο ίδιος εντοπίσει και επιτόπου τον Φεβρουάριο του 2016. Η αποτύπωση επί του σχεδιαγράμματος έπρεπε απλώς να ήταν λίγο πιο αριστερά, αντί στο κέντρο του τεμαχίου. Στην αεροφωτογραφία του έτους 2021, φαίνονται λιγότερα δέντρα γιατί προφανώς είχαν κοπεί, με το τεμάχιο να έχει επιχωματωθεί.

72. Σε σχέση με τα 27 δέντρα καρυδιάς, που βρίσκονται σε ευθεία γραμμή και δημιουργώντας σχήμα παρόμοιο με το Γ στη βόρεια πλευρά, ο ίδιος υπολόγισε πως είχαν ηλικία περίπου 70-90 ετών. Η ηλικία των δέντρων υπολογίζεται, όπως είπε, κυρίως με βάση την περίμετρο του κορμού και όχι αποκλειστικά από την κόμη, γιατί η κόμη μπορεί να υποστεί κλαδέματα, το δέντρο μπορεί να υποστεί αποκεφαλισμό και η νέα βλάστηση δεν θα απεικονίζει την πραγματική ηλικία. Δηλώνει βεβαιότητα ότι η ηλικία των δέντρων ήταν άνω των 70 ετών. Η ακολουθούμενη πρακτική από εκτιμητές-γεωπόνους, όπως εκθέτει, είναι η λήψη πληροφοριών από τους ιδιοκτήτες για τη χρονολογία της φύτευσης, εφόσον υπάρχει διαθέσιμη η πηγή της πληροφόρησης. Στο διαφωτιστικό έντυπο του Υπουργείου Γεωργίας και Φυσικών Πόρων του Τμήματος Γεωργίας και Φυσικών Πόρων (έκδοση 14/1998), στη σελίδα 1, αναφέρεται ότι η καρυδιά Pecan, ποικιλίας Mohawk, ήρθε στην Κύπρο το 1930 για πρώτη φορά. Όπως αναφέρεται: «επίσης, κατά τα τελευταία 15 χρόνια (εννοώντας από το 1973, αφού η έκδοση είναι του 1998) εισήχθησαν από τις ΗΠΑ αρκετές νέες βελτιωμένες ποικιλίες οι οποίες εγκαταστάθηκαν στην Κυβερνητική Έπαυλη Αχέλειας για πλήρη μελέτη και αξιολόγηση τους κάτω από τις δικές μας εδαφοκλιματολογικές συνθήκες» (Τ27).

73. Κατά την επίσκεψή του, όπως ο ΜΥ3 αναφέρει, δεν διαπίστωσε ούτε πλημμύρες, αλλά ούτε και λιμνάζοντα νερά. Το ακίνητο ήταν ακαλλιέργητο, αλλά και εγκαταλελειμμένο. Όλες οι καρυδιές ήταν κλαδεμένες, εκτός από μία, που είχε ύψος κόμης 15 μέτρα. Κάποιες ήταν κλαδεμένες για ανανέωση της κόμης και οι τομές είχαν επάλειψη με μαστίχα κλαδέματος. Αρκετές καρυδιές ήταν κλαδεμένες πολύ χαμηλά σε ύψος 40-50 εκατοστά, είχαν κλαδευτεί οι κορυφές τους και υπήρχε σ’ αυτές νέα βλάστηση, κάτι που υποδηλώνει, κατά τη γνώμη του, ότι δεν είχε σαπίσει το ρίζωμά τους. Κάποιες εκ των καρυδιών είχαν κλαδευτεί για ανανέωση και τοποθετήθηκε σε αυτές μαστίχα κλαδέματος και ήταν εμφανή τα σημάδια νέας βλάστησης. Για να τοποθετηθεί μαστίχα κλαδέματος, όπως εξηγεί, με επαρκή σαφήνεια, σημαίνει ότι δεν ήταν ξερό το ρίζωμα. Η μαστίχα τοποθετείται, όπως επεξηγεί, για την προστασία του κορμού, για να βγουν νέες παραφυάδες. Το πολύ χαμηλό κλάδεμα υποδηλώνει ότι ενδεχόμενα να έγινε για να λάβουν τη ξυλεία.

74. Αναφέρει, επίσης, ότι οι απαιτήσεις της καρυδιάς σε νερό είναι υψηλές, σε σύγκριση με άλλα φυλλοβόλα δέντρα. Στο σύγγραμμα του καθηγητή Θ.Α. Ραπτόπουλου του ΑΠΘ Ειδική Δεντροκομία, στις σελίδες 156-160, όπου παρέπεμψε, αναφέρεται ότι η καρυδιά είναι δέντρο δροσερών και υγρών περιοχών, αναπτύσσεται όπου υπάρχει αρκετή εδαφική υγρασία, φυτεύεται πάντοτε επί εδαφών που συγκρατούν αρκετή υγρασία ώστε σε μεγάλη ηλικία να μην απαιτείται άρδευση (Τ28). Ακόμα και νερά να λιμνάζουν, το ρίζωμα της καρυδιάς επωφελείται, σε αντίθεση με άλλα δέντρα, τα οποία είναι ευαίσθητα στην υπερβολική υγρασία και στα λιμνάζοντα νερά. Βεβαίως, όπως λέει, η καρυδιά είναι πιο ανθεκτική σε συγκέντρωση νερού σε σχέση με τα δέντρα που υπήρχαν στο κτήμα.

75. Σε επίσκεψή του στο τεμάχιο το 2022, στη δυτική πλευρά, παρατήρησε, όπως είπε, πως υπάρχουν ζωντανές δύο συκιές, που καρποφορούν μέχρι σήμερα. Εκτός από το γεγονός ότι δεν είχε εντοπίσει, σε οποιονδήποτε χρόνο, συνολικά 44 καρυδιές στο τεμάχιο, είναι αδύνατο να καταστράφηκαν ολοσχερώς είτε 17 καρυδιές δυτικά, δίπλα από φρουτόδεντρα, ανέπαφα το 2016, είτε 27 δέντρα που κατέγραψε ο ίδιος το 2016, από πλημμύρες. Στο σημείο όπου ήταν φυτεμένες, δεν υπήρχαν λιμνάζοντα νερά.

76. Τα νερά, όπως εξηγεί ο ΜΥ3, είχαν κατηφορική ροή, λόγω της κλίσης του τεμαχίου, προς τον νότο. Ενδεχομένως, γι’ αυτό τον λόγο, να λίμναζαν κάποια νερά στο τελείως νότιο μέρος του τεμαχίου, όπου όμως δεν υπήρχαν καρυδιές. Στο γειτονικό τεμάχιο, που εφάπτεται δυτικά του επίδικου, και το οποίο εκτιμήθηκε επίσης από τον ΜΥ3, δεν υπήρχε σηψιρριζία καρυδιών και οι καρυδιές εξακολουθούσαν μέχρι και τον Φεβρουάριο του 2022 να είναι ανέπαφες, παρόλο που εισέρχονταν και σε αυτό ύδατα, για τον ίδιο λόγο. Αν υπήρχε ολοκληρωτική καταστροφή ριζώματος και έλλειψη οξυγόνου σε ένα δέντρο, ιδιαίτερα καρυδιά, η οποία είναι πολύ ανθεκτική σε νερό, όπως εξηγεί, είναι επιστημονικά αδύνατο να μην καταστράφηκε και το ριζικό σύστημα των φρουτόδεντρων που ήταν φυτεμένα δυτικά του κτήματος και που είχαν εντοπιστεί τον Φεβρουάριο του 2016, τα οποία είναι πιο ευαίσθητα. Αν καταστρέφονταν ολοκληρωτικά το ρίζωμα των δέντρων καρυδιάς λόγω πλημμύρας, τότε θα καταστρέφονταν και το ρίζωμα των φρουτόδεντρων και των ελιών. Το ίδιο ισχύει για τα 25 δέντρα που αναφέρονται στην έκθεση του ΜΕ2, αφού στο σημείο όπου υπήρχαν τα 25 δέντρα καρυδιάς, δεν παρατηρήθηκε ποτέ πλημμύρα ή λιμνάζοντα νερά, το έτος 2013 ή το 2016, που ο ΜΥ3 επισκέφθηκε το τεμάχιο.

77. Σε σχέση με τη μέθοδο εκτίμησης που χρησιμοποιήθηκε από τον ΜΕ2, δηλαδή της κεφαλαιοποίησης της αναμενόμενης καθαράς προσόδου, για την ανεύρεση της αξίας του φυτικού κεφαλαίου, χρησιμοποιείται μεν από τον ΜΕ2 ο ενδεδειγμένος τύπος, αλλά, όπως τονίζει ο ΜΥ3, αποτελεί βασική αρχή ότι η μέθοδος, για να εφαρμοστεί αξιόπιστα, πρέπει να χρησιμοποιηθούν πραγματικά δεδομένα τα οποία λαμβάνονται από τους παραγωγούς, όπως η ηλικία, το εισόδημα, τα έξοδα των καλλιεργητικών φροντίδων. Με την οπτική επαφή εντός δέντρου, όπως εξηγεί, δεν μπορεί να υπολογιστεί με ασφάλεια η αξία του δέντρου, χωρίς συλλογή αξιόπιστων στοιχείων από τον παραγωγό. Η υφιστάμενη φυτεία φαίνονταν εγκαταλελειμμένη προ πολλού. Δηλαδή, με απλά λόγια, όπως λέει, τα βιβλία εκτιμητικής υπολογίζουν μέσο όρο, π.χ. πόσες και ποιες καλλιεργητικές φροντίδες χρειάζεται μια φυτεία καρυδιών. Αν όμως υπάρχουν δεδομένα, υπαρκτά, κατά τον χρόνο της εκτίμησης, θα πρέπει να λαμβάνονται απευθείας από τον παραγωγό, γιατί κάθε φυτεία είναι διαφορετική. Άλλη φυτεία έχει περισσότερες ανάγκες σε σίδηρο και ιχνοστοιχεία, που έχουν αυξημένα κόστη, ενώ φυτείες εγκατεστημένες σε εδάφη όπως π.χ. στην Αγία Βαρβάρα, που έχουν αυξημένες ποσότητες σιδήρου στο έδαφος, θα έχουν χαμηλότερα κόστη. Γι’ αυτό, υποστηρίζει, είναι σημαντικό να λαμβάνονται στοιχεία από τον παραγωγό, εφόσον υπάρχουν, για να εφαρμοστεί καλύτερα η μέθοδος αυτή. Σε σχέση με τον υπολογισμό του επιτοκίου, θα πρέπει να ληφθούν επίσημα στοιχεία από την Κεντρική Τράπεζα Κύπρου, για τους μέσους όρους των επιτοκίων των τελευταίων έξι ετών από την ημερομηνία της εκτίμησης.

78. Τον Φεβρουάριο του 2022, όταν κλήθηκε από τον Εναγόμενο να εκτιμήσει την ισχυριζόμενη ζημιά, που είχε τύχει περιγραφής ως σηψιρριζία 25 καρυδιών, διαπίστωσε πως σχεδόν το σύνολο του τεμαχίου ήταν επιχωματωμένο περίπου σε ύψος ένα μέτρο και σε αρκετά σημεία, που ήταν λιγότερο καλυμμένο με χώμα, υπήρχαν παραπούλια καρυδιών, που αναδύονταν από το ρίζωμα. Τα παραπούλια ήταν ζωντανά και δυνατά και δεν προέκυψαν από πιθανή πτώση καρυδιών. Προέβη σε έκθεση εκτίμησης και τότε (Τ29). Φαίνονται καθαρά ότι παραφυάδες από το υφιστάμενο ρίζωμα διότι ο κορμός φαίνονταν αποκομμένος από τη βάση του εδάφους. Επίσης, εντόπισε δύο μεγάλες καρυδιές στα σύνορα του βόρειου δρόμου πλήρως ανεπτυγμένες, που αυτό υποδηλώνει ότι το ριζικό σύστημα των καρυδιών δεν επηρεάστηκε από την ισχυριζόμενη υγρασία και τα δέντρα ήταν ζωντανά, όταν κόπηκαν.

79. Στο Τ26, ο ΜΥ3 δίδει μια λεπτομερή περιγραφή του τεμαχίου όλων των δέντρων και φυτειών που εντόπισε, και τεκμηριώνει τη διαπίστωσή του ότι είχε τύχει εγκατάλειψης το ακίνητο, αναφέροντας πως, αν και υπήρχαν λαχανικά της περασμένης χρονιάς, ήταν ακαλλιέργητο, γεμάτο με άγρια βλάστηση, μέχρι και άγρια δέντρα ύψους περίπου ένα μέτρο, διάσπαρτα. Περιγράφει επίσης τα υποστατικά που βρίσκονται στο τεμάχιο, τις καλλιεργητικές εργασίες που εντόπισε πως έγινε (π.χ. το κλάδεμα των καρυδιών), τις αποστάσεις μεταξύ των δέντρων, και τις απαιτήσεις των καρυδιών. Το συμπέρασμα που διατυπώνει είναι πως δεν υπάρχει ζημιά στα δέντρα ή στον καρπό. Ζημιά μπορεί να υποστεί η παραγωγή σε περίπτωση πολυομβρίας κατά την περίοδο συγκομιδής, όπως έγινε το 2013, διατύπωση που δεν σχετίζεται με τον Ενάγοντα και τον Εναγόμενο ειδικά. Για κάθε αναφορά του, ο ΜΥ3 παραπέμπει σε συγγράμματα, οι επεξηγήσεις του είναι σαφείς, και μεταφέρουν στο Δικαστήριο την επιστημονική του γνώση χωρίς την εξωτερίκευση λογικών αντιφάσεων. Αιτιολογεί το συμπέρασμά του και στο Τ29, μεταξύ άλλων, εξηγώντας πως δεν μπορεί να υπάρξει θάνατος καρυδιών από μεγάλη ποσότητα υγρασίας.

80.  Ο ΜΥ3, κατά την κυρίως εξέτασή του, ήταν ξεκάθαρος στις τοποθετήσεις του. Επίσης, είχε αναφέρει, κατά την προφορική κυρίως εξέτασή του, πως ένα τεμάχιο που είναι πλημμυρισμένο δεν μπορεί να καλλιεργηθεί, καθότι θα πρέπει να μην έχει λάσπη. Τον χειμώνα του 2013-2014, αν υπήρχαν πλημμύρες, δεν θα υπήρχε ζωντανή φυτεία σιτηρών. Όταν ένα δέντρο που δεν έχει παραγωγή, δηλαδή εισόδημα, δεν μπορούμε να εφαρμόσουμε τον τύπο της κεφαλαιοποίησης της αναμενόμενης καθαράς προσόδου και να υπολογίσουμε την αξία του, εφόσον προϋπόθεση της εφαρμογής της είναι να υπάρχει παραγωγή και να είναι γνωστή. Όλες οι αναφορές τους σχετικά με τη μέθοδο εκτίμησης συνάδουν με τις θεωρητικές αναφορές στο σύγγραμμα Κιτσοπανίδη.

81. Κατά την αντεξέτασή του, ο ΜΥ3, από την αρχή, εκδήλωσε πως, για ορισμένα θέματα, μπορεί να μην θυμάται, λόγω της παρόδου του χρόνου, και των προβλημάτων υγείας του, που συνδέονται με το προχωρημένο της ηλικίας του, γι’ αυτό, βασίζεται περισσότερο στις εκθέσεις του και σε όσα αναγράφονται σ’ αυτές.  Τα όσα ανέφερε στις εκθέσεις του ήταν σε θέση να τα υποστηρίξει και να τα εξηγήσει γενικά. Κατά την αντεξέτασή του, όντως, σε κάποια σημεία, έδειξε προσπάθεια αποφυγής αναφορών που δεν απασχόλησαν τις εκθέσεις του και που χρειάζονταν την εμπλοκή μνήμης για αναμόχλευση άλλων δεδομένων, σε άλλα σημεία, έδειξε όμως ξεκάθαρη και λεπτομερή μνήμη και οξυδέρκεια γι’ αυτά που ανέφερε στις εκθέσεις του και που δεν ξέφευγαν από το περιεχόμενό τους.

82. Ότι δεν υπήρχε εκτενώς λασπώδες έδαφος, το ανέφερε βασιζόμενος στο γνωστό γεγονός και στη λογική που απορρέει απ’ αυτό, πως, για να καταγράψει και να σχεδιάσει το περιεχόμενο του τεμαχίου, το περπάτησε ολόκληρο, και για να το περπάτησε ολόκληρο, σημαίνει πως δεν είχε λάσπη, εφόσον, εάν υπήρχε λάσπη, λογικά, δεν θα πατούσε μέσα.

83. Του υποβλήθηκε, από τον συνήγορο του Ενάγοντος, πως δεν κατάλαβε ότι υπήρχαν και 17 δέντρα που κόπηκαν από τη ρίζα, και ότι πήγε κι εκτίμησε τα υπόλοιπα δέντρα, τα υπάρχοντα, ή και ότι υπήρχαν 17 δέντρα που δεν είδε γιατί καλύπτονταν από την άγρια βλάστηση. Παρά τον απότομο τρόπο αρκετών ερωτήσεων και την επαναλαμβανόμενη προσπάθεια να υποβληθεί στον μάρτυρα, με διαφορετικούς τρόπους, ότι υπήρχαν κι άλλα 17 δέντρα, κομμένα σύρριζα, που εκείνος δεν τα είδε, τρόπος που προκαλούσε κάπως τον μάρτυρα, ο ΜΥ3, με ευγένεια, απάντησε πως περπάτησε όλο το κτήμα και κατέγραψε ό,τι είδε, χωρίς να αποκρύπτει οτιδήποτε, η δε άγρια βλάστηση δεν ήταν αιτία να μην δει δέντρα που υπήρχαν και κόπηκαν, και ότι το μόνο που του έκανε εντύπωση, στην προκειμένη περίπτωση, ήταν τα κομμένα δέντρα που προσπαθούσαν να τα συντηρήσουν, καλύπτοντάς τα με μαστίχα εμβολιασμού. Επέμεινε με σταθερότητα και βεβαιότητα σ’ όλη τη σχετική σειρά ερωτήσεων, ότι τα 27 δέντρα δεν είναι άλλα δέντρα.

84. Εκεί που προκλήθηκε η αξιοπιστία της μαρτυρίας του ΜΥ3 ήταν στο εξής: ενώ στην κυρίως εξέτασή του, ο ΜΥ3, μέσω της γραπτής του δήλωσης, Έγγραφο Δ, δικαιολόγησε τη διαπίστωσή του για τη θέση και τη διάταξη των δέντρων και με βάση τις φωτογραφίες των Τ14 και Τ15, κατά την αντεξέτασή του, ανέφερε πως δεν μπορεί να αντιληφθεί πράγματα από τις φωτογραφίες εκείνες, γιατί ο ίδιος δεν ασχολήθηκε με αεροφωτογραφίες ή δορυφορικές φωτογραφίες. Εκεί διέψευσε τον εαυτό του, γιατί υποτίθεται πως η δήλωση του Εγγράφου Δ ήταν ή έπρεπε τουλάχιστον να ήταν η δική του δήλωση· κάτι που έδειξε πως δεν ίσχυε. Ο ΜΥ3 την υιοθέτησε, όμως, ως δική του. Πέραν αυτού, ο ΜΥ3, δεν είχε αναφέρει οτιδήποτε για αεροφωτογραφίες ή δορυφορικές φωτογραφίες στις εκθέσεις του, Τ26 και Τ29. Επίσης, αν και η διάσταση εκείνη δεν επιτρέπει στο Δικαστήριο να δεχθεί πως το σχετικό μέρος του Εγγράφου Δ συνιστά όντως δήλωση του ΜΥ3, είναι συμπερασματική η διατύπωση, παρά γεγονός, πως όσα ο ΜΥ3 σχεδίασε στο σχεδιάγραμμα που συνοδεύει την έκθεσή του Τ26 συνάδουν, αν και όχι στην απόλυτη λεπτομέρειά τους, και με τις φωτογραφίες των Τ14 και Τ15, που εκτυπώθηκαν από την ΜΥ2.

85. Επίσης, όταν ο ΜΥ3 ερωτήθηκε για την ηλικία των δέντρων, πώς ο ίδιος την υπολόγισε από την περίμετρο του κορμού, εφόσον δεν μπορούσε να μετρήσει δακτυλίους γιατί ήταν καλυμμένη η τομή με μαστίχα, από την περίμετρο του κορμού, δεν εξήγησε πώς κατέληξε στο συμπέρασμα των 70-90 χρόνων. Όταν ο συνήγορος του Ενάγοντος επέμεινε στο να δοθεί μια εξήγηση, για τον υπολογισμό της ηλικίας, ο ΜΥ3 προσπάθησε να αποφύγει να δώσει σαφή απάντηση προς υποστήριξη των λεγομένων του. Δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή η μαρτυρία του ΜΥ3 σχετικά με την ηλικία των δέντρων.

86. Ο ΜΥ3 ερωτήθηκε εάν το νερό ξεπεράσει κάποια ποσότητα, κατά πόσο μπορεί να προκληθεί ζημιά, και απάντησε πως δεν μπορεί να προκληθεί γιατί οι καρυδιές ευδοκιμούν και σε ποταμούς που τρέχουν και είναι ζωντανές, δεν παθαίνουν τίποτε σε λιμνάζοντα ύδατα. Στην προκειμένη περίπτωση, εάν η καρυδιά επηρεάζονταν, που είναι ανθεκτική, η υπόλοιπη καλλιέργεια που είχε το κτήμα θα ήταν όλα ξηρά, αλλά υπήρχαν. Έκοψε και σύκο, όπως είχε, με ευθυμία. Αν και ήταν σαφής ο ΜΥ3 στις σχετικές αναφορές του, επί αυτού του αντικειμένου, χωρίς αντιφάσεις σε οποιαδήποτε σημεία και αναδύοντας τη λογική, ο τρόπος με τον οποίον αρνήθηκε να σχολιάσει την έκθεση του ΜΕ2 δεν δημιούργησε τόσο θετική εντύπωση. Ένας εμπειρογνώμονας πρέπει να είναι σε θέση να εξηγεί τη γνώμη και τα συμπεράσματά του, σε συνάρτηση και με την υπόλοιπη μαρτυρία που παρουσιάζεται ως μαρτυρία της επιστήμης του στο Δικαστήριο, για να πείσει για τη βασιμότητα της δικής του. 

87. Όταν ερωτήθηκε για τον τρόπο διαχωρισμού των ποικιλιών, επίσης, δεν απάντησε με αναγωγή στην επιστήμη του. Υποβλήθηκε στον μάρτυρα η θέση πως μπορεί να γίνει αντιληπτή η ποικιλία από το φύλλωμα και τον καρπό, που όμως δεν υπήρχαν. Ο ΜΥ3 απάντησε ότι μπορεί να ξεχωρίσει την ποικιλία και από καρύδια που βρίσκει στο έδαφος, προσπαθώντας να εξηγήσει ότι υπάρχουν και άλλοι τρόποι, με τους οποίους ένας γεωπόνος μπορεί να διακρίνει τις ποικιλίες. Ο τρόπος που υποβάλλονταν οι ερωτήσεις, πιάνοντας τις λέξεις ή τις ενδεικτικές φράσεις, οδήγησε τον μάρτυρα, σε κάποια σημεία, να εκφραστεί με την ίδια ευθυμία, ξέροντας, ο ίδιος, ότι δεν ενδιαφέρουν τα θέματα για τα οποία ερωτάτο την επιδικία. Έτσι, όταν ερωτήθηκε, εάν εκείνος βρήκε καρύδια στο έδαφος, η απάντησή του ήταν ότι εδώ πήγε να βρει το σπίτι της γυναίκας του στη Λεμεσό και δεν τα κατάφερε, πώς είναι δυνατόν να θυμάται αν βρήκε καρύδια στο έδαφος. Δεν είναι ουσιώδης αντίφαση ότι θυμόταν πως έκοψε σύκο αλλά όχι εάν βρήκε καρύδια, δεν είναι με αυτόν τον τρόπο που κλονίζεται η αξιοπιστία, ο ΜΥ3, εκεί όπου έπρεπε να απαντήσει, απαντούσε, δείχνοντας, έτσι, και την πείρα του στην εμπειρογνωμοσύνη. Έτσι, όταν του υποβλήθηκε πως μία ποικιλία υπήρχε στο τεμάχιο του Ενάγοντος, και εκεί έγινε προσπάθεια να αμφισβητηθεί η δική του εκδοχή, η αντίδραση του ΜΥ3 ήταν φυσική και με την ίδια επεξηγηματικότητα, πως, όπως έχει ήδη αναφέρει στην έκθεσή του, δεν μπορεί να υπάρξει μόνο μία ποικιλία καρυδιάς, για λόγους που έχουν να κάνουν με τη γονιμοποίηση. Επίσης, με βάση τις διαστάσεις των καρυδιών, που είναι φυτεμένες πιο πυκνά, εξέφρασε την άποψη πως δεν είναι για καρπό που είχαν φυτευτεί στην προκειμένη περίπτωση, αλλά για ξύλο.

88. Με εξαίρεση τα προαναφερόμενα σημεία της μαρτυρίας του ΜΥ3 (π.χ. ηλικία καρυδιών, ποικιλίες, κ.λπ.), για τους λόγους που εξηγήθηκαν, η μαρτυρία του ΜΥ3 που βασίζεται στις εκθέσεις του Τ26 και Τ29, και ειδικότερα η μαρτυρία του όσον αφορά τον αριθμό και τη θέση των δέντρων, την κατάσταση του ακινήτου και των δέντρων που περιέγραψε κατά τις επισκέψεις του, και τις προϋποθέσεις εφαρμογής της μεθόδου της κεφαλαιοποίησης της αναμενόμενης καθαράς προσόδου, είναι αποδεκτή, ως αξιόπιστη. Εάν και σε τι βαθμό μπορεί να χρησιμοποιηθεί, είναι επίσης διαφορετικό θέμα.

Νομικές πτυχές και εξέταση

89. Ο Ενάγων δικογράφησε ως νομική του βάρη την παράνομη επέμβαση, παρέχοντας σχετικές λεπτομέρειες, και ο δικηγόρος του, κατά την αγόρευση, επικαλέστηκε ιδιωτική οχληρία. Η δικηγόρος του Εναγόμενου επισημαίνει αυτό, λέγοντας πως τα γεγονότα, με βάση τη δικογράφηση, μπορούν να αναχθούν σε αμέλεια και ιδιωτική οχληρία, δεχόμενη τη δυνατότητα του Δικαστηρίου να διαπιστώσει τυχόν αστικό αδίκημα, εκ των γεγονότων. Σχετικές νομικές βάσεις, στις οποίες θα μπορούσαν να αναχθούν τα γεγονότα της υπόθεσης, είναι όντως η αμέλεια και η ιδιωτική οχληρία.

90. Σύμφωνα με το άρθρο 43 του περί Αστικών Αδικημάτων Νόμου Κεφ.148, παράνομη επέμβαση σε ακίνητη ιδιοκτησία συνίσταται σε παράνομη είσοδο ή σε παράνομη πρόκληση ζημιάς ή σε παράνομη παρέμβαση στην ιδιοκτησία αυτή από οποιοδήποτε πρόσωπο. Αν η πράξη για την οποία εγείρεται η αγωγή είναι επιτρεπτή κατά τοπικό έθιμο, αυτό αφού αποδειχθεί συνιστά υπεράσπιση αλλά σε αγωγή που εγείρεται για παράνομη επέμβαση σε ακίνητη ιδιοκτησία το βάρος της απόδειξης ότι η πράξη για την οποία εγείρεται η αγωγή δεν ήταν παράνομη φέρει o εναγόμενος.

90.1. Το αδίκημα αυτό αναλύθηκε κατά καιρούς σε περαιτέρω νομολογία[6]. Στρέφεται εναντίον της κατοχής ακίνητης περιουσίας και σκοπός του είναι η προστασία τέτοιας κατοχής[7]. Η απόδειξη ιδιοκτησίας αποτελεί εκ πρώτης όψεως απόδειξη κατοχής, εκτός αν προκύπτει από μαρτυρία ότι την κατοχή την έχει άλλος[8]. Πρέπει πρώτα ο ενάγων να αποδεικνύει ότι ο εναγόμενος επέδειξε συμπεριφορά η οποία συνιστά είσοδο σε ακίνητη ιδιοκτησία ή πρόκληση ζημιάς ή επέμβαση στην ιδιοκτησία αυτή, για να λάβει πλέον το βάρος της απόδειξης ο εναγόμενος ότι η πράξη για την οποία εγείρεται η αγωγή δεν ήταν παράνομη.

90.2. Για το αστικό αδίκημα της παράνομης επέμβασης, δεν αποτελεί συστατικό στοιχείο η ύπαρξη ζημιάς. Είναι αγώγιμο per se. Είναι ωστόσο εφικτή η απόδειξη ζημιάς, προκειμένου να επιδικαστούν αποζημιώσεις.

91. Σύμφωνα με το άρθρο 46 Κεφ.148, ιδιωτική οχληρία συνίσταται στο ότι πρόσωπο επιδεικνύει συμπεριφορά ή διεξάγει τις εργασίες του ή χρησιμοποιεί ακίνητη ιδιοκτησία που ανήκει σε αυτό κατά κυριότητα ή κατέχεται από αυτό, με τρόπο ώστε, κατά συνήθεια, να παρεμβαίνει στην εύλογη χρήση και απόλαυση, αφού ληφθούν υπόψη η θέση και η φύση αυτής, της ακίνητης ιδιοκτησίας οποιουδήποτε άλλου προσώπου. Ο ενάγων δεν τυγχάνει αποζημίωσης σε σχέση με ιδιωτική οχληρία, εκτός εάν, εξαιτίας αυτής, υπέστη ζημιά.

91.1. Η επιστημονική μαρτυρία, αν και βοηθητική, δεν είναι  πάντοτε αναγκαία για τη διαπίστωση της ύπαρξης οχληρίας[9]. Το βασικό κριτήριο είναι εκείνο του «εύλογου», εκ του οποίου εξάγεται και ο τυχόν παράνομος χαρακτήρας της ενόχλησης. Το «εύλογο» δεν προσεγγίζεται όπως στην αμέλεια, με αναφορά το επίπεδο του πρότυπου λογικού ανθρώπου. Η συμπεριφορά του εναγόμενου μπορεί να είναι επιμελής και νόμιμη[10], χωρίς να αποκλείεται η ύπαρξη οχληρίας. Το «λογικό» προσδιορίζεται με αναφορά στις κανονικές συνήθειες των ανθρώπων, σε μια δεδομένη κοινωνία. Η βάση της αδικοπρακτικής ευθύνης είναι η ίδια η ενόχληση, που είτε προκύπτει από μια μακροχρόνια συνθήκη είτε απλώς από ένα μεμονωμένο γεγονός στο πλαίσιο συνήθειας. Η προσπάθεια είναι να διατηρείται το ισοζύγιο μεταξύ των συγκρινόμενων δικαιωμάτων των μερών. Οχληρία μπορεί να προκληθεί και με την πρόκληση πραγματικής ζημιάς στην περιουσία του ενάγοντος, όπως και από πλημμύρα. Μπορεί να προκληθεί είτε από αδράνεια είτε από φυσική δραστηριότητα. Η ζημία που προκαλείται δεν πρέπει να είναι ασήμαντη ή αμελητέα, αλλά δεν χρειάζεται να έχει και ως αποτέλεσμα την πραγματική μείωση της αξίας της περιουσίας του ενάγοντος.

92. Σύμφωνα με το άρθρο 51 και τα επόμενα άρθρα του Κεφ.148, που συνοψίζουν και τις σχετικές νομολογιακές αρχές, «αμέλεια» συνίσταται, μεταξύ άλλων, στην παράλειψη τέλεσης πράξης την οποία, υπό τις περιστάσεις, λογικό συνετό πρόσωπο θα τελούσε͘. Αποζημίωση μπορεί να επιδικαστεί μόνον υπέρ του προσώπου έναντι στο οποίο o υπαίτιος της αμέλειας υπείχε υποχρέωση, υπό τις περιστάσεις, να μην επιδείξει αμέλεια.

92.1. Σε αγωγή που εγείρεται σε σχέση με ζημιά, κατά την οποία αποδεικνύεται ότι η ζημιά προκλήθηκε από διαφυγή πράγματος, περιλαμβανομένης μεγάλης ποσότητας νερού, ή κατά τρόπο ώστε η διαφυγή του να ενδέχεται να προκαλέσει ζημιά, και ότι o εναγόμενος είχε την ευθύνη του πράγματος, περιλαμβανομένης της μεταγωγής του νερού δια των οχετών του συστήματος αποχέτευσης όμβριων υδάτων, ή ήταν o ιδιοκτήτης ή κάτοχος του συστήματος αποχέτευσης όμβριων υδάτων από όπου έγινε η διαφυγή, o εναγόμενος φέρει το βάρος της απόδειξης ότι δεν υφίσταται αμέλεια για την οποία αυτός ευθύνεται σε σχέση με τη διαφυγή^[11].

92.2. Σε αγωγή που εγείρεται σε σχέση με ζημιά, κατά την οποία αποδεικνύεται ότι o ενάγων στερείται γνώσης ή μέσων γνώσης των πραγματικών περιστατικών, τα οποία προκάλεσαν το συμβάν το οποίο οδήγησε στη ζημιά, και ότι η ζημιά προκλήθηκε από ιδιοκτησία, επί της οποίας o εναγόμενος είχε πλήρη έλεγχο, και κρίνεται από το Δικαστήριο ότι η επέλευση του συμβάντος που προκάλεσε τη ζημιά συνδέεται περισσότερο με το γεγονός ότι o εναγόμενος παρέλειψε να καταβάλει εύλογη επιμέλεια παρά προς την καταβολή επιμέλειας, ο εναγόμενος φέρει το βάρος της απόδειξης του ότι δεν υφίστατο αμέλεια για την οποία αυτός ευθύνεται σε σχέση με τo συμβάν το οποίο οδήγησε στη ζημιά^[12]. Υπό το δόγμα αυτό, res ipsa loquitur^[13], ο ενάγων μπορεί να στοιχειοθετήσει εκ πρώτης όψεως υπόθεση αμέλειας, όταν δεν είναι εφικτό γι’ αυτόν να αποδείξει ακριβώς τη σχετική πράξη ή παράλειψη στη ροή των γεγονότων, που οδήγησε στο συμβάν, και με βάση τη μαρτυρία ως έχει τη δεδομένη στιγμή, είναι πιθανότερο η πραγματική αιτία του ατυχήματος να ήταν κάποια πράξη ή παράλειψη του εναγόμενου ή του προσώπου για το οποίο ευθύνεται ο εναγόμενος, η οποία πράξη ή παράλειψη συνιστά παράλειψη άσκησης εύλογης επιμέλειας για την ασφάλεια του ενάγοντος. Ειδικότερα, θα πρέπει να υφίσταται καταρχήν εύλογη απόδειξη αμέλειας, και το βάρος βρίσκεται στους ώμους του ενάγοντος. Συναφώς, αυτή που πρέπει να δικογραφείται και να εξηγείται επαρκώς στο δικόγραφο του ενάγοντος είναι η αμέλεια, που δίδει και τη σχετική βάση αγωγής^[14]. Όταν τα γεγονότα που προκάλεσαν το συμβάν τελούν υπό τον αποκλειστικό έλεγχο του εναγόμενου, και το συμβάν δεν προκύπτει στη συνήθη πορεία των πραγμάτων όταν ασκείται η δέουσα επιμέλεια, συνιστά εύλογη απόδειξη πως, στην απουσία οποιασδήποτε εξήγησης από τον εναγόμενο περί του αντιθέτου, το συμβάν έλαβε χώρα λόγω μη άσκησης δέουσας επιμέλειας από μέρους του εναγόμενου^[15]. Όπως υποδείχθηκε και στην Bennett v. Chemical Construction (GB) Ltd [1971] 3 All ER 822, δεν είναι αναγκαίο να δικογραφείται το δόγμα res ipsa loquitur, που εκφράζει απλώς κανόνα απόδειξης βασισμένο στο δίκαιο και την κοινή λογική^[16]· αρκεί να αποδεικνύονται τα γεγονότα που καθιστούν το δόγμα αυτό εφαρμόσιμο. Η ίδια προσέγγιση υφίσταται και στην εγχώρια νομολογία, όπου βρίσκουμε και κάποια κωδικοποίηση στο άρθρο 55 Κεφ.148· προϋπόθεση για την εφαρμογή του δόγματος αυτού αποτελεί η ουσιώδης σχέση μεταξύ του συμβάντος και της ζημίας η οποία προκαλείται, και δεν τυγχάνει εφαρμογής όπου ο ενάγων επιχειρεί με την προσαγωγή μαρτυρίας πραγματογνωμόνων να αποδείξει την αμέλεια^[17].

93. Παρόμοια γεγονότα με αυτά της παρούσας υπόθεσης, σε συνάρτηση με το άρθρο 52 Κεφ.148 και την αρχή της Rylands v. Fletcher (1868) LR 3 HL 330 απασχόλησαν την Περσιάνη ν. Γενικού Εισαγγελέα, Πολιτική Έφεση 194/2012, ημερομηνίας 20.03.2018, ECLI:CY:AD:2018:A123, στην οποία παραπέμπει και η πλευρά του Εναγόμενου. Η ενάγουσα ήταν ιδιοκτήτρια ακινήτων στην Ορόκλινη, επί των οποίων διατηρούσε ξενοδοχειακά διαμερίσματα. Ενήγαγε την Κυπριακή Δημοκρατία, δια του Γενικού Εισαγγελέα, με τον ισχυρισμό πως είναι υπεύθυνη για τα έργα δημόσιας ωφέλειας σε ολόκληρη την Κύπρο και ότι η ζημιά της ήταν από την απορροή όμβριων υδάτων του δημόσιου οδικού δικτύου σε γειτονικό ακίνητο, εφαπτόμενο με το δικό της, στο οποίο συσσωρεύονταν μεγάλος όγκος νερού, πλημμύριζε, και το νερό εισέρχονταν στο δικό της τεμάχιο, προκαλώντας ζημιά. Το γειτονικό ακίνητο ανήκε στον αδελφό της, που έλειπε στο εξωτερικό, και δεν ενδιαφέρονταν να λάβει μέτρα. Ο εναγόμενος είχε θέσει, στην υπεράσπισή του, πως ο αγωγός περισυλλογής όμβριων υδάτων του δημοσίου οδικού δικτύου, ο οποίος αναφέρονταν στην έκθεση απαίτησης, έχει καταργηθεί, καθώς επίσης και ότι, προς περιορισμό του προβλήματος, είχε κατασκευάσει οχετό όμβριων υδάτων μήκους 240 μέτρων, κατά μήκος του παραλιακού δρόμου, μπροστά από τα κτήματα της ενάγουσας, από το 2009. Είχε παρουσιαστεί από την ενάγουσα, μεταξύ άλλων, μαρτυρία πολιτικού μηχανικού, ο οποίος είχε εκφράσει την άποψη πως το μεγαλύτερο πρόβλημα ήταν ο οχετός, αν και δεν γνώριζε για το γεγονός της σφράγισης του οχετού. Το Δικαστήριο δεν έκανε αποδεκτή τη μαρτυρία του, με αποτέλεσμα να μην έχει υπάρχει μαρτυρία για το πώς κατέληγαν τα λιμνάζοντα νερά στο γειτνιάζον ακίνητο. Δεν μπορούσε να δοθεί βαρύτητα στη γνώμη της ενάγουσας, ως μη ειδική, για το ότι το τα λιμνάζοντα νερά στο γειτονικό ακίνητο ήταν από την εκροή νερών από τον αρχικό αγωγό, και δεν υπήρχε άλλη μαρτυρία σχετική με το θέμα αυτό. Το Πρωτόδικο Δικαστήριο είχε εξετάσει την υπόθεση στη βάση των αστικών αδικημάτων της αμέλειας, της ιδιωτικής οχληρίας, του άρθρου 52 Κεφ. 148, και των αρχών που διατυπώθηκαν στη Rylands v. Fletcher (ανωτέρω), και την απέρριψε. Κατ’ έφεση, αποφασίστηκε πως ήταν ορθή η απόφαση του Πρωτόδικου Δικαστηρίου ότι δεν τυγχάνει εφαρμογής το άρθρο 52 Κεφ.148, γιατί δεν αποδείχθηκε η αιτία των ζημιών που ισχυρίζονταν η ενάγουσα, ούτε ότι ο εναγόμενος ήταν ο ιδιοκτήτης ή είχε την ευθύνη πράματος ή ήταν κάτοχος της ιδιοκτησίας από την οποία έγινε η διαφυγή. Ο κανόνας της Rylands v. Fletcher (ανωτέρω) είναι, βασικά, ότι πρόσωπο το οποίο, για δικούς του σκοπούς, φέρνει στη γη του και διατηρεί εκεί οτιδήποτε ενδέχεται να προκαλέσει ζημιά αν διαφύγει, είναι, εκ πρώτης όψεως, υπεύθυνο για οποιαδήποτε ζημιά θα προκληθεί από τη διαφυγή του, η οποία είναι η φυσική συνέπεια της διαφυγής.  Η ευθύνη, δυνάμει της προαναφερόμενης αρχής, είναι αστική ευθύνη για ιδιωτική οχληρία και έχει εφαρμογή αναφορικά με ζημιά σε ακίνητη ιδιοκτησία. Κρίθηκε πως ήταν ορθή η προσέγγιση πως δεν συνέτρεχαν ούτε οι προϋποθέσεις της αρχής αυτής. 

94. Τα αποχετευτικά συστήματα διέπει ο περί Αποχετευτικών Συστημάτων Νόμος 1/1971. Το σύστημα αποχέτευσης όμβριων υδάτων σημαίνει κάθε εγκατάσταση και διευθέτηση που γίνεται για τη συλλογή, μεταγωγή, διοχέτευση όμβριων υδάτων, αλλά όχι λυμάτων. Τα λύματα είναι τα απορριμματικά υγρά που περιέχουν ζωικές, φυσικές ή ορυκτές ουσίες, και για τα οποία υπάρχει το σύστημα αποχέτευσης λυμάτων. Ο Ενάγων, παρόλο που αναφέρθηκε στην αγωγή του και σε λύματα, με βάση την αποδεκτή μαρτυρία της ΜΥ2 το τεμάχιο του Ενάγοντος δεν επηρεάζεται από οποιονδήποτε αγωγό λυμάτων.

95. Με τη σύσταση του Εναγόμενου, κάθε κινητή και ακίνητη ιδιοκτησία, περιλαμβανομένων και όλων των έργων και στοιχείων ενεργητικού που έχει σχέση με τα συστήματα όμβριων υδάτων στην περιοχή της Πάφου, περιλαμβανομένης της Γεροσκήπου, περιήλθε στον Εναγόμενο. Ο Εναγόμενος, με βάση τον νόμο, κατά τον ουσιώδη χρόνο, ήταν ο ιδιοκτήτης και κάτοχος των συστημάτων όμβριων υδάτων στην περιοχή της Πάφου, περιλαμβανομένης της Γεροσκήπου. Ο Εναγόμενος, με βάση τον νόμο, μεταξύ άλλων, μεριμνά για την κατασκευή, συντήρηση, βελτίωση, τροποποίηση και λειτουργία κατάλληλων συστημάτων όμβριων υδάτων και τη συλλογή και μεταγωγή όμβριων υδάτων, σκοπός για τον οποίον αναλαμβάνει έργα, εξασφαλίζει πως υπάρχουν τα διαθέσιμα μέσα και εγκαταστάσεις για να γίνεται η μεταγωγή και διοχέτευση των όμβριων υδάτων στο σύστημα αποχέτευσης όμβριων υδάτων, τοποθετεί, κατασκευάζει, επισκευάζει και βελτιώνει δημόσιους υπόνομους, οχετούς όμβριων υδάτων και οποιαδήποτε άλλα συστήματα για τον σκοπό αυτό. Για σκοπούς άσκησης των εξουσιών και καθηκόντων του, ο Εναγόμενος μπορεί, δια υπαλλήλων του, υπό τις προϋποθέσεις του νόμου, να εισέρχεται σε ιδιωτική περιουσία και να προβαίνει σε τυχόν αναγκαίες εργασίες και να προβαίνει σε εκσκαφές σε οδούς και πεζοδρόμια. Δεν απαιτείται κατ’ ανάγκη να αποκτά κατ’ ιδιοκτησία την ακίνητη περιουσία, για να τοποθετήσει σωληνώσεις πάνω ή κάτω από τη γη ή για να κατασκευάσει υπόγεια αυλάκια, απλώς, εάν επηρεάζεται ιδιωτική  περιουσία, ειδοποιεί τον ιδιοκτήτη, σύμφωνα με τη διαδικασία που προβλέπει ο νόμος.

96. Ο Εναγόμενος, πέρα από τα καθήκοντά του, με βάση τον νόμο, δεν έχει καθήκον επιμέλειας έναντι σε κάθε έναν πολίτη ξεχωριστά, περιλαμβανομένου του Ενάγοντος, που διαμορφώνεται και διευρύνεται εκ των γενικότερων δημόσιων καθηκόντων του, να κατασκευάσει ή να βελτιώσει υφιστάμενο σύστημα αποχέτευσης όμβριων υδάτων, με συγκεκριμένο τρόπο, ώστε, εάν δεν το πράξει, με συγκεκριμένο τρόπο, να δημιουργείται αστική ευθύνη. Στο πλαίσιο του δικαίου της αμέλειας, έχει καθήκον, κατά την εκτέλεση οποιωνδήποτε εργασιών που σχετίζονται με το σύστημα αποχέτευσης όμβριων υδάτων, να λαμβάνει όλα τα εύλογα μέτρα, ώστε να αποφεύγεται η πρόκληση ζημιάς σε ιδιωτική περιουσία ή σωματικής βλάβης.

97. Από το 2010, τα νερά της βροχής της βόρειας περιοχής της Γεροσκήπου, μέχρι και τη λεωφόρο Αρχ. Μακαρίου, κατέληγαν και καταλήγουν, μέσω κλειστού αγωγού, στον ποταμό της Αχέλειας. Ο «τυφλός» αγωγός που τερματίζει στο βορειοανατολικό σύνορο του τεμαχίου του Ενάγοντος, με στόμιο που βλέπει προς την οδό Ιεροκηπείων, σύμφωνα με την αποδεκτή μαρτυρία της ΜΥ2 και το Τ24 που έχει ενώπιον του το Δικαστήριο, είναι ο μόνος δημόσιος αγωγός πλησίον του ακινήτου του Ενάγοντος. Είναι «τυφλός», δηλαδή χωρίς οπή, μη συνδεδεμένος με οποιονδήποτε άλλον αγωγό. Δεν υπάρχει μαρτυρία ενώπιον του Δικαστηρίου, τεχνική, πως σχεδιάστηκε ή εκτελέστηκε λανθασμένα ή ατελώς το αποχετευτικό σύστημα, με την ύπαρξη του συγκεκριμένου «τυφλού» αγωγού, για να μπορεί το Δικαστήριο να διατυπώσει σχετικό εύρημα.

98. Εισέρχονταν νερό στο ακίνητο που Ενάγοντος, κατά τη διοχέτευση των όμβριων υδάτων, από τον δρόμο, μέσω της οδού Ιεροκηπείων, κατηφορικά, στη θάλασσα, λόγω της θέσης του ακινήτου του Ενάγοντος. Το νερό που εισέρχονταν στο ακίνητο του Ενάγοντος δεν διαφεύγει από τον δημόσιο αγωγό κατά τη διοχέτευση μέσω εκείνου, ούτε μπορεί να θεωρηθεί πως διαφεύγει, εκ του γεγονότος, που μαρτυρήθηκε από την ΜΥ2 και δεν αμφισβητήθηκε, ότι είναι «τυφλό» το σύστημα σε εκείνο το σημείο. Δεν υπάρχει τεχνική ή έστω μη ειδική μα συγκεκριμένη μαρτυρία ότι αγωγός του Εναγόμενου, με ανοικτό στόμιο, εκβάλλει νερά που συλλέγει από την περιοχή πλησίον του ακινήτου του Ενάγοντος. Λόγω της κλίσης του ακινήτου, το νερό συσσωρεύονταν στο νότιο άκρο του. Η είσοδος ποσότητας νερού στο τεμάχιο του Ενάγοντος δεν σχετίστηκε άμεσα με συγκεκριμένες πράξεις ή παραλείψεις του Εναγόμενου, όσον αφορά την κατασκευή του συστήματος αποχέτευσης, το 2009, οι οποίες να διαφοροποίησαν μια μέχρι τότε υφιστάμενη κατάσταση διοχέτευσης των όμβριων υδάτων.

99. Επίσης, δεν υπάρχει αποδεκτή μαρτυρία πως η είσοδος νερού στο τεμάχιο του Ενάγοντος ήταν σε τέτοια ποσότητα ή διοχετεύονταν με τέτοιον τρόπο ώστε να ενδέχετο να προκαλέσει ζημιά στο τεμάχιο του Ενάγοντος, και ως εκ της επικινδυνότητας του, να επιβάλλει στον Εναγόμενο να λάβει θετικά πλέον συγκεκριμένα ειδικά μέτρα, για την προστασία του τεμαχίου του Ενάγοντος.

100. Ο Ενάγων, ο οποίος διατήρησε το βάρος απόδειξης, υπό τις περιστάσεις της υπόθεσης, δεν απέδειξε πως ο Εναγόμενος έχει παραβεί κάποιο καθήκον επιμέλειάς του ή ότι έχει διαπράξει παράνομη επέμβαση ή ιδιωτική οχληρία. Υπενθυμίζεται πως ο Ενάγων δεν είχε επίσης δικογραφήσει σχετική βάση αγωγής και λεπτομέρειες αμέλειας, όπως ούτε ιδιωτικής οχληρίας.

101. Επιπλέον, στο νότιο άκρο του ακινήτου του Ενάγοντος, όπου συσσωρεύονται νερά, λόγω της κλίσης του ακινήτου, περιλαμβανομένου νερού από βροχόπτωση, σύμφωνα με την ενώπιον του Δικαστηρίου μαρτυρία, δεν υπήρχαν δέντρα καρυδιάς, σε οποιαδήποτε χρονική περίοδο σχετίζεται με την αγωγή του Ενάγοντος. Δεν έχει αποδειχθεί οποιαδήποτε ζημιά στο ακίνητο ή στη φυτεία των καρυδιών του Ενάγοντος, απώλεια εσόδων, ή επηρεασμός της χρήσης και της απόλαυσης του ακινήτου ή κάποιας φυτείας από τον Ενάγοντα, αιτιωδώς συνδεδεμένη με συγκεκριμένη ενέργεια του Εναγόμενου.  Δεν έχει αποδειχθεί ούτε η ύπαρξη σχετικής ζημιάς.

102. Ακόμα κι αν θεωρούνταν, με κάποια διαφορετική θεώρηση, πως αποδείχθηκε η ύπαρξη ζημιάς, δεν αποδείχθηκε η έκτασή της, λόγω της μη αποδοχής της μαρτυρίας των ΜΕ1 και ΜΕ2 σχετικά με το θέμα αυτό, κατά τρόπο που θα οδηγούσε το Δικαστήριο στην επιδίκαση μόνον ονομαστικών αποζημιώσεων, πλέον τα εκτιμητικά έξοδα.

103. Σε κάθε περίπτωση, για τους λόγους που εξηγήθηκαν, η αγωγή του Ενάγοντος δεν μπορεί να επιτύχει, σε οποιαδήποτε από τις νομικές βάσεις μπορούν να εξαχθούν, εκ των γεγονότων.

Κατάληξη

104. Για τους λόγους που εξηγήθηκαν, επειδή, με τη μαρτυρία που προσκομίστηκε από την πλευρά του Ενάγοντος, που, μεταξύ άλλων, δεν περιλαμβάνει ειδική ή συγκεκριμένη αποδεκτή μαρτυρία για τον τρόπο που διοχετεύονται νερά στο ακίνητο του Ενάγοντος, συνδέοντας την είσοδό τους με τον τρόπο λειτουργίας δημόσιου αγωγού που εκβάλλει πλησίον του ακινήτου του, δεν θα μπορούσε να αποδειχθεί και δεν αποδείχθηκε η υπόθεσή του εναντίον του Εναγόμενου, η αγωγή δεν μπορεί να επιτύχει και γι’ αυτό απορρίπτεται.

105. Τα έξοδα, ακολουθώντας τον κανόνα ότι τα έξοδα ακολουθούν το αποτέλεσμα της διαδικασίας στην οποία έχουν προκύπτει, εφόσον δεν φαίνεται να υφίσταται λόγος που να δικαιολογεί την απόκλιση από τον κανόνα αυτό, επιδικάζονται υπέρ του Εναγόμενου και εναντίον του Ενάγοντος· να υπολογιστούν από τον Πρωτοκολλητή και να εγκριθούν από το Δικαστήριο.

(Υπ.) ……………………….

Χρ. Μίτλεττον, Ε.Δ.

Πιστό Αντίγραφο

ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΗΤΗΣ

---

[1] Άρθρο 25 περί Αποδείξεως Νόμου Κεφ.9.

[2]. Χριστοδούλου ν. Αριστοδήμου (1996) 1 ΑΑΔ 552, Ζερβού ν. Χαραλάμπους (1996) 1 ΑΑΔ 447, Καρεκλά ν. Κλεάνθους (1997) 1 ΑΑΔ 1119, Αθανασίου ν. Κουνούνη (1997) 1 ΑΑΔ 614, Παπακοκκίνου ν. Σμυρλή (2001) 1 ΑΑΔ 1653, Χριστοφή ν. Ζαχαριάδη (2002) 1 ΑΑΔ 401, Χρίστου ν. Khoreva (2002) 1 ΑΑΔ 207, Ιωάννου ν. Παλάζη (2004) 1 ΑΑΔ 576, Γενικός Εισαγγελέας της Δημοκρατίας ν. Vlatislaw (2011) 1 ΑΑΔ 55, Τσιντίδης ν. Χαριδήμου (2012) 1 ΑΑΔ 2290.

[3]. Μακρίδης ν. Dharaghji (1990) 1 ΑΑΔ 1013, Πιττάλης ν. Ianira Entr. Ltd (1997) 1 ΑΑΔ 184, Κοινοτικό Συμβούλιο Ομόδους ν. Κονναρή (2011) 1 ΑΑΔ 2298, Μελικίδης ν. Παπαγεωργίου (2013) 1 ΑΑΔ 832, Α.Α.Ι ν. Χρυσοστόμου, Πολιτική Έφεση 298/2014, ημερομηνίας 14.12.2023.

[4]. Philippou v. Odysseos (1989) 1 CLR 1, Καούρης v. Δημητρίου (2008) 1 ΑΑΔ 967, Κοινοτικό Συμβούλιο Ομόδους ν. Κονναρή (2011) 1 ΑΑΔ 2298, Μελικίδης ν. Παπαγεωργίου (2013) 1 ΑΑΔ 832.

[5] Βλ. Κιτσοπανίδης, Γ.Ι. (2007). Γεωργική Λογιστική & Εκτιμητική (σελ. 70-71). Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Ζήτη.

[6]. Αγγελίδης & Φιλίππου ν. Κολοκασίδης Εστέιτς Λτδ (1991) 1 ΑΑΔ 327, Γενικός Εισαγγελέας ν. Bahchecioglou (1998) 1 ΑΑΔ 426, Παπακοκκίνου ν. Δήμου Πάφου (αρ. 1) (1998) 1 ΑΑΔ 634, Adrian Holdings Ltd v. Δημοκρατίας (1998) 1 ΑΑΔ 1836, Γλυκής ν. Ιεράς Μονής Μαχαιρά (1999) 1 ΑΑΔ 654, Παπακοκκίνου ν. Σμυρλή (2001) 1 ΑΑΔ 1653.

[7]. Αρχιμανδρίτης Σεβαστιανός Σταύρου (κατά κόσμο Μιχαλάκης Σταυρού) και Άλλοι ν. Ιεράς Μονής Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Αβδελλερού Λάρνακος διά της Ηγουμένης Αυτής Μαρκέλλας Μοναχής (2014) 1 ΑΑΔ 319.

[8]. Γλυκύς Kώστας ν. Iεράς Mονής Mαχαιρά (1999) 1 ΑΑΔ 654.

[9] Παπά ν. Οικονομίδου (2012) 1 ΑΑΔ 928.

[10] Γενικός Εισαγγελέας της Δημοκρατίας (δια Τμήματος Επιθεώρησης Εργασίας και Υπουργείου Εργασίας και Τμήμα Πολεοδομίας) v. Λ.Ι.Κ., Πολιτική Έφεση 142/2019, 21.09.2022, ECLI:CY:AD:2022:A353.

[11] Άρθρο 52 Κεφ. 148.

[12] Άρθρο 55 Κεφ. 148.

[13] Scott v. London and St Katherine Docks Co (1865) 3 H & C 596, Ex Ch.

[14] Esso Petroleum Co Ltd v. Southport Corpn [1956] AC 218.

[15] Scott v. London and St Katherine Docks Co (1865) 3 H & C 596, Ex Ch.

[16] Smith v. Fordyce [2013] EWCA Civ 320.

[17] Savvides v. Mesaritis (1985) 1 CLR 261, Αθανασίου ν. Κουνούνη (1997) 1 ΑΑΔ 614 και αρκετές άλλες, έως και τις πιο πρόσφατες Επίσημος Παραλήπτης v. Αντωνίου, Πολιτικές Εφέσεις 377/2012 και 383/2012, ημερομηνίας 20.9.2019, D. Skaros Enterprises Ltd v. Αρχή Ηλεκτρισμού Κύπρου, Πολιτική Έφεση 496/2012, ημερομηνίας 26.09.2019, ECLI:CY:AD:2019:A394, Αριστοδήμου ν. Κοινοτικού Συμβουλίου Παλιομετόχου, Πολιτική Έφεση 46/2013, ημερομηνίας 24.10.2019, ECLI:CY:AD:2019:A441.

---

cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο