ΕΠΑΡΧΙΑΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ

ΕΝΩΠΙΟΝ: Χ. ΣΑΤΣΙΑ ΠΡΟΣ. Ε.Δ.

 

Αρ Υπόθεσης: 4397 / 2020

 

ΓΕΝΙΚΟΣ ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

Κατηγορούσα Αρχή

και

 

1.  Α/ΦΟΙ Α & Κ ΚΑΤΗΡΗ (ΓΕΩΡΓΙΚΕΣ, ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ) ΛΙΜΙΤΕΔ

2.  ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΚΥΡΙΑΚΟΥ

3.  ΣΑΒΒΑΣ ΚΑΤΗΡΗΣ

Κατηγορούμενοι

 

Ημερομηνία: 22 Δεκεμβρίου 2023

 

Εμφανίσεις:

 

Για την Κατηγορούσα Αρχή: κος Σ. Ασπρόφτας

Για τους Κατηγορούμενους 1 - 3: κος Π. Πιερίδης και κα Ε. Βλάχου

 

Κατηγορούμενοι παρόντες

 

 

Α Π Ο Φ Α Σ Η

Α. Εισαγωγή

 

1.     Οι Κατηγορούμενοι αρχικά αντιμετώπιζαν από τέσσερεις κατηγορίες έκαστος  οι οποίες αφορούν την παραβίαση του περί Ελέγχου της Ρύπανσης των Νερών Νόμου του 2002, ως έχει τροποποιηθεί Ν.106(Ι)/2002, (εν τοις εφεξής «Νόμος») και ειδικότερα των άρθρων 6(1)(β), 6(1)(γ), 8, 9, 29 και 29Α1 αυτού.

 

2.     Μετά από την ενδιάμεση απόφαση του Δικαστηρίου ημερ. 16.10.2023 στο στάδιο του εκ πρώτης όψεως οι Κατηγορούμενοι 1 και 2 απαλλάχθηκαν από τις κατηγορίες 4 και 8 και επομένως η υπόθεση την οποία αντιμετωπίζουν οι Κατηγορούμενοι έχει διαμορφωθεί ως ακολούθως:

 

2.1      Η Κατηγορούμενη 1 αντιμετωπίζει τις κατηγορίες 1 και 5.

2.2      Ο Κατηγορούμενος 2 υπό την ιδιότητα του ως διευθυντής της Κατηγορούμενης 1 αντιμετωπίζει τις κατηγορίες 2 και 6.

2.3      Ο Κατηγορούμενος 3, υπό την ιδιότητα του ως φορέας εκμετάλλευσης και διευθύνων σύμβουλος της Κατηγορούμενης 1, αντιμετωπίζει τις κατηγορίες 3,4,7 και 8.

 

3.     Οι πρώτες τρεις κατηγορίες στρέφονται εναντίον των Κατηγορούμενων 1, 2 και 3 αντίστοιχα, και σύμφωνα με τις λεπτομέρειες αυτών, κατά ή περί την 11.09.2018 η Κατηγορούμενη 1 απέρριψε, ενώ οι  Κατηγορούμενοι 2 και 3, συναίνεσαν, ή εν πάση περιπτώσει, δεν έλαβαν κανένα μέτρο εποπτείας ή ελέγχου, ώστε να αποτραπεί η απόρριψη κτηνοτροφικών αποβλήτων, δηλαδή κοπριάς, από τα υποστατικά της Κατηγορούμενης 1 σε παρακείμενο ρυάκι σε τεμάχια πίσω από τα υποστατικά της Κατηγορούμενης 1 και στον ποταμό «Κούμουρο» κατά τρόπο με τον οποίο τέθηκε σε κίνδυνο το περιβάλλον και η δημόσια υγεία.

 

4.     Η τέταρτη κατηγορία στρέφεται εναντίον των τριών κατηγορούμενων (οι Κατηγορούμενοι 1 και 2 απαλλάχθηκαν σε σχέση με αυτήν και παραμένει σε σχέση με τον Κατηγορούμενο 3) και αφορά τη λειτουργία κτηνοτροφικής (αγελαδοτροφικής) μονάδας χωρίς την εκ των προτέρων εξασφάλιση άδειας απόρριψης αποβλήτων κατά ή περί την 11.09.2018. Σύμφωνα με τις λεπτομέρειες της τέταρτης κατηγορίας, οι κατηγορούμενοι δεν εξασφάλισαν άδεια απόρριψης αποβλήτων αλλά ούτε και είχαν την απαραίτητη υποδομή για την προσωρινή αποθήκευση κοπριάς. Κατά συνέπεια, τα απόβλητα της μονάδας διοχετεύονταν σε παρακείμενο αργάκι  και στον ποταμό Κούμουρο κατά τρόπο που να τίθεται σε κίνδυνο η δημόσια υγεία και το περιβάλλον.

 

5.     Η κατηγορίες 5,6 και 7 αφορούν τον κάθε ένα από τους Κατηγορούμενους 1, 2 και 3, αντίστοιχα. Σύμφωνα με τις λεπτομέρειες αυτών κατά η περί την 18.01.2019 αυτή τη φορά, μετά από σχετική επιθεώρηση στα υποστατικά διαπιστώθηκε ότι απορρίφθηκε κοπριά εκτός των ορίων της εγκατάστασης σε παρακείμενο αργάκι (ρυάκι) ώστε να καταλήξει στον ποταμό Κούμουρο. Οι Κατηγορούμενοι 2 και 3 συγκεκριμένα κατηγορούνται ότι «συναίνεσαν και δεν έλαβαν κανένα μέτρο εποπτείας και ελέγχου, ούτως ώστε να αποτραπεί η διαρροή των κτηνοτροφικών αποβλήτων».

 

 

6.     Η όγδοη κατηγορία αρχικά απευθυνόταν και στους τρεις κατηγορούμενους και μετά από την ενδιάμεση απόφαση του Δικαστηρίου στο στάδιο του εκ πρώτης όψεως παρέμεινε σε σχέση με τον Κατηγορούμενο 3. Αφορά τη λειτουργία κτηνοτροφικής (αγελαδοτροφικής) μονάδας χωρίς την εκ των προτέρων εξασφάλιση άδειας απόρριψης αποβλήτων κατά ή περί την 18.01.2019. Σύμφωνα με τις λεπτομέρειες της όγδοης κατηγορίας οι κατηγορούμενοι δεν εξασφάλισαν άδεια απόρριψης αποβλήτων αλλά ούτε και είχαν την απαραίτητη υποδομή για την προσωρινή αποθήκευση κοπριάς. Κατά συνέπεια, τα απόβλητα της μονάδος διοχετεύονταν σε παρακείμενο αργάκι (ρυάκι) και στον ποταμό Κούμουρο κατά τρόπο που να τίθεται σε κίνδυνο η δημόσια υγεία και το περιβάλλον.

 

7.     Μετά την ενδιάμεση απόφαση του Δικαστηρίου σε σχέση με την στοιχειοθέτηση εκ πρώτης όψεως υπόθεσης εναντίον των Κατηγορούμενων και αφού επεξηγήθηκαν στους Κατηγορούμενους τα δικαιώματα τους σύμφωνα με το άρθρο 74(1)(γ) του περί Ποινικής Δικονομίας Νόμου, Κεφ. 155, οι Κατηγορούμενοι επέλεξαν να τηρήσουν το δικαίωμα τους στη σιωπή και να μην παρουσιάσουν μαρτυρία για σκοπούς της υπεράσπισης τους.

 

B. Επί της θέσης της υπεράσπισης ότι δεν υπάρχει έγκριση από το Γενικό Εισαγγελέα για άσκηση ποινικής δίωξης εναντίον των Κατηγορούμενων

 

8.     Πριν να προχωρήσω με την παράθεση της μαρτυρίας η οποία προσκομίστηκε από την Κατηγορούσα Αρχή κρίνεται σκόπιμο να ασχοληθώ πρώτα με τα δύο ζητήματα τα οποία εγείρονται από τον ευπαίδευτο συνήγορο των Κατηγορούμενων στη γραπτή του αγόρευση.

 

9.     Το πρώτο ζήτημα αφορά την εξουσιοδότηση (ή την έλλειψη αυτής με βάση τον ισχυρισμό των Κατηγορούμενων) από τον Γενικό Εισαγγελέα για την άσκηση της δίωξης εναντίον των Κατηγορούμενων. Εισηγείται ο συνήγορος των Κατηγορούμενων πως πρόκειται για ένα ζήτημα το οποίο αφορά την αρμοδιότητα του Δικαστηρίου να επιληφθεί της υπόθεσης και το οποίο είναι μη θεραπεύσιμο. Συνεπώς, οφείλω να δώσω προτεραιότητα στην εξέταση αυτού του ζητήματος καθότι αν ευσταθεί η θέση των Κατηγορούμενων θα σφραγίσει την τύχη της υπόθεσης.

 

10.  Ο συνήγορος των Κατηγορούμενων εισηγείται ότι το κατηγορητήριο καταχωρίστηκε χωρίς να υπάρχουν τέτοιες οδηγίες από το Γενικό Εισαγγελέα. Στο φάκελο της διαδικασίας υπάρχει μεν η σχετική έγκριση του Γενικού Εισαγγελέα προς τον κ. Ασπρόφτα να καταχωρίσει ποινική υπόθεση αλλά δεν αναφέρονται τα ονόματα των Κατηγορούμενων. Αναφέρεται μόνον το όνομα «Α/φοι Α&Κ Κατήρη» χωρίς να αναφέρεται αριθμός εγγραφής εταιρείας αλλά ούτε και τα ονόματα των διευθυντών της Κατηγορούμενης 1.

 

11.  Αυτό, κατά τον συνήγορο των Κατηγορούμενων, σημαίνει ότι η υπόθεση καταχωρίστηκε χωρίς την απαιτούμενη έγκριση του Γενικού Εισαγγελέα και συνεπώς το Δικαστήριο, κατά τη θέση του, δεν μπορεί να επιληφθεί της υπόθεσης καθότι πλήττεται η αρμοδιότητα του Δικαστηρίου. Παραπέμπει στην πρωτόδικη απόφαση στην υπόθεση αρ. 13953/2012 του Ε.Δ. Λάρνακας, Γενικός Εισαγγελέας της Δημοκρατίας ν.  AGS Agrotrading Ltd κ.α..

 

12.  Εν πρώτοις, πρέπει να αναφερθεί ότι η θέση πως το Δικαστήριο δεν έχει αρμοδιότητα να εκδικάσει την υπόθεση λόγω του ότι η έγκριση πάσχει, δεν ευσταθεί και απορρίπτεται ως αβάσιμη και αλυσιτελής. Η εγκυρότητα της έγκρισης ή εξουσιοδότησης του κατήγορου από το Γενικό Εισαγγελέα να ασκήσει τη δίωξη, θεωρώ ότι δεν έχει οποιαδήποτε σχέση ούτε και δύναται να επηρεάσει την αρμοδιότητα ή την δικαιοδοσία του Δικαστηρίου.

 

13.  Η ποινική δικαιοδοσία του Επαρχιακού Δικαστηρίου καθορίζεται στο άρθρο 24 του περί Δικαστηρίων Νόμου, Ν. 14/60, ως έχει τροποποιηθεί. Δεν υπήρξε εισήγηση ότι το παρών Δικαστήριο δεν έχει καθ’ ύλην ή κατά τόπον αρμοδιότητα να επιληφθεί της παρούσης υπόθεσης και ως προανέφερα, το κατά πόσον ο συνήγορος της Κατηγορούσας Αρχής είναι εξουσιοδοτημένος ή όχι δεν μπορεί καθ’ οιονδήποτε τρόπο να περιορίσει την αρμοδιότητα ή τη δικαιοδοσία του Δικαστηρίου.

 

14.  Όσον αφορά το κατά πόσον ο Γενικός Εισαγγελέας ενέκρινε την καταχώριση και προώθηση της παρούσας ποινικής υπόθεσης εναντίον των Κατηγορούμενων ή επειδή δεν αναφέρονται ονομαστικά στην επιστολή της έγκρισης σημαίνει ότι ο συνήγορος της Κατηγορούσας Αρχής δεν είχε έγκριση να ασκήσει δίωξη εναντίον τους, σημειώνω τα ακόλουθα:

 

15.  Μέσα στο φάκελο του Δικαστηρίου υπάρχει έγγραφο τυπωμένο σε επιστολόχαρτο της Νομικής Υπηρεσίας της Δημοκρατίας ημερομηνίας 3 Φεβρουαρίου του 2020. Το έγγραφο υπογράφεται από τον τότε Γενικό Εισαγγελέα έντιμο κ. Κώστα Κληρίδη και φέρει τίτλο «Έγκριση του Γενικού Εισαγγελέα της Δημοκρατίας για διορισμό δικηγόρου για νομική εκπροσώπηση της Κυπριακής Δημοκρατίας.» Αναφέρεται το όνομα του δικηγόρου, η διεύθυνση του και στο στοιχείο 3 του εγγράφου με πλαγιότιτλο «Σύντομη περιγραφή του θέματος για το οποίο είναι αναγκαία η νομική εκπροσώπηση» αναφέρονται τα ακόλουθα:

 

«Καταχώρηση και διεκπεραίωση Ποινικής Υπόθεσης εναντίον της αγελαδοτροφικής μονάδας «Α/φοι Α&Κ Κατήρη», για παραβίαση των Άρθρων 6 και 8 του περί Ελέγχου της Ρύπανσης των Νερών Νόμοι 2002 – 2013».

 

16.  Κρίνω ότι το επιχείρημα του κ. Πιερίδη δεν ευσταθεί και πρέπει να απορριφθεί. Το σκεπτικό μου έχει ως ακολούθως:

 

16.1      Σύμφωνα με το Άρθρο 113 του Συντάγματος «... [ο] γενικός εισαγγελεύς της Δημοκρατίας έχει εξουσίαν κατά την κρίσιν αυτού προς το δημόσιον συμφέρον να κινεί, διεξάγει, επιλαμβάνηται και συνεχίζει ή διακόπτει οιανδήποτε διαδικασίαν ή διατάσσει δίωξιν καθ’ οιουδήποτε προσώπου εν τη Δημοκρατία δι’ οιονδήποτε αδίκημα. Η τοιαύτη εξουσία δύναται να ασκείται υπό του γενικού εισαγγελέως της Δημοκρατίας είτε αυτοπροσώπως είτε δι’ υπαλλήλων υπαγομένων εις αυτόν ενεργούντων υπό και συμφώνως προς τας οδηγίας αυτού.»

 

16.2      Εν προκειμένω, η εξουσία για την άσκηση ποινικής δίωξης ασκείται από το Γενικό Γενικό Εισαγγελέα δια μέσου του κ. Ασπρόφτα «και συμφώνως προς τας οδηγίας αυτού», σύμφωνα με την έγκριση για διορισμό δικηγόρου για νομική εκπροσώπηση της Κυπριακής Δημοκρατίας, ημερ. 03.02.2020.

 

16.3      Η παρούσα δίωξη ασκείται από το Γενικό Εισαγγελέα και αυτό δεν επιδέχεται οποιασδήποτε αμφισβήτησης.

 

16.4      Από τη στιγμή που ο Γενικός Εισαγγελέας είναι δυνάμει του Συντάγματος εμπιστευμένος με την εξουσία δίωξης με βάση το Άρθρο 113.2 κατά την κρίση του, σημαίνει ότι ο Γενικός Εισαγγελέας είχε την εξουσία να ασκήσει δίωξη εναντίον των Κατηγορούμενων 1,2 και 3.

 

16.5      Το ότι εξουσιοδότησε κατά τρόπο ρητό κάποιον ιδιώτη δικηγόρο σημαίνει πως το πρόσωπο το οποίο εξουσιοδοτήθηκε έχει την εξουσία να ασκήσει τις εξουσίες του Γενικού Εισαγγελέα σε σχέση με την παρούσα υπόθεση με τον ίδιο τρόπο που έχουν εξουσία οι υπάλληλοι οι οποίοι υπαγόμενοι εις αυτόν. Ο Γενικός Εισαγγελέας εκχώρησε την εξουσία του σε σχέση με το θέμα αυτό / αυτή την υπόθεση σε ένα συγκεκριμένο πρόσωπο.

 

16.6      Το έγγραφο 03.02.2020 περιλαμβάνει μόνο μια σύντομη περιγραφή του θέματος. Στο στοιχείο 3 της επιστολής αναφέρεται ότι ο κ. Ασπρόφτας έχει την έγκριση να καταχωρήσει ποινική υπόθεση εναντίον της αγελαδοτροφικής μονάδας. Θεωρώ πως δεν έχει σημασία το ότι δεν αναφέρονται ονομαστικά οι κατηγορούμενοι, εφόσον κατά την κρίση του κ. Ασπρόφτα, ο οποίος είναι εξουσιοδοτημένος από το Γενικό Εισαγγελέα να ασκήσει τη δίωξη, τα πρόσωπα τα οποία απαρτίζουν την αγελαδοτροφική μονάδα είναι οι τρεις κατηγορούμενοι στο κατηγορητήριο. Ο κ. Ασπρόφτας έχει τις εξουσίες που θα είχε ο Γενικός Εισαγγελέας σε σχέση με αυτή την υπόθεση και αυτό είναι ξεκάθαρο με βάση το έγγραφο της έγκρισης.

 

16.7      Περαιτέρω πρέπει να αναφέρω και το εξής.  Θεωρώ πως εάν αποφασίσω ότι η έγκριση του Γενικού Εισαγγελέα πάσχει είναι σαν να ασκώ δικαστικό έλεγχο επί της κρίσης του Γενικού Εισαγγελέα και της ανέλεγκτης του εξουσίας να να κινεί δίωξη εναντίον οποιουδήποτε προσώπου. Στην απόφαση στο πλαίσιο της  Αίτησης της Meryem Kaya (2010) 1 ΑΑΔ 1887 αναφέρθηκαν τα ακόλουθα σε σχέση με τις εξουσίες του Γενικού Εισαγγελέα:

 

«Ο Γενικός Εισαγγελέας είναι, δυνάμει του Συντάγματος, εμπιστευμένος με την εξουσία δίωξης, κατά την κρίση του (Άρθρο 113.2). Η εξουσία αυτή υπόκειται μόνο στους περιορισμούς που προνοούνται από το Σύνταγμα. Για τους σκοπούς του Άρθρου 113.2, ο ίδιος ο Γενικός Εισαγγελέας είναι ο κριτής του δημοσίου συμφέροντος.

 

Η άσκηση της εξουσίας που παρέχεται στο Γενικό Εισαγγελέα από το Άρθρο 113 δεν εμπίπτει ούτε στη σφαίρα του Αρθρου 146.1 του Συντάγματος διότι είναι στενά συνδεδεμένη με δικαστικές διαδικασίες (Δέστε: Xenofontos, ανωτέρω και Kyriakides, ανωτέρω, και συναφώς, Καρατσής v. Δημοκρατίας (2001) 3 Α.Α.Δ. 201).

 

Είναι προφανές, επομένως, ότι ο Γενικός Εισαγγελέας έχει ανέλεγκτη εξουσία να κινεί, διεξάγει, επιλαμβάνεται, συνεχίζει ή διακόπτει οιανδήποτε διαδικασία ή διατάσσει δίωξη εναντίον οποιουδήποτε προσώπου στη Δημοκρατία, για οποιοδήποτε αδίκημα, εφόσον, κατά την κρίση του, αυτό είναι προς το δημόσιο συμφέρον. Το δημόσιο συμφέρον, δηλαδή, σ' αυτή την περίπτωση, κρίνεται από τον ίδιο το Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας και η κρίση του δεν υπόκειται σε δικαστικό έλεγχο είτε με προνομιακό ένταλμα, είτε δυνάμει του Αρθρου 146 του Συντάγματος.

 

Με βάση τα προαναφερόμενα καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι η εξουσία του Γενικού Εισαγγελέα δυνάμει του Άρθρου 113.2 του Συντάγματος να ασκήσει ή να μην  ασκήσει ποινική δίωξη εναντίον οποιουδήποτε προσώπου στη Δημοκρατία δεν ελέγχεται δικαστικά, ούτε με προνομιακά εντάλματα της φύσης Certiorari ή Mandamus.»

 

17.  Επομένως, θεωρώ πως δεν τίθεται ζήτημα δικαιοδοσίας ή αρμοδιότητας του Δικαστηρίου να εκδικάσει την υπόθεση και επιπρόσθετα δεν μπορώ να ασκήσω δικαστικό έλεγχο επί απόφασης του Γενικού Εισαγγελέα σε σχέση με την άσκηση ποινικής δίωξης. Εν πάση περιπτώσει, δεν ευσταθεί το ότι η υπόθεση καταχωρίστηκε χωρίς την έγκριση του Γενικού Εισαγγελέα εναντίον των Κατηγορούμενων. Το επιχείρημα το οποίο προβλήθηκε από τον ευπαίδευτο συνήγορο των Κατηγορούμενων, κρίνεται ανεδαφικό και απορρίπτεται.

 

Γ. Επί του ισχυρισμού ότι οι κατηγορίες στηρίζονται σε νόμο που δεν υπάρχει

 

18.  Ο συνήγορος των Κατηγορούμενων εισηγήθηκε πως επειδή στην έκθεση αδικήματος αναφέρεται πως παραβιάζεται ο «Περί Ρύπανσης των Νερών Νόμος του 2022 μέχρι 2013» και όχι ο «Περί Ελέγχου Ρύπανσης των Νερών Νόμος» ως είναι ο ορθός τίτλος του Νόμου, «όλες οι κατηγορίες στηρίζονται σε ανύπαρκτο νόμο» και παραβιάζεται το άρθρο 39(γ) του Κεφ. 155.

 

19.  Ούτε και αυτός ο ισχυρισμός ευσταθεί διότι είναι προφανές πως οι Κατηγορούμενοι έχουν κατανοήσει πλήρως για ποιο αδίκημα κατηγορούνται και οι κατηγορίες περιγράφουν με συντομία και σε κοινή γλώσσα το ποινικό αδίκημα για το οποίο κατηγορούνται οι Κατηγορούμενοι. Γίνεται αναφορά στα συγκεκριμένα άρθρα του Νόμου που δημιουργεί το ποινικό αδίκημα. Ούτε και πρόκειται περί ανύπαρκτου νόμου αλλά περί ενός συντακτικού λάθους στο κατηγορητήριο το οποίο ουδόλως επηρεάζει την εγκυρότητα του.

 

20.  Σε κάθε περίπτωση με βάση το άρθρο 66 του Κεφ. 155  «oποιαδήποτε ένσταση στο κατηγορητήριο ή σε κατηγορητήριο που καταχωρίστηκε σε Κακουργιοδικείο για οποιοδήποτε εκ πρώτης όψεως τυπικό μειονέκτημα αυτού προβάλλεται αμέσως μετά την ανάγνωση στον κατηγορούμενο του κατηγορητηρίου ή του κατηγορητηρίου που καταχωρίστηκε στο Κακουργιοδικείο και προτού αυτός απαντήσει σε αυτό αλλά όχι αργότερα.»

 

21.  Η θέση αυτή προβάλλεται σε πολύ καθυστερημένο στάδιο, ήτοι μετά την ολοκλήρωση της ακρόασης και εν πάση περιπτώσει δεν ευσταθεί καθότι είναι ξεκάθαρο σε ποιο νόμο βασίζεται η δίωξη. Οι Κατηγορούμενοι, σε κάθε περίπτωση δεν ισχυρίστηκαν ότι επηρεάστηκαν δυσμενώς τα δικαιώματα τους. Επιπρόσθετα, αναφέρω σε αυτό το στάδιο ότι το κατηγορητήριο θα τροποποιηθεί με βάση το άρθρο 85(4) του Κεφ. 155 για τους λόγους τους οποίους επεξηγούνται σε μεταγενέστερο στάδιο στην παρούσα απόφαση.

 

Δ. Οι Αγορεύσεις

 

22.  Ο ευπαίδευτος συνήγορος της Κατηγορούσας Αρχής αφού παρέθεσε εν συντομία τη μαρτυρία που προσκομίστηκε ανέφερε ότι οι κατηγορίες έχουν αποδειχθεί πέραν πάσης λογικής αμφιβολίας. Η Κατηγορούμενη 1 και ο Κατηγορούμενος 2 επέδειξαν αμέλεια ως προς την απόρριψη λυμάτων, ο Κατηγορούμενος 2 δεν έλαβε κανένα μέτρο εποπτείας και ελέγχου για την αποτροπή της απόρριψης των κτηνοτροφικών αποβλήτων. Ο Κατηγορούμενος 3 ως φορέας εκμετάλλευσης της κτηνοτροφικής μονάδας δεν έλαβε κανένα μέτρο για την αποτροπή της απόρριψης των κτηνοτροφικών αποβλήτων  και δεν εξασφάλισε άδεια για την απόρριψη αποβλήτων.

 

23.  Ο συνήγορος των Κατηγορούμενων ανέφερε στη γραπτή του αγόρευση ότι δεν τέθηκε ικανοποιητική μαρτυρία η οποία να καλύπτει όλα τα συστατικά στοιχεία των αδικημάτων τα οποία περιγράφονται στο κατηγορητήριο.

 

24.  Ειδικότερα, σε σχέση με την Κατηγορούμενη 1 και τον Κατηγορούμενο 2, εισηγήθηκε ότι δεν παρουσιάστηκε καμία μαρτυρία για το πως συνδέονται με τα αδικήματα για τα οποία κατηγορούνται.

 

25.  Σε σχέση με την απόρριψη αποβλήτων – κοπριάς, ο ευπαίδευτος συνήγορος των Κατηγορούμενων ανέφερε πως δεν υπήρχε κανένας αυτόπτης μάρτυρας ο οποίος είδε να απορρίπτεται κοπριά και ότι στην ουσία δεν έγινε καμία επιστημονική έρευνα αλλά οι μάρτυρες περιορίστηκαν στην επιτόπια επιθεώρηση και λήψη φωτογραφιών.

 

26.  Η ισχυριζόμενη διαρροή λυμάτων δεν οφείλεται σε οποιαδήποτε προς τούτο θετική ενέργεια των κατηγορούμενων αλλά διαρροή η οποία προκλήθηκε λόγω βροχόπτωσης. Συνεπώς, με βάση τον συνήγορο των Κατηγορούμενων δεν έχει αποδειχθεί συστατικό στοιχείο του αδικήματος.

 

27.  Περαιτέρω, εισηγείται ότι δεν προσκομίστηκε μαρτυρία ότι τα υγρά απόβλητα τα οποία οι κατηγορούμενοι κατηγορούνται ότι απέρριψαν είναι απόβλητα εν τη εννοία του Νόμου.

 

Ε. Η μαρτυρία η οποία προσκομίστηκε

 

28.  Δεδομένου ότι οι αρχές οι οποίες διέπουν την αιτιολόγηση δικαστικών αποφάσεων δεν επιβάλλουν την επανάληψη του συνόλου της μαρτυρίας ή την αναφορά σε κάθε επιμέρους πτυχή αυτής, δεν θα προβώ σε εκτενή και λεπτομερή παράθεση των όσων κατέθεσε ο κάθε μάρτυρας στο Δικαστήριο αφού το σύνολο της μαρτυρίας βρίσκεται καταγεγραμμένο στα πρακτικά της διαδικασίας και ως προανέφερα το λαμβάνω υπόψη (Χ. Καννάουρου κ.ά ν. Σταδιώτη κ.ά. (1990) 1 Α.Α.Δ. 35.)

 

29.  Επομένως, θα περιοριστώ σε μια συνοπτική αναφορά στα ουσιώδη σημεία της μαρτυρίας του κάθε μάρτυρα.

 

30.  Προς απόδειξη της υπόθεσης της Κατηγορούσας Αρχής κατέθεσαν τρείς μάρτυρες.  Ο πρώτος μάρτυρας (εν τοις εφεξής «ΜΚ1») ήταν ο κ. Γιώργος Ζουππουρής, Λειτουργός και Επιθεωρητής Περιβάλλοντος στο Τμήμα Περιβάλλοντος του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος.  Ο δεύτερος μάρτυρας (εν τοις εφεξής «ΜΚ2») ήταν ο κ. Ανδρέας Αθανασιάδης, Λειτουργός και Επιθεωρητής Περιβάλλοντος Α’  στο Τμήμα Περιβάλλοντος του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος. Ο τρίτος μάρτυρας ο οποίος κατέθεσε για την Κατηγορούσα Αρχή (εν τοις εφεξής «ΜΚ3») ήταν ο Γιαννάκης Ιωαννίδης, οποίος είναι ο Κοινοτάρχης της Κοινότητας του Ποταμιού.  

 

31.  Κατά την ακρόαση της υπόθεσης κατατέθηκαν 5 τεκμήρια. Τα Τεκμήρια 1, 2 και 3 αποτελούν Εκθέσεις Επίσκεψης / Επιθεώρησης στις 11.09.2018, 03.10.2023 και 18.01.2019, αντίστοιχα, και περιλαμβάνουν αριθμό φωτογραφιών.

 

32.  Το σύνολο της μαρτυρίας η οποία προσκομίστηκε έχει τύχει προσεκτικής μελέτης και την έχω υπόψιν μου.  Θα επικεντρωθώ σε ορισμένα σημαντικά σημεία από τη μαρτυρία του κάθε μάρτυρα.

 

 

ΜΚ1  - Γ. Ζουππουρής – Λειτουργός και Επιθεωρητής Περιβάλλοντος

 

33.  Ο ΜΚ1 κατά την κυρίως εξέταση του υιοθέτησε γραπτή δήλωση ως μέρος αυτής. Κατέθεσε Έκθεση Επιθεώρησης / Επίσκεψης ημερομηνίας 11.09.2018 ως Τεκμήριο 1 και μετά την ανάγνωση της δήλωσης του σχολίασε τις διάφορες φωτογραφίες οι οποίες επισυνάπτονται στο Τεκμήριο 1.  Ανέφερε ότι μετά από καταγγελία διενήργησε στις 11.09.2018 επιτόπια επιθεώρηση στη κτηνοτροφική μονάδα της Κατηγορούμενης 1 μαζί με μια συνάδελφο του.  

 

34.  Κατά την επιθεώρηση διαπιστώθηκαν διαρροές αποβλήτων από τη κτηνοτροφική μονάδα της Κατηγορούμενης 1, τα οποία διαχέονταν σε παρακείμενο αργάκι εντός του ποταμού Κούμουρου ο οποίος διασχίζει το χωριό Ποτάμι. Ο Κατηγορούμενος 2, ανέφερε ο ΜΚ1, είναι Διευθυντής της Κατηγορούμενης 1.

 

35.  Επικοινωνία είχε με τον Κατηγορούμενο 3 ο οποίος του ανέφερε πως τα χωράφια είναι δικά του και κατά καιρούς ενσωματώνει την κοπριά ως εδαφοβελτιωτικό στο έδαφος. Περαιτέρω, ο Κατηγορούμενος 3 του ανέφερε πως έχει σκοπό να μεταφέρει τις εργασίες του στον Αστρομερίτη όπου έχει υποστατικά για τα οποία εξασφάλισε άδεια. Παρόλες τις προειδοποιήσεις και τις οχλήσεις από το Τμήμα Περιβάλλοντος δεν λήφθηκε κανένα μέτρο από τον κατηγορούμενο και το πρόβλημα εξακολουθεί να υφίσταται.

 

36.  Ο ΜΚ1 ανέφερε ότι εξ όσων γνωρίζει η μονάδα ουδέποτε αιτήθηκε ούτε και έλαβε άδεια απόρριψης αποβλήτων, ούτε και μετά από τις υποδείξεις τους.  

 

37.  Στις 03.10.2023 διενεργήθηκε νέα επιτόπια επιθεώρηση από τον ΜΚ1 μαζί με ένα συνάδελφο του. Παρών ήταν και ο Κατηγορούμενος 3 «ως ο Φορέας Εκμετάλλευσης της μονάδας». Ο ΜΚ1 ανέφερε πως δεν υπήρξε καμία συμμόρφωση και η κοπριά ακόμη αποθηκεύεται στο έδαφος. Ως Τεκμήριο 2 κατατέθηκε η Έκθεση Επιθεώρησης / Επίσκεψης που διενεργήθηκε στις 30.10.2023. Ο ΜΚ1 ανέφερε πως η αποθήκευση κοπριάς απευθείας στο έδαφος εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους καθότι σε περίπτωση βροχόπτωσης θα προκληθούν προβλήματα στα νερά και στο έδαφος της περιοχής καθώς και οχληρία στην κοινότητα.

 

38.  Σε σχέση με την επιθεώρηση την οποία διεξήγαγε στις 11.09.2018 επεξήγησε με λεπτομέρεια και με αναφορά στις φωτογραφίες του Τεκμηρίου 1 το πως τα απόβλητα καταλήγουν σε ρυάκι και ακολούθως στον ποταμό Κούμουρο. Εξήγησε ότι υπάρχει ρυάκι κάτω από τη κτηνοτροφική μονάδα, το πως τα υγρά απόβλητα καταλήγουν στο ρυάκι και πως καταλήγουν στον ποταμό (6 φωτογραφίες στη  σελ. 4 του Τεκμηρίου 1). Διευκρίνισε ότι επειδή η κοπριά αποθηκεύτηκε πάνω στο έδαφος όταν έβρεξε κατέληξαν υγρά απόβλητα στο ρυάκι. Στη σελίδα 5 του Τεκμηρίου 1 φαίνεται η κοπριά που αποθηκεύεται στο έδαφος έξω από τη μονάδα και ακολούθως φαίνεται το ρυάκι.  

 

39.  Αντεξεταζόμενος ο μάρτυρας ανέφερε ότι στην έκθεση έχουν σημειωμένο ως φορέα εκμετάλλευσης τον Κατηγορούμενο 3. Κατά την αντεξέταση του από το συνήγορο των Κατηγορούμενων, ο ΜΚ1 ανέφερε πως η επίδικη μονάδα είναι η μόνη στην περιοχή και ότι ο Κατηγορούμενος 3 παραδέχθηκε ενώπιον του ότι τοποθετεί και συγκεντρώνει εκεί την κοπριά. Δεν αμφισβητήθηκε το ότι ο Κατηγορούμενος 3 παραδέχθηκε στον ΜΚ1 ότι αυτός ήταν που τοποθέτησε την κοπριά.

 

40.  Σε υποβολή ότι την κοπριά στα χωράφια δίπλα από τη μονάδα την τοποθέτησε ο ιδιοκτήτης τους ο ΜΚ1 απάντησε ότι η απόρριψη της κοπριάς είναι ακριβώς δίπλα από την μονάδα και δεν είναι χωράφι εκείνο. Πρόκειται, πρόσθεσε, για την πλαγιά ακριβώς κάτω από τη μονάδα μεταξύ του υποστατικού και του ρυακιού. Ο ΜΚ1 επίσης ανέφερε ότι μετέβηκαν στον ποταμό όπου ήταν συγκεντρωμένα τα υγρά απόβλητα, και ακολούθησαν την πορεία των αποβλήτων για να δουν από που προέρχονται και οδηγήθηκαν πίσω στην επίδικη μονάδα.

 

41.  Αντεξεταζόμενος ο ΜΚ1 ανέφερε σε σχέση με την Κατηγορούμενη 1 ότι είναι καταχωρημένη στα αρχεία του Τμήματος Περιβάλλοντος. Δεν προσκόμισε αυτή του την έρευνα.

 

42.  Περαιτέρω, όταν ρωτήθηκε σχετικά απάντησε ότι δεν υπήρχαν άλλες κτηνοτροφικές μονάδες στην περιοχή.

 

43.  Ερωτηθείς από που γνωρίζει πως πρόκειται περί αποβλήτων από αγελάδες ο ΜΚ1 ανέφερε πως η κοπριά από αγελάδες εύκολα αναγνωρίζεται τόσο από την όψη όσο και από τη οσμή. Κατά την επιθεώρηση εύκολα αναγνώρισε πως πρόκειται περί κοπριά από αγελάδα.

 

44.  Ανέφερε ότι πήγε στο σημείο όπου υπήρχαν συγκεντρωμένα στον ποταμό τα υγρά απόβλητα και ύστερα έκανε τη διαδρομή προς τη μονάδα ακολουθώντας την πορεία των αποβλήτων.

 

45.  Σε υποβολή ότι τα απόβλητα που κατέληξαν στον ποταμό προέρχονταν από άλλη μάντρα ο ΜΚ1 ανέφερε ότι με βάση την επιτόπια εξέταση στην οποία προέβη και αφού ακολούθησε την πορεία των αποβλήτων οδηγήθηκε στην επίδικη κτηνοτροφική μονάδα. Πρόσθεσε πως ήτο ξεκάθαρο από που προέρχονταν τα απόβλητα.

 

ΜΚ2 – Ανδρέας Αθανασιάδης – Λειτουργός και Επιθεωρητής Περιβάλλοντος

 

46.  Ο ΜΚ2 ανέφερε κατά την κυρίως εξέταση του ότι μετά από καταγγελία του κοινοτάρχη του χωριού Ποτάμι ημερ. 15.01.2019 διενήργησε στις 18.01.2019 επί τόπου επιθεώρηση με συνάδελφο του στην επίδικη μονάδα.

 

47.  Διαπιστώθηκε ότι υπήρχε διαρροή αποβλήτων από τη μονάδα σε παρακείμενα χωράφια και ακολούθως στον ποταμό Κούμουρο. Ο Κατηγορούμενος 3 ήταν παρών κατά την επιθεώρηση. Σύμφωνα με τον ΜΚ2 ο Κατηγορούμενος 3 του ανέφερε πως δεν έχει ο ίδιος ευθύνη αλλά οι διαρροές έγιναν λόγω της βροχής.

 

48.  Δόθηκαν προφορικώς οδηγίες στον Κατηγορούμενο 3 να προβεί σε καθαρισμό της περιοχής και λάβει μέτρα για τη συγκράτηση των αποβλήτων. Σε συνεννόηση με τον Κοινοτάρχη έγινε καθαρισμός της περιοχής και τα έξοδα τα επωμίσθηκε το Τμήμα Περιβάλλοντος.

 

49.  Έλαβε φωτογραφίες του χώρου και ετοίμασε σχετική Έκθεση η οποία κατατέθηκε ως Τεκμήριο 3. Ανέφερε επίσης πως το πρόβλημα είναι διαχρονικό. Η κτηνοτροφική μονάδα χωροθετείται σε σημείο το οποίο έχει συγκεκριμένη κλίση με αποτέλεσμα μεγάλες ποσότητες κτηνοτροφικών αποβλήτων να να μετακινούνται εκτός της μονάδας λόγω βροχών. Στο Τεκμήριο 3 περιλαμβάνονται φωτογραφίες που δείχνουν τη ροή των αποβλήτων προς τον ποταμό.

 

50.  Στη σελίδα 6 του Τεκμηρίου 3 ανέφερε ο ΜΚ2 ότι απεικονίζονται στην πρώτη φωτογραφία τα κτηνοτροφικά απόβλητα τα οποία έφυγαν από την μονάδα και κατέληξαν στον ποταμό (δεύτερη φωτογραφία σελ. 6). Στη σελίδα 7 φαίνονται τα απόβλητα τα οποία κατέληξαν στον ποταμό εντός της κοινότητας του Ποταμιού.

 

51.  Κατά την αντεξέταση του ΜΚ2 από το συνήγορο των Κατηγορούμενων, του υποβλήθηκε πως δεν είδε τα απόβλητα να ρέουν προς τον ποταμό. Ο ΜΚ2 απάντησε πως έβγαλε φωτογραφίες στις οποίες φαίνεται ακριβώς αυτό και πως είδε τα λύματα που είχαν διαφύγει από τις προηγούμενες ημέρες.

 

52.  Ο ΜΚ2 ανέφερε επακριβώς πως τα απόβλητα διέφυγαν από το χώρο στον οποίο εναποτέθηκαν και κατέληξαν στον ποταμό. Ο ΜΚ2 περαιτέρω, ανέφερε πως δεν γνωρίζει αν υπάρχουν και άλλες μονάδες αλλά γνωρίζει πως υποβλήθηκε παράπονο σε σχέση με την επίδικη μονάδα, ότι μετέβηκε στο χώρο για να επιθεωρήσει τι συνέβη και ότι όντως επιβεβαιώθηκαν τα περιεχόμενα της καταγγελίας. Είδε ιδίοις όμμασι τη διαρροή από το επίδικο υποστατικό προς τα κάτω. Η εικόνα κατά την επιθεώρηση ήταν τόσο ξεκάθαρη που δεν χρειάζονταν αναλύσεις για να διαπιστωθεί πως η κοπριά προερχόταν από την επίδικη μονάδα.

 

ΜΚ3 – Γιαννάκης Ιωαννίδης – Κοινοτάρχης Ποταμιού

 

53.  Ο ΜΚ3 ως ο κοινοτάρχης του Ποταμιού κατήγγειλε τους Κατηγορούμενους στο Τμήμα Περιβάλλοντος. Κατήγγειλε στις 04.09.2018 ότι υπάρχουν διαρροές αποβλήτων από τη κτηνοτροφική μονάδα της Κατηγορούμενης 1 οι οποίες κατέληξαν στον ποταμό Κούμουρο. Ο ίδιος μίλησε πολλές φορές με τον Κατηγορούμενο 3 ο οποίος ωστόσο δεν συνεργάστηκε.

 

54.  Λόγω της διαρροής αποβλήτων δημιουργείται σοβαρό πρόβλημα δυσοσμίας στην κοινότητα, τίθεται σε κίνδυνο το περιβάλλον καθώς και η δημόσια υγεία. Ο ΜΚ3 είναι δέκτης συχνών παραπόνων από συγχωριανούς του σε σχέση με την κατάσταση.

 

55.   Σε τρεις περιπτώσεις εγκρίθηκαν κονδύλια για καθαρισμό του ποταμού λόγω της συσσώρευσης κοπριάς εντός αυτού. Στις 15.01.2019 προχώρησε σε άλλη καταγγελία εναντίον της μονάδας προς το Τμήμα Περιβάλλοντος λόγω των πολλών παραπόνων που δέχθηκε.

 

56.  Ανέφερε, περαιτέρω, πως η επικοινωνία με τον Κατηγορούμενο 3 πάντοτε ήταν προβληματική και δεν έδειξε ποτέ οποιαδήποτε διάθεση συνεννόησης. Επαναλάμβανε το ότι θα μετακινούσε τη  κτηνοτροφική μονάδα σε άλλο χώρο χωρίς αυτό να έχει γίνει μέχρι και σήμερα.

 

57.  Το πρόβλημα στην κοινότητα είναι σοβαρό και γίνεται συχνά δέκτης παραπόνων από συγχωριανούς του. Λόγω των διαρροών, ως έχει ενημερωθεί ο ΜΚ3, ενδέχεται να προκληθεί μόλυνση στο έδαφος της περιοχής και στα υπόγεια ύδατα, εκτός από τη δυσοσμία στην περιοχή.

 

58.  Κατά την αντεξέταση, ο ΜΚ3 ανέφερε ότι δεν μπορεί να γνωρίζει αν ο Κατηγορούμενος 2 είναι διευθυντής της Κατηγοορύμενης 1. Απάντησε ότι υπάρχει άλλη μια κτηνοτροφική μονάδα στην περιοχή και ότι την επισκέφθηκε πάρα πολλές φορές και διαπίστωσε ότι η άλλη μονάδα δεν είχε διαρροές ούτε μετά από βροχόπτωση. Το πρόβλημα με την επίδικη μονάδα είναι ότι δεν γίνεται σωστή αποθήκευση της κοπριάς και λόγω της κλίσης του εδάφους καταλήγει στο αργάκι. Μέσω του αργακιού  καταλήγουν τα απόβλητα στον ποταμό.

 

59.  Ο ΜΚ3 ανέφερε ότι περπάτησε πολλές φορές της διαδρομή από την επίδικη μονάδα μέχρι τον ποταμό τόσο με λειτουργούς του Τμήματος Περιβάλλοντος όσο και με μέλη του Κοινοτικού Συμβουλίου.

 

60.  Περαιτέρω, ανέφερε ότι έβαλαν ανάχωμα για να μην καταλήγουν τα λύματα στον ποταμό σε συνεργασία με το Τμήμα Περιβάλλοντος σε μια προσπάθεια να περιοριστεί η ζημιά και η μόλυνση του ποταμού.

 

61.  Σημειώνεται σε αυτό το σημείο ότι δεν υποβλήθηκε σε κανέναν από τους μάρτυρες από το συνήγορο των Κατηγορούμενων ότι η μονάδα διαθέτει άδεια απόρριψης αποβλήτων. Περαιτέρω, δεν αμφισβητήθηκε το ότι η επίδικη κτηνοτροφική μονάδα έχει αγελάδες.  Σε σχέση με το σε ποιον ανήκει η μονάδα, η υπεράσπιση δεν υπέβαλε ότι δεν ανήκει στον Κατηγορούμενο 3 και ότι ο Κατηγορούμενος 3 δεν ήταν παρών κατά τις επιθεωρήσεις που έλαβαν χώρα μετά τα παράπονα. Αρκέστηκε στο να υποβάλει ότι δεν αποδείχθηκε πως οι Κατηγορούμενοι 1 και 2 έχουν κάποια σχέση με την επίδικη μονάδα.

 

ΣΤ. Αξιολόγηση της μαρτυρίας και ευρήματα

 

62.  Αφού συνοψίσθηκε η προσκομισθείσα μαρτυρία προχωρώ με την αξιολόγηση της. Είχα την ευκαιρία να ακούσω με προσοχή τους μάρτυρες οι οποίοι κατέθεσαν ενώπιον μου και να παρακολουθήσω τη συμπεριφορά τους στο εδώλιο.

 

63.  Σύμφωνα με τη νομολογία του Ανωτάτου Δικαστηρίου, η εντύπωση την οποία αφήνει ο μάρτυρας στο δικαστήριο, αγαθή ή δυσμενής, είναι παράγων εξαιρετικής σπουδαιότητας για την κρίση της αξιοπιστίας (C & A Pelecanos Associates Ltd v. Ανδρέα Πελεκάνου (1999) 1 Α.Α.Δ. 1273). Παρακολούθησα, μεταξύ άλλων, την εμφάνιση και συμπεριφορά των μαρτύρων ενόσω καταθέταν, τις αντιδράσεις τους, κατά πόσο δηλαδή ήταν φυσικές ή αφύσικες, τον τρόπο με τον οποίο απαντούσαν, τη νευρικότητα ή την επιφυλακτικότητα τους, την ιδιοσυγκρασία που εκδήλωναν, την αμεσότητα και αυθορμητισμό κατά την κατάθεση τους και το κατά πόσον υπεκφεύγαν.

 

64.  Παρότι ο σταθερός λόγος και η ήρεμη συμπεριφορά μπορούν να προσδώσουν θετικότητα στη μαρτυρία ενός μάρτυρα, δεν μπορούν να αποτελέσουν τον αποκλειστικό λόγο για την αποδοχή της μαρτυρίας τους (Νικολάου Νίκος ν. Aντώνη Παπαϊωάνου (2011) 1 Α.Α.Δ. 1797). Η αξιολόγηση της μαρτυρίας ενός μάρτυρα πρέπει να γίνεται με βάση το περιεχόμενό της, την ποιότητα και πειστικότητά της και με βάση τη σύγκρισή της με την υπόλοιπη μαρτυρία (Ομήρου v. Δημοκρατίας (2001) 2 Α.Α.Δ. 506.)

 

65.  Η αξιολόγηση της μαρτυρίας δεν περιορίζεται αποκλειστικώς στην ατομική κρίση της αξιοπιστίας του κάθε μάρτυρα ξεχωριστά αλλά αντιπαραβάλλεται και διερευνάται στο σύνολο της μαρτυρίας που παρουσιάζεται και από τις δύο πλευρές. Επιπρόσθετα, οι θέσεις των μαρτύρων έχουν τύχει αντιπαραβολής με την πραγματική μαρτυρία η οποία τέθηκε ενώπιον του Δικαστηρίου.

 

66.  Έχω κατά νου την αρχή ότι μάρτυρας μπορεί να γίνει πιστευτός μερικώς ή ολικώς, ενώ δεν θεωρείται επιλήψιμη η επιλεκτική αποδοχή μέρους της μαρτυρίας ενός μάρτυρα (βλ. Kadis v. Nicolaou (1986) 1 C.L.R 212, 216 και Χρίστου ν. Khoreva (2002) 1(A) Α.Α.Δ. 45).

 

67.  Όπως έχει εξηγηθεί σε σειρά αποφάσεων του Ανωτάτου Δικαστηρίου, το ζήτημα του βάρους της απόδειξης είναι καθαρά διακριτό από το έργο της αξιολόγησης της μαρτυρίας. Η αξιολόγηση της μαρτυρίας των μαρτύρων απολήγει στη διαπίστωση των πραγματικών γεγονότων, οπότε, με αυτά ως δεδομένα, εξετάζεται αν εκείνος που έχει το βάρος της απόδειξης το απέσεισε (Αθανασίου v. Κουνούνη (1997) 1 Α.Α.Δ. 614 ).

 

68.  Στην περίπτωση κατά την οποία ένας μάρτυρας δεν αντεξετασθεί επί όλων των ουσιαστικών γεγονότων τα οποία αμφισβητούνται, αυτό γενικώς θεωρείται ως αποδοχή της εκδοχής που προβάλλει ένας μάρτυρας (ίδετε Frederickou Schools Co. Ltd κ.α v. Acuac Inc (2002) 1 ΑΑΔ 1527).  Ο γενικός κανόνας είναι ότι η παράλειψη αντεξέτασης μάρτυρα σε ουσιώδες μέρος της μαρτυρίας του και της εκδοχής την οποία προωθεί, παρέχει στο Δικαστήριο τη διακριτική ευχέρεια να θεωρήσει την παράλειψη ως αποδοχή των ισχυρισμών της αντίδικης πλευράς στα σημεία τα οποία είχαν τεθεί στην κυρίως εξέταση (ίδετε Ηλιάδης & Σάντης, Το Δίκαιο της Απόδειξης, 1η έκδοση, σελ. 720).  Το  Δικαστήριο έχει διακριτική ευχέρεια να αγνοήσει, ιδιαίτερα στην απουσία οποιασδήποτε σαφούς εξήγησης, μαρτυρία που ενώ ο ένας των διαδίκων θεωρεί σημαντική για την υπόθεση του, εν τούτοις παραλείπει εσκεμμένα ή αμελώς, από του να τη θέσει στον αντίδικο του προς σχολιασμό (Adidas Sportshuhfabriken Ad Dassler KG v. The Jonitexo Limited (1987) 1 Α.Α.Δ. 383).

 

69.  Πρέπει επίσης να υπομνησθεί ότι οι υποβολές από αφ’ εαυτού δεν έχουν καμιά αποδεικτική αξία και αν δεν προσαχθεί αντίστοιχη μαρτυρία παραμένουν μετέωροι ισχυρισμοί (Ησαϊας Ιωαννίδης ν. Αστυνομίας (2012) 2 Α.Α.Δ. 640).

Αξιολόγηση ΜΚ1

 

55.  Ο ΜΚ1 προκάλεσε πολύ θετική εντύπωση στο Δικαστήριο κατά τη μαρτυρία του. Απαντούσε με σαφήνεια και σταθερότητα, αμεσότητα και κατά τρόπο αυθόρμητο τις ερωτήσεις οι οποίες τέθηκαν κατά την κυρίως εξέταση του καθώς και κατά την αντεξέταση. Εξετάζοντας συνολικά τη μαρτυρία του δεν εντοπίζω εγγενή προβλήματα αξιοπιστίας.

 

56.  Δεν κλονίστηκε κατά την αντεξέταση και επέμενε στις θέσεις του ενώ δεν υπέπεσε σε αντιφάσεις. Εξετάζοντας τη μαρτυρία του συνολικά, θεωρώ ότι συνάδει με τα τεκμήρια τα οποία καταχωρήθηκαν και τις φωτογραφίες τις οποίες τράβηξε ο ίδιος και οι οποίες συμπεριλήφθηκαν στα Τεκμήρια 1 και 2. Οι θέσεις και τα συμπεράσματα του μάρτυρα υποστηρίζονται από πραγματική μαρτυρία.

 

57.  Αντιπαραβάλλοντας τη μαρτυρία του με το σύνολο της μαρτυρίας η οποία προσκομίστηκε θεωρώ ότι προσήλθε στο Δικαστήριο για να πει την αλήθεια αναφορικά με τα ζητήματα τα οποία γνωρίζει.

 

58.  Σε σχέση με ζητήματα τα οποία δεν γνώριζε απάντησε ότι δεν γνωρίζει χωρίς ίχνος υπερβολής και χωρίς να διακρίνω κάποια προσπάθεια υπεκφυγής. Για παράδειγμα, όταν ερωτήθηκε για μια άλλη μάντρα στην περιοχή ο ΜΚ1 απάντησε ότι δεν γνωρίζει. Περαιτέρω, απάντησε ότι αυτός με το συναδελφο του μετέβησαν στη συγκεκριμένη μονάδα και εκεί εντόπισαν τα απόβλητα και ακολούθησαν την πορεία τους μέχρι τον ποταμό.

 

59.  Επέμεινε στη θέση του ότι η διαρροή ήταν από την μονάδα του Κατηγορούμενου 3. Ακολούθησε την πορεία των αποβλήτων από το τέλος, δηλαδή από εκεί που φαίνονταν μέσα στον ποταμό προς την επίδικη κτηνοτροφική μονάδα.

 

60.  Ένδειξη της ειλικρίνειας του ΜΚ1 και της διάθεσης του να πει στο Δικαστήριο όλη την αλήθεια είναι το ότι έδωσε και απαντήσεις οι οποίες δεν ήταν προς το συμφέρον της Κατηγορούσας Αρχής, για παράδειγμα όταν ερωτήθηκε σε σχέση με τους Κατηγορούμενους 1 και 2 απάντησε ότι αυτό που εκείνος γνώριζε ήταν ότι τα υποστατικά ήταν το αγελαδοτροφείο του κύριου Σάββα Κατήρη του Κατηγορούμενου 3.

61.  Αναφορικά με τη δήλωση του ΜΚ1 πως του ανέφερε ο Κατηγορούμενος 3 πως τα παρακείμενα στη φάρμα χωράφια είναι δικά του και ότι κατά καιρούς ενσωματώνει κοπριά, πρόκειται περί εξ ακοής μαρτυρία. Το γεγονός ότι ο μάρτυρας ανέφερε στον ΜΚ1 ότι τα χωράφια είναι δικά του και  ενσωμάτωσε την κοπριά δεν είναι εξ ακοής μαρτυρία καθότι η δήλωση έγινε προς τον ΜΚ1 και ο ΜΚ1 ανέφερε στο Δικαστήριο αυτό που άκουσε. Αυτό το οποίο καθιστά τη δήλωση εξ ακοής μαρτυρία είναι το ότι η δήλωση αυτή έγινε για απόδειξη του ότι ο Κατηγορούμενος 3 παραδέχθηκε ότι εναπόθεσε την κοπριά στα παρακείμενα της κτηνοτροφικής μονάδας ακίνητα. Αυτό διότι πρόκειται περί δήλωσης προσώπου άλλου από εκείνο που καταθέτει και προσάχθηκε ως μαρτυρία για την απόδειξη των όσων αναφέρονται σε αυτή (proof of the matters stated therein). Δεν υπήρξε ένσταση όσον αφορά την αποδεκτότητα αυτής της μαρτυρίας από τους Κατηγορούμενους όταν είχε αναγνωσθεί η Γραπτή Δήλωση του ΜΚ1. Ο ΜΚ1 επανέλαβε αυτή τη δήλωση του Κατηγορούμενου 3 κατά τη διάρκεια της αντεξέτασης του.

 

62.  Σύμφωνα με το άρθρο 27(1) του Κεφ. 9 κατά την αξιολόγηση της βαρύτητας που θα προσδοθεί σε εξ ακοής μαρτυρία το Δικαστήριο λαμβάνει υπόψη του το σύνολο των περιστάσεων από τις οποίες οποίες μπορεί εύλογα να συναχθεί συμπέρασμα αναφορικά με την αποδεικτική αξία της εν λόγω μαρτυρίας. Λαμβάνεται υπόψη ότι δεν αντικρούστηκε το ότι ο Κατηγορούμενος 3 προέβη σε αυτή τη δήλωση προς τον ΜΚ1. 

 

63.  Λαμβάνω επίσης υπόψη ότι η Κατηγορούσα Αρχή δεν μπορεί να κλητεύσει τον Κατηγορούμενο 3, ο οποίος προέβη στην αρχική δήλωση, ως μάρτυρα της καθότι ο Κατηγορούμενος δεν είναι εξαναγκάσιμος μάρτυρας για την Κατηγορούσα Αρχή σύμφωνα τόσο με τις αρχές του κοινοδικαίου όσο και με βάση το Criminal Evidence Act 1898 (a person charged in criminal proceedings shall not be called as a witness in the proceedings except upon his own application). Η δήλωση έγινε κατά τον ίδιο χρόνο με τα γεγονότα στα οποία αναφέρεται, η δήλωση δεν περιλαμβάνει μαρτυρία εξ ακοής πέραν του πρώτου βαθμού, δεν διέκρινα ούτε και αποδόθηκε οποιοδήποτε κίνητρο στον ΜΚ1 να παραποιήσει τα γεγονότα, η δήλωση έγινε κατά τη διάρκεια της τηλεφωνικής επικοινωνίας μετά την την επιθεώρηση στην οποία προέβη ο ΜΚ1 και δεν προκύπτει ότι έγινε οποιαδήποτε προσπάθεια για παρεμπόδιση της ορθής αξιολόγησης της βαρύτητας της μαρτυρίας. Ο Κατηγορούμενος 3 βρισκόταν στο Δικαστήριο άκουσε τη δήλωση και είχε την ευκαιρία να την αντικρούσει είτε μέσω της αντεξέτασης του ΜΚ1 είτε με το να δώσει μαρτυρία κάτι το οποίο δεν έπραξε (χωρίς να συνάγονται οποιαδήποτε συμπεράσματα από την άσκηση από μέρους του Κατηγορούμενου 3 του δικαιώματος της σιωπής του).

 

64.  Σημειώνω πως κατά την αντεξέταση του ΜΚ1 υποβλήθηκε μόνο ότι την κοπριά στα παρακείμενα χωράφια την τοποθέτησε ο ιδιοκτήτης τους. Δεν αμφισβητήθηκε ευθέως το ότι ο Κατηγορούμενος 3 είπε στον ΜΚ1 ότι είναι δικά του τα χωράφια και ότι αυτός τοποθέτησε εκεί την κοπριά. Ο ισχυρισμός παρέμεινε μετέωρος και δεν προσκομίστηκε μαρτυρία σε σχέση με το ότι τα χωράφια ανήκουν σε άλλον εκτός από τον Κατηγορούμενο 3. Δεν αμφισβητήθηκε από τον συνήγορο των Κατηγορούμενων ότι ο Κατηγορούμενος 3 παραδέχθηκε ενώπιον του πως η κοπριά στην τοποθετήθηκε από αυτόν στα δίπλα στη ΜΚ.

 

65.  Σε σχέση με την εμπλοκή της Κατηγορούμενης 1 και του Κατηγορούμενου 2 στην υπόθεση, θεωρώ ότι δεν μπορώ να βασιστώ στη μαρτυρία του ΜΚ1 για την εξαγωγή συμπερασμάτων. Ο ΜΚ1 ανέφερε ότι η κτηνοτροφική μονάδα είναι της Κατηγορούμενης 1 και ότι προέβη σε κάποια έρευνα στα αρχεία του Τμήματος Περιβάλλοντος  και εντόπισε την Κατηγορούμενη 1 εταιρεία και τον Κατηγορούμενο 2 που είναι διευθυντής της.

 

66.  Δεν παρουσίασε την έρευνα στην οποία προέβη. Στο Τεκμήριο 1 ως φορέας εκμετάλλευσης αναφέρεται ο Κατηγορούμενος 3. Τηλεφωνική επικοινωνία είχε ο ΜΚ1 με τον Κατηγορούμενο 3 και κατά την αντεξέταση του είπε πως αυτό που γνώριζε ήταν ότι η κτηνοτροφική μονάδα ήταν του Κατηγορούμενου 3.  

 

67.  θεωρώ πως ο ΜΚ1 είπε την αλήθεια ότι ανέτρεξε στα αρχεία του Τμήματος Περιβάλλοντος. Το κατά πόσον η απάντηση του αυτή είναι αρκετή για να ικανοποιήσει το βάρος απόδειξης αυτό είναι καθαρά διακριτό από το έργο της αξιολόγησης της μαρτυρίας.

 

68. Έχοντας κατά νου τη μαρτυρία του ΜΚ1 και την όλη συμπεριφορά του στο εδώλιο του μάρτυρα κρίνω ότι επρόκειτο για αξιόπιστο μάρτυρα και αποδέχομαι τη μαρτυρία του στην ολότητα της εκτός από τα όσα ανέφερε σε σχέση με τους Κατηγορούμενους 1 και 2. Με βάση τη σχετική επί του ζητήματος νομολογία δεν θεωρείται επιλήψιμη η επιλεκτική αποδοχή μέρους της μαρτυρίας ενός μάρτυρα.

 

Αξιολόγηση ΜΚ2

 

69. Θετική ήταν η εντύπωση που το Δικαστήριο αποκόμισε και από τον ΜΚ2. Έδιδε σαφείς και κατατοπιστικές απαντήσεις σε σχέση με τα ζητήματα τα οποία γνώριζε. Κατά την αντεξέταση παρέμεινε σταθερός στις θέσεις του, απάντησε χωρίς ενδοιασμούς σε όλες τις ερωτήσεις που υποβλήθηκαν και δεν υπέπεσε σε ουσιώδεις αντιφάσεις.

 

70. Η μαρτυρία του ΜΚ2 χαρακτηρίζεται από την αναγκαία σταθερότητα, θετικότητα, σαφήνεια και συνοχή ώστε να μπορεί να γίνει δεκτή.

 

71.  Η μαρτυρία του συνάδει με την πραγματική μαρτυρία την οποία προσκόμισε, ήτοι τις φωτογραφίες που τράβηξε στο Τεκμήριο 3 καθώς και με την κοινή λογική. Έλαβε και πανοραμικές φωτογραφίες στις οποίες φαίνεται η πορεία των υγρών αποβλήτων από τη μονάδα προς το αργάκι.

 

72.  Δεν δίστασε να απαντήσει ότι δε γνώριζε σε σχέση με συγκεκριμένα ζητήματα και αυτό το θεωρώ ως ένδειξη της ειλικρίνειας του και του ότι ο μάρτυρας προσήλθε στο Δικαστήριο για να πει την αλήθεια σε σχέση με τα ζητήματα τα οποία γνωρίζει. Για παράδειγμα απάντησε πως δεν γνωρίζει ποιος κατασκεύασε το ανάχωμα. Επίσης σε σχέση με την Κατηγορούμενη 1 και 2 επίσης απάντησε ότι δεν γνωρίζει πως συνδέονται με την υπόθεση.

 

73.  Το μόνο ζήτημα για το οποίο δεν μπορώ να βασιστώ στη μαρτυρία του ΜΚ2 είναι σε σχέση με τη θέση του ότι η κτηνοτροφική μονάδα ανήκει στην Κατηγορούμενη 1 και ότι ο Κατηγορούμενος 2 είναι διευθυντής της. Η θέση αυτή δε συνάδει με την Έκθεση που ετοίμασε ο ΜΚ2 και κατατέθηκε ως Τεκμήριο 3 εφόσον ως φορέας εκμετάλλευσης αναγνωρίζεται ο Κατηγορούμενος 3. Επίσης, κατά την αντεξέταση ο ΜΚ2 όταν του υποβλήθηκε ότι δεν σχετίζεται η εταιρεία με την υπόθεση απάντησε ότι «προφανώς έκανε έρευνα ο δικηγόρος μας και το βρήκε». Αυτό που προκύπτει είναι ότι ο ΜΚ2 δεν μπορούσε να επεξηγήσει στο Δικαστήριο τη βάση για την πεποίθηση του ότι η μονάδα ανήκει στην Κατηγορούμενη 1.

 

74. Έχοντας κατά νου τη μαρτυρία του ΜΚ2 στο σύνολο της καθώς και την συμπεριφορά του στο εδώλιο του μάρτυρα κρίνω ότι επρόκειτο για αξιόπιστο μάρτυρα και αποδέχομαι τη μαρτυρία του στην ολότητα της εκτός από το σημείο σε σχέση με την Κατηγορούμενη 1 ως ιδιοκτήτρια της μονάδος.

Αξιολόγηση ΜΚ3

 

75.  Επίσης θετική ήταν η εντύπωση την οποία το Δικαστήριο αποκόμισε από το ΜΚ3. Έδιδε σαφείς και κατατοπιστικές απαντήσεις σε σχέση με τα ζητήματα τα οποία γνώριζε. Κατά την αντεξέταση παρέμεινε σταθερός στις θέσεις του, απάντησε αυθόρμητα, χωρίς ενδοιασμούς σε όλες τις ερωτήσεις που υποβλήθηκαν και δεν υπέπεσε σε ουσιώδεις αντιφάσεις. Η μαρτυρία του ΜΚ3 χαρακτηρίζεται από την αναγκαία σταθερότητα, θετικότητα, σαφήνεια και συνοχή ώστε να μπορεί να γίνει δεκτή.

 

76. Ο ΜΚ3 δεν αντεξετάστηκε επί της θέσης του ότι λόγω της διαρροής αποβλήτων δημιουργείται σοβαρό πρόβλημα δυσοσμίας στην κοινότητα, τίθεται σε κίνδυνο το περιβάλλον καθώς και η δημόσια υγεία ούτε και σε σχέση με το ότι είναι δέκτης συχνών παραπόνων από συγχωριανούς του σε σχέση με την κατάσταση.

 

77.  Επίσης δεν αμφισβητήθηκε η μαρτυρία του ότι σε τρεις περιπτώσεις εγκρίθηκαν κονδύλια για καθαρισμό του ποταμού λόγω της συσσώρευσης κοπριάς εντός αυτού. Ούτε και αντεξέταστηκε σε σχέση με τα όσα ανέφερε σε σχέση με την επικοινωνία του με τον Κατηγορούμενο 3, ότι δηλαδή πάντοτε ήταν προβληματική και δεν έδειξε ποτέ οποιαδήποτε διάθεση συνεννόησης. Επαναλάμβανε το ότι θα μετακινούσε τη  κτηνοτροφική μονάδα σε άλλο χώρο χωρίς αυτό να έχει γίνει μέχρι και σήμερα.

 

78. Κατά την αντεξέταση ο ΜΚ3 ανέφερε ότι δεν μπορεί να γνωρίζει αν ο Κατηγορούμενος 2 είναι διευθυντής της Κατηγορούμενης 1 και αυτό δείχνει την ειλικρίνεια του και ότι προσήλθε στο Δικαστήριο για να πει την αλήθεια σε σχέση με ζητήματα τα οποία γνωρίζει.

 

79. Η θέση ότι υπάρχει άλλη μια κτηνοτροφική μονάδα στην περιοχή και ότι την επισκέφθηκε πάρα πολλές φορές και διαπίστωσε ότι η άλλη μονάδα δεν είχε διαρροές ούτε μετά από βροχόπτωση επίσης δεν αμφισβητήθηκε.

 

80. Έχοντας κατά νου τη μαρτυρία του ΜΚ3 στο σύνολο της καθώς και την συμπεριφορά του στο εδώλιο του μάρτυρα κρίνω ότι επρόκειτο για αξιόπιστο μάρτυρα και αποδέχομαι τη μαρτυρία του στην ολότητα της εκτός από το σημείο στη δεύτερη παράγραφο της δήλωσης του ότι το όνομα της κτηνοτροφικής μονάδος είναι Α&Κ Κατήρη (Γεωργικές, Κτηνοτροφικές και Εμπορικές Εργασίες) Λίμιτεδ.

Ευρήματα

 

81. Έχοντας μελετήσει και αξιολογήσει τη μαρτυρία που προσάχθηκε ενώπιον του Δικαστηρίου καθώς και τα τεκμήρια που κατατέθηκαν και λαμβάνοντας υπόψη τις πτυχές της μαρτυρίας που δεν έχουν τύχει αμφισβήτησης, καταλήγω στα ακόλουθα ευρήματα:

 

81.1   Ο Κατηγορούμενος 3 είναι ο φορέας εκμετάλλευσης της κτηνοτροφικής-αγελαδοτροφικής μονάδας που βρίσκεται στο χωριό Ποτάμι.

81.2   Η μονάδα βρίσκεται σε ύψωμα και κάτω από αυτήν υπάρχει ρυάκι το οποίο συνδέεται με τον ποταμό Κούμουρο ο οποίος περνά μέσα από το χωριό Ποτάμι. Το έδαφος μεταξύ της μονάδας και του ρυακιού είναι σε κλίση – κατήφορο.

81.3   Η κοπριά αγελάδας από τη μονάδα αποθηκεύεται – απορρίπτεται στο έδαφος σε χωράφι ακριβώς δίπλα από τη μονάδα.

81.4   Η κτηνοτροφική μονάδα του Κατηγορούμενου 3 καταγγέλθηκε στις 4.9.18 από τον κοινοτάρχη του χωριού σχετικά με διαρροές αποβλήτων.

81.5   Στις 11.09.2018 ο ΜΚ1 μετέβηκε στη κτηνοτροφική μονάδα μαζί με συνάδελφο του και κατά την επιθεώρηση διαπιστώθηκαν διαρροές κτηνοτροφικών αποβλήτων από τη μονάδα, συγκεκριμένα κοπριάς αγελάδας η οποία  διαχεόταν λόγω των βροχών σε παρακείμενο ρυάκι και ακολούθως στον ποταμό Κούμουρο ο οποίος διασχίζει το χωριό.

81.6   Ως αποτέλεσμα, προκαλείτο δυσοσμία στο χωριό και κίνδυνος για τη δημόσια υγεία και ρύπανση του εδάφους και των υπογείων υδάτων.

81.7   Ο Κατηγορούμενος 3 παραδέχθηκε στον ΜΚ1 ότι τα χωράφια δίπλα από το αγελαδοτροφείο είναι δικά του και κατά καιρούς ενσωματώνει σε αυτά κοπριά.

81.8   Η μονάδα – ο φορέας εκμετάλλευσης δεν έχει εξασφαλίσει άδεια για απόρριψη αποβλήτων.

81.9   Ο Κατηγορούμενος 3 δεν συμμορφώθηκε με τις υποχρεώσεις του και το πρόβλημα συνεχίζει να υφίσταται. Στις 3.10.2023 διενεργήθηκε επιθεώρηση από τον ΜΚ1 στην παρουσία του Κατηγορούμενου 3 και διαπιστώθηκε ότι η κοπριά που συλλέγεται από το υποστατικό αποθηκεύεται απευθείας στο έδαφος.

81.10   Στις 15.01.2019 υποβλήθηκε ξανά παράπονο σε σχέση με διαρροές αποβλήτων από τη κτηνοτροφική μονάδα. Ο ΜΚ2 διενήργησε επιτόπια επιθεώρηση στο χώρο και διαπίστωσε διαρροές κτηνοτροφικών αποβλήτων, συγκεκριμένα κοπριάς, προς τα τεμάχια τα οποία βρίσκονται πίσω από τη μονάδα προς τον ποταμό Κούμουρο.

81.11   Παρών κατά την επιθεώρηση στις 18.1.2019 ήταν ο Κατηγορούμενος 3 ο οποίος είναι ο φορέας εκμετάλλευσης της μονάδας. Ανέφερε ότι δεν ευθύνεται ο ίδιος αλλά οι διαρροές προκλήθηκαν λόγω των δυνατών βροχών.

81.12   Ο ΜΚ3 είναι δέκτης συχνών παραπόνων από συγχωριανούς του σε σχέση με την κατάσταση. Κατήγγειλε σε διάφορες περιπτώσεις τη μονάδα. Το πρόβλημα είναι σοβαρό λόγω της διαρροής αποβλήτων από τη μονάδα.

81.13   Σε τρεις περιπτώσεις εγκρίθηκαν κονδύλια για καθαρισμό του ποταμού Κούμουρου λόγω της συσσώρευσης κοπριάς εντός αυτού.

81.14   Η επικοινωνία του Κοινοτάρχη με τον Κατηγορούμενο 3 πάντοτε ήταν προβληματική και ο τελευταίος δεν έδειξε ποτέ οποιαδήποτε διάθεση συνεννόησης.

81.15   Ο Κατηγορούμενος 3 σε διάφορες περιπτώσεις ανέφερε ότι θα μετακινούσε τη  κτηνοτροφική μονάδα σε άλλο χώρο χωρίς αυτό να έχει γίνει μέχρι και σήμερα.

 

 Ζ. Νομική Πτυχή – Συστατικά Στοιχεία των υπό Κρίση Αδικημάτων

 

82. Οι Κατηγορίες 1 – 3 και 5 – 7 σύμφωνα με τις λεπτομέρειες αυτών αφορούν το ότι οι η Κατηγορούμενη 1 κατ’ ισχυρισμό απέρριψε, ενώ οι  Κατηγορούμενοι 2 και 3, συναίνεσαν ή εν πάση περιπτώσει δεν έλαβαν κανένα μέτρο εποπτείας ή ελέγχου, ώστε να αποτραπεί η απόρριψη κτηνοτροφικών αποβλήτων, δηλαδή κοπριάς από τα υποστατικά της Κατηγορούμενης 1 σε παρακείμενο αργάκι σε τεμάχια πίσω από τα υποστατικά της Κατηγορούμενης 1 και στον ποταμό «Κούμουρο» κατά τρόπο με τον οποίο τέθηκε σε κίνδυνο το περιβάλλον και η δημόσια υγεία, κατά παράβαση των άρθρων 6(1)(β), 6(1)(γ), 29 και 29Α1 του Νόμου.

 

83.  Στην απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου στην υπόθεση ΓΕΝΙΚΟΣ ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, ΜΕΣΩ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΑΣ, ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ v. CHRISTAKIS N NEOPHYTOU BIOGAS LTD κ.α., Ποινική ΄Εφεση Αρ. 154/2020, 27/4/2021, ECLI:CY:AD:2021:D182, αναφέρθηκαν τα ακόλουθα:

 

«Με βάση τον περί Ελέγχου της Ρύπανσης των Νερών Νόμο του 2002, (Ν. 106(Ι)/2002), (όπως αυτός έχει τροποποιηθεί), (ο «Νόμος»), η ρύπανση των νερών είναι ποινικά κολάσιμη.  Αυτή δε λαμβάνει τη μορφή συγκεκριμένου ποινικού αδικήματος, αναλόγως του τρόπου με τον οποίο η ρύπανση προκαλείται, ο οποίος παραπέμπει σε νομικά επιλήψιμη αιτία, συναρτώμενη προς συγκεκριμένη ανθρώπινη δραστηριότητα, και του χώρου όπου τούτο συμβαίνει, με τις βλαπτικές συνέπειές της να θεωρούνται δυνητικά δεδομένες.»

 

84.  Το άρθρο 6 του Νόμου με πλαγιότιτλο «αδικήματα σχετικά με τη ρύπανση των νερών» προνοεί τα ακόλουθα (δίδεται έμφαση στις παραγράφους (β) και (γ) καθότι σε αυτές γίνεται αναφορά στο κατηγορητήριο):

«6.(1) Τηρουμένων των διατάξεων των εδαφίων (2), (3), (4) και (5), πρόσωπο, το οποίο-

(α) απορρίπτει, εναποθέτει ή διαθέτει, προκαλεί ή επιτρέπει τη ρίψη ή εναπόθεση ή διάθεση, σε ρυάκι ή στην ξηρή κοίτη οποιουδήποτε ρυακιού του ή σε παράκτια νερά, λίμνη ή υδατοφράκτη οποιουδήποτε αντικειμένου, ουσίας ή ύλης, η οποία ρυπαίνει ή τείνει να ρυπάνει τα νερά τους,

(β) απορρίπτει, εναποθέτει ή διαθέτει, προκαλεί ή επιτρέπει τη ρίψη ή εναπόθεση ή διάθεση, στο έδαφος ή στο υπέδαφος οποιουδήποτε αντικειμένου, ουσίας ή ύλης, κατά τρόπο ώστε αυτή να ρυπαίνει ή να τείνει να ρυπάνει τα παράκτια νερά ή τα υπόγεια νερά ή τα νερά ρυακιού, λίμνης ή υδατοφράκτη,

(γ) εναποθέτει ή προκαλεί ή επιτρέπει την εναπόθεση ή ρίψη οποιουδήποτε αντικειμένου, ουσίας ή ύλης σε τόπο από τον οποίο δυνατό να πέσει ή μεταφερθεί σε ρυάκι ή στην ξηρή κοίτη οποιουδήποτε ρυακιού του ή σε λίμνη ή υδατοφράκτη, κατά τρόπο ώστε να ρυπαίνει ή να τείνει να ρυπάνει τα νερά τους,

(δ) απορρίπτει, εναποθέτει, προκαλεί ή επιτρέπει την εναπόθεση ή ρίψη οποιουδήποτε αντικείμενου, ουσία ή ύλης, υγρού αποβλήτου, λάσπης ή άλλου ημίρρευστου ή στερεού αποβλήτου, επί ή εντός του εδάφους ή του υπεδάφους,

(ε) απορρίπτει, εναποθέτει, προκαλεί, επιτρέπει ή ανέχεται την απόρριψη ή εναπόθεση από οποιαδήποτε εγκατάσταση σε επιφανειακά χερσαία νερά ή σε παράκτια νερά, οποιουδήποτε υγρού ή στερεού αποβλήτου ή οποιουδήποτε άλλου υγρού που περιέχει αιωρούμενη ύλη, και/ ή

(στ) απορρίπτει, εναποθέτει, προκαλεί, επιτρέπει ή ανέχεται την απόρριψη ή εναπόθεση στη θάλασσα, λάσπης ή άλλης ουσίας ή ύλης που προέρχεται από επεξεργασία αποβλήτων,

είναι ένοχο αδικήματος και, σε περίπτωση καταδίκης του, υπόκειται σε ποινή φυλάκισης που δεν υπερβαίνει τα τρία (3) χρόνια ή σε χρηματική ποινή που δεν υπερβαίνει τις πεντακόσιες χιλιάδες ευρώ (€500.000) ή και στις δύο αυτές ποινές.

(2) Πρόσωπο δεν είναι ένοχο αδικήματος δυνάμει του εδαφίου (1), αν η απόρριψη, εναπόθεση ή διάθεση γίνεται σύμφωνα με άδεια που παραχωρείται από τον Υπουργό με βάση τον παρόντα Νόμο.

(3) Θα αποτελεί υπεράσπιση σε ποινική δίωξη βάση των παραγράφων (β) και (γ) του εδαφίου (1) αν αποδειχθεί ότι η απόρριψη ή εναπόθεση ή διάθεση έγινε με βάση τις διατάξεις κώδικα ορθής γεωργικής πρακτικής που εγκρίθηκε με βάση τον παρόντα Νόμο ή με βάση τις διατάξεις οποιουδήποτε άλλου νόμου.

(4) Σε ποινική δίωξη δυνάμει των παραγράφων (α) και (β) του εδαφίου (1), θα αποτελεί υπεράσπιση αν ο κατηγορούμενος αποδείξει ότι η απόρριψη, εναπόθεση ή διάθεση οφειλόταν σε αίτια πέραν του ελέγχου του, ότι επέδειξε την οφειλόμενη φροντίδα και επιμέλεια για να προλάβει ή να παρεμποδίσει τη διάπραξη του αδικήματος και ότι, μόλις αντιλήφθηκε την αδυναμία του να το πράξει, έλαβε όλα τα δυνατά μέτρα για επανόρθωση χωρίς αδικαιολόγητη καθυστέρηση.»

85.  Ο όρος «απόρριψη»  ορίζεται στο άρθρο 2 του Νόμου ως  «την άμεση ή έμμεση εναπόθεση, διοχέτευση ή ρίψη ουσιών στο νερό ή στο έδαφος από σημειακές ή διάχυτες πηγές εγκατάστασης και περιλαμβάνει την εκπομπή στο νερό ή στο έδαφος κραδασμών, θερμότητας ή θορύβων».

 

86.  Περαιτέρω ο «φορέας εκμετάλλευσης» «αναφορικά με εγκατάσταση, σημαίνει το φυσικό ή νομικό πρόσωπο που εκμεταλλεύεται ή ελέγχει την εγκατάσταση ή στο οποίο έχει ανατεθεί αποφασιστική οικονομική εξουσία αναφορικά με την τεχνική λειτουργία της»

 

87.  Ο όρος «απόβλητο» ερμηνεύεται στον Περί Αποβλήτων Νόμο στον οποίο ο Νόμος παραπέμπει ως ακολούθως: «σημαίνει κάθε ουσία ή αντικείμενο, το οποίο ο κάτοχός του απορρίπτει ή προτίθεται ή υποχρεούται να απορρίψει»

 

88.  Επίσης ο όρος ρύπανση νοηματοδοτείται από το Νόμο ως ακολούθως:

 

«ρύπανση» σημαίνει την άμεση ή έμμεση εισαγωγή στα νερά ή στο έδαφος, ως αποτέλεσμα ανθρώπινης δραστηριότητας, ουσιών, κραδασμών, θερμότητας ή θορύβου που- ενδέχεται να προκαλέσουν βλάβη στην ανθρώπινη υγεία ή το περιβάλλον, να υποβαθμίσουν υλικά αγαθά, να παραβλάψουν ή να παρεμποδίσουν τις ανέσεις και τις άλλες νόμιμες χρήσεις του περιβάλλοντος, να προκαλέσουν βλάβη στους ζώντες οργανισμούς που διαβιούν στα νερά ή στο έδαφος, να βλάψουν το υδατικό ή εδαφικό οικολογικό σύστημα, ή να καταστρέψουν τους βιολογικούς πόρους και «ρυπαίνω» ερμηνεύεται ανάλογα.

 

89.  Τα συστατικά στοιχεία του αδικήματος με βάση το άρθρο 6(1)(β) που περιγράφεται στις κατηγορίες 1,2,3,5,6 και 7, λαμβανομένων υπόψη και των λεπτομερειών των αδικημάτων, φαίνεται να είναι τα ακόλουθα:

 

89.1      Η απόρριψη ή εναπόθεση ή διάθεση αντικειμένου, ουσίας ή ύλης,

89.2      Η πρόκληση ή το να επιτραπεί η ρίψη, εναπόθεση ή διάθεση οποιουδήποτε αντικειμένου, ουσίας ή ύλης,

89.3      Στο έδαφος ή στο υπέδαφος,

89.4      Με τρόπο ώστε το αντικείμενο, ουσία ή ύλη να ρυπαίνει ή να τείνει να ρυπαίνει,

89.5      Τα παράκτια νερά, υπόγεια νερά, νερά ρυακιού, λίμνης ή υδατοφράκτη.

 

90.  Με βάση το άρθρο 6(1)(γ) τα συστατικά στοιχεία είναι τα ακόλουθα:

 

90.1      Η εναπόθεση, ή πρόκληση, ή το να επιτραπεί η εναπόθεση ή ρίψη,

90.2      Αντικειμένου, ουσίας ή ύλης,

90.3      Σε τόπο από τον οποίο δύναται να πέσει ή μεταφερθεί σε ρυάκι ή στην ξηρή κοίτη οποιουδήποτε ρυακιού ή σε λίμνη ή υδατοφράκτη,

90.4      Κατά τρόπο ώστε να ρυπαίνει ή να τείνει να ρυπάνει τα νερά τους.

 

91.  Όσον αφορά τον όρο «επιτρέπει» ο Δικαστής του Ανωτάτου Δικαστηρίου Γιασεμής ανέφερε τα ακόλουθα  στην Christakis N. Neofytou Biogas Ltd (ανωτέρω):

 

«Η πιο πάνω νομολογία ανέδειξε, ειδικά, τις περιστάσεις που πρέπει να συντρέχουν για την επιτυχή επίκληση του όρου «προκαλεί» ("causes"), αλλά, παρεμπιπτόντως, και του όρου «επιτρέπει» ("permits"). Δεν απαιτείται, για σκοπούς της παρούσας υπόθεσης, να γίνει περαιτέρω αναφορά στις αποφάσεις εκείνες.  Είναι χρήσιμο, όμως, να σημειωθεί πως, στην υπόθεση Αlphacell Ltd v Woodward, ανωτέρω, έχει, βάσιμα, αμφισβητηθεί η χρησιμότητα της λέξης "knowingly" πριν από τον όρο "permits", (βλ. σελίδες 483 έως 484 και 491), ώστε να μην υπάρχει ουσιαστική διαφορά στις αντίστοιχες πρόνοιες των δύο συστημάτων δικαίου, όπου ο εν λόγω όρος χρησιμοποιείται. Επίσης, σημειώνεται πως ούτε ο όρος «ανέχεται» στην παράγραφο (ε) του άρθρου 6(1) του Νόμου δημιουργεί ξεχωριστή αιτία από αυτήν που προβλέπεται με τον όρο «επιτρέπει», (βλ. Berton ν. Alliance Economic Investment Co. [1922] 1 Κ.Β. 742, σελίδα 759).

[...]

 Ο όρος «επιτρέπει», στην αγγλική γλώσσα "permits", στη γενική του χρήση, ερμηνεύτηκε από τη νομολογία.  Η σημασία που τού αποδόθηκε είναι η ίδια, όπου αυτός απαντά, ανεξαρτήτως της φύσεως του αδικήματος.  Στην υπόθεση Sweet v. Parsley [1969] 1 All E.R. 347 (H.L.) στη σελίδα 363, τού αποδόθηκε η ακόλουθη σημασία:  "Here the word 'permits' used to define the prohibited act in itself connotes as a mental element of the prohibited conduct knowledge or grounds for reasonable suspicion on the part of the occupier that the premises will be used by someone for that purpose and an unwillingness on his part to take means available to him to prevent it."  

 

Ανάλογη ερμηνεία δόθηκε στον προαναφερθέντα όρο, στο πλαίσιο της αστικής υπόθεσης Berton ν. Alliance Economic Investment Co., ανωτέρω, στη σελίδα 759, η οποία υιοθετήθηκε στην υπόθεση Tophams, Ltd. v. Sefton (Earl) [1966] 1 All E.R. 1039 (H.L.), στη σελίδα 1046.

 

Από την πιο πάνω νομολογία, προκύπτει ότι ο ορισμός του όρου «επιτρέπει», ("permits"), θέτει θέμα γνώσεως περιστάσεων τέτοιων από πλευράς του φερομένου δράστη του αδικήματος, ώστε η παράλειψή του να τις ελέγξει να θεωρείται ότι ο ίδιος έχει επιτρέψει τη ρύπανση.»

 

92. Στην Αlphacell Ltd v Woodward [1972] Α.C. 824 η Βουλή των Λόρδων έκρινε ότι οι Κατηγορούμενοι προκάλεσαν την διαρροή αποβλήτων σε ποταμό κατά παράβαση του section 2(1)(a) Rivers (Prevention of Pollution) Act 1951. Το άρθρο 2(1)(α)  καθιστούσε ως ποινικό αδίκημα την πρόκληση ή το ότι επιτράπηκε το να εισέλθει μέσα ποταμό οποιαδήποτε δηλητηριώδης, βλαβερή ή προκαλούσα ρύπανση ουσία (if he causes or knowingly permits to enter a stream any poisonous, noxious or polluting matter) και παρουσιάζει ομοιότητες με το άρθρο 6 του Νόμου. Σε εκείνη την υπόθεση οι Κατηγορούμενοι δεν είχαν γνώση ότι είχε ξεχειλίσει η δεξαμενή προκαλώντας ρύπανση σε ποταμό. Αυτό κρίθηκε από τη Βουλή των Λόρδων ότι δεν είχε σημασία και ότι το ποινικό αδίκημα στο μέτρο που αφορά την πρόκληση της ρύπανσης ήταν αυστηρής ευθύνης. Όσον αφορά το επιτρέπειν τη διαρροή αποβλήτων θα πρέπει να υπάρχει γνώση της κατάστασης και αποτυχία ή παράλειψη αποτροπής της διαρροής / ρύπανσης.

 

93. Παραθέτω αρχικά απόσπασμα από την απόφαση του Λόρδου Pearson:

 

¨It has been contended that the prosecution had to prove mens rea on the part of the appellants, and consequently that the appellants were wrongly convicted because, even if they caused the polluted water to enter the river, they did not do so intentionally or knowingly. In my opinion, this contention fails. First, in the wording of the enactment there is the contrast between "causes" and "knowingly permits," raising the inference that knowledge is not a necessary ingredient in the offence of "causing." Secondly, mens rea is generally not a necessary ingredient in an offence of this kind, which is in the nature of a public nuisance.”

 

94. Ο Λόρδος Wilberforce επίσης έκρινε ότι η λέξη πρόκληση θα πρέπει να τύχει μιας ερμηνείας βασισμένης στην κοινή λογική και η υπόθεση κατά τον ίδιο ήταν απλή. Όσον αφορά το ρήμα επιτρέπω θεώρησε ότι θα πρέπει να συνοδεύεται από γνώση:

 

“The subsection evidently contemplates two things - causing, which must involve some active operation or chain of operations involving as the result the pollution of the stream; knowingly permitting, which involves a failure to prevent the pollution, which failure, however, must be accompanied by knowledge. I see no reason either for reading back the word "knowingly" into the first limb, or for reading the first limb as, by deliberate contrast, hitting something which is unaccompanied by knowledge. The first limb involves causing and this is what has to be interpreted.

In my opinion, "causing" here must be given a common sense meaning and I deprecate the introduction of refinements, such as causa causans, effective cause or novus actus. There may be difficulties where acts of third persons or natural forces are concerned but I find the present case comparatively simple. The appellants abstract water, pass it through their works where it becomes polluted, conduct it to a settling tank communicating directly with the stream, into which the polluted water will inevitably overflow if the level rises over the overflow point. They plan, however, to recycle the water by pumping it back from the settling tank into their works: if the pumps work properly this will happen and the level in the tank will remain below the overflow point. It did not happen on the relevant occasion due to some failure in the pumps.

In my opinion, this is a clear case of causing the polluted water to enter the stream. The whole complex operation which might lead to this result was an operation deliberately conducted by the appellants and I fail to see how a defect in one stage of it, even if we must assume that this happened without their negligence, can enable them to say they did not cause the pollution. In my opinion, complication of this case by infusion of the concept of mens rea, and its exceptions, is unnecessary and undesirable. The section is clear, its application plain. I agree with the majority of the Divisional Court, who upheld the conviction, except that rather than say that the actions of the appellants were a cause of the pollution I think it more accurate to say that the appellants caused the polluting matter to enter the stream.”

95. Ο Λόρδος Salmon αναγνώρισε και τόνισε το δημόσιο συμφέρον  στην αποτροπή της ρύπανσης και μάλιστα ανέφερε ότι εάν η κατηγορούσα αρχή είχε το βάρος να αποδείξει ότι υπήρξε πρόθεση να επέλθει η διαρροή αποβλήτων ή ότι υπήρξε αμέλεια ως προς το κατά πόσον θα υπάρξει διαρροή αποβλήτων, αυτό θα ήταν αδύνατο και ως αποτέλεσμα δεν θα τιμωρούνταν οι υπαίτιοι για τη ρύπανση:

 

“If this appeal succeeded and it were held to be the law that no conviction could be obtained under the Act of 1951 unless the prosecution could discharge the often impossible onus of proving that the pollution was caused intentionally or negligently, a great deal of pollution would go unpunished and undeterred to the relief of many riparian factory owners. As a result, many rivers which are now filthy would become filthier still and many rivers which are now clean would lose their cleanliness. The legislature no doubt recognised that as a matter of public policy this would be most unfortunate. Hence section 2 (1) (a) which encourages riparian factory owners not only to take reasonable steps to prevent pollution but to do everything possible to ensure that they do not cause it.”

96. Αναφορικά με την υπεράσπιση του άρθρου 6(4) ότι η απόρριψη, εναπόθεση ή διάθεση οφειλόταν σε αίτια πέραν του ελέγχου του Κατηγορούμενου, καθοδήγηση μπορεί να αντληθεί από το σύγγραμμα Blackstone’s Criminal Practice 2024, par. A1.39 με τίτλο “Exceptional Natural Events”:

“An 'act of God' or other exceptional natural event may break the chain of causation leading from D's initial act, if it was the sole immediate cause of the consequence in question. Such an event must be 'of so powerful a nature that the conduct of the defendant was not a cause at all, but was merely a part of the surrounding circumstances' (Southern Water Authority v Pegrum [1989] Crim LR 442). If D attacks V and leaves V slowly dying of the injuries, the chain of causation may be broken if V is ultimately killed by a lightning bolt or a falling tree, rather than by the original injuries. In contrast, routine hazards, such as seasonal rain or cold winter nights, would not have such an effect (Alphacell Ltd v Woodward [1972] AC 824). Such things are more readily foreseeable, but as Lord Hoffmann said in Environment Agency v Empress Car Co. (Abertillery) Ltd [1999] 2 AC 22 at pp. 34–5 (see A1.33):

The true common sense distinction is, in my view, between acts and events which, although not necessarily foreseeable in the particular case, are in the generality a normal and familiar fact of life, and acts or events which are abnormal and extraordinary. …

… In the context of natural events, this distinction between normal and extraordinary events emerges in the decision of this House in Alphacell Ltd v Woodward.”

 

97. Στο πλαίσιο της παρούσας υπόθεσης τέθηκε ο ισχυρισμός στη γραπτή αγόρευση  των Κατηγορούμενων ότι οι διαρροές των αποβλήτων επήλθαν λόγω βροχόπτωσης και δεν μπορεί να ευθύνονται για αυτό οι Κατηγορούμενοι. Ωστόσο, δεν προωθήθηκε η υπεράσπιση του άρθρου 6(4). Η απλή βροχόπτωση ή ακόμα και η έντονη βροχόπτωση με βάση το πιο πάνω απόσπασμα δεν μπορεί να θεωρηθεί ως αφύσικο γεγονός ή act of god αλλά θεωρείται μια κατάσταση συνηθισμένη (routine hazard). Δεν δόθηκε μαρτυρία ότι υπήρξε δυνατή ή έντονη βροχόπτωση πέραν του κανονικού.

 

98.  Περαιτέρω, δεδομένου ότι στις λεπτομέρειες αδικήματος και σύμφωνα με τη μαρτυρία η οποία δόθηκε η κοπριά φαίνεται να κατέληξε σε «αργάκι»  το Δικαστήριο καθοδηγήθηκε από το Ετυμολογικό Λεξικό της Ομιλούμενης Κυπριακής Διαλέκτου, Τρίτη Έκδοση του Κυριάκου Χατζηιωάννου. Η λέξη «αργκάτζιν» ερμηνεύεται ως  «το ρυάκι. Από το ρυάκιον>ργυάκιν>ρκτάτζιν και με το προθ. α>αργκάτζιν».  Ο όρος «ρυάκι» στο νόμο ερμηνεύεται ως ακολούθως: «ρυάκι» σημαίνει κάθε ροή νερού στην επιφάνεια της γης, είτε φυσική είτε τεχνητή, αλλά δεν περιλαμβάνει οποιαδήποτε αποχέτευση που ανήκει σε αρχή τοπικής αυτοδιοίκησης.

 

99.  Όσον αφορά τις κατηγορίες 4 και 8 το άρθρο 8(1) του Νόμου προνοεί ότι «απαγορεύεται η λειτουργία οποιασδήποτε εγκατάστασης η οποία προκαλεί ή δυνατό να προκαλέσει ρύπανση στα νερά ή στο έδαφος, εκτός εάν ο φορέας εκμετάλλευσης της εγκατάστασης κατέχει άδεια απόρριψης αποβλήτων σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος Νόμου». Στην ουσία πρέπει να αποδειχθεί το συστατικό στοιχείο ότι η εγκατάσταση προκαλεί ή δυνατό να προκαλέσει ρύπανση ως ερμηνεύεται στο Νόμο.  

 

100.   Η ποινή για τη λειτουργία εγκατάστασης χωρίς άδεια απόρριψης αποβλήτων προβλέπεται στο άρθρο 29(1) του Νόμου:

 

«Πρόσωπο, το οποίο παραβαίνει ή παραλείπει να συμμορφωθεί με τις διατάξεις του άρθρου 8 ή με επιτακτικές ή απαγορευτικές διατάξεις του παρόντος Νόμου, είναι ένοχο αδικήματος και, σε περίπτωση καταδίκης του, υπόκειται σε ποινή φυλάκισης που δεν υπερβαίνει τα τρία (3) χρόνια ή σε χρηματική ποινή που δεν υπερβαίνει τις πεντακόσιες χιλιάδες ευρώ (€500.000) ή και στις δύο αυτές ποινές».

 

101. Το βάρος της απόδειξης σωρευτικής συνύπαρξης όλων των συστατικών στοιχείων του αδικήματος το βρίσκεται στους ώμους της Κατηγορούσας Αρχής, με υψηλότατο επίπεδο απόδειξης, δηλαδή αυτό του πέραν πάσης λογικής αμφιβολίας (Woolmington v. DPP (1935) All ER Rep.1). Σε σχέση με τις υπερασπίσεις στο άρθρο 6, εδάφια (2), (3) και (4), το βάρος για την απόδειξη τους βρίσκεται στους ώμους της Υπεράσπισης στο επίπεδο του ισοζυγίου των πιθανοτήτων.

 

102. Η Κατηγορούσα Αρχή θα πρέπει να αποδείξει, με αποδεκτή μαρτυρία, την ύπαρξη κάθε συστατικού στοιχείου της κατηγορίας και δεν επιτρέπονται υποθέσεις ως προς την ύπαρξη γεγονότων, όσο εύλογες και εάν είναι. Εναπόκειται στην Κατηγορούσα Αρχή να παρουσιάσει μαρτυρία που να είναι και αξιόπιστη και σαφής.

 

103. Δεν επιτρέπονται εικασίες προς συμπλήρωση κενών στη μαρτυρία της Κατηγορούσας Αρχής. Δεν επιτρέπονται υποθέσεις ως προς την ύπαρξη γεγονότων όσο εύλογες και αν είναι (Λοϊζου ν Αστυνομίας (1989) 2 ΑΑΔ 363). Οποιοδήποτε κενό σε σχέση με την ύπαρξη πρωτογενών γεγονότων που συνιστούν και αποδεικνύουν το αδίκημα, αφήνουν την κατηγορία ατεκμηρίωτη και έκθετη σε απόρριψη. Στις αποφάσεις του Ανωτάτου Δικαστηρίου στις υποθέσεις Τούμπας v. Δημοκρατίας (1984) 2 C.L.R. 110 και Καίτη Χαραλάμπους και άλλος v. Δημοκρατίας (1985) 2 C.L.R. 97 επισημαίνεται ότι, εάν στο τέλος της υπόθεσης παραμείνει έστω και η παραμικρή αμφιβολία στο μυαλό του Δικαστηρίου για την ενοχή του κατηγορουμένου, τότε αυτό θα πρέπει να αποφασισθεί υπέρ του και να απαλλαγεί της κατηγορίας.

 

H. Ανάλυση και Υπαγωγή των Γεγονότων στις Νομικές Αρχές

 

104.   Οι εκατέρωθεν επί του θέματος θέσεις έχουν τύχει προσεκτικής μελέτης. Έχουν ληφθεί υπόψη τα συστατικά στοιχεία των επίδικων αδικημάτων και διεξήλθα με ιδιαίτερη προσοχή το σύνολο της μαρτυρίας η οποία προσκομίστηκε.

 

105.   Έχοντας υπόψη μου τη μαρτυρία που έχει κριθεί ως αποδεκτή, την απόρριψη της μαρτυρίας η οποία προσκομίστηκε από μέρους της Παραπονούμενης, τη νομική πτυχή της υπόθεσης ως έχει παρατεθεί στην προηγούμενη ενότητα, το βάρος απόδειξης και τα ευρήματα του Δικαστηρίου καταλήγω ότι η Κατηγορούσα Αρχή πέτυχε να αποδείξει πέραν πάσης λογικής αμφιβολίας τα συστατικά στοιχεία των αδικημάτων που προσάπτονται στον Κατηγορούμενο 3 αλλά όχι εναντίον των Κατηγορούμενων 1 και 2.  

 

Οι Κατηγορούμενοι 1 και 2

 

106.   Σε σχέση με τους Κατηγορούμενους 1 και 2 η Κατηγορούσα Αρχή απέτυχε να προσκομίσει μαρτυρία, εκτός από την πεποίθηση των μαρτύρων της Κατηγορούσας Αρχής, η οποία να αποδεικνύει και να τεκμηριώνει ότι η κτηνοτροφική μονάδα ανήκει στην Κατηγορούμενη 1 και ο Κατηγορούμενος 2 είναι διευθυντής της. Μόνο ο Κατηγορούμενος 3 ήταν παρών σε δύο επιθεωρήσεις και είναι ο Κατηγορούμενος 3 για τον οποίο δόθηκε μαρτυρία ότι είναι ο φορέας εκμετάλλευσης της επιχείρησης.

 

107.   Σε σχέση με τους Κατηγορούμενους 1 και 2 αυτοί απλώς αναγνωρίστηκαν από τους ΜΚ1, ΜΚ2 και ΜΚ3 στις αντίστοιχες γραπτές δηλώσεις τους ως η εταιρεία στην οποία ανήκει η κτηνοτροφική μονάδα και ο διευθυντής της κτηνοτροφικής μονάδας αντίστοιχα, χωρίς όμως να προσκομιστεί οποιαδήποτε άλλη μαρτυρία η οποία τεκμηριώνει τους ισχυρισμούς αυτούς. Ο δε Κατηγορούμενος 3, αναφέρθηκε επανειλημμένα από τους μάρτυρες της Κατηγορούσας Αρχής πως είναι ο φορέας εκμετάλλευσης. Ο ΜΚ1 ανέφερε πως ο Κατηγορούμενος 3 του ανέφερε πως τα χωράφια στα οποία βρισκόταν η κοπριά ήταν δικά του και ότι ενσωματώνει σε αυτά την κοπριά ως εδαφοβελτιωτικό.

 

108.   Παρά ταύτα, δεν παρουσιάστηκε τίποτε στο Δικαστήριο εκτός από τις αόριστες αναφορές των μαρτύρων για να συνδεθεί η Κατηγορούμενη 1 και ο Κατηγορούμενος 2 μετά υπό εξέταση αδικήματα. Ο ΜΚ1 κατά την αντεξέταση του ανέφερε ότι προέβη σε έρευνα στα αρχεία του Τμήματος Περιβάλλοντος και φάνηκε πως η Κατηγορούμενη 1 είναι η ιδιοκτήτρια της μονάδας και ο Κατηγορούμενος 2 είναι διευθυντής της. Δεν προσκομίστηκε αυτή η έρευνα στο Δικαστήριο όμως ούτως ώστε να ληφθεί υπόψιν και να διαμορφώσει το Δικαστήριο τη δική του κρίση. 

 

109.   Γενικώς, οι μάρτυρες της Κατηγορούσας Αρχής αδυνατούσαν να αναφερθούν στην πηγή της γνώσης τους για τη σύνδεση των Κατηγορούμενων 1 και 2 σε σχέση με τα υπό εξέταση αδικήματα. Ούτε και προσκομίστηκε οποιαδήποτε μαρτυρία σε σχέση με τον Κατηγορούμενο 2 πως επέτρεψε τη διαρροή αποβλήτων ή ότι η Κατηγορούμενη 1 προκάλεσε τη διαρροή αποβλήτων.

 

110.   Συνεπώς, οι Κατηγορούμενοι 1 και 2 αθωώνονται και απαλλάσσονται από τις κατηγορίες τις οποίες αντιμετωπίζουν.

 

Ο Κατηγορούμενος 3

 

111.   Σε σχέση με τον Κατηγορούμενο 3 δεν αμφισβητήθηκε το ότι είναι ο φορέας εκμετάλλευσης της εγκατάστασης δηλαδή το πρόσωπο το οποίο εκμεταλλεύεται ή ελέγχει την εγκατάσταση / κτηνοτροφική μονάδα.  Ήταν το πρόσωπο το οποίο ήταν παρών στις επιθεωρήσεις και η παρουσία εκεί του δεν αμφισβητήθηκε. Ούτε και αμφισβητήθηκε ευθέως η δήλωση του προς τον ΜΚ1 ότι είναι ο ιδιοκτήτης των χωραφιών στα οποία αποθηκεύεται η κοπριά στο έδαφος και ότι εναποθέτει στο έδαφος την κοπριά ως εδαφοβελτιωτικό ή το ότι προέβη όντως σε εκείνη τη δήλωση.

 

112.   Στις φωτογραφίες που προσκομίστηκαν ως μέρη των Τεκμηρίων 1 – 3 φαίνονται στοίβες από κοπριά στο έδαφος ακριβώς δίπλα από την εγκατάσταση – σε κάποιες φωτογραφίες μέρος της κοπριάς είναι μέσα στην εγκατάσταση και μέρος έξω.

 

113.    Σημειώνεται ότι σύμφωνα με το Νόμο, ο όρος απόρριψη περιλαμβάνει και την έμμεση εναπόθεση, διοχέτευση ή ρίψη ουσιών στο νερό ή στο έδαφος.

 

114.   Θεωρώ ότι αποδείχθηκε πέραν πάσης λογικής αμφιβολίας το αδίκημα με τον τρόπο που αναφέρεται στα άρθρα 6(1) (β) και (γ) σε σχέση με τον Κατηγορούμενο 3.

 

115.   Καταρχάς αποδείχθηκε το ότι επέτρεψε την εναπόθεση ή τη ρίψη της κοπριάς στο έδαφος δίπλα από την κτηνοτροφική μονάδα.  Ο Κατηγορούμενος 3 παραδέχθηκε ότι ενσωματώνει την κοπριά στο διπλανό χωράφι. Δεν αμφισβητήθηκε ότι προέβη σε αυτή την δήλωση και η εξ ακοής μαρτυρία αυτή θεωρώ ότι έχει μεγάλη βαρύτητα για τους λόγους που εξηγώ στην ενότητα ΣΤ, προηγουμένως.  

 

116.    Σε σχέση με την δεύτερη διαρροή (Κατηγορίες 6,7 και 8) παραδέχθηκε ότι οι διαρροές προκλήθηκαν λόγω των βροχών αλλά ισχυρίστηκε ότι δεν φταίει ο ίδιος για αυτό.  Η δήλωση του αυτή ενώπιον του ΜΚ2  δείχνει τουλάχιστον ότι είχε γνώση  της κατάστασης (ίδετε Alphacell Ltd – “knowingly permitting, which involves a failure to prevent the pollution, which failure, however, must be accompanied by knowledge”).

 

117.   Ο Κατηγορούμενος 3 είχε σαφώς γνώση τέτοιων περιστάσεων ώστε η παράλειψή του να τις ελέγξει θεωρείται ότι ο ίδιος έχει επιτρέψει τη ρύπανση (ίδετε σχετική νομολογία στην προηγούμενη ενότητα). Το πρόβλημα ήταν διαχρονικό ως ανέφεραν οι μάρτυρες. Ο ποταμός είχε καθαριστεί ξανά το 2010 της διαρροής αποβλήτων από τη μονάδα του Κατηγορούμενου 3 σε αυτόν, το 2018 έγιναν αναχώματα με πρωτοβουλία του Κοινοτάρχη. Ο Κατηγορούμενος 3 δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι δεν γνώριζε την κατάσταση και τον κίνδυνο η κοπριά -  τα απόβλητα να καταλήξουν στο ρυάκι και μετά στον ποταμό. Από τη στιγμή που είχε γνώσει των περιστάσεων σημαίνει, με βάση τον τρόπο που ερμηνεύεται ο όρος «επιτρέπω» με βάση τη νομολογία ότι επέτρεψε τη διαρροή από την κτηνοτροφική μονάδα την οποία ελέγχει.  

 

118.   Περαιτέρω, δεν προωθήθηκε η υπεράσπιση ότι η απόρριψη οφειλόταν σε αιτία πέραν του ελέγχου του. Η αναφορά στη γραπτή αγόρευση των Κατηγορούμενων ότι δεν πρέπει να κριθούν ένοχοι καθότι δεν προέβησαν οι ίδιοι σε οποιαδήποτε «θετική ενέργεια»  που να προκαλέσει τη διαρροή και ότι η διαρροή οφείλεται σε «αστοχία σε χωμάτινη δεξαμενή που διατηρούσε η μονάδα» τέθηκε για πρώτη φορά στην αγόρευση. Η αγόρευση δεν είναι αποδεκτός τρόπος προσκόμισης μαρτυρίας και συνεπώς δεν μπορεί να ληφθεί υπόψη. Σε κάθε περίπτωση, με βάση τη νομολογία που παρατέθηκε προηγουμένως, δεν απαιτείται κάποια «θετική ενέργεια» για να αποδειχθεί ότι προκλήθηκε η απόρριψη.

 

119.   Αποδείχθηκε επίσης πως πρόκειται περί απόρριψης ή εναπόθεσης αποβλήτου δηλαδή ουσίας της οποίας ο κάτοχος απέρριψε. Όπως προανέφερα, υπήρχαν στοίβες κοπριάς έξω από την εγκατάσταση. Ο ΜΚ1 ανέφερε ότι η εναπόθεση της κοπριάς στο έδαφος δεν είναι ο σωστός τρόπος αποθήκευσης της. Η εναπόθεση κοπριάς σε χωράφια ως λίπασμα γίνεται με βάση τον ΜΚ1 με συγκεκριμένο τρόπο και πρέπει να αναμιχθεί με το χώμα εντός 24 ωρών κάτι το οποίο προφανώς δεν είχε γίνει στην προκειμένη περίπτωση. Η θέση του αυτή δεν αμφισβητήθηκε. Η πραγματική μαρτυρία, ήτοι οι φωτογραφίες, δείχνουν στοίβες κοπριάς, πράγμα το οποίο δεν συνάδει με το ότι χρησιμοποιείτο ως λίπασμα / εδαφοβελτιωτικό. Σε κάθε περίπτωση, οι υποβολές από μόνες τους δεν έχουν καμιά αποδεικτική αξία και αν δεν προσαχθεί αντίστοιχη μαρτυρία παραμένουν μετέωροι ισχυρισμοί, όπως και έγινε εν προκειμένω.

 

120.   Η κοπριά απορρίφθηκε σε τόπο από τον οποίο δύναται να πέσει ή μεταφερθεί σε ρυάκι πράγμα το οποίο έγινε. Τοποθετήθηκε επίσης κατά τρόπο  ώστε αυτή να ρυπαίνει τα νερά ρυακιού. Αυτό προκύπτει σαφώς από την πραγματική μαρτυρία ήτοι τις φωτογραφίες στα Τεκμήρια 1,2 και 3 αλλά και από τις μαρτυρίες των ΜΚ1 ,ΜΚ2 και ΜΚ3. Η εγκατάσταση βρίσκεται σε πλαγιά και το έδαφος βρίσκεται σε κλίση. Πιο κάτω είναι το ρυάκι.  Προσκομίστηκαν φωτογραφίες του ποταμού και του ρυακιού στις οποίες οι ΜΚ 1 και 2 ανέφεραν ότι φαίνεται η ρύπανση στο νερό. Το ότι μεταφέρθηκαν τα απόβλητα λόγω των βροχών, θεωρώ ότι δεν έχει σημασία καθότι το άρθρο 6(1)(γ) μιλά για δυνατότητα μεταφοράς της ουσίας ή ύλης σε ρυάκι. Οι δε μάρτυρες της Κατηγορούσας Αρχής έδωσαν αξιόπιστη μαρτυρία ότι ακολούθησαν την πορεία των αποβλήτων από την εγκατάσταση μέχρι τον ποταμό.

 

121.   Πρέπει να αναφέρω πως, στην ουσία, δεν αμφισβητήθηκε από τους Κατηγορούμενους πως η κοπριά κατέληξε στο ρυάκι και πως προκάλεσε ρύπανση. Οι ερωτήσεις κατά την αντεξέταση των μαρτύρων της Κατηγορούσας Αρχής αποσκοπούσαν στο να τεθεί υπό αμφισβήτηση το ότι ήταν οι Κατηγορούμενοι που είχαν προκαλέσει τη ρύπανση και δεν αμφισβητήθηκε η ρύπανση per se.

 

122.   Όσον αφορά το συστατικό στοιχείο ότι η μεταφορά της ύλης στο ρυάκι έγινε κατά τρόπο ώστε να ρυπαίνει ή να τείνει να ρυπάνει τα νερά τους, θεωρώ ότι επίσης αποδείχθηκε πέραν πάσης λογικής αμφιβολίας. Ρύπανση με βάση το Νόμο σημαίνει την άμεση ή έμμεση εισαγωγή στα νερά ή στο έδαφος, μεταξύ άλλων, ουσιών που ενδέχεται, μεταξύ άλλων, να προκαλέσουν βλάβη στην ανθρώπινη υγεία ή το περιβάλλον, να υποβαθμίσουν υλικά αγαθά ή να παραβλάψουν ή να παρεμποδίσουν τις ανέσεις και τις άλλες νόμιμες χρήσεις του περιβάλλοντος.

 

123.   Ο Κοινοτάρχης του χωριού Ποτάμι ο οποίος είναι κάτοικος στο χωριό μίλησε για δυσοσμία καθότι ο ποταμός Κούμουρος διασχίζει το χωριό. Έγινε δέκτης πολλών παραπόνων ανέφερε και δεν αμφισβητήθηκε η μαρτυρία του σε σχέση με τη δυσοσμία και για το ότι έγινε δέκτης παραπόνων. Ανέφερε επίσης πως υπάρχει κίνδυνος μόλυνσης του εδάφους της περιοχής και των υπογείων υδάτων. Ο ορισμός της ρύπανσης μιλά για ενδεχόμενο πρόκλησης βλάβης στην υγεία ή το περιβάλλον. Δεν απαιτείται να αποδειχθεί πέραν πάσης λογικής αμφιβολίας το ότι όντως υπήρξε βλάβη, παραδείγματος χάριν, στην ανθρώπινη υγεία. Σε κάθε περίπτωση η δυσοσμία προφανώς προκαλεί παρεμπόδιση των ανέσεων των προσώπων στη κοινότητα και συνεπώς εμπίπτει στον όρο της ρύπανσης.  

 

124.   Δεδομένου του ότι δεν αποδείχθηκε ότι τα επίδικα υποστατικά ανήκουν στην Κατηγορούμενη 1 και δεδομένου του ότι ο Κατηγορούμενος 3 στις κατηγορίες 3 και 7 αναγνωρίζεται ως διευθύνων σύμβουλος της Κατηγορούμενης 1 και κατηγορείται ότι συναίνεσε και δεν έλαβε μέτρα για την εποπτεία και την αποτροπή της απόρριψης της κοπριάς, ενώ αυτό που αποδείχθηκε εν προκειμένω είναι ότι ο Κατηγορούμενος 3 διέπραξε το αδίκημα του άρθρου 6 του Νόμου σε δύο περιπτώσεις ήτοι στις 11.09.2018 και στις 18.01.2019, καθότι επέτρεψε την εναπόθεση ή ρίψη της κοπριάς κατά τρόπο που ρυπαίνει το ρυάκι και τον ποταμό, θεωρώ ότι ενδείκνυται όπως ασκηθεί η διακριτική ευχέρεια του Δικαστηρίου για τροποποίηση του κατηγορητηρίου και προσθήκη κατηγορίας για το ποινικό αδίκημα που έχει καταδειχθεί σύμφωνα με τα ευρήματα του Δικαστηρίου ότι διέπραξε ο Κατηγορούμενος 3.

 

125.   Σύμφωνα με τις πρόνοιες του Άρθρου 85(4) του Κεφ. 155 , αν στο τέλος της δίκης το Δικαστήριο είναι της γνώμης ότι με τη μαρτυρία έχει αποδειχθεί ότι ο κατηγορούμενος διέπραξε ποινικό αδίκημα ή ποινικά αδικήματα που δεν περιλαμβάνονται στο κατηγορητήριο και για τα οποία δεν μπορεί να καταδικασθεί χωρίς τροποποίηση του κατηγορητηρίου, τότε μπορεί να διατάξει την προσθήκη στο κατηγορητήριο κατηγορίας ή κατηγοριών για το ποινικό αυτό αδίκημα ή ποινικά αδικήματα και να αποφασίσει πάνω σε αυτά ως εάν η κατηγορία αυτή ή οι κατηγορίες να αποτελούσαν μέρος του αρχικού κατηγορητηρίου.

 

126.   Όπως προκύπτει από το πιο πάνω Άρθρο και όπως διατυπώθηκε από τη νομολογία για την εφαρμογή του Άρθρου 85(4) πρέπει να συντρέχουν οι εξής τέσσερις προϋποθέσεις: 

 

(α)  Με την προσαχθείσα μαρτυρία πρέπει να αποδεικνύεται η διάπραξη από τον Κατηγορούμενο ποινικού αδικήματος που δεν περιλαμβάνεται στο κατηγορητήριο.

 

(β)   Είναι αδύνατη η καταδίκη του Κατηγορουμένου για το εν λόγω αδίκημα χωρίς την τροποποίηση του κατηγορητηρίου.

 

(γ)     Με την καταδίκη του για το εν λόγω αδίκημα ο Κατηγορούμενος δεν υπόκειται σε ποινή μεγαλύτερη εκείνης που θα μπορούσε να του έχει επιβληθεί αν καταδικαζόταν βάσει του αρχικού κατηγορητηρίου. Δηλαδή η ποινή που προβλέπεται για την κατηγορία που προστίθεται δεν υπερβαίνει εκείνη που προβλέπεται για τα αδικήματα του αρχικού κατηγορητηρίου.

 

(δ)    Η μεταβολή του κατηγορητηρίου δεν θα επηρεάσει δυσμενώς τον κατηγορούμενο στην υπεράσπιση του.

 

127.   Η τροποποίηση κατηγορητηρίου συνιστά ενάσκηση διακριτικής ευχέρειας μέσα στα πλαίσια των συμφερόντων της δικαιοσύνης. Βασικό κριτήριο στην μεταβολή ενός κατηγορητηρίου είναι η απουσία δυσμενούς επηρεασμού των δικαιωμάτων του Κατηγορουμένου. Στην απόφαση Charalambous v. Municipality of Nicosia (1965) 2 C.L.R. 63, αναφέρθηκε ότι η πιθανότητα επηρεασμού της υπεράσπισης του κατηγορουμένου δεν μπορεί να αποκλειστεί όπου υπάρχει ουσιαστική διαφοροποίηση των λεπτομερειών της υφιστάμενης κατηγορίας, συγκρινόμενη με τις λεπτομέρειες της κατηγορίας που προστίθεται από το Δικαστήριο.

 

128.   Έχοντας κατά νου τα πιο πάνω, είναι η κρίση του Δικαστηρίου ότι συντρέχουν όλες οι προϋποθέσεις του Άρθρου 85(4) του Κεφ. 155 κατά τρόπο ώστε η ενάσκηση της διακριτικής ευχέρειας του Δικαστηρίου στην υπό εξέταση περίπτωση για μεταβολή του κατηγορητηρίου δια της προσθήκης κατηγοριών να είναι προς το συμφέρον της ορθής απονομής της δικαιοσύνης. Η δε πλευρά των Κατηγορουμένων δεν επηρεάζεται με οποιοδήποτε τρόπο στην υπεράσπιση της, μεταξύ άλλων, διότι ο Κατηγορούμενος 3 δεν αμφισβήτησε ότι είναι ο φορέας εκμετάλλευσης της κτηνοτροφικής μονάδας. Αντιθέτως είχε αμφισβητηθεί και υποβλήθηκε ότι η Κατηγορούμενη 1 δεν είναι η ιδιοκτήτρια της μονάδας. Η έκθεση αδικήματος παραμένει η ίδια και τροποποιούνται στην ουσία οι λεπτομέρειες για να ανταποκρίνονται στη μαρτυρία που δόθηκε και αποτέλεσε εύρημα του Δικαστηρίου.

 

 

 

 

129.   Συνακόλουθα διατάσσεται η τροποποίηση του Κατηγορητηρίου δια της προσθήκης δύο κατηγοριών ως ακολούθως:

 

ΕΚΘΕΣΗ ΑΔΙΚΗΜΑΤΟΣ

Ένατη Κατηγορία

 

Απόρριψη κτηνοτροφικών αποβλήτων (κοπριάς), κατά παράβαση του περί Ελέγχου της Ρύπανσης των Νερών Νόμου του 2002, ως έχει τροποποιηθεί, άρθρα 6 (1)(β), 6 (1)(γ) και 29.

ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ ΑΔΙΚΗΜΑΤΟΣ

 

Ο Κατηγορούμενος 3 κατά ή περί την 11.09.2018 ή/και προγενέστερα σε άγνωστο προς την Κατηγορούσα Αρχή χρόνο μέχρι την 11.09.2018 επέτρεψε την απόρριψη και/ή την εναπόθεση και/ή ρίψη κοπριάς σε τόπο, ήτοι σε χώρο πίσω από τα υποστατικά κτηνοτροφικής μονάδας της οποίας ο Κατηγορούμενος 3 είναι φορέας εκμετάλλευσης, από τον οποίο μεταφέρθηκε σε ρυάκι και ακολούθως στον ποταμό Κούμουρο, κατά τρόπο ώστε να ρυπαίνει ή να τείνει να ρυπάνει τα νερά τους.

 

ΕΚΘΕΣΗ ΑΔΙΚΗΜΑΤΟΣ

Δέκατη Κατηγορία

 

Απόρριψη κτηνοτροφικών αποβλήτων (κοπριάς), κατά παράβαση του περί Ελέγχου της Ρύπανσης των Νερών Νόμου του 2002, ως έχει τροποποιηθεί, άρθρα 6 (1)(β), 6 (1)(γ) και 29.

ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ ΑΔΙΚΗΜΑΤΟΣ

 

Ο Κατηγορούμενος 3 κατά ή περί την 18.01.2019  ή/και προγενέστερα σε άγνωστο προς την Κατηγορούσα Αρχή χρόνο, μεταξύ της 12.9.2018 και μέχρι την 18.01.2019, επέτρεψε την απόρριψη και/ή την εναπόθεση και/ή ρίψη κοπριάς σε τόπο, ήτοι σε χώρο πίσω από τα υποστατικά κτηνοτροφικής μονάδας της οποίας ο Κατηγορούμενος 3 είναι φορέας εκμετάλλευσης, από τον οποίο μεταφέρθηκε σε ρυάκι και ακολούθως στον ποταμό Κούμουρο, κατά τρόπο ώστε να ρυπαίνει ή να τείνει να ρυπάνει τα νερά τους.

 

130.   Υπό το φως των πιο πάνω διαπιστώσεων και επισημάνσεων και με δεδομένα τα ευρήματα του Δικαστηρίου είναι η κατάληξη του Δικαστηρίου ότι η Κατηγορούσα Αρχή έχει αποδείξει πέραν πάσης λογικής αμφιβολίας την ενοχή των κατηγορουμένων στις κατηγορίες 9 και 10 οι οποίες έχουν προστεθεί από το Δικαστήριο. Συνακόλουθα, ο Κατηγορούμενος 3 κρίνεται ένοχος σε αυτές. 

 

131.   Αθωώνεται και απαλλάσσεται από τις κατηγορίες 3 και 7 στις οποίες κατηγορείται ως διευθυντής της Κατηγορούμενης 1 ότι δεν έλαβε κανένα μέτρο εποπτείας και ελέγχου ώστε να αποτραπεί η διαρροή των αποβλήτων από τα υποστατικά της Κατηγορούμενης 1 για τους λόγους που προαναφέρθηκαν.

 

Κατηγορίες 4 και 8 τις οποίες αντιμετωπίζει ο Κατηγορούμενος 3

 

132.   Όσον αφορά τις κατηγορίες 4 και 8 που αφορούν την άδεια απόρριψης αποβλήτων πρέπει να αναφερθεί ότι είναι ο φορέας εκμετάλλευσης ο οποίος έχει αυτή την ευθύνη σύμφωνα με το άρθρο 8 του Νόμου.

 

133.   Το κατά πόσο η εγκατάσταση προκαλεί ή δυνατό να προκαλέσει ρύπανση κρίνω ότι έχει αποδειχθεί με βάση τη μαρτυρία που προσκομίστηκε. Μαρτυρία για τη ρύπανση που προκλήθηκε έχει δώσει μεταξύ άλλων ο Κοινοτάρχης του Ποταμιού ΜΚ3 ήτοι, κατ’ ελάχιστον υπήρξε δυσοσμία. Περαιτέρω, αποδείχθηκε πως η μονάδα του Κατηγορούμενου 3 παρήγαγε κοπριά η οποία αποθηκευόταν απευθείας στο έδαφος. Αυτό από μόνο του δημιουργεί τη δυνατότητα πρόκλησης ρύπανσης. Υπάρχει μαρτυρία από τον ΜΚ1 σε σχέση με αυτό το σημείο, σε κάθε περίπτωση όμως, η δυνατότητα εν προκειμένω είναι αρκετή.

 

134.   Αναφέρω επίσης ότι δεν αμφισβητήθηκε το ότι προκλήθηκε ρύπανση στο ρυάκι και στον ποταμό. Δεν υποβλήθηκε στον ΜΚ3 για παράδειγμα ότι δεν υπήρξε δυσοσμία ή ότι τα απόβλητα δεν κατέληξαν στο ρυάκι και στο νερό. Η προσπάθεια των Κατηγορούμενων μέσω της αντεξέτασης ήταν να επιρρίψουν την ευθύνη για τη ρύπανση είτε σε κάποιον άλλον καθώς και ότι ευθυνόταν για αυτό η έντονη βροχόπτωση.

 

135.   Οι μάρτυρες της Κατηγορούσας Αρχής αναγνωρίσαν τον Κατηγορούμενο 3 ως τον φορέα εκμετάλλευσης. Ο ΜΚ1 αναφέρθηκε στον Κατηγορούμενο 3 ως τον φορέα εκμετάλλευσης σε τουλάχιστον τρεις περιπτώσεις κατά την κυρίως εξέταση του. Επίσης στα Τεκμήρια 1 και 3 κατονομάζεται ως ο φορέας εκμετάλλευσης ο Κατηγορούμενος 3. Μόνο στο Τεκμήριο 2 ως φορέας εκμετάλλευσης κατονομάζεται η Κατηγορούμενη 1. Ωστόσο, στη γραπτή δήλωση του ΜΚ2 επίσης ως φορέας εκμετάλλευσης κατονομάζεται ο Κατηγορούμενος 3 σε τουλάχιστον τρεις περιπτώσεις.

 

136.   Σημειώνεται επίσης πως δεν υποβλήθηκε από τους κατηγορούμενους στους μάρτυρες της κατηγορούσας αρχής ότι η μονάδα / φορέας εκμετάλλευσης κατέχει άδεια απόρριψης αποβλήτων και συνεπώς δεν αμφισβητήθηκε ευθέως ότι δεν υπάρχει άδεια.

 

137.   Αλλά ούτε και αμφισβητήθηκε πως ο Κατηγορούμενος 3 είναι ο φορέας εκμετάλλευσης της μονάδας. Ο ίδιος ο Κατηγορούμενος 3, με βάση τις δηλώσεις του προς τους μάρτυρες, το γεγονός ότι ήταν ο ίδιος παρών σε επιθεωρήσεις, το ότι δήλωσε επανειλημμένα στους μάρτυρες κατηγορίας πως θα μετέφερε την εγκατάσταση σε άλλα υποστατικά στον Αστρομερίτη, έδειξε με τη συμπεριφορά του να είναι ο φορέας εκμετάλλευσης που ασκούσε έλεγχο επί των εργασιών της εγκατάστασης.  Με βάση τη μαρτυρία που προσκομίστηκε προκύπτει ξεκάθαρα πως ο Κατηγορούμενος 3 είναι το φυσικό πρόσωπο το οποίο εκμεταλλεύεται και ελέγχει την εγκατάσταση. Με βάση μαρτυρία που παρέμεινε αναντίλεκτη ο Κατηγορούμενος 3 παρουσίαζε τον εαυτό του ως το πρόσωπο το οποίο ελέγχει την εγκατάσταση και ανέλαβε ευθύνη για αυτήν.

 

138.   Επαναλαμβάνεται ότι στην περίπτωση κατά την οποία ένας μάρτυρας δεν αντεξετασθεί επί όλων των ουσιαστικών γεγονότων τα οποία αμφισβητούνται, αυτό γενικώς θεωρείται ως αποδοχή της εκδοχής που προβάλλει ένας μάρτυρας. Ο γενικός κανόνας είναι ότι η παράλειψη αντεξέτασης μάρτυρα σε ουσιώδες μέρος της μαρτυρίας του και της εκδοχής την οποία προωθεί, παρέχει στο Δικαστήριο τη διακριτική ευχέρεια να θεωρήσει την παράλειψη ως αποδοχή των ισχυρισμών της αντίδικης πλευράς στα σημεία τα οποία είχαν τεθεί στην κυρίως εξέταση (ίδετε Ηλιάδης & Σάντης, Το Δίκαιο της Απόδειξης, 1η έκδοση, σελ. 720).

 

139.   Ως εκ τούτου, ο Κατηγορούμενος 3 κρίνεται ένοχος στις κατηγορίες 4 και 8.

 

 

 

 

 

 

Ε. ΚΑΤΑΛΗΞΗ

 

140.   Υπό το φως των όσων προαναφέρθηκαν, οι Κατηγορούμενοι 1 και 2 αθωώνονται και απαλλάσσονται από τις κατηγορίες 1, 2 και 5, 6, αντίστοιχα.

 

141.   Η Κατηγορούσα Αρχή πέτυχε να αποδείξει στον απαιτούμενο βαθμό τις κατηγορίες 4,8,9 και 10 σε σχέση με τον Κατηγορούμενο 3. Συνεπακόλουθα, ο Κατηγορούμενος 3 κρίνεται ένοχος πέραν πάσης λογικής αμφιβολίας στις κατηγορίες 4, 8, 9 και 10.

 

142.   Όσον αφορά τα έξοδα αυτά, ως θα υπολογιστούν από τον Πρωτοκολλητή και θα εγκριθούν από το Δικαστήριο, επιδικάζονται υπέρ της Κατηγορούσας Αρχής και εναντίον του Κατηγορούμενου 3. Αυτό παρά την απαλλαγή των Κατηγορούμενων 1 και 2 και δεδομένου ότι οι Κατηγορούμενοι είχαν κοινή εκπροσώπηση καθ’ όλη τη διαδικασία.

 

 

Υπ. ____________________

Χ. ΣΑΤΣΙΑΣ ΠΡΟΣ. Ε.Δ.

ΠΙΣΤΟ ΑΝΤΙΓΡΑΦΟ

 

ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΗΤΗΣ

cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο