(1988) 1 CLR 665
[*28 Νοεμβρίου.] 28 Νοεμβρίου, 1988
(Α. ΛΟΪΖΟΥ ΠΡ., ΝΙΚΗΤΑΣ, ΑΡΤΕΜΙΔΗΣ, Δ/ΣΤΕΣ)
Α. ΔΗΜΟΣΘΕΝΟΥΣ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΙΕΣ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΩΝ ΛΤΔ.,
Εφεσείουσα Εταιρεία,
ν.
ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΚΑΤΣΟΥΡΙΔΗ,
Εφεσίβλητου.
(Πολιτική Έφεση Αρ. 7192).
Πρόστηση — Ευθύνη ιδιοκτήτη αυτοκινήτου για αμέλεια του οδηγού του — Προϋποθέσεις ευθύνης.
Έφεση — Εξουσία επέμβασης Εφετείου πάνω σε ευρήματα γεγονότων ή αξιολόγηση μαρτυρίας — Εφαρμοστέες αρχές.
Αμέλεια/συντρέχουσα αμέλεια — Κατανομή ευθύνης — Οδικό ατύχημα — Σύγκρουση με προπορευόμενο όχημα, που, αντί να στρίψει τελικά προς τα δεξιά, όπως είχε δείξει ο οδηγός του, ακινητοποιήθηκε πάνω στη διασταύρωση χωρίς προειδοποίηση — 25% ευθύνη ο οδηγός του προπορευόμενου και 75% ο οδηγός του οχήματος, που ακολουθούσε — Ορθή.
Το αυτοκίνητο του εφεσίβλητου ακολουθούσε το αυτοκίνητο της εφεσείουσας στην ίδια λωρίδα της Λεωφόρου Δημοσθένη Σεβέρη προς την Λεωφόρο Γρίβα Διγενή. Ο οδηγός του προπορευόμενου αυτοκινήτου είχε δείξει ότι θα έστριβε δεξιά στην Λεωφόρο Γρίβα Διγενή και μάλιστα το όχημα του είχε πάρει και σχετική κλίση. Όμως, και χωρίς προειδοποίηση, πήρε την ευθείαν κατεύθυνση και σχεδόν αμέσως ακινητοποίησε το όχημα του. Ο εφεσίβλητος δεν κατόρθωσε να αποφύγει την σύγκρουση.
Με βάση τα πιο πάνω γεγονότα το Πρωτόδικο Δικαστήριο κατένειμε την ευθύνη 75% στον εφεσίβλητο (παράλειψη κρατήσεως αποστάσεως ασφάλειας και παράλειψη καταβολής της πρέπουσας προσοχής) και 25% στην εφεσείουσα για την αμέλεια του οδηγού του οχήματος της. [*666]
Η εφεσείουσα είναι ιδιωτική μετοχική εταιρεία. Στο όνομα της υπάρχει το όνομα του Διευθυντή της, που ήταν και ο οδηγός του αυτοκινήτου της κατά τον κρίσιμο χρόνο. Ο Διευθυντής οδηγούσε το αυτοκίνητο με την άδεια και συγκατάθεση της.
Στην έφεση (και αντέφεση) εγέρθηκαν δυό ζητήματα, το ζήτημα της κατανομής της ευθύνης και το ζήτημα αν η εφεσείουσα ευθύνεται εκ προστήσεως για την αμέλεια του οδηγού του οχήματος της.
Σχετικά με το δεύτερο ζήτημα ο συνήγορος της εφεσείουσας υποστήριξε ότι δεν υπήρχε μαρτυρία ότι ο οδηγός οδηγούσε το όχημα για τους σκοπούς της ιδιοκτήτριας του.
Το Ανώτατο Δικαστήριο, απορρίπτοντας τόσο την έφεση όσο και την αντέφεση, αποφάνθηκε:
(1) Τα συμπεράσματα του Πρωτόδικου Δικαστηρίου σχετικά με την κατανομή ευθύνης ήσαν ορθά και μάλιστα τα μόνα που μπορούσαν να εξαχθούν από τη μαρτυρία που προσκομίστηκε.
(2) Ο διευθυντής μιας εταιρείας είναι αξιωματούχος αλλά ταυτόχρονα και αντιπρόσωπος της. Η ιδιότητα αυτή εμπίπτει στις προϋποθέσεις, που δημιουργούν την εκ προστήσεως ευθύνη. Η ύπαρξη ή μη της εκ προστήσεως ευθύνης καταδείχνεται μετά την αξιολόγηση του αποδεικτικού υλικού.
(3)Στην υπό κρίση έφεση, το αποδεικτικό υλικό είναι πέρα από αρκετό.
Έφεση και αντέφεση απορρίπτονται χωρίς οποιαδήποτε διαταγή για έξοδα.
Αναφερόμενες αποφάσεις:
Morgans v. Lauchbury and Others [1972] 2 All E.R. 606;
Hellenic Mining Co. Ltd. v. Galaxy Tours Ltd. (1978) 1 C.L.R. 414;
Stylianou and Another v. Petrou (1984) 1 CUR. 362;
Rambarran v. Gurrunharran [1971] 1 All E.R. 749.
(This is an English translation of the editorial note)
Vicarious liability — Liability of owner of a car for the negligence of its driver — Prerequisites of the liability. [*667]
Appeal — Power of the Court of Appeal to interfere with the findings of facts or with the assessment of the evidence — Principles applicable.
Negligence/Contributory negligence — Apportionment of liability — Traffic accident — Collision with preceding car, which, instead of turning finally to the right as its driver had indicated, stopped without warning on the crossroads — 25% liability of the driver of the preceding car and 75% liability of the driver of the following car — Sustained.
The respondent's car was following the appellant's car on the same lane of Sevens Avenue with direction towards Grivas Dighenis Avenue Nicosia. The driver of the preceding car had indicated that he would turn right into Grivas Dighenis Avenue, and his car had already taken such inclination. Without any warning he drove straight on and immediatedly afterwards he stopped his car. The respondent was unable to avoid the accident.
In view of the above facts the trial Court apportioned liability 75% on the respondent (failure on his part to keep a safe distance and failure to drive with due care and attention) and 25% on appellant.
The appellant is a private company limited by shares. The name of its director, who was the driver of the car is included in the name of the company. The said director was driving the car with the permission and consent of the appellant.
In the appeal (and cross-appeal) two issues have been raised i.e. the question of apportionment of liability and the question whether the appellant can be held vicariously liable for the negligence of the driver of its car.
Regarding the second issue counsel for the appellant suggested that there was no evidence that the driver was driving the said car for the purposes of the company.
Held, dismissing the appeal and the cross-appeal. (1) The findings of the trial Court as regards the apportionment of liability are correct and indeed are the only findings which could be drawn from the evidence that had been adduced.
(2) The director of a company is an officer of the company and at the same time its agent. This capacity falls within the prerequisites which create vicarious liability. The existence or not of vicarious liability is shown upon assessment of the evidential material.
(3) In the sub judice appeal the evidential material is more than sufficient.
Έφεση και αντέφεση.
Έφεση και αντέφεση εναντίον της απόφασης του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας (Κραμβής, Ε. Δ.) ημερ [*668] 22 Μαΐου, 1986 (Αρ. υπ. 5941/84) με την οποία επεδικάσθη το ποσό των £327.- στον ενάγοντα σαν αποζημίωση για ζημιές που προκλήθηκαν στο αυτοκίνητο του μετά από σύγκρουση με αυτοκίνητο των εναγομένων.
Α. Δανός, για την εφεσείουσα.
Ξ. Ξενόπουλος, για την εφεσίβλητο.
Cur. adv. vult.
Α. ΑΟΙΖΟΥ Πρ.: Η απόφαση θα εκδοθεί από τον κ. Αρτεμίδη,Δ.
ΑΡΤΕΜΙΔΗΣ Δ.: Η εφεσείουσα εταιρεία προσβάλλει την απόφαση του Πρωτόδικου Δικαστηρίου πάνω σε δύο σημεία. Το πρώτο εγείρεται από τα πραγματικά γεγονότα της υπόθεσης ενώ το δεύτερο είναι νομικό ζήτημα: Τα ευρήματα του Πρωτόδικου Δικαστηρίου, που βασίζονται στην αξιολόγηση της μαρτυρίας, δεν αμφισβητούνται. Η εφεσείουσα όμως εισηγείται πως, με βάση τα ευρήματα αυτά, η τελική κρίση του Δικαστηρίου είναι εσφαλμένη.
Ο εφεσίβλητος καταχώρησε αντέφεση εναντίον της απόφασης του Πρωτόδικου Δικαστηρίου στην οποία υποστηρίζει πως το ποσοστό ευθύνης 75%, που καταμερίστηκε εις βάρος του από το Πρωτόδικο δικαστήριο είναι πολύ ψηλό.
Τα γεγονότα της υπόθεσης είναι σε συντομία τα εξής:
Στις 12.4.84 ο διευθυντής της εφεσείουσας Ανδρέας Δημοσθένους, οδηγούσε αυτοκίνητο, ιδιοκτησίας της εταιρείας, στη λεωφόρο Σεβέρη με κατεύθυνση τη Λευκωσία. Ο εφεσίβλητος ακολουθούσε με το αυτοκίνητο του ΚΑ 145 πάνω στην ίδια λωρίδα πορείας, αυτή δηλαδή νου σηματοδοτείτο με υποχρεωτική κατεύθυνση της τροχαίας την ευθεία ή τη στροφή προς τα δεξιά. Όταν τα δύο αυτοκίνητα μπήκαν στη διασταύρωση των λεωφόρων Δημοσθένη Σεβέρη και Γρίβα Διγενή, που ελέγχεται με τα φώτα τροχαίας, συγκρούστηκαν κάτω από συνθήκες που αποτέλεσαν ζήτημα αντιδικίας στο Πρωτόδικο Δικαστήριο. Ενώπιον μας όμως τα ευρήματα του έχουν γίνει αποδεκτά. Ειδικώτερα, το Πρωτόδικο Δικαστήριο είπε τα πιο κάτω στην απόφαση του αναφορικά με την ευθύνη του εναγόμενου-εφεσίβλητου:
«Ο εναγόμενος παρέλειψε να εκπληρώσει το [*669] στοιχειώδες καθήκο της τήρησης απόστασης ασφάλειας από το προπορευόμενο όχημα των εναγόντων και παράλληλα παρέλειψε να τηρήσει το καθήκον το οποίο έχει κάθε οδηγός οχήματος πάντοτε και σε κάθε περίσταση, δηλαδή το καθήκον της πρέπουσας προσοχής και παρατήρησης.»
Ενώ για την ευθύνη του οδηγού του αυτοκινήτου της εφεσείουσας είπε τα εξής:
«Ο Μάρτυς Εναγόντων 2, έδειξε ότι θα έστριβε δεξιά προς τη Γρίβα Διγενή και ταυτόχρονα το αυτοκίνητο του επήρε ελαφρά διαγώνια κλίση προς τα δεξιά. Χωρίς να δώσει οποιοδήποτε προειδοποιητικό σήμα επαναφέρε το αυτοκίνητο του στην ευθεία κατεύθυνση και σχεδόν ταυτόχρονα το ακινητοποίησε.»
Με τον πιο πάνω ελιγμό του οδηγού του αυτοκινήτου της εφεσείουσας το αυτοκίνητο του εφεσίβλητου, που ακολουθούσε, κτύπησε πάνω σε αυτό. Το Πρωτόδικο Δικαστήριο με βάση τα πιο πάνω ευρήματα, καθόρισε το ποσοστό ευθύνης του εφεσίβλητου σε 75% και της εφεσείουσας σε 25%.
Η εισήγηση του δικηγόρου της εφεσείουσας είναι πως ο ελιγμός του οδηγού του αυτοκινήτου της δεν είχε οποιαδήποτε αιτιώδη συνάφεια με το δυστύχημα και κατά συνέπεια ο οδηγός δεν μπορούσε να ευρεθεί υπεύθυνος οποιασδήποτε συντρέχουσας αμέλειας ενώ ο δικηγόρος του εφεσίβλητου υπέβαλε πως το ποσοστό ευθύνης που καταλογίστηκε εις βάρος του πελάτη του είναι πολύ ψηλό και εισηγήθηκε τη μείωση του.
Όπως έχουμε ήδη αναφέρει τα ευρήματα του Πρωτόδικου Δικαστηρίου δεν αμφισβητούνται. Βασιζόμενο σ' αυτά, προχώρησε στον καταμερισμό της ευθύνης αφού έκαμε ειδική αναφορά στα στοιχεία αμέλειας που βάρυναν τον καθένα από τους δυο οδηγούς για να τεκμηριώσει το συμπέρασμα του. Έχει νομολογιακά καθιερωθεί πως το Εφετείο δεν επεμβαίνει στην αξιολόγηση της μαρτυρίας και τα ευρήματα του Πρωτόδικου Δικαστηρίου, όπου αυτά είναι επαρκώς αιτιολογημένα και υποστηρίζονται από το αποδεικτικό υλικό που παρουσιάστηκε στην υπόθεση. Το Εφετείο επεμβαίνει μόνο [*670] όπου το Πρωτόδικο Δικαστήριο παρεκκλίνει από το έργο του κατά τέτοιο τρόπο, που να καθιστά τα ευρήματα του αβάσιμα και εσφαλμένα. Στην υπό εξέταση υπόθεση ευρίσκομε ότι τα συμπεράσματα του Πρωτόδικου Δικαστηρίου ήσαν ορθά και μάλιστα τα μόνα που μπορούσαν να εξαχθούν από τη μαρτυρία που προσκομίστηκε.
Το νομικό ζήτημα, που ήγειρε ο δικηγόρος της εφεσείουσας, είναι πως το Πρωτόδικο Δικαστήριο εσφαλμένα βρήκε ότι αυτή ευθύνεται εκ προστήσεως για την αμέλεια του οδηγού του αυτοκινήτου της. Υποστηρίζοντας την εισήγηση αυτή είπε πως δεν αποδείκτηκε στην ακρόαση πως ο Ανδρέας Δημοσθένους οδηγούσε κατά τον επίδικο χρόνο για τους σκοπούς ή λογαριασμό της εφεσείουσας.
Η εφεσείουσα περιγράφεται στην έκθεση απαιτήσεως ως ιδιωτική εταιρεία περιορισμένης ευθύνης και ο Ανδρέας Δημοσθένους ως ο διευθυντής της. Στη δεύτερη παράγραφο αναφέρεται ειδικά πως το αυτοκίνητο της οδηγούσε ο Ανδρέας Δημοσθένους «τη αδεία ή τη συγκαταθέσει της». Στη δεύτερη παράγραφο της έκθεσης υπερασπίσεως ο εναγόμενος παραδέχεται τα πιο πάνω, ενώ στις υπόλοιπες παραγράφους προβάλλεται ο ισχυρισμός της αμέλειας του Ανδρέα Δημοσθένους, πάνω στην οποία στηρίζεται και η ανταπαίτηση του εφεσίβλητου.
Ο δικηγόρος της εφεσείουσας υποστήριξε ότι,· το γεγονός πως ο Ανδρέας Δημοσθένους οδηγούσε το αυτοκίνητο της με την άδεια ή τη συγκατάθεση της αυτό δεν σημαίνει πως στον επίδικο χρόνο αυτό γινόταν για τους σκοπούς ή για λογαριασμό της.
Η νομική κατάσταση που δημιουργείται από την εκ προστήσεως ευθύνη ενός προσώπου για την αμέλεια άλλου, έχει συζητηθεί σε πληθώρα αποφάσεων τόσο των Δικαστηρίων της Αγγλίας όσο και της χώρας μας. Ειδικώτερα με το ζήτημα της εκ προστήσεως ευθύνης του ιδιοκτήτη αυτοκινήτου για την αμέλεια του οδηγού καταπιάστηκε το Δικαστήριο των Λόρδων στην υπόθεση Morgans v. Launchbury and other [1972] 2 All E.R. 606. Η απόφαση αυτή υιοθετήθηκε και εφαρμόστηκε από το [*671] Εφετείο μας στην υπόθεση Hellenic Mining Co. Ltd. v. Galaxy Tours Ltd (1978) I Α.Α.Δ. σελ. 414, όπου παρατίθενται εκτεταμένα αποσπάσματα από τις αποφάσεις των Λόρδων Δικαστών, ώστε να μη χρειάζεται να τα επαναλάβουμε παρά μόνο να παραπέμψουμε στις δυο αυτές αποφάσεις και στην Στυλιανού & Άλλος ν. Πέτρου (1984) 1 Α.Α.Δ. 362. Θα κάμουμε μόνο ειδική αναφορά σε μερικές γραμμές από την απόφαση του Λόρδου Wilberforce γιατί κατά τη γνώμη μας συνοψίζουν με ενάργεια τη νομική αρχή.
« For I regard it as clear that in order to fix vicarious liability on the owner of a car in such a case as the present, it must be shown that the driver was using it for the owner's purposes under delegation of a task or duty».
Όπως είπαμε πιο πριν στην υπό εξέταση έφεση, ο δικηγόρος της εφεσείουσας εισηγήθηκε πως η παραδοχή εκ μέρους της πως ο Ανδρέας Δημοσθένους ήταν ο διευθυντής της εταιρείας και οδηγούσε με την άδεια ή τη συγκατάθεση της δεν είναι αρκετό για να δημιουργήσει την εκ προστήσεως ευθύνη της. Κατά τη γνώμη μας η εισήγηση αυτή είναι εντελώς αβάσιμη. Ο διευθυντής μιας εταιρείας είναι μεν αξιωματούχος αλλά ταυτόχρονα και αντιπρόσωπος της. Η ιδιότητα δε αυτή εμπίπτει στις προϋποθέσεις που αναφέρονται στην υπόθεση Morgans ν. Launchbury και που δημιουργούν την εκ προστήσεως ευθύνη του κυρίου, στην παρούσα υπόθεση της ιδιοκτήτριας εταιρείας, για την αμέλεια του υπηρέτη της - οδηγού.
Η ύπαρξη ή μη της εκ προστήσεως ευθύνης καταδείχνεται μετά την αξιολόγηση του αποδεικτικού υλικού. Το θέμα αυτό έχει συζητηθεί, και ειδικώτερα πάλι σε ότι αφορά την εκ προστήσεως ευθύνη ιδιοκτήτη αυτοκινήτου, που οδηγείται από άλλο πρόσωπο, στην υπόθεση Rambarran v. Gurrunharran [1971] 1 All E.R. 749. Στην απόφαση - γνωμοδότηση του Ανακτοσυμβουλίου της Αγγλίας έγινε αναφορά στη νομολογία που ισχύει πάνω στο ζήτημα και κατέληξε στο συμπέρασμα πως απόδειξη της ιδιοκτησίας του αυτοκινήτου, αποτελεί, ελλείψει άλλου, κάποιο υλικό μαρτυρίας, βάσει του οποίου το Δικαστήριο ανάλογα με τα γεγονότα στην κάθε υπόθεση, μπορεί να συναγάγει την εκ προστήσεως ευθύνη του ιδιοκτήτη. [*672]
Στην υπό κρίση έφεση, το αποδεικτικό υλικό είναι πέρα από αρκετό. Η εφεσείουσα είναι ιδιωτική εταιρεία περιορισμένης ευθύνης και μέρος της εγγεγραμμένης ονομασίας της είναι το ονοματεπώνυμο του διευθυντά (της, Α. Δημοσθένους, οδηγού του αυτοκινήτου της Η ίδια παραδέχεται πως κατά τον επίδικο χρόνο ο διευθυντής της οδηγούσε το πιο πάνω αυτοκίνητο με την άδεια και τη συγκατάθεση της, πράγμα που έγινε αποδεκτό στην έκθεση υπεράσπισης του εφεσίβλητου. Πολύ ορθά επομένως το Πρωτόδικο Δικαστήριο απεφάνθηκε πως η εφεσείουσα εταιρεία είναι εκ προστήσεως υπεύθυνη για την αμέλεια του κατά τον επίδικο χρόνο, διευθυντή και οδηγού του αυτοκινήτου της.
Συνεπώς η έφεση και η αντέφεση απορρίπτονται δίχως έξοδα.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο