(1993) 1 ΑΑΔ 954
[*954] 3 Δεκεμβρίου, 1993
[ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ, ΚΟΥΡΡΗΣ, ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ, Δ/στές]
ΠΑΝΙΚΟΣ ΚΑΘΗΤΖΙΩΤΗΣ,
Εφεσείων,
ν.
MANOCAS TRANSPORT CO. LTD.,
Εφεσιβλήτων.
(Πολιτική Έφεση Αρ. 8106)
Αμέλεια — Εκ προστήσεως ευθύνη — Απόδειξη της ιδιοκτησίας οχήματος δεν αποτελεί αφ' εαυτής απόδειξη ύπαρξης εκ προστήσεως ευθύνης του ιδιοκτήτη για την αμέλεια του οδηγού του οχήματος—Πρέπει να προσαχθεί μαρτυρία που να αποδεικνύει την ύπαρξη εκ προστήσεως ευθύνης.
Ο εφεσείων αξίωσε αποζημιώσεις εναντίον του εναγόμενου 1 και της εφεσίβλητης για ζημιές και προσωπικές βλάβες που είχε υποστεί σε δυστύχημα που είχε συμβεί στον νέο δρόμο Λευκωσίας-Λεμεσού, στις 23.9.87, όταν το αρθρωτό φορτηγό JH 987, ιδιοκτησίας της εφεσίβλητης, που οδηγούσε ο εναγόμενος 1, μετακινήθηκε απότομα προς τα δεξιά και απέκοψε τον δρόμο του εφεσείοντα, ο οποίος την στιγμή εκείνη προσπερνούσε το φορτηγό οδηγώντας το αυτοκίνητό του NV 333. Το πρωτόδικο Δικαστήριο βρήκε ότι αποκλειστική ευθύνη για το ατύχημα είχε ο εναγόμενος 1. Το επίδικο θέμα ήταν κατά πόσο η εφεσίβλητη ευθυνόταν εκ προστήσεως για την αμέλεια του εναγόμενου 1, ο οποίος, ενώ στην υπεράσπισή του είχε παραδεχθεί ότι οδηγούσε σαν υπάλληλος της εφεσίβλητης, αρνήθηκε το γεγονός αυτό στην μαρτυρία του ενώπιον του Δικαστηρίου. Ο άλλος μάρτυρας της εφεσίβλητης, που ήταν ο λογιστής του συγκροτήματος, στο οποίο ανήκε η εφεσίβλητη, είχε μαρτυρήσει ότι η εφεσίβλητη δεν είχε υπαλλήλους, ούτε ήταν γραμμένη σαν εργοδότης και ότι είχε δημιουργηθεί απλώς και μόνο για να εξασφαλίση το συγκρότημα άδεια μεταφοράς εμπορευμάτων. Ο εφεσείων δεν είχε παρουσιάσει οποιαδήποτε μαρτυρία που να τείνει να αποδείξει την ύπαρξη εκ προστήσεως ευθύνης. Το πρωτόδικο Δικαστήριο, αφού απόρριψε την μαρτυρία του εναγόμενου 1 σαν αντιφατική, βρήκε ότι δεν είχε αποδειχθεί ενώπιόν του η ύπαρξη εκ προστήσεως ευθύνης της εφεσίβλητης και απόρριψε την αγωγή εναντίον της με έξοδα. Κατ' έφε[*955]ση, ο εφεσείων ισχυρίσθηκε ότι η παραδοχή της εφεσίβλητης ότι ήταν ιδιοκτήτρια του φορτηγού δημιουργούσε μαχητό τεκμήριο ότι η εφεσίβλητη ευθυνόταν εκ προστήσεως για την αμέλεια του εναγόμενου 1, και ότι ήταν η εφεσίβλητη που όφειλε να παρουσιάσει μαρτυρία που να αντικρούσει το τεκμήριο.
Αποφασίσθηκε ότι:
Η απόδειξη της ιδιοκτησίας του αυτοκινήτου αποτελεί, ελλείψει άλλου, κάποιο υλικό μαρτυρίας βάσει του οποίου το Δικαστήριο, ανάλογα με τα γεγονότα στην κάθε υπόθεση, μπορεί να συναγάγει την εκ προστήσεως ευθύνη του ιδιοκτήτη, η ύπαρξη ή μη της οποίας καταδεικνύεται μετά την αξιολόγηση του αποδεικτικού υλικού. Στην προκείμενη περίπτωση, από την στιγμή που το πρωτόδικο Δικαστήριο είχε, ορθά, απορρίψει την μαρτυρία του εναγόμενου 1 σαν αντιφατική, η μόνη μαρτυρία που είχε απομείνει ενώπιόν του σχετικά με το θέμα της εκ προστήσεως ευθύνης ήταν εκείνη του λογιστή του συγκροτήματος των εταιρειών της εφεσίβλητης, που καταδείκνυε την μη ύπαρξη εκ προστήσεως ευθύνης.
Ή έφεση απορρίφθηκε με έξοδα.
Υποθέσεις που αναφέρθηκαν:
Theofanous v. Cosmos (Cyprus) Insurance Co. Ltd (1988) 1 C.L.R. 265·
A. Demosthenous Antiprosopies Aftokiniton Ltd v. Katsourides (1988) 1 C.L.R. 665·
Ποταμίτης ν. Ιωάννου (1992) 1 Α.Α.Δ. 479·
Πίτσιλλος ν. Ευγενίου (1989) 1 A.A.Δ. (Ε) 691·
Papadopoulos v. Stavrou (1982) 1 C.L.R. 321·
Foumides v. Republic (1986) 2 C.L.R. 73·
Psaras v. Republic (1987) 2 C.L.R. 132.
Έφεση.
Έφεση από τον ενάγοντα κατά της απόφασης του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λεμεσού (Σταυρινίδης, Πρ. Α.Ε.Δ.) που δόθηκε στις 28 Φεβρουαρίου, 1990, (Αρ. Αγωγής 4312/88) με την οποία απορρίφθηκε η αγωγή του εναντίον των εναγομένων Αρ. 2 με την οποία [*956] ισχυριζόταν ότι οι εναγόμενοι αρ. 2, ήταν υπεύθυνοι εκ προστήσε-ως για την αμέλεια του οδηγού του οχήματος JH 987, το οποίο ενεπλάκη σε δυστύχημα με το αυτοκίνητο NV 333.
Μ. Β. Ιωάννου, για τον εφεσείοντα.
Π. Μ. Χαραλάμπους, για τον εφεσίβλητο.
Cur. adv. vult.
ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ, Δ.: Την απόφαση του Δικαστηρίου θα δώσει ο Δικαστής κ. Α. Κούρρης.
ΚΟΥΡΡΗΣ, Δ.: Η έφεση στρέφεται εναντίον της απόφασης του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λεμεσού, με την οποία απορρίφθηκε η αγωγή του εφεσείοντα-ενάγοντα, εναντίον των εφεσιβλήτων-εναγο-μένων αρ. 2, με την οποία ισχυριζόταν ότι οι εφεσίβλητοι-εναγόμε-νοι αρ. 2 ήταν υπεύθυνοι εκ προστήσεως για την αμέλεια του οδηγού του οχήματος JH987, το οποίο ενεπλάκη σε δυστύχημα στις 23/9/87, με το αυτοκίνητο NV333.
Η αγωγή που καταχώρισε ο εφεσείοντας ήταν εναντίον του Χριστάκη Πέτρου, ως εναγόμενου αρ. 1 και εναντίον των εφεσιβλήτων ως εναγομένων αρ. 2. Το πρωτόδικο Δικαστήριο απέρριψε την αγωγή εναντίον των εφεσιβλήτων-εναγομένων 2 και ο εφεσείοντας εφεσίβαλε την απόφαση του πρωτόδικου Δικαστηρίου.
Ο εφεσείοντας-ενάγοντας, στις 23/9/87 οδηγούσε το αυτοκίνητο NV333 στο νέο δρόμο Λευκωσίας-Λεμεσού, με κατεύθυνση τη Λεμεσό, ενώ την ίδια ώρα ο εναγόμενος αρ. 1 οδηγούσε το αρθρωτό φορτηγό (trailer) JH987, με την ίδια κατεύθυνση και μπροστά από τον εφεσείοντα. Σε κάποιο σημείο μεταξύ της διασταύρωσης Παρεκκλησιάς και Αγίου Τύχωνα, ο εφεσείοντας προσπάθησε να προσπεράσει τον εναγόμενο αρ. 1, παίρνοντας τη δεξιά πλευρά του δρόμου και καθ' ον χρόνο βρισκόταν στο μέσο του φορτηγού του εναγόμενου αρ. 1 κατά το προσπέρασμα, αυτός απότομα και χωρίς να δείξει, έστριψε δεξιά και απέκοψε την ελεύθερη πορεία του εφεσείοντα με αποτέλεσμα να κτυπήσει το αυτοκίνητο NV333 και να προκαλέσει σε αυτό ζημιές, καθώς και προσωπικές βλάβες στον εφεσείοντα.
Το εύρημα του πρωτόδικου Δικαστηρίου ήταν ότι ο μόνος υπαίτιος για το δυστύχημα ήταν ο εναγόμενος αρ. 1.
Περαιτέρω, το Δικαστήριο έκρινε ότι ο εναγόμενος αρ. 1, κατά το χρόνο του δυστυχήματος, οδηγούσε το φορτηγό JH987, το οποίο [*957] ήταν ιδιοκτησία των εφεσιβλήτων-εναγομένων αρ. 2, χωρίς την άδειά τους ή τη συγκατάθεση τους και ότι ουδεμία σχέση είχε με αυτούς ως υπάλληλος, ή υπηρέτης, ή αντιπρόσωπος και δεν ενεργούσε προς όφελος ή για λογαριασμό τους και απέρριψε την αγωγή εναντίον τους με έξοδα, καθότι δεν υπήρχε σχέση εκ προστήσεως μεταξύ τους και του εναγόμενου αρ. 1, καθότι αυτοί απέδειξαν ότι δεν υπήρχε οποιαδήποτε σχέση μεταξύ τους και του εναγομένου αρ. 1, κατά τον ουσιώδη χρόνο ώστε να συνάγεται ευθύνη εκ προστήσεως γι' αυτούς.
Οι λόγοι εφέσεως που προβάλλει ο εφεσείοντας στην έφεσή του, στρέφονται εναντίον των ευρημάτων του πρωτόδικου Δικαστηρίου ότι ο εναγόμενος αρ. 1 κατά το χρόνο του ατυχήματος οδηγούσε το φορτηγό JH987, χωρίς την άδεια των εφεσιβλήτων ή τη συγκατάθεσή τους και ότι ουδεμία σχέση είχε με αυτούς ως υπάλληλος ή υπηρέτης ή αντιπρόσωπος και ότι δεν ενεργούσε προς όφελος ή για λογαριασμό τους.
Το μόνο ερώτημα που το Εφετείο πρέπει να απαντήσει, είναι εάν οι εφεσίβλητοι ευθύνονται εκ προστήσεως για την αμέλεια του οδηγού του οχήματός τους JH987.
Ο δικηγόρος του εφεσείοντα, εισηγήθηκε ότι η παραδοχή των εφεσιβλήτων ότι ήταν οι ιδιοκτήτες του φορτηγού JH987, αποτελεί μαχητό τεκμήριο ότι ο ιδιοκτήτης είναι υπεύθυνος εκ προστήσεως για την αμέλεια του οδηγού και ότι οι εφεσίβλητοι δεν παρουσίασαν αποδεικτικό υλικό για να αποσείσουν το τεκμήριο αυτό.
Δεν συμφωνούμε με την εισήγηση αυτή του δικηγόρου. Η απόδειξη της ιδιοκτησίας του αυτοκινήτου, αποτελεί ελλείψει άλλου, κάποιο υλικό μαρτυρίας βάσει του οποίου το Δικαστήριο, ανάλογα με τα γεγονότα στην κάθε υπόθεση, μπορεί να συναγάγει την εκ προστήσεως ευθύνη του ιδιοκτήτη [Βλέπε Savvas Theofanous v. 1) Cosmos (Cyprus) Insurance Co. Ltd. 2) Christodoulos Chrysostomou (1988) 1 C.L.R. 265].
To Ανώτατο Δικαστήριο στην έφεση Α. Demosthenous Antiprosopies Ltd v. Katsourides (1988) 1 C.L.R. 665, σχετικά με την ύπαρξη ή μη της εκ προστήσεως ευθύνης, στις σελίδες 670 και 671 αναφέρει τα εξής:
"Η νομική κατάσταση που δημιουργείται από την εκ προστήσεως ευθύνη ενός προσώπου για την αμέλεια άλλου, έχει συζητηθεί σε πληθώρα αποφάσεων τόσο των Δικαστηρίων της Αγγλίας όσο και της χώρας μας. Ειδικώτερα με το ζήτημα της εκ προστήσεως [*958] ευθύνης του ιδιοκτήτη αυτοκινήτου για την αμέλεια του οδηγού καταπιάστηκε το Δικαστήριο των Λόρδων στην υπόθεση Morgans v. Launchbury and Other [1972] 2 All E.R. 606. Η απόφαση αυτή υιοθετήθηκε και εφαρμόστηκε από το Εφετείο μας στην υπόθεση Hellenic Mining Co. Ltd. v. Galaxy Tours Ltd. (1978) 1 C.L.R. 414, όπου παρατίθενται εκτεταμένα αποσπάσματα από τις αποφάσεις των Λόρδων Δικαστών, ώστε να μη χρειάζεται να τα επαναλάβουμε παρά μόνο να παραπέμψουμε στις δυο αυτές αποφάσεις και στην Stylianou & another v. Petrou (1984) 1 C.L.R. 362. Θα κάμουμε μόνο ειδική αναφορά σε μερικές γραμμές από την απόφαση του Λόρδου Wilberforce γιατί κατά τη γνώμη μας συνοψίζουν με ενάργεια τη νομική αρχή·
"For I regard it is clear that in order to fix vicarious liability on the owner of a car in such a case as the present, it must be shown that the driver was using it for the owner's purposes under delegation of a task or duty".
Όπως είπαμε πιο πριν στην υπό εξέταση έφεση, ο δικηγόρος της εφεσείουσας εισηγήθηκε πως η παραδοχή εκ μέρους της πως ο Ανδρέας Δημοσθένους ήταν ο διευθυντής της εταιρείας και οδηγούσε με την άδεια ή τη συγκατάθεσή της δεν είναι αρκετό για να δημιουργήσει την εκ προστήσεως ευθύνη της. Κατά τη γνώμη μας η εισήγηση αυτή είναι εντελώς αβάσιμη. Ο διευθυντής μιας εταιρείας είναι μεν αξιωματούχος αλλά ταυτόχρονα και αντιπρόσωπός της. Η ιδιότητα δε αυτή εμπίπτει στις προϋποθέσεις που αναφέρονται στην υπόθεση Morgans v. Launchbury και που δημιουργούν την εκ προστήσεως ευθύνη του κυρίου, στην παρούσα υπόθεση της ιδιοκτήτριας εταιρείας, για την αμέλεια του υπηρέτη της - οδηγού.
Η ύπαρξη ή μη της εκ προστήσεως ευθύνης καταδείχνεται μετά την αξιολόγηση του αποδεικτικού υλικού. Το θέμα αυτό έχει συζητηθεί, και ειδικώτερα πάλι σε ότι αφορά την εκ προστήσεως ευθύνη ιδιοκτήτη αυτοκινήτου, που οδηγείται από άλλο πρόσωπο, στην υπόθεση Rambarran v. Gurrunharran [1971] 1 All E.R. 749. Στην απόφαση-γνωμοδότηση του Ανακτοσυμβουλίου της Αγγλίας έγινε αναφορά στη νομολογία που ισχύει πάνω στο ζήτημα και κατέληξε στο συμπέρασμα πως απόδειξη της ιδιοκτησίας του αυτοκινήτου, αποτελεί, ελλείψει άλλου, κάποιο υλικό μαρτυρίας, βάσει του οποίου το Δικαστήριο ανάλογα με τα γεγονότα στην κάθε υπόθεση, μπορεί να συναγάγει την εκ προστήσεως ευθύνη του ιδιοκτήτη.".
Επίσης, το Ανώτατο Δικαστήριο στην απόφαση Χριστάχη Ποταμίτη ν. Έλενας Ιωάννου (1992) 1 Α.Α.Δ. 479, σχετικά με κατά πό[*959]σο συγκατάθεση ή άδεια για την οδήγηση οχήματος καθιστά τον ιδιοκτήτη εκ προστήσεως υπεύθυνο για την αμέλεια του οδηγού κατά τη χρήση του αυτοκινήτου, στη σελίδα 2 αναφέρει τα εξής:
"Η εκ προστήσεως ευθύνη προσώπου για τις συνέπειες αστικού αδικήματος που διαπράττεται από άλλο πρόσωπο ρυθμίζεται από το άρθρο 13 του περί Αστικών Αδικημάτων Νόμου, Κεφ. 148. Εκ προστήσεως ευθύνη φέρει ο εναγόμενος για τις πράξεις άλλου προσώπου όταν (α) αυτές εξουσιοδοτούνται ή επικυρώνονται, ή (β) συνιστούν πράξεις εργοδοτουμένου (υπηρέτη) στο πλαίσιο της εργασίας του.
Συνοπτικά, εκ προστήσεως ευθύνη, βάσει του περί Αστικών Αδικημάτων Νόμου περιορίζεται σε πράξεις αντιπροσώπου ή υπηρέτη κάτω από τους όρους που θέτει το άρθρο 13. Συνάγεται από την πρωτόδικη απόφαση ότι κατά το χρόνο διάπραξης του αστικού αδικήματος της αμέλειας από το γιο του εφεσείοντα, ότι ο οδηγός ενεργούσε είτε ως αντιπρόσωπος ή ως εργοδοτούμενος του πατέρα του.".
Και στη σελίδα 5 της ίδιας απόφασης, αναφέρει τα εξής:
"Στην Κύπρο οι αρχές του κοινού δικαίου για την εκ προστήσεως ευθύνη έχουν ενσωματωθεί στο άρθρο 13 του Κώδικα Αστικών Αδικημάτων που ρητά προβλέπει πότε υπάρχει τέτοια ευθύνη· όταν αποδεικνύεται σχέση αντιπροσωπευομένου και αντιπροσώπου ή εργοδότη και εργοδοτουμένου. Η εξουσιοδότηση χρήσης κινητού αντικειμένου δεν υποδηλώνει ως θέμα λογικής ή κοινής εμπειρίας και τη δημιουργία σχέσης αντιπροσώπου και αντιπροσωπευομένου αναφορικά με τη χρήση του. Συνεπώς συγκατάθεση για τη χρήση αυτοκινήτου δεν τεκμηριώνει αφεαυτής σχέση αντιπροσωπευομένου και αντιπροσώπου ή εργοδότη και εργοδοτουμένου, όπως άλλωστε αποφασίστηκε στη Hellenic Mining."
Αναφορικά με τα ευρήματα του πρωτόδικου Δικαστή που βασίζονται στην αξιοπιστία μαρτύρων, είναι καθιερωμένη αρχή ότι η αξιολόγηση ενός μάρτυρα αν είναι αξιόπιστος ή όχι, είναι καθαρά θέμα του πρωτόδικου Δικαστηρίου και κατά κανόνα το Εφετείο σπάνια επεμβαίνει στο να αποφασίσει περί της αξιοπιστίας ενός μάρτυρα [Βλέπε, μεταξύ άλλων, Μόδεστος Πίτσιλλος ν. Δημητράκη Ευγενίου, (1989) 1 Α.Α.Δ. (Ε) 691, Papadopoulos v. Stavrou (1982) 1 C.L.R. 321, Fournides v. Republic (1986) 2 C.L.R. 73, Psaras and Another v. Republic (1987) 2 C.L.R. 132]. [*960]
Είναι η εισήγηση του δικηγόρου του Εφεσείοντα ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο εσφαλμένα βρήκε ότι οι εφεσίβλητοι δεν έχουν ευθύνη, καθότι δεν υπήρχε σχέση εκ προστήσεως μεταξύ τους και του εναγόμενου αρ. 1 και ότι τα ευρήματα και συμπεράσματα του πρωτόδικου Δικαστηρίου δεν στηρίζονται πάνω στην προσαχθείσα μαρτυρία και τις εγγράφους προτάσεις, αλλά πάνω σε γνώμη που το ίδιο το Δικαστήριο εκφράζει.
Όπως έχει αναφερθεί στην απόφαση Κατσουρίδη (πιο πάνω), η ύπαρξη ή μη της εκ προστήσεως ευθύνης, καταδεικνύεται μετά την αξιολόγηση του αποδεικτικού υλικού. Στην υπό κρίση έφεση δεν υπάρχει αποδεικτικό υλικό ότι οι εφεσίβλητοι ήταν υπεύθυνοι εκ προστήσεως για την αμέλεια του οδηγού του φορτηγού JH987. Ο εναγόμενος αρ. 1, παρόλο που στην υπεράσπισή του παραδέχτηκε τον ισχυρισμό του εφεσείοντα ότι οδηγούσε το φορτηγό ως υπάλληλος των εφεσιβλήτων, εντούτοις στην κατάθεσή του ενώπιον του Δικαστηρίου, αρνήθηκε ότι οδηγούσε το φορτηγό ως υπάλληλός τους. Ορθά το πρωτόδικο Δικαστήριο απέρριψε τη μαρτυρία του εναγόμενου αρ. 1, καθότι έδωσε δύο διαφορετικές εκδοχές. Ο μάρτυρας των εφεσιβλήτων Χριστάκης Ηλιάδης, Λογιστής στο συγκρότημα της Εταιρείας ΚΟΥΒΑ το οποίο απαρτίζεται από τις Εταιρείες D. Kouvas & Sons Ltd., Kouvas Cartons Ltd., Kouvas Craviou Ltd. και Manocas Transport Ltd. (εφεσίβλητοι), ανάφερε ότι οι εφεσίβλητοι δεν έχουν υπαλλήλους, ούτε έχουν μητρώο εργοδότη και απλώς ιδρύθηκαν για να εξασφαλίσει το συγκρότημα ΚΟΥΒΑ άδεια μεταφοράς εμπορευμάτων και ότι οι εφεσίβλητοι δεν έχουν έξοδα ούτε έσοδα.
Ο ενάγοντας δεν προσήγαγε μαρτυρία προς υποστήριξη του ισχυρισμού του ότι ο εναγόμενος αρ. 1 ήταν υπάλληλός τους ή αντιπρόσωπός τους. Συνεπώς, ορθά το πρωτόδικο Δικαστήριο αποδέχτηκε τη μόνη μαρτυρία που ήταν ενώπιόν του και η οποία δόθηκε από το Χριστάκη Ηλιάδη.
Καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι ορθά το πρωτόδικο Δικαστήριο αποφάνθηκε πως οι εφεσίβλητοι δεν είναι εκ προστήσεως υπεύθυνοι για την αμέλεια του οδηγού του φορτηγού JH987, κατά τον επίδικο χρόνο.
Συνεπώς, η έφεση απορρίπτεται με έξοδα.
Η έφεση απορρίπτεται με έξοδα.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο