(1993) 1 ΑΑΔ 1037
[*1037] 30 Δεκεμβρίου, 1993
[ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ, ΚΟΥΡΡΗΣ, ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ, Δ/στές]
ΜΕΛΗΣ ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ,
Εφεσείων,
ν.
ΚΩΣΤΑ ΠΑΝΑΓΗ,
Εφεσίβλητου.
(Πολιτική Έφεση Αρ. 8476)
Έφεση — Αξιολόγηση μαρτυρίας από το πρωτόδικο Δικαστήριο σε υπόθεση τροχαίου ατυχήματος — Δεν υπήρχε οποιοσδήποτε λόγος για επέμβαση από το Εφετείο.
Ο εφεσίβλητος τραυματίσθηκε σοβαρά στο πόδι σε τροχαίο ατύχημα που συνέβη στις 22.6.88 στον κύριο δρόμο Μανδριών-Πλατρών, όταν η μοτοσυκλέττα που οδηγούσε συγκρούσθηκε με αυτοκίνητο που το οδηγούσε προς την αντίθετη κατεύθυνση ο εφεσείων. Ενώπιον του πρωτόδικου Δικαστηρίου προβλήθηκαν αλληλοσυγκρουόμενες εκδοχές από τους διαδίκους, σχετικά με τις συνθήκες υπό τις οποίες συνέβη το ατύχημα. Το πρωτόδικο Δικαστήριο, αφού αξιολόγησε την μαρτυρία τους σε συσχετισμό με την πραγματική μαρτυρία, έκρινε ότι η σύγκρουση είχε επέλθει σε σημείο του δρόμου προς την πλευρά του εφεσίβλητου, όπου είχε βρεθεί σωρός από θραύσματα γυαλιού, από το φανάρι του αυτοκινήτου του εφεσείοντα, που είχε μπάσει κατά την σύγκρουση. Το πρωτόδικο Δικαστήριο δέχθηκε επίσης σαν αληθή τον ισχυρισμό του εφεσίβλητου ότι, εκτός από τον κανονικό του μισθό των £100 μηνιαίως, έπαιρνε και £50 μηνιαίως από τον ιδιοκτήτη εξοχικού σπιτιού, που κατοικούσε στην Αγγλία, για να το προσέχει και να περιποιείται τον κήπο καθ' όλη την διάρκεια του χρόνου. Με βάση την αξιολόγηση της μαρτυρίας, το πρωτόδικο Δικαστήριο κατένειμε την ευθύνη σε 60% για τον εφεσείοντα και 40% για τον εφεσίβλητο. Κατ' έφεση, ο εφεσείων ισχυρίσθηκε ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο είχε προβεί σε λανθασμένη αξιολόγηση της μαρτυρίας, και ότι λανθασμένα είχε δεχθεί τον ισχυρισμό του εφεσίβλητου για το επιπρόσθετο εισόδημα των £50, χωρίς να έχει παρουσιασθεί σαν μάρτυρας ο ιδιοκτήτης του σπιτιού για να το επιβεβαιώσει. [*1038]
Αποφασίσθηκε ότι:
Η αξιολόγηση της μαρτυρίας από το πρωτόδικο Δικαστήριο είχε γίνει σε συσχετισμό με την πραγματική μαρτυρία και τίποτε από ότι είχε αναφερθεί από τον εφεσείοντα δεν δικαιολογούσε την επέμβαση του Εφετείου. Σχετικά με την μαρτυρία για το επιπρόσθετο εισόδημα των £50, ήταν επιτρεπτό για το πρωτόδικο Δικαστήριο να την αποδεχθεί σαν αληθινή.
Η έφεση απορρίφθηκε με έξοδα.
Υπόθεση που αναφέρθηκε:
Κωνσταντίνου ν. Ιωάννου (1993) 1 Α.Α.Δ. 673.
Έφεση.
Έφεση από τον εναγόμενο κατά της απόφασης του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λεμεσού (Σταυρινίδης, Πρ. Α.Ε.Δ.) που δόθηκε στις 20 Μαΐου, 1991 (Αρ. Αγωγής 2146/87) με την οποία καταλογίσθηκε στον εναγόμενο 60% της ευθύνης για οδικό ατύχημα και συνυπολογίσθηκε στην ζημιά του ενάγοντος ποσό £50,- μηνιαίως ως επιπρόσθετο εισόδημά του που απώλεσε λόγω των τραυμάτων που υπέστη.
Α. Λεμής, για τον εφεσείοντα.
Λ. Γεωργίου και Α. Κονναρής, για τον εφεσίβλητο.
Cur. adv. vult.
ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ, Δ.: Την απόφαση του Δικαστηρίου θα δώσει ο Δικαστής Γ. Κωνσταντινίδης.
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ, Δ.: Με την έφεση αμφισβητείται η ορθότητα της απόφασης του Πρωτόδικου Δικαστηρίου με την οποία
(α) καταλογίσθηκε στον εφεσείοντα το 60% της ευθύνης για το οδικό ατύχημα που επεσυνέβη στις 22 Ιουνίου 1988 στο κύριο δρόμο Μανδριών - Πλατρών, και,
(β) συνυπολογίσθηκε στη ζημιά του εφεσίβλητου ποσό £50 μηνιαίως ως επιπρόσθετο εισόδημά του που απώλεσε λόγω των τραυμάτων που υπέστη. [*1039]
Η έφεση κατά του ύψους των γενικών αποζημιώσεων και ακόμα του πολλαπλασιαστή που χρησιμοποιήθηκε σε σχέση με την απώλεια των μελλοντικών απολαβών του εφεσίβλητου, εγκαταλείφθηκε. Το ίδιο και η "αντέφεση" του εφεσίβλητου ως προς την απόδοση σ' αυτόν του 40% της ευθύνης.
Ο αστυφύλακας που ετοίμασε το σχέδιο της σκηνής του δυστυχήματος εντόπισε στην άσφαλτο σωρό γυαλιών. Είχε διαπιστώσει πως το δεξιό εμπρόσθιο φανάρι του αυτοκινήτου του εφεσείοντα και το φανάρι της μοτοσυκλέττας του εφεσίβλητου είχαν σπάσει. Με την εξαίρεση κηλίδων αίματος που βρέθηκαν σε άλλα σημεία, δεν υπήρχε στη σκηνή οποιοδήποτε άλλο ίχνος. Το πρωτόδικο Δικαστήριο συμπέρανε πως, αντίθετα προς τους διαφορετικούς ισχυρισμούς των διαδίκων, τα δυο οχήματα συγκρούστηκαν στο σημείο όπου βρέθηκαν τα γυαλιά, δηλαδή, ένα πόδι μέσα στην πλευρά του εφεσίβλητου. Αυτή η διαπίστωση κρίθηκε ως ενισχυτική της εκδοχής του εφεσίβλητου. Είχε προσπεράσει σταθμευμένο αυτοκίνητο που κάλυπτε μέρος της ασφάλτου (3' - 4') και βρέθηκε αντιμέτωπος με το αυτοκίνητο του εφεσείοντα που πλησίαζε από την αντίθετη κατεύθυνση κρατώντας και μέρος της πλευράς του. Προσπάθησε να αποφύγει τη σύγκρουση με απότομη κίνηση προς τα αριστερά αλλά ματαίως. Κτυπήθηκε στο δεξιό μέρος της μοτοσυκλέττας του εξ ου και το σοβαρό τραύμα που υπέστη στο δεξιό του πόδι. Η εκδοχή του εφεσίβλητου δεν εναρμονιζόταν προς τα πραγματικά δεδομένα και απορρίφθηκε. Είχε υποστηρίξει πως ο εφεσείων, τον οποίο είχε αντιληφθεί από κάποια απόσταση, κινήθηκε απότομα προς τα δεξιά για να παρακάμψει το σταθμευμένο αυτοκίνητο όταν ο ίδιος ήταν σχεδόν δίπλα από αυτό με αποτέλεσμα να συγκρουστούν σε εκείνο το σημείο. Με γνωστή τη θέση του σταθμευμένου αυτοκινήτου, η ανεύρεση των γυαλιών σε κάποια απόσταση πιο μακριά από αυτό διέψευδε τον ισχυρισμό του.
Δεν έχει αμφισβητηθεί πως ο καταμερισμός της ευθύνης πάνω στη βάση των πιο πάνω διαπιστώσεων ήταν εύλογα επιτρεπτός. Το θέμα που εγείρεται αναφέρεται αποκλειστικά στις διαπιστώσεις του πρωτόδικου Δικαστηρίου ως προς τα πραγματικά γεγονότα και, σε τελευταία ανάλυση, στον τρόπο με τον οποίο αξιολογήθηκε η μαρτυρία. Υποστηρίζει ο εφεσείων πως η αναφορά του αστυφύλακα στη θέση των γυαλιών δεν ήταν ασφαλής και αντικειμενικός δείκτης του σημείου συγκρούσεως. Ο αστυφύλακας είχε φθάσει στη σκηνή 2 1/2 ώρες μετά το δυστύχημα. Ήταν δυνατό να είχαν μετακινηθεί τα γυαλιά από διερχόμενα αυτοκίνητα ή και σκοπίμως. Μπορεί ακόμα τα γυαλιά που βρέθηκαν να μήν ανήκαν στα οχήματα των διαδίκων. Η μοτοσυκλέττα είχε κτυπηθεί στο πλευρό και, επομένως, δεν είχε σπάσει το φανάρι της. Τα ίχνη τροχοπεδήσεως του αυ[*1040]τοκινήτου άρχιζαν από άλλο σημείο, αμέσως πιο πριν από το σημείο συγκρούσεως που υπέδειξε ο εφεσείων. Δεν βρέθηκαν χώματα στο υποτιθέμενο σημείο συγκρούσεως όπως το καθόρισε το πρωτόδικο Δικαστήριο. Μεταξύ του σημείου που υπέδειξε ο εφεσείων και της θέσης των γυαλιών υπήρχαν κηλίδες αίματος γεγονός που υποστήριζε την εκδοχή του εφεσείοντα. Δεν ήταν δυνατό να αιμορραγεί ο εφεσίβλητος πριν τη σύγκρουση.
Αυτά ήταν σε γενικές γραμμές τα βασικά επιχειρήματα του εφεσείοντα.
Δεν χρειάζεται να επεκταθούμε με αναφορά στις λεπτομέρειες της αγόρευσης για τον εφεσίβλητο. Δεν έχουμε ικανοποιηθεί ότι δικαιολογείται να παρέμβουμε προς ανατροπή των διαπιστώσεων του πρωτόδικου Δικαστηρίου ως προς τα γεγονότα ή ότι τα συμπεράσματα από αυτά θα έπρεπε να είναι διαφορετικά. Ο εφεσείων ήταν στη σκηνή συνεχώς μέχρι τη στιγμή της άφιξης του αστυφύλακα που ετοίμασε το σχέδιο. Ήταν επίσης παρόντες και άλλοι αστυφύλακες του τοπικού αστυνομικού σταθμού που ενώ ανέλαβαν τη διερεύνηση του ατυχήματος ανέμεναν τον ειδικό επί των ατυχημάτων του Τμήματος Τροχαίας Λεμεσού προς ετοιμασία του σχεδίου της σκηνής. Δεν αναφέρθηκε ο εφεσείων σε μετακίνηση γυαλιών με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Το ενδεχόμενο να είχαν μετακινηθεί όλα τα γυαλιά από το ένα σημείο στο άλλο μέχρι βαθμού πλήρους εξαφάνισής τους από τη θέση στην οποία θα έπρεπε να βρίσκονταν κατά τον εφεσείοντα, είναι εντελώς εξωπραγματικό. Η ιδέα της εκ των υστέρων σκέψης για διαστρέβλωση, ηθελημένη ή αθέλητη, της πραγματικότητας απορρίφθηκε πρωτοδίκως διά της αποδοχής της μαρτυρίας του αστυφύλακα ως αξιόπιστης πηγής γνώσης αναφορικά με την κατάσταση της σκηνής κατά τον ουσιώδη χρόνο. Δεν δικαιολογείται είτε η υποψία λάθους είτε η πρόσδοση στον αστυφύλακα αλλότριων κινήτρων.
Το γεγονός ότι δεν βρέθηκαν χώματα μαζί με τα γυαλιά δεν εξουδετερώνει τη σημασία των γυαλιών και το συσχετισμό της θέσης τους με το σημείο συγκρούσεως. Δεν χρειάζεται καν να πιθανολογήσουμε ως προς την αιτία της μή ανεύρεσης χωμάτων. Τα γυαλιά ήταν εκεί και εύλογα αποδόθηκαν στο αυτοκίνητο ενόψει της μαρτυρίας που προσάχθηκε. Σημειώνουμε ότι και ο ίδιος ο εφεσείων κατέθεσε ότι έσπασε το φανάρι του αυτοκινήτου του τη στιγμή της σύγκρουσης.
Οι κηλίδες αίματος που βρέθηκαν σε σημείο πριν φθάσει ο τραυματισθείς εφεσίβλητος στο καθορισθέν ως σημείο συγκρούσεως, δεν είναι στοιχείο ασυμβίβαστο προς αυτό το καθορισμό. Ο εφεσείων, [*1041] μετά τη σύγκρουση, κατέπεσε μαζί με τη μοτοσυκλέττα του αριστερά εκτός του δρόμου. Εκεί βρέθηκε μεγάλη ποσότητα αίματος. Ο τραυματισμός του ήταν σοβαρός και διευθετήθηκε η μεταφορά του με ελικόπτερο. Χρειάστηκε να τον μετακινήσουν και έτσι μπορεί να εξηγηθεί η πτώση σταγόνων αίματος από τις αιμορραγούσες πληγές του κατά τη μεταφορά του.
Δέχθηκαν και οι δυο πλευρές πως η μοτοσυκλέττα του εφεσίβλητου κτυπήθηκε στο δεξιό της πλευρό από το εμπρόσθιο δεξιό φανάρι του αυτοκινήτου του εφεσείοντα. Αυτό το παραδεκτό γεγονός ταιριάζει με την εκδοχή του εφεσίβλητου σύμφωνα με την οποία κινήθηκε προς τα αριστερά για να αποφύγει τη σύγκρουση. Μπορεί αυτό να σημαίνει πως ήταν τότε δεξιότερα του σημείου συγκρούσεως αλλά αυτή τη στιγμή δεν συζητούμε τον καταμερισμό της ευθύνης αλλά τις διαπιστώσεις ως προς τα γεγονότα. Ο εφεσείων εμφάνισε τον εφεσίβλητο να κινείται απότομα προς τα δεξιά και να προσκρούει προς το αυτοκίνητό του. Σε τέτοια περίπτωση δεν ήταν λογικό να κτυπήσει η δεξιά πλευρά της μοτοσυκλέττας με το εμπρόσθιο δεξιό μέρος του αυτοκινήτου.
Τα ίχνη τροχοπεδήσεως σ' αυτή την υπόθεση είναι στοιχείο ουδέτερο. Ο Εφεσείων, διαφοροποιώντας τη μαρτυρία που έδωσε κατά την κυρία εξέταση του, δέχθηκε κατά την αντεξέταση πως χρησιμοποίησε τα φρένα του οχήματός του μετά τη σύγκρουση.
Τώρα, ως προς τις αποζημιώσεις. Ο εφεσίβλητος κατέθεσε πως επιπρόσθετα προς τις £100 του μηνιαίου μισθού του που ήταν παραδεκτός, εισέπραττε και £50 μηνιαίως για την επίβλεψη του σπιτιού και την περιποίηση του κήπου προσώπου που κατονόμασε. Ο εφεσείων υποστηρίζει πως θα έπρεπε να είχε απορριφθεί η μαρτυρία του γιατί δεν κλήθηκε ως μάρτυρας ο "εργοδότης" του. Όμως το πρόσωπο αυτό, σύμφωνα με τη μαρτυρία, κατοικούσε στην Αγγλία. Δεν ήταν λογικό, αναφέρει ο εφεσίβλητος, να προκαλούσε την παρουσία του σε σχέση με τόσο μικρή χρηματική διαφορά. Το πρωτόδικο Δικαστήριο θεώρησε πειστική και αξιόπιστη τη μαρτυρία του εφεσίβλητου ο οποίος, στην αντεξέτασή του, έδωσε κάθε λεπτομέρεια ως προς αυτή την επιπρόσθετη αμοιβή του.
Δεν προσυπογράφουμε την άποψη του δικηγόρου του εφεσίβλητου ως προς τις επιλογές που υπάρχουν σέ τέτοιες περιπτώσεις. Οι θεσμοί περί Πολιτικής Δικονομίας (Διαταγή 24) παρέχουν δυνατότητα για πρόσκληση προς παραδοχή γεγονότων ακριβώς σε συνάρτηση προς το ζήτημα του ποιός τελικά θα επιβαρυνθεί με τη δαπάνη της απόδειξης του, αν συνεχίσουν να αμφισβητούνται. Όμως, η μή αξιοποίηση αυτής της δυνατότητας, πράγμα που δυστυχώς πα[*1042]ρατηρείται συχνά, δε θεωρούμε ότι συνιστά αφ' εαυτής λόγο για απόρριψη ως αναξιόπιστης άλλης παραδεκτής μαρτυρίας που προσάγεται. Η κρίση ως προς την αξιοπιστία των μαρτύρων είναι κατ' εξοχή έργο του πρωτόδικου Δικαστηρίου. Δεν έχουμε ικανοποιηθεί ότι δικαιολογείται κάτω από τις συνθήκες της παρούσας υπόθεσης η ανατροπή της κρίσης του πρωτόδικου Δικαστηρίου σύμφωνα με την οποία ο εφεσίβλητος είπε την αλήθεια. [Βλ. συναφώς Ελένη Κωνσταντίνου ν. Θεόδουλος Ιωάννου (1993) 1 Α.Α.Δ. 673].
Το διαζευκτικό επιχείρημα του εφεσείοντα ήταν πως και με βάση τη μαρτυρία που υπήρχε, ο εφεσίβλητος είσπραττε τις επιπρόσθετες £50 μόνο κατά τους μήνες του χειμώνα. Δεν έχει δίκαιο. Ο εφεσίβλητος αναφέρθηκε στις εργασίες που έκαμνε κατά τους μήνες του χειμώνα αλλά στη συνέχεια διευκρίνισε πως εργαζόταν καθ' όλη τη διάρκεια του χρόνου. Ρητά αλλά και συμπερασματικά αφού το καθήκον που είχε να περιποιείται τον κήπο του "εργοδότη" του και ακόμα να προσέχει μήπως διαρρηχθεί το σπίτι που ήταν απομονωμένο στο δάσος, δεν είναι εργασίες μόνο του χειμώνα.
Για τους πιο πάνω λόγους η έφεση αποτυγχάνει και απορρίπτεται με έξοδα υπέρ του εφεσίβλητου.
Η έφεση απορρίπτεται με έξοδα.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο