(1997) 1 ΑΑΔ 540
[*540]16 Mαΐου, 1997
[ΠΙΚΗΣ, Π., ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ, ΝΙΚΟΛΑΟΥ, Δ/στές]
ΝΑΤΑΛΙΑ ΦΙΛΙΠΠΟΥ, ΑΝΗΛΙΚΗ, ΔΙΑ ΤΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΚΑΙ
ΦΥΣΙΚΟΥ ΚΗΔΕΜΟΝΟΣ ΑΥΤΗΣ ΜΙΧΑΗΛ ΦΙΛΙΠΠΟΥ,
Εφεσείουσα-Ενάγουσα,
v.
ΑΝΔΡΕΑ Ν. ΜΙΧΑΗΛ ΚΑΙ ΑΛΛΟΥ,
Εφεσιβλήτων-Εναγομένων.
(Πολιτική Έφεση Αρ. 9425).
Αποζημιώσεις — Γενικές αποζημιώσεις — Ύψος αποζημιώσεων — Τροχαίο ατύχημα — Κορίτσι ηλικίας τεσσάρων χρόνων υπέστη σοβαρά ορθοπεδικά τραύματα — Κάταγμα με αποκόλληση της περιφερειακής κνημιαίας επίφυσης, η ποδοκνημική άρθρωση ήταν εντελώς ανοικτή και κατεστραμμένη, είχε απώλεια δέρματος, οι τένοντες ήσαν κατεστραμμένοι, υπήρχε πλήρης καταστροφή των ταρσέων αρθρώσεων και της υπαστραγαλικής αρθρώσεως, ο αρθροϊκός χόντρος και μέρος του οστού του αστραγάλου είχε αποσπασθεί, ο θήλακας και οι σύνδεσμοι της ποδοκνημικής αρθρώσεως είχαν πλήρως καταστραφεί στην εμπρόσθια επιφάνεια, η εμπρόσθια κνημιαία αρτηρία και νεύρα είχαν επίσης καταστραφεί — Μόνιμη εμφανής χωλότης κατά τη βάδιση, ανικανότητα για εκτέλεση βαθέος καθίσματος, μυϊκή ατροφία, ουλή σε ολόκληρη τη μπροστινή επιφάνεια του αριστερού αστραγάλου, μελλοντική μετατραυματική οστεοαρθρίτιδα και μελλοντικές χειρουργικές επεμβάσεις — Ψυχολογικά προβλήματα — Το ποσό των ΛΚ14.000 που επεδίκασε το πρωτόδικο Δικαστήριο, σαν γενικές αποζημιώσεις κρίθηκε έκδηλα ανεπαρκές και αυξήθηκε κατ’ έφεση στις ΛΚ40.000.
Αποζημιώσεις — Αποζημιώσεις για το κόστος πιθανής μελλοντικής χειρουργικής επέμβασης — Η απόφαση του πρωτόδικου δικαστηρίου να μην τις συμπεριλάβει στην επιδίκαση των γενικών αποζημιώσεων είναι εσφαλμένη παρά την έλλειψη των λεπτομερειών στον υπολογισμό τους.
Αποζημιώσεις — Γενικές αποζημιώσεις — Απώλεια μελλοντικών απολαβών — Η ενάγουσα τις εδικαιούτο εν όψει της μειωμένης ικανότητάς της για εργασία λόγω του ατυχήματος.
[*541]Τα γεγονότα και οι νομικές αρχές που εφάρμοσε το Εφετείο αποδεχόμενο την έφεση κατά της επιδίκασης του ποσού των ΛΚ14.000 σαν γενικές αποζημιώσεις στην εφεσείουσα, η οποία υπήρξε θύμα τροχαίου ατυχήματος στις 7.7.1986, σε ηλικία 4 χρόνων, αναφέρονται περιληπτικά στις πιο πάνω εισαγωγικές σημειώσεις.
Η έφεση επιτρέπεται με έξοδα. Το ποσό των γενικών αποζημιώσεων που επεδίκασε το πρωτόδικο Δικαστήριο αυξάνεται σε ΛΚ40.000.
H έφεση επιτράπηκε με έξοδα.
Υποθέσεις που αναφέρθηκαν:
Μαυροπετρή v. Λουκά (1995) 1 Α.Α.Δ. 66,
Ioannou & Paraskevaides (Overseas) Ltd and Another v. Christofis (1982) 1 C.L.R. 789,
Polycarpou v. Adamou (1988) 1 C.L.R. 727,
Φοινικαρίδης και Άλλη v. Γεωργίου και Άλλων (1991) 1 Α.Α.Δ. 475,
Παναγή v. Θεοδώρου (1992) 1 Α.Α.Δ. 1303,
Κωνσταντίνου v. Ιωάννου (1993) 1 Α.Α.Δ. 669,
Ανδρέου v. Junguirth (1995) 1 A.A.Δ. 431.
Έφεση.
Έφεση από την ενάγουσα κατά της απόφασης του Eπαρχιακού Δικαστηρίου Πάφου (Aναστασίου, Π.E.Δ.) που δόθηκε στις 23 Φεβρουαρίου, 1995 (Aρ. Aγωγής 96/92), με την οποία επιδικάσθηκε σ’ αυτή το ποσό των £14.000 ως αποζημιώσεις για σωματικές και άλλες βλάβες τις οποίες υπέστη σε τροχαίο δυστύχημα, για το οποίο ευθύνονταν εξ ολοκλήρου οι εναγόμενοι.
Λ. Γεωργίου με Χ. Αρτέμη, για την Εφεσείουσα.
Ελ. Κορακίδης, για τους Εφεσίβλητους.
Cur. adv. vult.
ΠΙΚΗΣ, Π.: Την απόφαση του Δικαστηρίου θα δώσει ο Δικαστής Γ. Παπαδόπουλος.
[*542]ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ, Δ.: Στις 7 Ιουλίου 1986 η εφεσείουσα υπήρξε θύμα τροχαίου δυστυχήματος στην Πόλη Χρυσοχούς. Ήταν τότε ηλικίας τεσσάρων χρονών. Υπέστη σοβαρότατες σωματικές και άλλες βλάβες.
Στις 23 Φεβρουαρίου 1995 το Επαρχιακό Δικαστήριο Πάφου της επεδίκασε το ποσό των £14.000 ως λογικό και δίκαιο ποσό, υπό τις περιστάσεις, σαν γενικές αποζημιώσεις για τα τραύματα, τα προβλήματα και τις συνέπειες που της παρέμειναν. Στον υπολογισμό του ποσού αυτού το Δικαστήριο έλαβε υπόψη του και τις δυσμενείς ψυχολογικές επιπτώσεις που αντιμετώπιζε η εφεσείουσα, καθώς και το ενδεχόμενο μελλοντικών εγχειρήσεων. Όμως, αναφορικά με την απαίτηση για συγκεκριμένο ποσό £5.000 για μελλοντικές εγχειρήσεις, το Δικαστήριο θεώρησε πως τέτοιο ποσό ήταν αυθαίρετα υπολογισμένο και έτσι δεν το δέκτηκε. Επίσης το Δικαστήριο δεν δέκτηκε την απαίτηση της εφεσείουσας για αποζημιώσεις αναφορικά με απώλεια μελλοντικών απολαβών ή για μειωμένη ικανότητα στην αγορά εργασίας. Το αιτιολογικό για την απόρριψη της συγκεκριμένης αυτής απαίτησης ήταν ότι η ιατρική μαρτυρία δεν ανέφερε πως η εφεσείουσα δεν θα μπορούσε να εργαστεί καθόλου, αλλά απλώς ότι δεν θα μπορούσε να εργαστεί ως εργάτρια. Πέραν τούτου, κατά την απόφαση του Δικαστηρίου, η εφεσείουσα ήταν ένα πολύ νεαρό πρόσωπο χωρίς εισόδημα και έτσι δεν θα μπορούσε να προβλεφθεί τι εργασία θα προτιμούσε όταν μεγαλώσει ή και ποιά εργασία θα μπορούσε να κάμει.
Η έφεση αυτή στρέφεται εναντίον της απόφασης του πρωτόδικου δικαστηρίου με την οποία επεδικάσθη το ποσό των £14.000 σαν γενικές αποζημιώσεις.
Σε συντομία η εφεσείουσα υπέστη τα πιο κάτω ορθοπεδικά τραύματα: Κάταγμα με αποκόλληση της περιφερειακής κνημιαίας επίφυσης, η ποδοκνημική άρθρωση ήταν εντελώς ανοικτή και κατεστραμμένη, είχε απώλεια δέρματος, οι τένοντες ήσαν κατεστραμμένοι, υπήρχε πλήρης καταστροφή των ταρσέων αρθρώσεων και της υπαστραγαλικής αρθρώσεως, ο αρθροικός χόντρος και μέρος του οστού του αστραγάλου είχε αποσπασθεί, ο θήλακας και οι σύνδεσμοι της ποδοκνημικής αρθρώσεως είχαν πλήρως καταστραφεί στην εμπρόσθια επιφάνεια, η εμπρόσθια κνημιαία αρτηρία και νεύρα είχαν επίσης καταστραφεί.
Η τελική εκτίμηση της κατάστασης της περιγράφεται ως εξής:
“Εμφανής χωλότης κατά τη βάδιση, ανίκανη να εκτελεί βαθύ [*543]κάθισμα, εμφανής ρευότητα της κνήμης και του αστραγάλου, μυϊκή ατροφία κνήμης και μηρού, ουλή στο δεξιό γλουτό, δύσμορφη ουλή σε ολόκληρο την εμπρόσθια επιφάνεια του αριστερού αστραγάλου η κίνηση του οποίου είναι ανύπαρκτη, υπάρχει βράχυνση του αριστερού κάτω άκρου κατά 1 εκ. και 4 εκ. ατροφία, οι ακτινογραφίες έδειξαν πώρωση των καταγμάτων με πλήρη αγκύλωση της αριστεράς ποδοκνημικής άρθρωσης λόγω της καταστροφής των ταρσέων και υπαστραγαλικών αρθρώσεων, μελλοντικά θα παρουσιασθεί μετατραυματική οστεοαρθρίτιδα και θα χρειασθούν μελλοντικές χειρουργικές επεμβάσεις.”
Σύμφωνα με τη γνώμη του Ψυχίατρου Γαλατόπουλου τα ψυχολογικά προβλήματα της εφεσείουσας περιγράφονται ως εξής:
“Η ενάγουσα παρουσιάζει μετατραυματικό αγχώδες σύνδρομο, άγχος, ανασφάλεια και φοβίες ένεκα της αναπηρίας της, και δημιουργεί προβλήματα στις διαπροσωπικές της σχέσεις λόγω της συμπεριφοράς ορισμένων συμμαθητριών της που την αποκαλούν κουτσή, τα οποία προβλήματα θα έχουν αρνητικές επιπτώσεις στη μελλοντική διάπλαση της προσωπικότητας της.”
Ο δικηγόρος της εφεσείουσας εισηγήθηκε ενώπιόν μας πως οι γενικές αποζημιώσεις ήταν έκδηλα ανεπαρκείς υπό το φως των περιστατικών της υπόθεσης και της σοβαρότητας των τραυμάτων. Τόνισε ιδιαίτερα τις συνέπειες που έχουν αυτά τα τραύματα, όπως περιγράφονται πιο πάνω, σε ένα πολύ νεαρό κορίτσι. Ανεφέρθη δε σε αριθμό υποθέσεων προς υποστήριξη της εισήγησής του. Μας παρέπεμψε σε αποφάσεις “που αποκαλύπτουν σταθερή άνοδο του επιπέδου των γενικών αποζημιώσεων, τάση που αντανακλά μεγαλύτερη ευαισθησία για τον ανθρώπινο πόνο, την αγωνία της αναπηρίας και τη ψυχική οδύνη από την περιθωριοποίηση από τις συνήθεις δραστηριότητες του ανθρώπου”, όπως αναφέρει ο Πικής, Δ., όπως ήταν τότε, στην υπόθεση Μαυροπετρή v. Λουκά, Π.Ε. 8293, που εκδόθηκε στις 27/1/1995. (Βλέπε επίσης, μεταξύ άλλων, και τις υποθέσεις Paraskevaides (Overseas) Ltd. v. Christofi (1982) 1 C.L.R. 789, Polycarpou v. Adamou (1988) 1 C.L.R. 727, Φοινικαρίδης και Άλλη v. Γεωργίου και Άλλων (1991) 1 Α.Α.Δ. 475, Παναγή v. Θεοδώρου (Πολιτική Έφεση 8409, ημερομηνία έκδοσης απόφασης 26/11/92, Κωνσταντίνου v. Ιωάννου (Πολιτική Έφεση 8179, ημερομηνία έκδοσης απόφασης 21/9/93)). Επίσης ο δικηγόρος της εφεσείουσας ανεφέρθη με ιδιαίτερη έμφαση στην υπόθεση Κική Ανδρέου v. Wilhelm Junguirth, Π.Ε. 8548, ημερομηνία έκδοσης απόφασης 8/5/1995, που κατά την εισήγηση του έχει πάρα πολλές ομοι[*544]ότητες και στην οποία επεδικάσθη το ποσό των £45.000.
Από την άλλη πλευρά ο δικηγόρος των εφεσιβλήτων εισηγήθηκε πως το επιδικασθέν ποσό ήταν δίκαιο και λογικό και συνάδει με τα ποσά που επιδικάζονται συνήθως από τα Δικαστήρια μας σε παρόμοιες περιπτώσεις. Ισχυρίστηκε δε ότι η περίπτωση στην υπόθεση της Κικής Ανδρέου (ανωτέρω) ήταν συγκριτικά πολύ χειρότερη γιατί υπήρχε ακρωτηριασμός του ποδιού της εφεσείουσας στην υπόθεση εκείνη. Εισηγήθηκε δε ότι όσο άσχημο, δύσκαμπτο, χωλό, παραμορφωμένο και με τις άλλες κακώσεις που μπορεί να έχει η εφεσείουσα στο πόδι της, στην τελευταία ανάλυση μπορεί να το χρησιμοποιήσει, έστω και με δυσκολία, στις καθημερινές τις ανάγκες. Αναφορικά προς την απόρριψη του συγκεκριμένου ποσού των £5.000 για μελλοντικές εγχειρήσεις και την απόρριψη της αίτησης για απώλεια μελλοντικών απολαβών, υποστήριξε πλήρως την απόφαση του πρωτόδικου Δικαστηρίου.
Έχουμε εξετάσει προσεκτικά την επιχειρηματολογία των δικηγόρων και από τις δύο πλευρές. Κρίνουμε ότι οι αποζημιώσεις είναι έκδηλα ανεπαρκείς από κάθε άποψη. Ως προς τα επί μέρους δεν συμφωνούμε με την απόρριψη της απαίτησης για απώλεια μελλοντικών εισοδημάτων. Η εφεσείουσα, χωρίς καμιά αμφιβολία, έχει μειωμένη ικανότητα για εργασία. Όπως αναφέρεται στη Μαυροπετρή v. Λουκά (ανωτέρω),
“Η ζημιά προσμετρά ως απώλεια που ανάγεται στις γενικές αποζημιώσεις και όχι κάτω από συγκεκριμένο κονδύλι μελλοντικής ζημιάς. Το ύψος συναρτάται μ’ όλους εκείνους τους παράγοντες που τείνουν να διαφωτίσουν για την πιθανότητα απώλειας εισοδήματος στο μέλλον.”
Επίσης σε σχέση με το ποσό των £5.000 για μελλοντικές εγχειρήσεις, ενώ συμφωνούμε με τον πρωτόδικο Δικαστή ότι ελλείπει η λεπτομέρεια στον υπολογισμό που θα επέτρεπε αποδοχή του ποσού στην ολότητα του, εντούτοις δεν αμφισβητήθηκε το ενδεχόμενο σημαντικής οικονομικής δαπάνης στο μέλλον σε εκείνο τον τομέα και δεν μπορεί να παραγνωριστεί ως στοιχείο στο κεφάλαιο των γενικών αποζημιώσεων.
Η εφεσείουσα στην τρυφερή ηλικία των τεσσάρων χρονών υπέστη ένα πολύ σοβαρό και άσχημο τραυματισμό στο πόδι της που της άφησε όχι μόνο ακαμψία, δυσκαμψία, δυσλειτουργία, αλλά και παραμόρφωση σε τέτοιο βαθμό που να της δημιουργεί φοβερά ψυχολογικά προβλήματα, όπως τα έχει περιγράψει και ο ψυχίατρος [*545]της, και που έχουν αρνητικές επιπτώσεις στη διάπλαση της προσωπικότητάς της. Της έχει δημιουργηθεί άγχος, ανασφάλεια, φοβίες λόγω της αναπηρίας της, που την καθιστούν ένα δύσκολο και προβληματικό πρόσωπο στις σχέσεις της με τους άλλους ανθρώπους. Φυσικά ο ακρωτηριασμός είναι χειρότερος, αλλά τα τραύματα της εφεσείουσας είναι τόσο άσχημα που πλησιάζουν τον ακρωτηριασμό σε σοβαρότητα. Η χωλότητα, η ανικανότητα για βαθύ κάθισμα, η μυϊκή ατροφία κνήμης και μηρού, η δυσμορφία στον αστράγαλο η κίνηση του οποίου είναι ανύπαρκτη, η βράχυνση του κάτω άκρου, η ατροφία, η πώρωση των καταγμάτων με πλήρη αγκύλωση της ποδοκνημικής αρθρώσεως με το ενδεχόμενο μελλοντικής μετατραυματικής οστεοαρθρίτιδας, κατατάσσουν τα τραύματα της εφεσείουσας ως πάρα πολύ σοβαρά. Το δυστύχημα θα έχει δραστικές επιπτώσεις στο υπόλοιπο της ζωής της.
Με όλα τα πιο πάνω δεδομένα, όπως τα έχουμε περιγράψει σε συντομία, κρίνουμε ότι η εύλογη και δίκαιη αποζημίωση πρέπει να ανέρχεται σε ποσό £40.000.
Η έφεση επιτρέπεται με έξοδα. Το μέρος της πρωτόδικης απόφασης που αφορά τις γενικές αποζημιώσεις παραμερίζεται και αντικαθίσταται με το ποσό των £40.000. Η απόφαση του πρωτόδικου Δικαστηρίου προσαρμόζεται ανάλογα. Τα έξοδα να υπολογιστούν από τον Πρωτοκολλητή.
Η έφεση επιτρέπεται με έξοδα.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο