(1997) 1 ΑΑΔ 1501
[*1501]17 Νοεμβρίου, 1997
[ΑΡΤΕΜΗΣ, ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ, ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ, Δ/στές]
ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΥ ΑΝΔΡΕΟΥ,
Εφεσείουσα-Ενάγουσα,
v.
ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗ,
Εφεσίβλητου-Εναγόμενου.
(Πολιτική Έφεση Αρ. 9593).
Aποζημιώσεις — Γενικές αποζημιώσεις — Τροχαίο ατύχημα — Γυναίκα ηλικίας 75 χρόνων, υπέστη κάταγμα του αριστερού άνω και κάτω ηβοϊσχιακού κλάδου της λεκάνης, λοξό κάταγμα του αυχένα της αριστερής περόνης, διάστρεμμα της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης, κακώσεις της κεφαλής και εγκεφαλική διάσειση καθώς και διάστρεμμα του αυχένα και εκχυμώσεις στο στήθος — Επιδίκαση γενικών αποζημιώσεων ΛΚ4.000 — Κρίθηκαν έκδηλα ανεπαρκείς και αυξήθηκαν στο ποσό των ΛΚ6.000.- επί πλήρους ευθύνης.
Αποζημιώσεις — Τροχαίο ατύχημα — Η απόφαση του πρωτόδικου Δικαστηρίου επί του ποσού των αποζημιώσεων είναι αποτέλεσμα άσκησης διακριτικής ευχέρειας — Αρχές με βάση τις οποίες επεμβαίνει το Εφετείο.
Έξοδα — Τροχαίο ατύχημα — Δικηγορικά έξοδα — Δεν υπολογίζονται με βάση το αξιούμενο ποσό, αλλά το ποσό που πραγματικά επιδικάζεται ως αποζημιώσεις.
Η εφεσείουσα ηλικίας 75 χρόνων τραυματίστηκε στις 31.12.1992 σε οδικό ατύχημα και υπέστη τις εξής σωματικές βλάβες: κάταγμα του αριστερού άνω και κάτω ηβοϊσχιακού κλάδου της λεκάνης, λοξό κάταγμα του αυχένα της αριστερής περόνης, διάστρεμμα της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης, κακώσεις της κεφαλής και εγκεφαλική διάσειση καθώς και διάστρεμμα του αυχένα και εκχυμώσεις στο στήθος.
Το αριστερό κάτω άκρο ακινητοποιήθηκε σε γύψινο επίδεσμο για περίοδο δύο μηνών. Παρέμεινε στο νοσοκομείο για μια εβδομά[*1502]δα και μετά σε ιδιωτική κλινική για περίπου δύο εβδομάδες. Δέκα μήνες μετά το δυστύχημα παρουσίαζε πόνο στον αυχένα και τη μέση και επίσης στο αριστερό ισχίο του οποίου οι κινήσεις ήταν επώδυνες και περιορισμένες κατά το 1/3 περίπου. Αδυνατούσε να εκτείνει πλήρως το αριστερό γόνατο του οποίου η κάμψη ήταν από 15ο έως 120ο ενώ του δεξιού από 0ο έως 135ο. Βάδιζε με τη βοήθεια στηρίγματος και χώλαινε κατά τη βάδιση. Παραπονείτο για κεφαλαλγία, ζάλη και αδυναμία συγκέντρωσης.
Η τελική εικόνα που παρουσίαζε η εφεσείουσα ήταν ότι παρά τους πόνους και την ταλαιπωρία που υπέστη λόγω των τραυμάτων για περίοδο έξι μηνών, δεν της παρέμεινε οποιαδήποτε μόνιμη ανικανότητα, ενώ τα διάφορα παράπονά της οφείλονταν μάλλον σε προϋπάρχουσες εκφυλιστικές αλλοιώσεις της σπονδυλικής στήλης παρά στο δυστύχημα. Το πρωτόδικο Δικαστήριο επεδίκασε σαν γενικές αποζημιώσεις το ποσό των ΛΚ4.000 και αφού πρόσθεσε τις ειδικές αποζημιώσεις που συμφωνήθηκαν σε ΛΚ1.640.- και υπολόγισε το ποσοστό της ευθύνης της εφεσείουσας που επίσης συμφωνήθηκε σε 35%, της επιδίκασε συνολικά ποσό ΛΚ3.666.
Η εφεσείουσα εφεσίβαλε το επιδικασθέν ποσό των γενικών αποζημιώσεων ως έκδηλα ανεπαρκές.
Αποφασίστηκε ότι:
1. Ο υπολογισμός των αποζημιώσεων στις οποίες ο ενάγων δικαιούται, συνιστά πρωταρχικά λειτουργία του πρωτόδικου Δικαστηρίου, λόγω της μοναδικής του θέσης να συλλάβει τα γεγονότα της υπόθεσης με τρόπο που το Ανώτατο Δικαστήριο δεν μπορεί και να δώσει τελικά το μέτρο της απώλειας. Το Ανώτατο Δικαστήριο επεμβαίνει μόνο αν ικανοποιηθεί ότι τα συμπεράσματα του πρωτόδικου Δικαστηρίου δεν ικανοποιούνται από την ενώπιόν του μαρτυρία, είναι καταφανώς λανθασμένα ή συγκρούονται με άλλη παραδεκτή μαρτυρία. Το Ανώτατο Δικαστήριο επεμβαίνει μόνο αν ο καθορισμός των αποζημιώσεων είναι τόσο έκδηλα υπερβολικός ή ανεπαρκής που δικαιολογεί την επέμβαση.
2. Στην παρούσα υπόθεση το επιδικασθέν ποσό των ΛΚ4.000 είναι έκδηλα ανεπαρκές. Παρόλον ότι η εφεσείουσα δεν έχει μόνιμη ανικανότητα, εν τούτοις η σοβαρότητα των αρχικών της τραυμάτων και ο πόνος και η ταλαιπωρία που υπέστη δικαιολογούν αύξηση του ποσού σε ΛΚ6.000. Στο ποσό αυτό προστίθενται και οι συμφωνηθείσες ειδικές αποζημιώσεις και εκδίδεται απόφαση υπέρ της εφεσείουσας για ποσό ΛΚ4.967 λαμβανομένου υπ’ όψιν και του ποσοστού ευθύνης [*1503]του εφεσίβλητου που ανέρχεται σε 65%, πλέον έξοδα στη σχετική κλίμακα τόσο πρωτόδικα όσο και κατ’ έφεση.
3. Το αίτημα του δικηγόρου της εφεσείουσας για έγκριση των εξόδων στην κλίμακα ΛΚ10.000 - ΛΚ25.000 δεν δικαιολογείται. Τα έξοδα δεν υπολογίζονται με βάση το αξιούμενο ποσό, αλλά το ποσό που πραγματικά επιδικάζεται.
Η έφεση επιτυγχάνει. Εκδίδεται απόφαση υπέρ της εφεσείουσας για ποσό Λ.Κ.4.967, πλέον έξοδα στη σχετική κλίμακα όπως θα υπολογισθούν από τον Πρωτοκολλητή, τόσο πρωτόδικα όσο και κατ’ έφεση.
H έφεση έγινε δεκτή με έξοδα.
Υποθέσεις που αναφέρθηκαν:
Tranta v. Boyadji (1984) 1 C.L.R. 213,
Constantinou v. Evlambiou and Another (1982) 1 C.L.R. 824,
Hassan and Others v. Neophytou (1973) 1 C.L.R. 147,
Karaolis and Another v. Charalambous (1976) 1 C.L.R. 310,
Τζιάνναρος v. Καμηλάρη (1988) 1 A.A.Δ. 188,
Μαυρίδης v. Dharaghji και Άλλων (1990) 1 Α.Α.Δ. 1013,
Achilleos v. Charalambous (1984) 1 C.L.R. 13,
Νικολάου v. Πέτρου (1991) 1 Α.Α.Δ. 1.
Έφεση.
Έφεση από την ενάγουσα κατά της απόφασης του Eπαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας (Nικολάου, A.E.Δ.) που δόθηκε στις 7.11.95 (Aρ. Aγωγής 1918/94), με την οποία επιδικάσθηκε το ποσό των Λ.K.3.666 ως γενικές αποζημιώσεις για τον τραυματισμό της σε δυστύχημα.
Ν. Παπαμιλτιάδους, για την Εφεσείουσα.
Κ. Γ. Μαυραντώνης, για τον Εφεσίβλητο.
Cur. adv. vult.
[*1504]ΑΡΤΕΜΗΣ, Δ.: Την απόφαση του Δικαστηρίου θα δώσει ο Φρ. Νικολαΐδης, Δ.
ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ, Δ.: Η εφεσείουσα-ενάγουσα τραυματίστηκε στις 31.12.1992 όταν παρασύρθηκε από το αυτοκίνητο που οδηγούσε ο εναγόμενος. Η ευθύνη συμφωνήθηκε μεταξύ των διαδίκων σε 65% εις βάρος του εναγόμενου και 35% εις βάρος της ενάγουσας. Συμφωνήθηκαν επίσης και οι ειδικές αποζημιώσεις σε £1.640 επί πλήρους ευθύνης.
Το μόνο επίδικο θέμα που παρέμεινε ήταν το ύψος των γενικών αποζημιώσεων. Ενώπιον του πρωτόδικου δικαστηρίου τέθηκαν τρία ιατρικά πιστοποιητικά χωρίς καμιά περαιτέρω μαρτυρία. Στην ουσία το Δικαστήριο δεν είχε καν την ευκαιρία να ακούσει την ενάγουσα να περιγράφει τις επιπτώσεις από τα τραύματά της. Απλώς η ενάγουσα στην πολύ σύντομη μαρτυρία της που καλύπτει μόλις τέσσερις γραμμές στα πρακτικά, αναφέρει ότι υπήρξε θύμα δυστυχήματος, ότι υπέφερε πολύ και ότι συνεχίζει να υποφέρει.
Το Δικαστήριο κατέληξε ότι η ενάγουσα εδικαιούτο επί πλήρους ευθύνης υπό μορφή γενικών αποζημιώσεων το ποσό των £4.000 και αφού πρόσθεσε τις ειδικές αποζημιώσεις και υπολόγισε το ποσοστό της ευθύνης που την εβάρυνε, της επιδίκασε συνολικά ποσό £3.666.
Η εφεσείουσα ουσιαστικά προσβάλλει τις επιδικασθείσες αποζημιώσεις ως έκδηλα ανεπαρκείς, ενώ αμφισβητεί επίσης και τον υπολογισμό από το πρωτόδικο δικαστήριο των δικηγορικών εξόδων στην κλίμακα £3.000 - £5.000 αντί της κλίμακας £10.000 - £25.000.
Σύμφωνα με τα κατατεθέντα ιατρικά πιστοποιητικά η εφεσείουσα που είναι 75 χρόνων, υπέστη κάταγμα του αριστερού άνω και κάτω ηβοϊσχιακού κλάδου της λεκάνης, λοξό κάταγμα του αυχένα της αριστερής περόνης, διάστρεμμα της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης, κακώσεις της κεφαλής και εγκεφαλική διάσειση καθώς και διάστρεμμα του αυχένα και εκχυμώσεις στο στήθος.
Το αριστερό κάτω άκρο ακινητοποιήθηκε σε γύψινο επίδεσμο για περίοδο δύο μηνών. Αμέσως μετά τον τραυματισμό της η εφεσείουσα εισήχθη στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας, για να μεταφερθεί στις 6.1.1993 σε ιδιωτική κλινική από την οποία απολύθηκε στις 23.1.1993. Σε ιατρική εξέταση στην οποία υποβλήθηκε δέκα μήνες μετά το δυστύχημα παρουσίαζε πόνο κατά την πίεση στον αυχένα και τη μέση, οι κινήσεις των οποίων ήταν επώδυνες και πε[*1505]ριορισμένες. Παρουσίαζε επίσης πόνο κατά την πίεση στο αριστερό ισχίο του οποίου επίσης οι κινήσεις ήταν επώδυνες και περιορισμένες κατά το 1/3 περίπου. Αδυνατούσε να προβεί σε πλήρη έκταση του αριστερού γόνατος του οποίου η κάμψη ήταν από 15° έως 120° ενώ του δεξιού από 0° έως 135°. Βάδιζε με τη βοήθεια στηρίγματος και χώλαινε κατά τη βάδιση. Παρεπονείτο για κεφαλαλγία, ζάλη και αδυναμία συγκέντρωσης. Πλήρης νευρολογικός έλεγχος δεν έδειξε παθολογικά νευρολογικά ευρήματα.
Σε ιατρική εξέταση στην οποία υποβλήθηκε για λογαριασμό της υπεράσπισης στις 10.10.1994 το αριστερό γόνατο παρουσίαζε πλήρη κινητικότητα. Διαπιστώθηκε ότι τα παράπονα από τον αυχένα και την οσφύ δεν μπορούσαν πλέον να αποδοθούν στο διάστρεμμα που δυνατόν να υπέστη κατά το δυστύχημα, αλλά αποδόθηκαν στις προϋπάρχουσες εκφυλιστικές αλλοιώσεις των δύο αυτών περιοχών της σπονδυλικής στήλης. Σημειώνεται ότι διάστρεμμα των περιοχών αυτών, συνήθως δίδει ενοχλήσεις για έξι έως οκτώ εβδομάδες πριν εξαφανιστεί. Διαπιστώθηκε πλήρης πόρωση των καταγμάτων χωρίς κατάλοιπα, αλλά και χωρίς να αποκλείονται πόνοι σε χαμηλές θερμοκρασίες, μετά από κούραση, ορθοστασία, ή παρόμοιες δραστηριότητες. Το ίδιο ισχύει και για το κάταγμα του αυχένα της περόνης. Παρ’ όλον ότι τα πιο πάνω υποκειμενικά παράπονα από τον αυχένα, την οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης, τη λεκάνη και το αριστερό κάτω άκρο δεν υποστηρίζονται από την κλινική και ακτινολογική εικόνα, μικρές ενοχλήσεις κάτω από ορισμένες συνθήκες δεν μπορούσαν να αποκλειστούν. Κλινικώς από την κεφαλή δεν διαπιστώθηκε οποιαδήποτε ανωμαλία, τα συμπτώματα όμως συνάδουν με μεταδιασειστικό σύνδρομο.
Σε νευρολογική εξέταση στην οποία υποβλήθηκε στις 31.10.1994, ουδεμία εστιακή βλάβη του εγκεφάλου δεν διαπιστώθηκε, ενώ τα τενόντια αντανακλαστικά, τόσο των άνω, όσο και των κάτω άκρων, ήταν φυσιολογικά. Δεν υπήρχε σημείο Babinski, ούτε νυσταγμοειδείς κινήσεις των βολβών. Η αισθητικότητα των άνω και κάτω άκρων ήταν καλή.
Η τελική εικόνα που παρουσιάζει η εφεσείουσα είναι ότι παρά τους πόνους και την ταλαιπωρία που υπέστη λόγω των τραυμάτων για περίοδο έξι περίπου μηνών, δεν της παρέμεινε οποιαδήποτε μόνιμη ανικανότητα, ενώ τα διάφορα της παράπονα οφείλονται μάλλον σε προϋπάρχουσες εκφυλιστικές αλλοιώσεις της σπονδυλικής στήλης παρά στο δυστύχημα.
Έχει επανειλημμένα λεχθεί ότι ο υπολογισμός των αποζη[*1506]μιώσεων στις οποίες ο ενάγων δικαιούται είναι πρωταρχικά λειτουργία του πρωτόδικου δικαστηρίου (Tranta v. Boyadji (1984) 1 C.L.R. 213). Εναπόκειται πρωταρχικά στο πρωτόδικο δικαστήριο να ζυγίσει στο βαθμό που είναι δυνατό τα γεγονότα, λόγω της μοναδικής του θέσης να συλλάβει τα γεγονότα της υπόθεσης με τρόπο που το Ανώτατο Δικαστήριο δεν μπορεί και να δώσει τελικά το μέτρο της απώλειας (Constantinou v. Evlambiou and Another (1982) 1 C.L.R. 824).
H απόφαση επί του ποσού των αποζημιώσεων διαφέρει από ένα σύνηθες συμπέρασμα επί των γεγονότων στο ότι είναι πολύ περισσότερο θέμα συλλογισμού και υπολογισμού. Γενικά υπάρχει τόσος χώρος για ατομική επιλογή, ούτως ώστε ο υπολογισμός των αποζημιώσεων να καθίσταται περισσότερο άσκηση διακριτικής ευχέρειας παρά συνηθισμένη πράξη λήψης απόφασης. Οι υποθέσεις αποζημίωσης για πόνο και ταλαιπωρία είναι σχεδόν εξ ολοκλήρου θέμα εντύπωσης και κοινής λογικής και κατ’ έφεση υπόκεινται σε αναθεώρηση μόνο σε πολύ ειδικές περιπτώσεις (Hassan and Others v. Neophytou (1973) 1 C.L.R. 147).
To Aνώτατο Δικαστήριο είναι ιδιαίτερα απρόθυμο να επέμβει σε απόφαση επί του ποσού των αποζημιώσεων που είναι αποτέλεσμα άσκησης διακριτικής ευχέρειας (Karaolis and Another v. Charalambous (1976) 1 C.L.R. 310), επεμβαίνει δε στα συμπεράσματα του πρωτόδικου δικαστηρίου μόνο αν ικανοποιηθεί ότι αυτά δεν δικαιολογούνται από την ενώπιόν του μαρτυρία, είναι καταφανώς λανθασμένα, συγκρούονται με άλλη παραδεκτή μαρτυρία (Τζιάνναρος v. Καμηλάρη, Π.Ε. 6771, ημερ. 11.7.1989 και Μαυρίδης v. Dharaghji και Άλλων, Π.Ε. 7617, ημερ. 30.11.1990), ή η αιτιολόγησή τους είναι λανθασμένη (Achilleos v. Charalambous (1984) 1 C.L.R. 13).
Το Ανώτατο Δικαστήριο αποφεύγει να επέμβει στις περιπτώσεις χαμηλών μεν γενικών αποζημιώσεων, αλλά μη πρόδηλα ανεπαρκών. Επεμβαίνει μόνο αν ο καθορισμός είναι τόσο έκδηλα υπερβολικός ή ανεπαρκής που δικαιολογεί την επέμβαση (Νικολάου v. Πέτρου (1991) 1 Α.Α.Δ. 1).
Στην παρούσα υπόθεση βρίσκουμε ότι το επιδικασθέν ποσό των £4.000 είναι έκδηλα ανεπαρκές, σε σημείο που να δικαιολογείται επέμβασή μας. Παρ’ όλον ότι στην εφεσείουσα δεν έχει παραμείνει οποιαδήποτε μόνιμη ανικανότητα, εν τούτοις λαμβάνοντας υπ’ όψη τη σοβαρότητα των αρχικών της τραυμάτων και τον πόνο και την ταλαιπωρία της, θεωρούμε ότι ένα ποσό [*1507]£6.000 θα ήταν καταλληλότερο. Έτσι η απόφαση του πρωτόδικου δικαστηρίου θα πρέπει να διαφοροποιηθεί ανάλογα.
Στο ποσό των £6.000 προστίθεται το ποσό των £1.640 συμφωνηθείσες ειδικές αποζημιώσεις. Επειδή ο εφεσίβλητος ευθύνεται μόνο σε ποσοστό 65% και αφού προβούμε στον κατάλληλο αριθμητικό υπολογισμό, βρίσκουμε ότι θα πρέπει να εκδοθεί απόφαση υπέρ της εφεσείουσας για ποσό £4.967 πλέον έξοδα στη σχετική κλίμακα όπως θα υπολογιστούν από τον Πρωτοκολλητή, τόσο για την πρωτόδικη όσο και κατ’ έφεση.
Δεν βρίσκουμε δικαιολογημένο το αίτημα του δικηγόρου της εφεσείουσας για έγκριση των εξόδων στην κλίμακα £10.000 - £25.000. Τα έξοδα δεν υπολογίζονται με βάση το αξιούμενο ποσό, αλλά το ποσό που πραγματικά επιδικάζεται. Το γεγονός ότι σε κάποιο στάδιο της διαδικασίας εγκρίθηκε από το πρωτόδικο δικαστήριο αύξηση της κλίμακας της αγωγής δεν προϋποθέτει και εξουσιοδότηση για υπολογισμό των εξόδων στη συγκεκριμένη κλίμακα. Εξ άλλου ας μη ξεχνούμε ότι η αύξηση της κλίμακας έγινε ύστερα από αίτηση της εφεσείουσας και βέβαια με τη συγκατάθεση της άλλης πλευράς. Το Δικαστήριο, ιδιαίτερα στα πρώτα στάδια της διαδικασίας, δεν θα μπορούσε κάτω από οποιεσδήποτε προϋποθέσεις να γνωρίζει τη σωστή κλίμακα στην οποία θα έπρεπε να είχε εγερθεί η αγωγή.
Η απόφαση του πρωτόδικου δικαστηρίου τροποποιείται ως ανωτέρω και εκδίδεται απόφαση υπέρ της εφεσείουσας και εναντίον του εφεσιβλήτου για ποσό £4.967, πλέον έξοδα στη σχετική κλίμακα όπως θα υπολογιστούν από τον Πρωτοκολλητή.
H έφεση γίνεται δεκτή με έξοδα.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο