(1997) 1 ΑΑΔ 1540
[*1540]25 Νοεμβρίου, 1997
[ΑΡΤΕΜΙΔΗΣ, ΝΙΚΟΛΑΟΥ, ΚΡΟΝΙΔΗΣ, Δ/στές]
ΧΑΡΙΛΑΟΣ ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΗΣ ΚΑΙ ΣΙΑ ΛΤΔ. ΚΑΙ ΑΛΛΟΙ,
Εφεσείοντες-Ενάγοντες,
v.
ΙΩΑΝΝΗ ΛΟΪΖΙΔΗ ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ,
Εφεσιβλήτων-Εναγομένων.
(Πολιτική Έφεση Αρ. 9837).
Μαρτυρία — Εμπειρογνώμονας ειδικός εκτιμητής οχημάτων έδωσε μαρτυρία αναφορικά με την αξία αυτοκινήτου προ του ατυχήματος στο οποίο ενεπλάκη, που προερχόταν από πληροφορίες των ιδιοκτητών του αυτοκινήτου και από άλλες πηγές — Η εν λόγω μαρτυρία κρίθηκε ως εξ ακοής μαρτυρία και δεν έγινε αποδεκτή.
Μαρτυρία — Παράλειψη του πρωτόδικου Δικαστηρίου να λάβει υπ’ όψιν το σύνολο της μαρτυρίας αναφορικά με τον προσδιορισμό της αξίας οχήματος που είχε εμπλακεί σε τροχαίο ατύχημα — Οδήγησε σε ακύρωση της πρωτόδικης απόφασης αναφορικά με τις αποζημιώσεις και σε διαταγή για επανεκδίκαση.
Το βυτιοφόρο όχημα μεταφοράς σκυροδέματος των εφεσειόντων, ενεπλάκη σε τροχαίο δυστύχημα με φορτηγό αυτοκίνητο ιδιοκτησίας της εφεσίβλητης 2, που οδηγούσε ο εφεσίβλητος 1. Οι εφεσείοντες κίνησαν αγωγή για αποζημιώσεις σε σχέση με τη ζημιά που υπέστη το όχημά τους. Το πρωτόδικο Δικαστήριο κατέληξε στην απόφαση ότι οι εφεσίβλητοι ευθύνονταν αποκλειστικά για το δυστύχημα, αλλά απέρριψε την αξίωση των εφεσειόντων για αποζημιώσεις διότι βρήκε ότι η μαρτυρία του εμπειρογνώμονα οχημάτων που κλήθηκε από τους εφεσείοντες για να μαρτυρήσει ως προς την αξία του αυτοκινήτου τους, συνιστούσε έκφραση γνώμης που δεν ήταν αποδεκτή σύμφωνα με τους κανόνες της απόδειξης. Όπως εξήγησε στο Δικαστήριο ο εν λόγω εμπειρογνώμονας, για τη διαπίστωση της αξίας του αυτοκινήτου βασίστηκε σε τι του ανέφεραν για το ποσό που αγοράσθηκε από το εξωτερικό, προφανώς από τους εφεσείοντες και σε διάφορες άλλες πληροφορίες.
[*1541]Στην έφεση προβλήθηκε ο ισχυρισμός εκ μέρους των εφεσειόντων ότι με τη μαρτυρία του ο εμπειρογνώμονας εξέφρασε γνώμη για την αξία του αυτοκινήτου προ του δυστυχήματος, η οποία ως εκφραζόμενη από μάρτυρα - εμπειρογνώμονα είναι αποδεκτή. Επίσης ότι δεν λήφθηκε υπ’ όψιν η μαρτυρία του διευθυντού-γραμματέα των εφεσειόντων στο θέμα. Οι εφεσίβλητοι με την ειδοποίησή τους, ζητούσαν ακύρωση της διαταγής του Δικαστηρίου για τα έξοδα στα οποία καταδικάσθηκαν.
Αποφασίστηκε ότι:
1. Τα όσα κατέθεσε ο εμπειρογνώμονας για την αρχική αξία του αυτοκινήτου προέρχονταν από πληροφορίες που αναμφισβήτητα συνιστούσαν εξ ακοής μαρτυρία. Ήταν ως εκ τούτου απαράδεκτη η αποδοχή εκτίμησης με υπόβαθρο γεγονός που δεν αποδείχθηκε ποτέ.
2. Το πρωτόδικο Δικαστήριο, ενώ κατέγραψε στην αρχή της απόφασής του τη μαρτυρία του Διευθυντή επί του επίδικου θέματος, δεν κατηύθυνε την προσοχή του σ’ εκείνο το θέμα για να την αξιολογήσει. Ούτε και διατύπωσε γενική θέση επί της αξιοπιστίας του ώστε να την καλύπτει και την αγνόησε παντελώς. Ως εκ τούτου η επανεκδίκαση της υπόθεσης είναι επιβεβλημένη μόνο επί του θέματος των αποζημιώσεων.
3. Εν όψει της διαταγής για επανεκδίκαση της αγωγής, το Εφετείο δεν θεωρεί αναγκαίο να επιληφθεί του θέματος των εξόδων που επεδίκασε το πρωτόδικο Δικαστήριο κατά των εφεσιβλήτων. Η διαταγή για επανεκδίκαση συμπαρασύρει και τη σχετική διαταγή για τα έξοδα τα οποία θα ακολουθήσουν το αποτέλεσμα της υπόθεσης όταν επανεκδικασθεί.
Η έφεση επιτυγχάνει. Διατάσσεται επανεκδίκαση της υπόθεσης μόνο επί του εγερθέντος θέματος με έξοδα κατ’ έφεση υπέρ των εφεσειόντων. Η διαταγή του πρωτόδικου Δικαστηρίου για τα έξοδα παραμερίζεται.
H έφεση έγινε δεκτή. Διατάχθηκε επανεκδίκαση.
Υποθέσεις που αναφέρθηκαν:
Νικολάου v. Σταύρου (1992) 1(Β) Α.Α.Δ. 746,
Χαραλάμπους v. Σάββα (1996) 1 A.A.Δ. 576.
[*1542]Έφεση.
Έφεση από τους ενάγοντες κατά της απόφασης του Eπαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας (Γλ. Mιχαηλίδης, A.E.Δ.) που δόθηκε στις 25.10.96 (Aρ. Aγωγής 5456/92), με την οποία απορρίφθηκε η αξίωσή τους για αποζημιώσεις σε σχέση με τη ζημιά που υπέστη το όχημά τους σε τροχαίο δυστύχημα.
Α. Παναγιώτου, για τους Εφεσείοντες-Ενάγοντες.
Στ. Ερωτοκρίτου (κα), για τους Εφεσίβλητους-Εναγόμενους.
Cur. adv. vult.
ΔIKAΣTHPIO: Την απόφαση του Δικαστηρίου θα δώσει ο Μ. Κρονίδης, Δ.
ΚΡΟΝΙΔΗΣ, Δ.: Η έφεση στρέφεται κατά του μέρους της απόφασης του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας με το οποίο απορρίφθηκε η αξίωση των εφεσειόντων για αποζημιώσεις σε σχέση με ζημιά που υπέστη το όχημά τους σε οδικό δυστύχημα.
Την 15.1.1992, το βυτιοφόρο όχημα μεταφοράς σκυροδέματος με αριθμούς εγγραφής ΥΗ653 ιδιοκτησίας των εφεσειόντων, ενεπλάκη σε τροχαίο δυστύχημα με το φορτηγό αυτοκίνητο με αριθμούς εγγραφής ΚS431 το οποίο οδηγείτο από τον εφεσίβλητο-εναγόμενο 1 και ήταν ιδιοκτησία της εφεσίβλητης 2. Το πρωτόδικο Δικαστήριο κατέληξε στην απόφαση πως το δυστύχημα οφειλόταν στην αποκλειστική αμέλεια των εφεσιβλήτων. Το μέρος αυτό της απόφασης δεν έχει εφεσιβληθεί. Απέρριψε όμως την αξίωση των εφεσειόντων για τη ζημιά που υπέστη το βυτιοφόρο όχημά τους με το αιτιολογικό ότι απέτυχαν να την αποδείξουν. Το πρωτόδικο Δικαστήριο απέρριψε προηγούμενα τη μαρτυρία του εμπειρογνώμονα-μάρτυρα των εφεσειόντων, γιατί βασίζεται σε εξ ακοής μαρτυρία, επικαλούμενο την αυθεντία Ν. Νικολάου v. Κλ. Σταύρου (1992) 1(Β) Α.Α.Δ. 746.
Εναντίον του μέρους αυτού της πρωτόδικης απόφασης ασκήθηκε η παρούσα έφεση.
Ο ευπαίδευτος συνήγορος των εφεσειόντων ανέπτυξε ενώπιόν μας σωρευτικά τους λόγους της έφεσης που συνοπτικά έχουν ως ακολούθως:-
[*1543](α) Ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο εσφαλμένα δεν αποδέχθηκε τη μαρτυρία του εμπειρογνώμονα με την αιτιολογία ότι στηρίζετο σε εξ ακοής μαρτυρία, ενώ ο εμπειρογνώμονας εξέφρασε γνώμη σχετικά με την ολική καταστροφή του οχήματος που είναι αποδεκτή μαρτυρία σύμφωνα με τους κανόνες της απόδειξης. Το Δικαστήριο παρερμήνευσε την αυθεντία Ν. Νικολάου v. Κλ. Σταύρου (πιο πάνω) της οποίας τα γεγονότα ήσαν διάφορα της παρούσας.
(β) Ότι παρέλειψε να λάβει υπόψη το σύνολο της μαρτυρίας και ιδιαίτερα αυτή του μάρτυρα Χριστόδουλου Ματθαίου, Διευθυντή και Γραμματέα των εφεσειουσών Εταιρειών.
Το πρωτόδικο Δικαστήριο στην αρχή της απόφασής του συνοψίζει τη μαρτυρία του εμπειρογνώμονα-μάρτυρα των εφεσειόντων. Αναφέρει δε τα εξής:-
“Δεύτερος μάρτυς κλήθηκε ο Άννινος Χ”Γεωργίου, ειδικός εκτιμητής οχημάτων. Μετά από οδηγίες που πήρε, έκαμε εκτίμηση των ζημιών που υπέστη η μπετονιέρα. Επισκέφθηκε τον χώρο στον οποίο ήταν σταθμευμένη στη Λακατάμια και διαπίστωσε ότι επρόκειτο για ένα πολύ βαρετό όχημα με βαρέλλα μεταφοράς μπετόν, το οποίο εισήχθη ως μεταχειρισμένο από το εξωτερικό το 1986 και ενεγράφη στις 29/6/1990. Διαπίστωσε ότι η κύρια ζημιά του οχήματος προκλήθηκε στο μπροστινό αριστερό πλαίσιο του οχήματος το οποίο έκρινε σαν πλήρως κατεστραμμένο. Επίσης, διαπίστωσε ότι έπρεπε να αντικατασταθούν με καινούργια το σασί, το ραδιατέρ, ο ανεμιστήρας, η αντλία νερού, ο δύναμος και ο εμπρόσθιος προφυλακτήρας. Επίσης, έπρεπε να αντικατασταθούν η γρίλια, η ενισχυτική ράβδος της ποδιάς, το καπώ της μηχανής, δύο βάσεις της μηχανής, η βάση του κιβωτίου ταχυτήτων και η βάση του καπώ. Ο μάρτυς πρόσθεσε και μερικές άλλες ζημιές που πρόσεξε στον ανεμοθώρακα και στο μπροστινό φανάρι. Η εκτίμηση του μάρτυρα σαν ειδικού μπορούσε να διατυπωθεί σε συντομία ότι το αυτοκίνητο υπέστη ολική καταστροφή. Η αρχική αξία του αυτοκινήτου ήταν £18.000,- ενώ μετά από το δυστύχημα άξιζε μόνο £5.000,-.”.
Καταγράφει επίσης τη μαρτυρία του Διευθυντή των εφεσειόντων ότι το ποσό που πληρώθηκε για την εισαγωγή του οχήματος και τις αλλαγές και επιδιορθώσεις που υπέστη ανήρχετο σε £18.000,-.
Το πρωτόδικο Δικαστήριο κατέληξε τελικά στα ακόλουθα ευρήματα και συμπεράσματα:
[*1544]“Η μαρτυρία που τέθηκε ενώπιον του Δικαστηρίου επί του σημείου αυτού ήταν του εκτιμητή οχημάτων κ. Άννινου Χ”Γεωργίου. Έκαμε ο κ. Χ”Γεωργίου τις διαπιστώσεις του σχετικά με την αντικατάσταση ορισμένων εξαρτημάτων και κατά τη γνώμη του το όχημα υπέστη ολική καταστροφή με σύνολο ζημιάς £13.000,- δοθέντος ότι η αρχική αξία του ήταν £18.000,- ενώ μετά το δυστύχημα ήταν μόνο £5.000,-. Ο μάρτυρας Χ”Γεωργίου σε καμία περίπτωση δεν απαρίθμησε τα επί μέρους εξαρτήματα του οχήματος ούτε και προέβη σε οποιαδήποτε ανάλυση ενώπιον του Δικαστηρίου σχετικά με τον τρόπο που κατάληξε στο συμπέρασμα ότι η καθαρή αξία του οχήματος ήταν £13.000,-.
Σύμφωνα με την προαναφερθείσα απόφαση ο εμπειρογνώμονας κ. Χ”Γεωργίου μπορούσε να εκφράσει γνώμη αναφορικά με ζητήματα της ειδικότητας του, αλλά δεν είναι επιτρεπτή η αποδοχή της μαρτυρίας του που είναι εξ ακοής για απόδειξη πραγματικού γεγονότος το οποίο αναφέρεται μόνο και μόνο διότι αυτός που καταθέτει ενώπιον του Δικαστηρίου είναι πραγματογνώμονας. Η μαρτυρία, επομένως, που τέθηκε ενώπιον του Δικαστηρίου είναι η γνώμη του κ. Χ”Γεωργίου. Δεν υπήρξε όμως καμία απόδειξη του υπόβαθρου επί του οποίου βασίστηκε με αποτέλεσμα, για να χρησιμοποιήσω τη φρασεολογία του κ. Κωνσταντινίδη, ‘η γνώμη του πραγματογνώμονα να παραμείνει μετέωρη και χωρίς αξία’”.
Αφετηρία για την εκτίμηση του εμπειρογνώμονα της αξίας του αυτοκινήτου των εφεσειόντων ήταν η τιμή αγοράς του ως μεταχειρισμένου από το εξωτερικό πλέον οι δασμοί και τα έξοδα επιδιόρθωσης, δεδομένου ότι ενόψει της έκτασης και φύσης της ζημιάς το αυτοκίνητο θεωρήθηκε απ’ αυτόν μη επιδιορθώσιμο. Για τη διαπίστωση αυτής της αξίας ο εμπειρογνώμονας βασίσθηκε σε πληροφορίες. Καθώς εξήγησε βασίσθηκε σε τί του ανέφεραν για το ποσό που αγοράσθηκε από το εξωτερικό (προφανώς από τους εφεσείοντες) και από διάφορες άλλες πληροφορίες. Χαρακτηριστικό είναι το πιο κάτω απόσπασμα από την αντεξέταση του εμπειρογνώμονα σε σχετική ερώτηση:-
“Ε. Εσείς μιλάτε για £18.000,- η προ του ατυχήματος αξία;
Α. Μάλιστα.
Ε. Πώς καταλήξατε εδώ;
Α. Από την αξία του αυτοκινήτου, πόσα έχει αγορασθεί από το εξωτερικό, από διάφορες πληροφορίες και εκτιμήσεις που μπορούσα να κάμω, από την αγοραστική αξία ενός καινούριου αυτοκινήτου και από την κατάσταση, ποιότητα του όλου οχήμα[*1545]τος, έχω φθάσει στο συμπέρασμα των £18.000,-. Το αυτοκίνητο ξέρω χωρίς αμφιβολία ότι έχει αγορασθεί πιο ακριβά από την ....
Ε. Αυτό είναι εξ ακοής μαρτυρία. Δεν σας ρώτησα αν έχετε μάθει οποιοδήποτε άλλο. Και βέβαια εκτός από την ημερομηνία αυτή που πήγατε και είδατε το αυτοκίνητο εσείς δεν το ξαναεπισκεφθήκατε;
Α. Το αυτοκίνητο παραμένει στο χώρο που το εξέτασα.”.
Τα όσα κατέθεσε ο εμπειρογνώμονας για την αρχική αξία του αυτοκινήτου προέρχονται από πληροφορίες που αναμφισβήτητα συνιστούν εξ ακοής μαρτυρία. Αυτή ήταν η θέση του πρωτόδικου Δικαστηρίου, την οποία υποστήριξε η ευπαίδευτος συνήγορος των εφεσιβλήτων.
Ο ευπαίδευτος συνήγορος των εφεσειόντων αντέτεινε ότι η μαρτυρία του εμπειρογνώμονα ήταν απηλλαγμένη μαρτυρίας εξ ακοής και ότι ο τελευταίος εξέφρασε γνώμη για την αξία του αυτοκινήτου προ του δυστυχήματος, η οποία, ως εκφραζόμενη από μάρτυρα-εμπειρογνώμονα είναι αποδεκτή. Περαιτέρω υπέβαλε ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο παρέλειψε να λάβει υπόψη το σύνολο της μαρτυρίας και ιδιαίτερα τη μαρτυρία του διευθυντού-γραμματέα των εφεσειόντων στο θέμα.
Στην αυθεντία Νικολάου v. Σταύρου (πιο πάνω) που επιλαμβάνεται του θέματος, που εγείρεται στην παρούσα υπόθεση, το Εφετείο αφού προέβη σε εκτενή ανασκόπηση της νομολογίας, υπέδειξε ότι η δυνατότητα για έκφραση γνώμης από πραγματογνώμονα δεν σήμαινε και δυνατότητα για απόδειξη με εξ ακοής μαρτυρία γεγονότος αναγκαίου για υποστήλωση της εκφρασθείσας γνώμης.
Στην παρούσα υπόθεση προκύπτει σαφώς ότι τα βασικά γεγονότα επί των οποίων δομήθηκε ο συλλογισμός και η εκφρασθείσα γνώμη του πραγματογνώμονα συνίστατο σε ότι εξ ακοής μετέφερε στο Δικαστήριο. Ήταν επομένως απαράδεκτη η αποδοχή εκτίμησης, το υπόβαθρο της οποίας ήταν γεγονός το οποίο δεν είχε αποδειχθεί (Βλέπε: Χαράλαμπος Χαραλάμπους v. Παναγιώτη Σάββα, Πολιτική Έφεση 8799, ημερομηνίας 29.5.1996).
Με αυτή την κατάληξη θα θεωρούσαμε ως ορθή τη θέση του πρωτόδικου Δικαστηρίου και της δικηγόρου των εφεσιβλήτων. Υπάρχει όμως επί του θέματος και η μαρτυρία του Διευθυντή των εφεσειόντων. Είναι ο ισχυρισμός του δικηγόρου των εφεσειόντων, που προβάλλεται ως λόγος έφεσης, ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο παρέλειψε να λάβει υπόψη το σύνολο της μαρτυρίας [*1546]και ιδιαίτερα τη μαρτυρία του Διευθυντή των εφεσειόντων.
Ο Διευθυντής των εφεσειόντων καταθέτοντας ένορκα ως μάρτυρας ανάφερε ότι το επίδικο όχημα εισήχθη ως μεταχειρισμένο από το εξωτερικό στις 8.3.90. Πλήρωσε δε συνολικά το ποσό των £18.000,-, στο οποίο περιλαμβάνεται η τιμή αγοράς και οι δασμοί του. Περαιτέρω ανάφερε ότι ξόδεψε επίσης και ποσό £2.000,- για επιδιορθώσεις και μετατροπή του σε δεξιοτίμονο. Η μαρτυρία αυτή του Διευθυντή αμφισβητήθηκε κατά την αντεξέταση από τη δικηγόρο των εφεσιβλήτων.
Πράγματι το Δικαστήριο, ενώ καταγράφει στην αρχή της απόφασής του τη μαρτυρία του Διευθυντή επί του συζητουμένου θέματος, δεν κατεύθυνε την προσοχή του σε εκείνη τη μαρτυρία για να την αξιολογήσει. Ούτε και διετύπωσε γενική θέση περί της αξιοπιστίας του ώστε να την καλύπτει. Το Δικαστήριο αγνόησε παντελώς τη μαρτυρία αυτή. Καθίσταται, συνεπώς, επιβεβλημένη η επανεκδίκαση μόνο επί του θέματος των αποζημιώσεων.
Με την ειδοποίηση του εφεσιβλήτου ζητείται η ανατροπή και/ή ακύρωση της διαταγής του Δικαστηρίου για τα έξοδα με την οποία καταδίκασε τους εφεσίβλητους.
Ενόψει της κατάληξής μας για επανεκδίκαση της αγωγής επί του εγερθέντος θέματος, θεωρούμε ότι δεν είναι αναγκαίο να επιληφθούμε του θέματος των εξόδων που επεδίκασε το πρωτόδικο Δικαστήριο. Η διαταγή για επανεκδίκαση συμπαρασύρει τη διαταγή του πρωτόδικου Δικαστηρίου για τα έξοδα που διατάσσεται να ακολουθήσουν το αποτέλεσμα της υπόθεσης όταν επανεκδικαστεί.
Η έφεση επιτυγχάνει. Διατάσσεται η επανεκδίκαση της υπόθεσης μόνο επί του εγερθέντος θέματος με έξοδα κατ’ έφεση υπέρ των εφεσειόντων.
Η διαταγή του πρωτόδικου Δικαστηρίου για τα έξοδα παραμερίζεται.
H έφεση επιτυγχάνει. Διαταγή για επανεκδίκαση. H διαταγή του πρωτόδικου Δικαστηρίου για τα έξοδα παραμερίζεται.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο