(1997) 1 ΑΑΔ 1780
[*1780]23 Δεκεμβρίου, 1997
[ΠΙΚΗΣ, Π., ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ, ΝΙΚΟΛΑΟΥ, Δ/στές]
ΜΙΧΑΗΛ ΙΩΑΝΝΟΥ ΚΟΥΠΠΑΡΗΣ,
Εφεσείων-Εναγόμενος,
v.
ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ,
Εφεσιβλήτων-Εναγόντων.
(Πολιτική Έφεση Αρ. 9257).
Αστικά αδικήματα — Παράλειψη εκπλήρωσης καθήκοντος ή υποχρέωσης την οποία επιβάλλει ο νόμος (καταβολή ασφαλίστρων στον Ο.Γ.Α.) — Κατά πόσο μπορεί να στοιχειοθετήσει το αστικό αδίκημα (tort), της παράβασης εκ του νόμου απορρέοντος καθήκοντος — Πότε οι δικαιοδοτικές διατάξεις νόμου στοιχειοθετούν αγώγιμο δικαίωμα για την ανάκτηση ζημίας, η οποία προκύπτει από την παράλειψη εκπλήρωσης καθήκοντος, που επιβάλλεται από συγκεκριμένο νόμο.
Ο εφεσείων ήταν ασφαλιζόμενος του Ο.Γ.Α. (εφεσιβλήτων). Οι εφεσίβλητοι κίνησαν αγωγή εναντίον του για την ανάκτηση οφειλομένων ασφαλίστρων τα οποία ανέρχοντο σε Λ.Κ.114.30 σεντ.
Ο εφεσείων αμφισβήτησε ότι ο περί Γεωργικής Ασφαλίσεως Νόμος του 1977 (Ν. 19/77), καθιερώνει αγώγιμο δικαίωμα για ανάκτηση των ασφαλίστρων. Υποστήριξε ότι οι μόνες κυρώσεις που προβλέπει ο νόμος για τη μη εκπλήρωση της υποχρέωσης που επιβάλλει στους ασφαλιζομένους το Άρθρο 17(1), είναι εκείνες που προκύπτουν από την ποινικοποίηση της παράλειψης. Με την παρούσα έφεση προσβάλλεται η νομική διαπίστωση ότι παρέχεται στον Ο.Γ.Α. αγώγιμο δικαίωμα για την ανάκτηση οφειλομένων ασφαλίστρων.
Ο εφεσείων ισχυρίστηκε, μεταξύ άλλων, ότι η αυστηρότητα των ποινών οι οποίες προβλέπονται για τη μη εκπλήρωση της υποχρέωσης, είναι παράγοντας που επιδρά ανασχετικά στην εκδήλωση παραλείψεων, έτσι ώστε να παρέχεται σοβαρό κίνητρο για συμμόρφωση.
[*1781]Οι εφεσίβλητοι υποστήριξαν την πρωτόδικη απόφαση. Επικαλέσθηκαν Αγγλικές αποφάσεις και συγγράμματα αναφορικά με το αστικό αδίκημα (tort) της παράβασης εκ του νόμου απορρέοντος καθήκοντος.
Αποφασίστηκε ότι:
1. Το αστικό αδίκημα της παράβασης εκ του νόμου απορρέοντος καθήκοντος, αποτελεί μέρος του Κυπριακού Δικαίου βάσει του Άρθρου 29(1)(γ) του περί Δικαστηρίων Νόμου του 1960 (Ν.14/60). Η μη ενσωμάτωσή του στον Κώδικα Αστικών Αδικημάτων δεν αποκλείει την εφαρμογή του.
2. Στην Αγγλία, η πρόσφατη νομολογία, συγκεκριμένα, η απόφαση στην υπόθεση Lonrho and Others v. Shell Petroleum Co. Ltd., υιοθέτησε την αρχή ότι όπου ο ίδιος ο νόμος δεν προβλέπει αγώγιμο δικαίωμα για την ανάκτηση της ζημίας η οποία προκύπτει από τη μη εκπλήρωση υποχρέωσης την οποία επιβάλλει ο νόμος αφενός και η παράλειψη ποινικοποιείται αφετέρου, τεκμαίρεται εκ πρώτης όψεως ότι ο νόμος δεν παρέχει αστική θεραπεία. Η αρχή αυτή υπόκειται σε δύο εξαιρέσεις:
(α) όπου η υποχρέωση επιβάλλεται υπέρ συγκεκριμένης τάξης ή ατόμων, τα άτομα που ανήκουν σ’ αυτή την κατηγορία έχουν αγώγιμο δικαίωμα για ανάκτηση της ζημίας η οποία προκύπτει από την παράβαση του καθήκοντος ή της υποχρέωσης και
(β) όπου ο νόμος στοιχειοθετεί δημόσιο δικαίωμα (public right), παρέχεται αγώγιμο δικαίωμα σε μέλος του δημοσίου το οποίο υφίσταται ιδιαίτερη ζημία λόγω παραβίασης του κοινού δικαιώματος.
3. Κατά πόσο συγκεκριμένος νόμος στοιχειοθετεί αγώγιμο δικαίωμα για την ανάκτηση της ζημίας η οποία προκαλείται από την παράβαση νομικής υποχρέωσης, είναι τελικά θέμα ερμηνείας.
4. Δεν κρίνεται απαραίτητο, στην παρούσα περίπτωση να αποφασιστεί αν η παράλειψη εκπλήρωσης χρηματικής υποχρέωσης που επιβάλλει ο Νόμος ταξινομείται ως αστικό αδίκημα ή ως εκ του νόμου απορρέουσα οφειλή, λόγω της διαπίστωσης ότι και στις δύο περιπτώσεις στοιχειοθετείται αγώγιμο δικαίωμα υπέρ του Ο.Γ.Α. για την ανάκτηση των ασφαλίστρων.
Η έφεση απορρίφθηκε με έξοδα.
[*1782]Υποθέσεις που αναφέρθηκαν:
Peristeronopigi Transport Co. Ltd. v. Toumazou (1970) 1 C.L.R. 196,
Universal Advertising and Publishing Agency v. Vouros, Vol. 19 C.L.R. 87,
Lonrho Ltd & Others v. Shell Petroleum Co. Ltd. and Others [1981] 2 All E.R. 456,
Island Records Ltd, Ex parte [1978] 3 All E.R. 824,
Phillips v. Britannia Hygienic Laundry Co. [1923] 2 K.B. 832,
Flourentzou v. Christodoulou (1988) 1 C.L.R. 791,
Ζηντίλης v. Ανδρέου κ.ά. (1997) 1 A.A.Δ. 1603,
Ttofinis v. Theocharides (1983) 2 C.L.R. 363,
Shepherd v. Hills, E.R. - 156 Exch. 743
Έφεση.
Έφεση από τον εναγόμενο κατά της απόφασης του Eπαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας (Σταματίου, E.Δ.), που δόθηκε στις 19/7/94 (Aρ. Aγωγής 9263/92), με την οποία επιδικάσθηκε υπέρ των εναγόντων ποσό Λ.K.114,30 το οποίο αντιπροσώπευε ασφάλιστρα.
Α. Λεμονάρης, για τον Εφεσείοντα.
Α. Παπαγεωργίου με Ν. Παπαγεωργίου, για τους Εφεσίβλητους.
Cur. adv. vult.
ΔIKAΣTHPIO: Tην ομόφωνη απόφαση του Δικαστηρίου θα δώσει ο Γ. Μ. Πικής, Π.
ΠΙΚΗΣ, Π.: Ο περί Γεωργικής Ασφαλίσεως Νόμος του 1977 (Ν.19/77) - «ο νόμος», καθιερώνει σύστημα ασφάλισης της γεωργικής παραγωγής. Ο εφεσείων είναι ασφαλιζόμενο πρόσωπο με την έννοια που ενέχει ο όρος στο άρθρο 2. Τα ασφαλιζόμενα πρόσωπα υπόκεινται στην καταβολή ασφαλίστρων τα οποία [*1783]αποτελούν τον πρωταρχικό πόρο του Οργανισμού Γεωργικής Ασφάλισης (Ο.Γ.Α.), ο οποίος συστάθηκε βάσει του νόμου και στον οποίο εναποτίθεται η προαγωγή των σκοπών του.
Σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 17(1) του νόμου, η καταβολή των ασφαλίστρων αποτελεί υποχρέωση του ασφαλιζόμενου. Ο εφεσείων παρέλειψε να καταβάλει τα καθορισθέντα από τον Ο.Γ.Α. (οι εφεσίβλητοι), ασφάλιστρα για τα έτη 1989 και 1990. Οι εφεσίβλητοι, ήγειραν αγωγή εναντίον του ασφαλιζομένου, εφεσείοντα, ενώπιον του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας, για την ανάκτηση των οφειλομένων, (£114.30 σεντ).
Ο εφεσείων αμφισβήτησε ότι παρέχεται δικαίωμα στους εφεσίβλητους να ανακτήσουν τα ασφάλιστρα μέσω της αστικής διαδικασίας. Ο νόμος εισηγήθηκε, δεν τους παρέχει αγώγιμο δικαίωμα. Υποστήριξε, ότι οι μόνες κυρώσεις που προβλέπει ο νόμος για τη μή εκπλήρωση της υποχρέωσης που επιβάλλει στους ασφαλιζομένους το άρθρο 17(1) είναι εκείνες που προκύπτουν από την ποινικοποίηση της παράλειψης. Το άρθρο 28(2) του νόμου καθιστά τη μή καταβολή των ασφαλίστρων ποινικό αδίκημα τιμωρητέο με πρόστιμο £300 ή φυλάκιση ενός έτους ή αμφότερες τις ποινές. Παράλληλα παρέχεται διακριτική ευχέρεια στο Δικαστήριο, «δύναται», να διατάξει την καταβολή των ασφαλίστρων, (Άρθρο 29(2)). Eκτός από την ύπαρξη αγώγιμου δικαιώματος για τη διεκδίκηση των ασφαλίστρων ο εφεσείων ήγειρε και σειρά άλλων υπερασπίσεων, οι οποίες απορρίφθηκαν από το πρωτόδικο Δικαστήριο. Ανεδαφική επίσης κρίθηκε και η ένσταση του εφεσείοντα στο παραδεκτό του δικαιώματος των εφεσιβλήτων να κινήσουν αγωγή. Με την έφεση προσβάλλεται μόνο αυτό το μέρος της απόφασης· ειδικά η νομική διαπίστωση ότι παρέχεται στον Ο.Γ.Α. αγώγιμο δικαίωμα για την ανάκτηση οφειλομένων ασφαλίστρων.
Ο κ. Λεμονάρης επιχειρηματολόγησε ενώπιόν μας ότι η απουσία οποιασδήποτε πρόνοιας στο νόμο για τη δυνατότητα ανάκτησης των ασφαλίστρων μέσω της πολιτικής διαδικασίας, καταδεικνύει έλλειψη πρόθεσης εκ μέρους του νομοθέτη να παράσχει αγώγιμο δικαίωμα στον Ο.Γ.Α. Οι ενδείξεις για την απουσία τέτοιας πρόθεσης ενισχύονται από το γεγονός ότι παράλειψη καταβολής των ασφαλίστρων καθίσταται ποινικό αδίκημα το οποίο επισύρει αυστηρές ποινές. Επικαλέστηκε την Peristeronopighi Transport Co. Ltd. v. Toumazos Th. Toumazou (1970) 1 C.L.R. 196, ως προς τις αρχές δικαίου που διέπουν τη διαπίστωση παροχής αγώγιμου δικαιώματος σε σχέση με την παράλειψη εκπλήρωσης καθήκοντος ή υποχρέωσης την οποίαν επιβάλλει ο νόμος. Διέκρινε όμως την [*1784]απόφαση στην υπόθεση εκείνη με αναφορά στους σκοπούς και το περιεχόμενο των αντίστοιχων νομοθεσιών, (Ν. 16/64 και 19/77).
Μεταξύ των επιχειρημάτων που προβλήθηκαν υπέρ της θέσης του εφεσείοντα είναι και η αυστηρότητα των ποινών οι οποίες προβλέπονται για τη μή εκπλήρωση της υποχρέωσης, παράγοντας που επιδρά ανασχετικά στην εκδήλωση παραλείψεων έτσι ώστε να παρέχεται σοβαρό κίνητρο για συμμόρφωση.
Οι εφεσίβλητοι υποστήριξαν την πρωτόδικη απόφαση. Υπέβαλαν, πρώτο, ότι είναι απίθανο ως θέμα ερμηνείας των σχετικών διατάξεων του νόμου, ο νομοθέτης να ηθέλησε να αποστερήσει τον Ο.Γ.Α. από τη δυνατότητα ανάκτησης των ασφαλίστρων μέσω της αστικής διαδικασίας, δοθέντος ότι αυτά συνιστούν σημαντικά μέσα για τη λειτουργία του οργανισμού. Δεύτερο, και αν κριθεί ότι δεν παρέχεται ευθέως αγώγιμο δικαίωμα για τη διεκδίκηση των ασφαλίστρων, αναγνωρίζεται πάντα τέτοιο δικαίωμα προς όφελος του προσώπου ή κατηγορίας ατόμων υπέρ των οποίων επιβάλλεται η υποχρέωση.
Στο σημείο αυτό έγινε αναφορά σε Αγγλικές αποφάσεις και συγγράμματα που πραγματεύονται το θέμα. Στο σύγγραμμα Halsbury’s Laws of England 4th Ed. Vol. 44(1) para. 1360, εξηγείται ότι η παράλειψη εκπλήρωσης καθήκοντος το οποίο επιβάλλει ο νόμος μπορεί, ανάλογα με την πρόθεση του νομοθέτη να στοιχειοθετήσει το αστικό αδίκημα (tort), της παράβασης εκ του νόμου απορρέοντος καθήκοντος. Πρόκειται για αστικό αδίκημα γνωστό στο κοινό δίκαιο το οποίο αποτελεί μέρος του Κυπριακού Δικαίου βάσει του άρθρου 29(1)(γ) του περί Δικαστηρίων Νόμου, του 1960, (Ν. 14/60), η μή ενσωμάτωση του οποίου στον Κώδικα Αστικών Αδικημάτων δεν αποκλείει την εφαρμογή του. (Βλ. Universal Advertising and Publishing Agency v. Panayiotis A. Vouros Vol. 19 C.L.R. 87.)
Στην Lonrho Ltd., and Others v. Shell Petroleum Co. Ltd., and Others [1981] 2 All E.R. 456, η Δικαστική Επιτροπή της Βουλής των Λόρδων, απέρριψε την ευρύτερη αρχή την οποία είχε υιοθετήσει ο Λόρδος Denning στην Island Records Ltd, Ex parte [1978] 3 All E.R. 824, ότι παρέχεται απαρέγκλιτα δικαίωμα σε πρόσωπο του οποίου ζημιούνται τα ιδιωτικά του δικαιώματα, από την παραβίαση καθήκοντος ή υποχρέωσης που επιβάλλει ο νόμος. Στη Lonrho, αποφασίστηκε ότι όπου ο ίδιος ο νόμος δεν προβλέπει αγώγιμο δικαίωμα για την ανάκτηση της ζημίας η οποία προκύπτει από τη μη εκπλήρωση υποχρέωσης την οποία επιβάλλει ο νόμος αφενός, και η παράλειψη ποινικοποιείται αφετέρου, τεκμαίρε[*1785]ται εκ πρώτης όψεως ότι ο νόμος δεν παρέχει αστική θεραπεία. Ο κανόνας όμως υπόκειται σε δύο εξαιρέσεις.
(α) Όπου η υποχρέωση επιβάλλεται υπέρ συγκεκριμένης τάξης ή ατόμων, παρέχεται αγώγιμο δικαίωμα σε άτομα που ανήκουν σ’ αυτή την κατηγορία για την ανάκτηση της ζημίας η οποία προκύπτει από την παράβαση του καθήκοντος ή της υποχρέωσης, και
(β) Όπου ο νόμος στοιχειοθετεί δημόσιο δικαίωμα (public right), παρέχεται αγώγιμο δικαίωμα σε μέλος του δημοσίου το οποίο υφίσταται ιδιαίτερη ζημία λόγω της παραβίασης του κοινού δικαιώματος.
Κατά πόσο συγκεκριμένος νόμος στοιχειοθετεί αγώγιμο δικαίωμα για την ανάκτηση ζημίας η οποία προκαλείται από την παράβαση νομικής υποχρέωσης, είναι τελικά θέμα ερμηνείας, όπως τονίζεται στην Peristeronopighi (ανωτέρω), με αναφορά στην απόφαση του Atkin L.J., (όπως ήταν τότε) στην Phillips v. Britannia Hygienic Laundry Co. [1923] 2 K.B. 832, 842, και ιδιαίτερα στο ακόλουθο απόσπασμα:
«Therefore the question is whether these regulations, viewed in the circumstances in which they were made and to which they relate, were intended to impose a duty which is a public duty only or whether they were intended, in addition to the public duty, to impose a duty enforceable by an individual aggrieved.»
(Σχετικές με τις αρχές που πραγματεύεται η Peristeronopighi, είναι και οι αποφάσεις του Ανωτάτου Δικαστηρίου στις, Flourentzou v. Christodoulou (1988) 1 C.L.R. 791. και Ζηντίλη v. Ανδρέου κ.ά. Πολιτική Έφεση αρ. 10020 - 4.12.97).
Η πρωτόδικος Δικαστής, υιοθετεί τη θέση ότι ήταν απίθανο ο νομοθέτης να ηθέλησε να αποστερήσει τον Ο.Γ.Α. της παροχής αγώγιμου δικαιώματος για την ανάκτηση των ασφαλίστρων που αποτελούν ουσιαστικό μέσο για την επιβίωση του Οργανισμού, αφήνοντας την εφαρμογή του στις ποινικές κυρώσεις. Δεν πρέπει να παραγνωρίζεται βέβαια ότι παρέχεται δικαίωμα στον Ο.Γ.Α., για ιδιωτική ποινική δίωξη των παραβατών. (Βλ. Ttofinis v. Theocharides (1983) 2 C.L.R. 363.) Δεν κρίνεται απαραίτητο να αποφασίσουμε, στην προκείμενη περίπτωση, αν η παράλειψη εκπλήρωσης χρηματικής υποχρέωσης που επιβάλλει ο Νόμος ταξινομείται ως αστικό αδίκημα ή ως εκ του νόμου [*1786]απορρέουσα οφειλή. (Βλ. Shepherd v. Hills E.R. - 156 Ecxh. 743.) Και τούτο γιατί η διαπίστωσή μας είναι ότι κάτω από οποιοδήποτε πρίσμα και αν κριθούν οι δικαιοδοτικές διατάξεις του νόμου, στοιχειοθετείται αγώγιμο δικαίωμα υπέρ του Ο.Γ.Α. για την ανάκτηση των ασφαλίστρων.
Η έφεση απορρίπτεται με έξοδα.
H έφεση απορρίπτεται με έξοδα.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο