(1998) 1 ΑΑΔ 393
[*393]24 Φεβρουαρίου, 1998
[ΠΙΚΗΣ, Π., ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΗΣ, ΚΡΑΜΒΗΣ, Δ/στές]
1. ΠΟΛΥΜΕΤΑΛ ΛΤΔ, ΜΕΤΑΛΛΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ,
2. ΜΙΚΗΣ ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ,
Εφεσείοντες-Εναγόμενοι,
v.
ΑΝΔΡΕΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ,
Eφεσιβλήτου-Ενάγοντα.
(Πολιτική Έφεση Αρ. 9321)
Αστικά αδικήματα — Αμέλεια — Ευθύνη κατόχου υποστατικών (occupiers liability) — Επισκέπτης (invitee) — Πότε άτομο που προσέρχεται σε ξένα υποστατικά θεωρείται ότι ευρίσκεται εκεί υπό την ιδιότητα επισκέπτη — Ποίο το καθήκον του κατόχου υποστατικών προς τους επισκέπτες του — Εργοστασιακός χώρος στον οποίο έγινε δεκτός ο εφεσίβλητος, εγκυμονούσε προβλεπτούς κινδύνους για την ασφάλειά του — Υπέστηκε κακώσεις όταν στην προσπάθειά του να αποφύγει σκύλο ο οποίος όρμησε κατά πάνω του με επιθετικές διαθέσεις, πάτησε πάνω σε λαμαρίνα που ήταν στο δάπεδο, γλίστρησε και έπεσε — Εφεσείοντες κρίθηκαν υπεύθυνοι για αμέλεια λόγω παράβασης του οφειλόμενου καθήκοντος επιμέλειας για την προστασία της ασφάλειας του εφεσιβλήτου.
Αστικά αδικήματα — Ευθύνη για κατοχή ζώου — Καθήκον επιμέλειας για την ασφάλεια του γείτονα από κινδύνους που μπορεί να προκύψουν από την κατοχή σκύλου — Κατοχή ή φύλαξη σκύλου ο οποίος εξομοιούται με άγριο ζώο λόγω των γνωστών επιθετικών του τάσεων — Κατοχή ήμερου, κατά τεκμήριο, σκύλου που ανάγεται σε αμέλεια από ενέργειες του ζώου, οι οποίες μπορεί να προκαλέσουν βλάβη στον άνθρωπο — Παράμετροι ευθύνης ως προς το ισχύον δίκαιο.
Αποζημιώσεις — Γενικές Αποζημιώσεις — Εφεσίβλητος ηλικίας 64 χρόνων υπέστη κακώσεις στα πόδια και ψυχική ταλαιπωρία από πτώση, προσπαθώντας να αποφύγει επίθεση σκύλου στα υποστατικά των εφεσειόντων — Βεβαρημένη κατάσταση υγείας — Μόνιμα συμπτώματα — Επιδίκαση αποζημιώσεων Λ.Κ.3.000 — Επικυρώθηκε από το Εφετείο.
[*394]Τα γεγονότα της παρούσας υπόθεσης είναι εν συντομία τα εξής:
Ο εφεσίβλητος - ενάγων, ενώ ευρίσκετο στο εργοστάσιο μεταλλικών κατασκευών των εφεσειόντων - εναγομένων, για την παραλαβή ενός φίλτρου, έπεσε και το πόδι του καταπλακώθηκε από σωρό λαμαρίνων που ήταν πρόχειρα στοιβαγμένες σε παρακείμενο μηχάνημα, στην προσπάθειά του να αποφύγει το σκύλο των εφεσειόντων που κυκλοφορούσε ελεύθερος στα υποστατικά τους και όρμησε κατά πάνω του με επιθετικές διαθέσεις. Αποτέλεσμα ήταν ο σοβαρός τραυματισμός του εφεσιβλήτου με αφόρητους πόνους. Υπέστη διατροχαντήριο κάταγμα του δεξιού μηριαίου οστού. Κρατήθηκε στο Νοσοκομείο για ένα μήνα. Όταν απολύθηκε μπορούσε να κινηθεί μόνο με τη βοήθεια “βακτηρίων μασχάλης”.
Η κατάσταση της υγείας του, μετά το πέρας της θεραπευτικής αγωγής, παρουσίαζε τις ακόλουθες περιπλοκές.
1. Δυσκαμψία δεξιάς κατ’ ισχύον άρθρωσης.
2. Αδυναμία του δεξιού τετρακέφαλου μυός.
3. Βράχυνση του σκέλους κατά 1 εκ. περίπου.
Τα πιο πάνω συμπτώματα είναι μόνιμα και δυσκολεύουν πολύ τον εφεσείοντα στην καθημερινή του ζωή.
Η επιβάρυνση της υγείας του, οφειλόταν εν μέρει στα κατάλοιπα προηγούμενου τραυματισμού, σε οδικό δυστύχημα, τρία χρόνια νωρίτερα. Για τον λόγο αυτό οι αποζημιώσεις που επιδικάστηκαν περιορίστηκαν σε βαθμό που να αντανακλά μόνο τις επιπτώσεις και τα κατάλοιπα του τραυματισμού που αποτέλεσε θέμα της αγωγής.
Το πρωτόδικο Δικαστήριο έκρινε υπεύθυνους του εφεσείοντες για αμέλεια και συναφώς υπόλογους για αποζημιώσεις για τις κακώσεις που υπέστη ο εφεσίβλητος, ο οποίος όπως διεπίστωσε το Δικαστήριο, ευρίσκετο υπό την ιδιότητα του επισκέπτη (invitee) στα υποστατικά των εφεσειόντων και του επιδίκασε το ποσό των Λ.Κ.3.000 ως αποζημιώσεις.
Οι λόγοι έφεσης αφορούν:
1. Την ιδιότητα του εφεσιβλήτου στα υποστατικά.
2. Την ευθύνη των εφεσειόντων για τη συμπεριφορά του σκύλου.
3. Το ύψος των αποζημιώσεων.
Προβλήθηκε ο ισχυρισμός εκ μέρους των εφεσειόντων, ότι το Δικα[*395]στήριο έσφαλε στην εφαρμογή των αρχών που διέπουν τον καθορισμό ευθύνης για τη δράση του σκύλου. Επίσης ότι δε δόθηκε η δέουσα βαρύτητα στον προηγούμενο τραυματισμό του ποδιού του εφεσίβλητου.
Ο εφεσίβλητος υποστήριξε την πρωτόδικη απόφαση σε όλα της τα σημεία.
Αποφασίστηκε ότι:
1. Το εύρημα του πρωτόδικου Δικαστηρίου ότι ο εφεσίβλητος ήταν επισκέπτης (invitee) στο εργοστάσιο, καθιστούσε άνευ σημασίας το κατά πόσο υπήρχε στην είσοδο του εργοστασίου πινακίδα που να απαγόρευε την είσοδο του κοινού, όπως ισχυρίστηκαν οι εφεσείοντες. Για το λόγο αυτό το Δικαστήριο δεν πραγματεύτηκε τη μαρτυρία επί του θέματος αυτού. Η ύπαρξη ή όχι της πινακίδας δεν μπορούσε να αναιρέσει την πρόσκληση ή να μεταβάλει την ιδιότητα του εφεσιβλήτου, ως επισκέπτη.
2. Οι εφεσείοντες κρίθηκαν υπεύθυνοι για αμέλεια λόγω παράβασης του οφειλόμενου καθήκοντος επιμέλειας για την προστασία της ασφάλειας του εφεσιβλήτου. Το καθήκον αυτό συναρτάται προς το αστικό αδίκημα της αμέλειας. Το Δικαστήριο θεώρησε τους εφεσείοντες υπεύθυνους όχι γιατί ο σκύλος είχε αποδεδειγμένα επιθετικές τάσεις, γεγονός, που θα εξομοίωνε το καθήκον τους με εκείνο του άγριου ζώου. Σε εκείνη την περίπτωση, η ευθύνη του κατόχου είναι απόλυτη, αυστηρή, ανεξάρτητη από την ύπαρξη αμέλειας στη φύλαξη του ζώου (scienter). Το καθήκον μέριμνας για την ασφάλεια του επισκέπτη περιλαμβάνει όλα εκείνα τα μέτρα που θα τον προστάτευαν από προβλεπτούς κινδύνους για την ασφάλειά του και η λήψη των οποίων ήταν ευχερής. Στην προκείμενη περίπτωση, θα εκπληρώνονταν με τον περιορισμό του σκύλου, κάτι το οποίο έκαμναν καθημερινά οι εφεσείοντες με την πρόσδεσή του, αλλά δεν έκαμαν τη συγκεκριμένη ημέρα για λόγους που δε διασαφηνίστηκαν.
3. Η βλάβη που υπέστη ο εφεσίβλητος δεν ήταν απομακρυσμένη δηλαδή βλάβη που δεν μπορούσε εύλογα να προβλεφθεί.
4. Η διαπίστωση του πρωτόδικου Δικαστηρίου ότι η επίσκεψη του εφεσιβλήτου στο εργοστάσιο είχε ως αντικείμενο την προώθηση νόμιμης συναλλαγής με τους εφεσείοντες και ότι ήταν το αποτέλεσμα ρητής ή εξυπακουόμενης πρόσκλησης των εφεσειόντων να επισκεφθεί το εργοστάσιο για το σκοπό αυτό, συνιστά διαπίστωση η οποία προκύπτει ευθέως από την αποδεκτή μαρτυρία.
[*396]5. Το καθήκον για την προστασία της ασφάλειας του εφεσιβλήτου, κατά την παραμονή του στα υποστατικά, πηγάζει από το καθήκον για την επίδειξη επιμέλειας για την ασφάλεια του επισκέπτη που εξομοιούται προς το κοινό καθήκον επιμέλειας για την ασφάλεια του γείτονα.
6. Το πρωτόδικο Δικαστήριο καθοδηγήθηκε ως προς τις αρχές του καθήκοντος επιμέλειας, το οποίο υπέχει ο κάτοχος υποστατικών προς τον προσκεκλημένο του, από την απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου στην G.I.P. Constructions v. Neophytou and Another. Στην ίδια υπόθεση υπογραμμίστηκε ότι, οποτεδήποτε ο προσκαλών επιθυμεί να περιορίσει τις κινήσεις του προσκεκλημένου στα υποστατικά για την προστασία της ασφάλειάς του, πρέπει να το πράξει με ρητή απαγόρευση. Στην προκείμενη περίπτωση τα υποστατικά των εφεσειόντων εγκυμονούσαν κινδύνους για την ασφάλεια του εφεσιβλήτου λόγω του διασκορπισμού λαμαρίνων στο δάπεδο που το καθιστούσαν ολισθηρό και του πρόχειρου και κατ’ επέκταση ανασφαλούς τρόπου φύλαξης όγκου λαμαρίνων.
7. Το πρωτόδικο Δικαστήριο, αφού διαπίστωσε ότι ο σκύλος δεν ήταν άγριος, εξέτασε την ευθύνη των εφεσειόντων αναφορικά με την κατοχή του. Η απόδοση ευθύνης στους εφεσείοντες συναρτήθηκε αποκλειστικά με το σύνηθες καθήκον επιμέλειας για την ασφάλεια του γείτονα από προβλεπτές ζημιογόνες πράξεις, κατά τεκμήριο, ήμερου σκύλου.
8. Ο ήμερος σκύλος δημιουργεί προβλεπτούς κινδύνους για την ασφάλεια του γείτονα από εκδηλώσεις που εντάσσονται στα πλαίσια της φύσης του, όπως είναι το γαύγισμα, η τάση για τρέξιμο που, εφ’ όσον συνοδεύεται με γαύγισμα μπορεί εύλογα να εκληφθεί από το πρόσωπο προς το οποίο κατευθύνεται και γαυγίζει ως εκδήλωση επιθετικών διαθέσεων. Στην παρούσα περίπτωση οι κίνδυνοι από την ελεύθερη διακίνηση του σκύλου, καθιστούσαν καθήκον των εφεσειόντων, για την ασφάλεια των επισκεπτών, τον περιορισμό του.
Οι εφεσείοντες όφειλαν να προβλέψουν ότι:
α) ο επισκέπτης προς τον οποίο θα κατευθυνόταν ο σκύλος, τρέχοντας και γαυγίζοντας, θα καταλαμβανόταν από φόβο για τη σωματική του ασφάλεια και
β) το πρόσωπο το οποίο θα ερχόταν αντιμέτωπο με τέτοια συμπεριφορά του σκύλου θα μπορούσε να την εκλάβει ως κίνδυνο για την ασφάλειά του και να οπισθοχωρήσει σε μια προσπά[*397]θεια να τον αποφύγει.
9. Η παράλειψη των εφεσειόντων να περιορίσουν το σκύλο σε συνάρτηση με την ακαταστασία των υποστατικών για την ασφάλεια του επισκέπτη, επέδρασαν αποφασιστικά στην πρόκληση της βλάβης την οποία υπέστη ο εφεσίβλητος, για την οποία ορθά κρίθηκαν υπόλογοι.
10. Η αποζημίωση που επιδικάσθηκε συναρτάται με τον τραυματισμό του εφεσιβλήτου στο εργοστάσιο των εφεσειόντων και με κανένα μέτρο δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί ως υπερβολική.
Η έφεση απορρίπτεται με έξοδα.
Aναφερόμενες υποθέσεις:
Fardon v. Harcourt - Rivington [1932] All E.R. 81,
Ellis v. Johnstone [1963] 1 All E.R. 286,
Sycamore v. Ley [1932] 1 All E.R. 97,
Searle v. Wallbank [1947] A.C. 360,
Cummings v. Granger [1977] 1 All E.R. 104,
Hughes v. Lord Advocate [1963] A.C. 837,
G.I.P. Constructions Ltd v. Neophytou a.ο. (1983) 1 C.L.R. 669.
Έφεση.
Έφεση από τους εναγομένους κατά της απόφασης του Eπαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας (Γεωργίου, E.Δ.) που δόθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου 1994 (Aρ. Aγωγής 8091/89) με την οποία επιδικάσθηκε υπέρ του ενάγοντα το ποσό των £3.000 ως αποζημίωση για σωματικές βλάβες τις οποίες υπέστηκε ενώ βρισκόταν στο εργοστάσιό τους ως επισκέπτης.
Γ. Παπαθεοδώρου, για τους Eφεσείοντες.
Α. Χαβιαράς, για τον Εφεσίβλητο.
Cur. adv. vult.
[*398]ΔIKAΣTHPIO: Την ομόφωνη απόφαση του Δικαστηρίου θα δώσει ο Γ. Μ. Πικής, Π.
ΠΙΚΗΣ, Π.: Η εφεσείουσα εταιρεία είναι η ιδιοκτήτρια εργοστασίου μεταλλικών κατασκευών και ο εφεσείων 2, ο Διευθυντής της. Προσβάλλουν, με την έφεσή τους, την απόφαση του Επαρχιακού Δικαστηρίου, σε αγωγή του εφεσίβλητου, στην οποία κρίθηκαν υπόλογοι για αποζημιώσεις για τις κακώσεις που υπέστη σε δυστύχημα ενώ βρισκόταν στο εργοστάσιό τους. Αμφισβητούν το εύρημα ότι ο εφεσίβλητος είχε την ιδιότητα του επισκέπτη. Προσβάλλουν επίσης το εύρημα ότι παραβίασαν το καθήκον επιμέλειας, προς τον εφεσίβλητο, αφήνοντας να κινείται ελεύθερα ο σκύλος τον οποίο τηρούσαν στα υποστατικά. Όταν ο σκύλος είδε τον εφεσίβλητο όρμησε κατά πάνω του με επιθετικές διαθέσεις, όπως μπορούσε να εκληφθεί η συμπεριφορά του. Στην προσπάθειά του να τον αποφύγει, ο εφεσίβλητος γλίστρησε, έπεσε και το πόδι του καταπλακώθηκε από σωρό λαμαρίνων που ήταν πρόχειρα στοιβαγμένος σε παρακείμενο μηχάνημα.
Εφεσιβάλλουν και το τρίτο μέρος της απόφασης του Δικαστηρίου που αφορά το ποσό των αποζημιώσεων - £3.000 - το οποίο θεωρούν υπερβολικό. Ο εφεσίβλητος στην απάντησή του, (αντίλογο), υποστήριξε την απόφαση του πρωτόδικου Δικαστηρίου σε όλα της τα σημεία τόσο την κατάληξη όσο και τα ευρήματα στα οποία θεμελιώνεται.
Πριν εξετάσουμε τους λόγους έφεσης, που υποδιαιρούνται όπως έχουμε διαγράψει σε τρεις ενότητες, (α) η ιδιότητα του εφεσίβλητου στα υποστατικά, (β) η ευθύνη των εφεσειόντων για τη συμπεριφορά του σκύλου και (γ) το ύψος των αποζημιώσεων), θα αναφερθούμε με συντομία στα ευρήματα του Δικαστηρίου, τις κατά το νόμο συνέπειές τους και την ετυμηγορία του.
Το Δικαστήριο διαπίστωσε, μετά από συνεκτίμηση της σχετικής μαρτυρίας, ότι ο εφεσίβλητος επισκέφθηκε το εργοστάσιο των εφεσειόντων, μετά από ρητή ή εξυπακουόμενη πρόσκληση του Διευθυντή, για τη διεκπεραίωση νόμιμης εργασίας δηλαδή, για την παραλαβή ενός φίλτρου. Ο σκοπός της επίσκεψης καθιστούσε τον εφεσίβλητο “επισκέπτη” (invitee) στο εργοστάσιο γεγονός που συνάγεται και από την υποδοχή, της οποίας έτυχε, από τον εφεσείοντα 2. Το εύρημα αυτό καθιστούσε άνευ σημασίας το κατά πόσο υπήρχε στην είσοδο του εργοστασίου πινακίδα που απαγόρευε την είσοδο του κοινού, όπως ισχυρίστηκαν οι εφεσείοντες. Για το λόγο αυτό το Δικαστήριο δεν διαπραγματεύ[*399]τηκε τη μαρτυρία επί του θέματος αυτού. Η ύπαρξη ή όχι της πινακίδας δεν μπορούσε να αναιρέσει την πρόσκληση ή να μεταβάλει την ιδιότητά του, (εφεσίβλητου), ως επισκέπτη.
Οι εφεσείοντες διατηρούσαν σκύλο στο εργοστάσιο. Ανήκε στο Διευθυντή ο οποίος τον μετέφερε καθημερινά στα υποστατικά. Κατά την παραμονή του επισκέπτη στο εργοστάσιο ο σκύλος, ο οποίος ήταν ελεύθερος, μόλις τον είδε έτρεξε κατά πάνω του γαυγίζοντας αποπειρώμενος, όταν τον πλησίασε, να τον δαγκώσει στο πόδι. Στην προσπάθειά του να τον αποφύγει, ενώ κατευθυνόταν προς αυτόν, ο εφεσίβλητος οπισθοχώρησε, πάτησε πάνω σε λαμαρίνα που ήταν στο δάπεδο, γλίστρησε και έπεσε. Ενώ έπεφτε, ήλθε σε επαφή με σωρό λαμαρίνων που ήταν πρόχειρα ακουμπισμένος σε παρακείμενο μηχάνημα, με επακόλουθο, οι λαμαρίνες να πέσουν και να πλακώσουν το δεξιό του πόδι. Αποτέλεσμα ήταν ο σοβαρός τραυματισμός του και αφόρητοι πόνοι. Μεταφέρθηκε στο Γενικό Νοσοκομείο όπου διαπιστώθηκε ότι υπέστη διατροχαντήριο κάταγμα του δεξιού μηριαίου οστού. Κρατήθηκε για νοσηλεία για ένα περίπου μήνα. Όταν απολύθηκε μπορούσε να κινηθεί μόνο με τη βοήθεια “βακτηρίων μασχάλης”. Η βεβαρημένη κατάσταση της υγείας του εφεσίβλητου, (64 τότε ετών), επιδείνωσε τις συνέπειες του τραυματισμού, προκαλώντας του, εκτός από μεγάλη σωματική και ψυχική ταλαιπωρία. Όπως διαπίστωσε ο θεράπων ιατρός, η κατάσταση στην οποία περιήλθε παρολίγο “να οδηγήσει τον ασθενή στο θάνατο”. Η κατάσταση της υγείας του, μετά το πέρας της αγωγής, της οποίας έτυχε όπως αποκάλυψε η ιατρική μαρτυρία παρουσίαζε τις ακόλουθες περιπλοκές:
“1. Δυσκαμψία δεξιάς κατ’ ισχύον άρθρωσης.
2. Αδυναμία του δεξιού τετρακεφάλου μυός.
3. Βράχυνση του σκέλους κατά 1 εκ. περίπου.
Τα ανωτέρω συμπτώματα είναι μόνιμα και επιφέρουν πολλές δυσκολίες και προβλήματα στον ασθενή, μάλιστα δε και στην καθημερινή του ζωήν και πράξιν.”
Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι η επιβάρυνση της υγείας του εφεσίβλητου, όπως σκιαγράφεται πιο πάνω, δεν οφείλονταν αποκλειστικά στον τραυματισμό του από το δυστύχημα στο εργοστάσιο των εφεσειόντων. Εν μέρει, οφειλόταν στα κατάλοιπα προηγούμενου τραυματισμού, σε οδικό δυστύχημα, τρία χρόνια νωρίτερα. Για το λόγο αυτό οι αποζημιώσεις που επιδικάστηκαν περιορίστηκαν σε βαθμό που να αντανακλούν μόνο τις επιπτώσεις και τα κατάλοιπα του τραυματισμού που αποτέλεσε το επίδικο θέμα της αγωγής.
[*400]Γενεσιουργός αιτία της πτώσης του και όσων επακολούθησαν, ως έκρινε το πρωτόδικο Δικαστήριο, ήταν η επίθεση, του ελεύθερα διακινούμενου στο εργοστάσιο, σκύλου. Οι εφεσείοντες κρίθηκαν υπεύθυνοι για αμέλεια και συναφώς υπόλογοι για αποζημιώσεις, λόγω παράβασης του οφειλόμενου καθήκοντος επιμέλειας για την προστασία της ασφάλειας του εφεσίβλητου. Το καθήκον αυτό συναρτάται προς το αστικό αδίκημα της αμέλειας. Το Δικαστήριο θεώρησε τους εφεσείοντες υπεύθυνους όχι γιατί ο σκύλος είχε αποδεδειγμένα επιθετικές τάσεις γεγονός, που θα εξομοίωνε το καθήκον τους μ’ εκείνο του κατόχου άγριου ζώου. Σε εκείνη την περίπτωση, η ευθύνη του κατόχου είναι απόλυτη, (αυστηρή), ανεξάρτητη από την ύπαρξη αμέλειας στη φύλαξη του ζώου (scienter). Το καθήκον μέριμνας για την ασφάλεια του επισκέπτη περιλαμβάνει όλα εκείνα τα μέτρα που θα τον προστάτευαν από προβλεπτούς κινδύνους για την ασφάλειά του και η λήψη των οποίων ήταν ευχερής. Στην προκείμενη περίπτωση, θα εκπληρωνόταν με τον περιορισμό του σκύλου, κάτι το οποίο έκαμναν καθημερινά οι εφεσείοντες όπως απεκάλυψε η μαρτυρία, με την πρόσδεσή του, αλλά δεν έκαμαν τη συγκεκριμένη ημέρα για λόγους που δεν διασαφηνίστηκαν.
Και η κατοχή ήμερου ζώου μπορεί, ανάλογα με τη φύση του, να παρεμβάλλει προβλεπτούς κινδύνους για την ασφάλεια του γείτονα, όπως εξηγείται παραστατικά από το Λόρδο Atkin σε υπόθεση που αφορούσε σκύλο, στην Fardon v. Harcourt - Rivington [1932] All E.R. Rep. 81. Το ακόλουθο απόσπασμα από την απόφασή του κατοπτρίζει το πλαίσιο μέσα στο οποίο προσδιορίζεται η εκπλήρωση του καθήκοντος επιμέλειας για την ασφάλεια του γείτονα από κινδύνους που μπορεί να προκύψουν από την κατοχή σκύλου:
“But it is also true that, quite apart from the liability imposed upon the owner of animals or the person having control of them by reason of knowledge of their propensities, there is the ordinary duty of a person to take care either that his animal or his chattel is not put to such a use as is likely to injure his neighbour - the ordinary duty to take care in the cases put upon negligence.”
Σε ελεύθερη μετάφραση:
“Αλλά, είναι επίσης αληθές, ότι ανεξάρτητα από την ευθύνη η οποία επιβάλλεται στον ιδιοκτήτη ζώων ή το πρόσωπο το οποίο τα έχει υπό τον έλεγχό του, λόγω γνώσης των τάσεων τους, υπάρχει, και το σύνηθες καθήκον προσώπου να μεριμνά έτσι ώστε το ζώο του ή το κινητό αντικείμενο υπό τον [*401]έλεγχο του δεν τίθεται σε τέτοια χρήση που να είναι πιθανόν να βλάψει το γείτονα. Το σύνηθες καθήκον επιμέλειας όπως ορίζουν οι αρχές του δικαίου της αμέλειας.”
Όπως επισημαίνει ο Λόρδος Dunedin στη δική του απόφαση, στην ίδια υπόθεση, το καθήκον επιμέλειας προκύπτει από τη γνώση για τις κινήσεις του σκύλου, μεταξύ άλλων, και από τα πηδήγματά του.
Οι ίδιες αρχές επαναλαμβάνονται και σε σειρά μεταγενέστερων αποφάσεων στις οποίες γίνεται αναφορά στην πρωτόδικη απόφαση. Ιδιαίτερα διαφωτιστικές είναι οι παρατηρήσεις του Pearson L.J. στην Ellis v. Johnstone [1963] 1 All E.R. 286. Εξηγεί τις διαφορές μεταξύ της αυστηρής ευθύνης για τη φύλαξη σκύλου, ο οποίος εξομοιούται με άγριο ζώο λόγω των γνωστών επιθετικών του τάσεων, και της ευθύνης του κατόχου ήμερου, κατά τεκμήριο, σκύλου που ανάγεται σε αμέλεια από ενέργειες του ζώου οι οποίες μπορεί να προκαλέσουν βλάβη στον άνθρωπο. Επισημαίνει ότι και στην περίπτωση της αμέλειας, “...perhaps some special propensity is required.”, (... ίσως απαιτείται κάποια ειδική τάση). Τέτοιες τάσεις μπορεί να λεχθεί, ανάλογα με τους κινδύνους στους οποίους είναι δυνατό να εκθέσουν την ασφάλεια του γείτονα, λαμβάνονται υπόψη στον προσδιορισμό του καθήκοντος επιμέλειας. Σχετικό, στην προκείμενη περίπτωση, είναι το εύρημα του πρωτόδικου Δικαστηρίου ότι ο σκύλος, όπως ήταν ή έπρεπε να ήταν γνωστό στους εφεσείοντες, ήταν “παιχνιδιάρης και ζωηρός”. Τρεις άλλες Αγγλικές αποφάσεις, σχετικές προς το επίδικο θέμα, οι οποίες επίσης αναλύονται στην πρωτόδικη απόφαση είναι οι Sycamore v. Ley [1932] 1 All E.R. 97, Searle v. Wallbank [1947] A.C. 360 και η Cummings v. Granger [1977] 1 All E.R. 104.
Σύμφωνα με τα ευρήματα του Δικαστηρίου ο σκύλος μεταφερόταν καθημερινά στο εργοστάσιο από τον εφεσείοντα 2. Οι κινήσεις του όμως περιορίζονταν με την πρόσδεσή του. Τη συγκεκριμένη μέρα ο σκύλος δεν ήταν περιορισμένος είτε λόγω του ότι οι κατόχοι του δεν τον έδεσαν, είτε γιατί το έδεσαν χαλαρά ή ατελώς. Το κρίσιμο γεγονός είναι, ότι κατά το χρόνο της επίσκεψης του εφεσίβλητου στο εργοστάσιο, ο σκύλος εκινείτο ελεύθερα, και όντας σε αυτή την κατάσταση, έτρεξε κατά πάνω του εφεσίβλητου γαυγίζοντας, θέτοντας τον τελευταίο σε αυτοάμυνα.
Η βλάβη, την οποία υπέστη ο εφεσίβλητος, δεν ήταν απομακρυσμένη δηλαδή, βλάβη που δεν μπορούσε εύλογα να προβλεφθεί. Όπως διαπίστωσε το πρωτόδικο Δικαστήριο, καθοδηγού[*402]μενο από τη θεμελιακή απόφαση ως προς τις αρχές της ανάκτησης ζημίας, Hughes v. Lord Advocate [1963] A.C. 837, η φύση της βλάβης που προκλήθηκε στον εφεσίβλητο ήταν εν γένει προβλεπτή, ο κίνδυνος για την ασφάλειά του από τις κινήσεις και τη συμπεριφορά του σκύλου ορατός και η αποφυγή του ευχερής με την πρόσδεση του ζώου όπως γινόταν καθημερινά.
Οι εφεσείοντες 1 και ο εφεσείων 2 κρίθηκαν επάλληλα υπόλογοι έναντι του εφεσίβλητου για τις κακώσεις και τα δεινά που τον έπληξαν λόγω αμέλειας. Η εφεσείουσα εταιρεία 1, κρίθηκε συνάλληλα υπόλογη για παράλειψη εκπλήρωσης του καθήκοντος επιμέλειας, το οποίο οφείλει ο κάτοχος υποστατικών προς τον επισκέπτη, συνιστάμενο στην υποχρέωση να τηρεί τα υποστατικά σε κατάσταση που να αποκλείει προβλεπτούς κινδύνους για την ασφάλεια, του επισκέπτη, κατά την παραμονή του στα υποστατικά. Η διασπορά λαμαρίνων στο δάπεδο και ο πρόχειρος τρόπος φύλαξης όγκου λαμαρίνων εγκυμονούσαν προβλεπτούς κινδύνους για την ασφάλεια του επισκέπτη, η μη αποτροπή των οποίων επενέργησε στην πρόκληση της βλάβης την οποία υπέστη ο εφεσίβλητος.
Προβάλλονται συνολικά 12 λόγοι έφεσης, ο ένας από τους οποίους (λόγος 2) εγκαταλείφθηκε. Ο λόγος 1 έχει ως αντικείμενο την προσβολή του ευρήματος ότι ο εφεσίβλητος είχε την ιδιότητα επισκέπτη στο εργοστάσιο. Το εύρημα αυτό αντίκειται, σύμφωνα με τους εφεσείοντες, προς τη δοθείσα μαρτυρία. Και ο λόγος 9 σχετίζεται με το ίδιο θέμα. Επικεντρώνεται, στην παράλειψη του Δικαστηρίου, κατά τους εφεσείοντες, να αξιολογήσει τη μαρτυρία σχετικά με την ύπαρξη απαγορευτικής πινακίδας και γενικά τις συνθήκες επίσκεψης του εφεσίβλητου στα υποστατικά.
Οι λόγοι 3 έως 8 στρέφονται κατά του ευρήματος του Δικαστηρίου ότι οι εφεσείοντες έφεραν ευθύνη για τη δράση του σκύλου. Προβάλλεται ο ισχυρισμός ότι το Δικαστήριο έσφαλε στην εφαρμογή των αρχών που διέπουν τον καθορισμό της ευθύνης σ’ αυτό το πεδίο του δικαίου. Υποστηρίζεται, όπως συνοπτικά μπορεί να διατυπωθεί η θέση των εφεσειόντων, ότι το Δικαστήριο παραγνώρισε το γεγονός ότι ο σκύλος ανήκε στην κατηγορία των ήμερων ζώων, και ότι συνέπλεξε την ευθύνη για αμέλεια με την αυστηρή ευθύνη του κατόχου σκύλου με γνωστές άγριες τάσεις. Οι λόγοι έφεσης 10, 11 και 12 περιστρέφονται γύρω από το ύψος των αποζημιώσεων και την κατ’ ισχυρισμό παράλειψη του Δικαστηρίου να δώσει την δέουσα βαρύτητα στον προηγούμενο τραυματισμό του ποδιού του εφεσίβλητου. Προσβάλλεται η αξιολόγηση της σχετικής μαρτυρίας επί του θέματος.
[*403]Ο εφεσίβλητος υποστήριξε την πρωτόδικη απόφαση σ’ όλα της τα σημεία. Υπέβαλε ότι η έφεση πρέπει να απορριφθεί.
Η ιδιότητα του εφεσίβλητου στα υποστατικά
Το εύρημα του Δικαστηρίου ότι η επίσκεψη του εφεσίβλητου στο εργοστάσιο είχε ως αντικείμενο την προώθηση νόμιμης συναλλαγής με τους εφεσείοντες και ότι ήταν το αποτέλεσμα ρητής ή εξυπακουόμενης πρόσκλησης των εφεσειόντων να επισκεφθεί το εργοστάσιο για το σκοπό αυτό, συνιστά διαπίστωση η οποία προκύπτει ευθέως από τη μαρτυρία η οποία έγινε δεκτή από το πρωτόδικο Δικαστήριο. Όχι μόνο η μαρτυρία του ίδιου του εφεσίβλητου, η οποία στο σημείο αυτό έγινε δεκτή, αλλά και εκείνη του εφεσείοντα 2, θα μπορούσε να ερμηνευθεί ως υποστηρίζουσα την προσέλευσή του στο εργοστάσιο για τη διεκπεραίωση εργασίας προς αμοιβαίο όφελος. Η υποδοχή της οποίας έτυχε, κατά την επίσκεψή του, θα μπορούσε επίσης εύλογα να ερμηνευθεί ότι υποστηρίζει την ίδια κατάληξη.
Το συμπέρασμα στο οποίο αγόμεθα είναι ότι η προσκομισθείσα μαρτυρία ευχερώς παρείχε τη δυνατότητα στο Δικαστήριο, ανάλογα με την κρίση της αξιοπιστίας των μαρτύρων, να προβεί στο εύρημα ότι ο εφεσίβλητος προσήλθε στο εργοστάσιο ως επισκέπτης και υπό εκείνη την ιδιότητα παρέμεινε όταν, ο ελεύθερος στα υποστατικά, σκύλος όρμησε κατά πάνω του γαυγίζοντας. Το καθήκον για την προστασία της ασφάλειας του εφεσίβλητου, κατά την παραμονή του στα υποστατικά, πηγάζει από το καθήκον για την επίδειξη επιμέλειας για την ασφάλεια του επισκέπτη που εξομοιούται προς το κοινό καθήκον επιμέλειας για την ασφάλεια του γείτονα. Το καθήκον επιμέλειας προς τον επισκέπτη εξετάστηκε στην απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου στην G.I.P. Constructions v. Neophytou and Another (1983) 1 C.L.R. 669, από την οποία το πρωτόδικο Δικαστήριο άντλησε καθοδήγηση στον προσδιορισμό της ευθύνης των εφεσειόντων. Το ακόλουθο απόσπασμα κατοπτρίζει την προσέγγιση στον προσδιορισμό του καθήκοντος επιμέλειας το οποίο υπέχει ο κάτοχος των υποστατικών προς τον προσκεκλημένο του:
“The current trend, as eloquently expressed by the House of Lords in British Railway Board v. Herrington [1972] 1 All E.R. 79, is towards harmonizing the duties of an occupier at common law with contemporary precepts of social duty. The paramount consideration that permeates every notion of duty lies in the need to act with humanity towards fellow citizens. This salutary decision [*404]serves to indicate how law should keep pace with social ethos.”
Σε ελεύθερη μετάφραση:
“Η παρούσα τάση, όπως ευφραδώς εκφράστηκε από την Δικαστική Επιτροπή της Βουλής των Λόρδων, στην British Railway Board v. Herrington [1972] 1 All E.R. 79, έγκειται στην εναρμόνιση των καθηκόντων του κατόχου κατά το κοινό δίκαιο προς τις σύγχρονες αντιλήψεις του κοινωνικού καθήκοντος. Το προεξάρχον στοιχείο, το οποίο διαπερνά κάθε έννοια καθήκοντος, εντοπίζεται στην ανάγκη για την επίδειξη ανθρωπιστικής συμπεριφοράς προς τους συνανθρώπους. Η ευπρόσδεκτη αυτή απόφαση υπογραμμίζει το πώς ο νόμος πρέπει να συμβαδίζει με το κοινωνικό ήθος.”
Νωρίτερα, στην ίδια απόφαση, υπογραμμίστηκε ότι οποτεδήποτε ο προσκαλών επιθυμεί να περιορίσει τις κινήσεις του προσκεκλημένου στα υποστατικά για την προστασία της ασφάλειάς του, πρέπει να το πράξει με ρητή απαγόρευση. Στην προκείμενη περίπτωση ο χώρος, στον οποίο έγινε δεκτός ο επισκέπτης, εγκυμονούσε κινδύνους για την ασφάλειά του λόγω του διασκορπισμού λαμαρίνων στο δάπεδο, που το καθιστούσαν ολισθηρό και του πρόχειρου και κατ’ επέκταση ανασφαλούς τρόπου φύλαξης όγκου λαμαρίνων.
Το επόμενο θέμα, το οποίο θα εξετάσουμε, μπορεί να χαρακτηριστεί ως το κεντρικό σημείο της έφεσης. αφορά την ευθύνη των εφεσειόντων για το σκύλο.
Η ευθύνη για το σκύλο
Ο κάτοχος άγριου σκύλου, (σκύλου με γνωστές άγριες τάσεις), υπέχει ευθύνη για ζημιογόνες πράξεις του ζώου σε βάρος τρίτου, ανεξάρτητα, από την απόδειξη οποιασδήποτε αμέλειας εκ μέρους του αναφορικά με τη φύλαξή του. Η ευθύνη του προκύπτει, από αυτό τούτο το γεγονός, ότι τηρεί άγριο ζώο. Για το λόγο αυτό η ευθύνη για τη βλάβη που προκαλεί το ζώο χαρακτηρίζεται ως “αυστηρή”, (απόλυτη), «strict liability». Στην προκείμενη περίπτωση δεν αποδείχθηκε ότι ο σκύλος, τον οποίο οι εφεσείοντες είχαν στο εργοστάσιο, ήταν άγριο ζώο. Tο γεγονός αυτό διαπιστώνεται από το πρωτόδικο Δικαστήριο. Η απόδοση ευθύνης, στους εφεσείοντες, συναρτάται αποκλειστικά με το σύνηθες καθήκον επιμέλειας για την ασφάλεια του γείτονα από προβλεπτές ζημιογόνες πράξεις, κατά τεκμήριο, ήμερου σκύλου. [*405]Δεν υπάρχει κανένα σφάλμα στην απόφαση του Δικαστηρίου στον προσδιορισμό των παραμέτρων της ευθύνης ή την καθοδήγηση, του Δικαστηρίου, ως προς το ισχύον δίκαιο.
Το ερώτημα, το οποίο τίθεται, είναι τούτο: Εγκυμονούσε προβλεπτούς κινδύνους για την ασφάλεια του εφεσίβλητου η ελεύθερη διακίνηση του σκύλου στο εργοστάσιο; Τα προφυλακτικά μέτρα συναρτώνταν με τους προβλεπτούς κινδύνους που ενείχε η κατοχή ήμερου, ελεύθερα διακινούμενου στα υποστατικά σκύλου, λαμβανομένων υπόψη και των ιδιαίτερων τάσεων του συγκεκριμένου ζώου “παιχνιδιάρης και ζωηρός”.
Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι και ο ήμερος σκύλος δεν παύει να δημιουργεί προβλεπτούς κινδύνους για την ασφάλεια του γείτονα από εκδηλώσεις που εντάσσονται στα πλαίσια της φύσης του. Το γαύγισμα, που αποτελεί φυσιολογική εκδήλωση του σκύλου, είναι ενδεχόμενο να προκαλέσει τόσο αναταραχή όσο και φόβο στο πρόσωπο προς το οποίο στρέφεται, όλως ιδιαίτερα, όταν το ζώο είναι ελεύθερο να κινείται προς άγνωστο πρόσωπο προς το οποίο εκδηλώνει τη δυσπιστία του. Άλλη φυσιολογική λειτουργία του σκύλου, η οποία είναι στα πλαίσια της φύσης του, είναι η τάση για τρέξιμο, που, εφόσον συνοδεύονται με γαύγισμα, μπορεί εύλογα να εκληφθεί από το πρόσωπο προς το οποίο κατευθύνεται και γαυγίζει ως εκδήλωση επιθετικών διαθέσεων. Οι κίνδυνοι, από την ελεύθερη διακίνηση του σκύλου, καθιστούσαν καθήκον των εφεσειόντων, για την ασφάλεια των επισκεπτών, τον περιορισμό του. Στον προσδιορισμό του καθήκοντος αυτού δεν λαμβάνεται υπόψη αυτή τούτη η απόπειρα του σκύλου να δαγκώσει τον εφεσίβλητο. Η μαρτυρία δεν αποκάλυψε τέτοιο προηγούμενο αγριάδας που θα μετέθετε τη βάση της ευθύνης των εφεσειόντων.
Συνοψίζοντας, μπορούσε εύλογα να προβλεφθεί ότι επισκέπτης προς τον οποίο κατευθυνόταν ο σκύλος, τρέχοντας και γαυγίζοντας, θα καταλαμβανόταν από φόβο για τη σωματική του ασφάλεια. Προβλεπτό ήταν επίσης ότι το πρόσωπο το οποίο θα ερχόταν αντιμέτωπο με τέτοια συμπεριφορά του σκύλου θα μπορούσε να την εκλάβει ως κίνδυνο για την ασφάλειά του και να οπισθοχωρήσει σε μια προσπάθεια να τον αποφύγει.
Οι κίνδυνοι αυτοί ήσαν εύλογα προβλεπτοί και ορατοί λόγω της ελεύθερης διακίνησης του σκύλου στα υποστατικά και όπως μπορεί, στην προκείμενη περίπτωση να συμπεράνουμε, γνωστοί στους ιδιοκτήτες, εξ ου και ο συστηματικός περιορισμός του ζώου με την πρόσδεσή του. Οι εφεσείοντες παρέλειψαν να εκπληρώ[*406]σουν αυτό το καθήκον αφήνοντας το σκύλο ελεύθερο στα υποστατικά. Ό,τι επακολούθησε, ήταν η άμεση συνέπεια της παράβασης, αυτού του καθήκοντος, και του κινδύνου τον οποίο εγκυμονούσε η ακαταστασία των υποστατικών για την ασφάλεια του επισκέπτη. Η κάθε μια από τις παραλείψεις αυτές επέδρασε αποφασιστικά στην πρόκληση της βλάβης, την οποία υπέστη ο εφεσίβλητος, για την οποία ορθά κρίθηκαν υπόλογοι οι εφεσείοντες.
Αποζημιώσεις.
Η αποζημίωση δεν μπορεί με κανένα μέτρο να θεωρηθεί ως υπερβολική υπό το φως των κακώσεων που υπέστη ο εφεσίβλητος και των επακόλουθών τους. Αποτελεί αξίωμα του δικαίου των αστικών αδικημάτων ότι αποδέχεσαι το θύμα του αδικήματος στην κατάσταση στην οποία ευρίσκεται και όχι στη νοητή κατάσταση που ο μέσος άνθρωπος στη θέση του θύματος, περιλαμβανομένης της ηλικίας του, θα βρισκόταν. Το Δικαστήριο δεν αντικρούει με την ετυμηγορία του αυτή την αρχή. Ό,τι αποκλείει, από το πεδίο των αποζημιώσεων, είναι τα κατάλοιπα του τραυματισμού του εφεσείοντα από προηγούμενο δυστύχημα. Διαφορετικά, οι αποζημιώσεις που θα επιδικάζονταν θα περιλάμβαναν και ζημία που προκλήθηκε από γεγονός άσχετο προς το επίδικο συμβάν.
Αν η κατάσταση, στην οποία περιήλθε η υγεία του εφεσίβλητου μετά τον τραυματισμό του στο εργοστάσιο των εφεσειόντων, οφειλόταν αποκλειστικά στο συμβάν αυτό, το ποσό των £3.000 θα ήταν καταφανώς ανεπαρκές για την αποζημίωσή του. Τελικά, η αποζημίωση που επιδικάσθηκε συναρτάται με τον τραυματισμό του στο εργοστάσιο των εφεσειόντων και με κανένα μέτρο δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί ως υπερβολική.
Η έφεση απορρίπτεται με έξοδα.
H έφεση απορρίπτεται με έξοδα.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο