(1998) 1 ΑΑΔ 958
[*958]18 Mαΐου, 1998
[ΑΡΤΕΜΗΣ, ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ, ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ, Δ/στές]
1. ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΚΗ Χ.Λ.Σ. ΛΙΜΙΤΕΔ,
2. ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΔΙΑΝΟΜΗΣ ΤΥΠΟΥ ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΤΔ,
Εφεσείοντες-Εναγόμενοι,
v.
ΧΡΙΣΤΑΚΗ (ΤΑΚΗ) ΦΙΛΙΠΠΟΥ, ΑΛΛΩΣ ΦΑΛΚΟΝΕΤΤΙ,
Εφεσιβλήτου-Ενάγοντα.
(Πολιτική Έφεση Αρ. 9855)
Αστικά αδικήματα — Λίβελλος — Δυσφημιστικά δημοσιεύματα σε ημερήσια εφημερίδα — Υπεράσπιση έντιμου σχολίου — Πότε εφαρμόζεται.
Αποζημιώσεις — Λίβελλος— Δυσφημηστικά δημοσιεύματα σε ημερήσια εφημερίδα — Καθορισμός ύψους αποζημιώσεων — Ποίοι παράγοντες επηρεάζουν το ύψος των αποζημιώσεων — Προϋποθέσεις επέμβασης του Εφετείου — Επιδίκαση ποσού £2.000 — Αν και κρίθηκε χαμηλό μειώθηκε σε £1.750 κατ’ έφεση, λόγω απόρριψης της μαρτυρίας ως προς το ύψος της κυκλοφορίας της εφημερίδας.
Μαρτυρία — Εξ ακοής μαρτυρία — Προφορική μαρτυρία αναφορικά με πληροφορίες που δόθηκαν σε μάρτυρα υπό τύπο γραπτών καταστάσεων — Συνιστά εξ ακοής μαρτυρία.
Ο εφεσίβλητος - ενάγων, ποδοσφαιριστής του σωματείου “Άρης”, εξασφάλισε απόφαση για αποζημιώσεις £2.000 εναντίον των εφεσειόντων - εναγομένων, για δυσφημηστικά δημοσιεύματα που περιέχονταν στις εκδόσεις της εφημερίδας “ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ” ημερ. 5.5.94 και 6.5.94 και αναφέρονταν στο άτομό του. Τα επίδικα δημοσιεύματα έφεραν τον εφεσίβλητο ως πρόσωπο που ενεπλάκη σε υπόθεση δωροδοκίας, προσεγγίζοντας ποδοσφαιριστή άλλου σωματείου και ζητώντας του να έχει μειωμένη απόδοση σε συγκεκριμένο ποδοσφαιρικό αγώνα.
Οι εφεσείοντες - εναγόμενοι εφεσίβαλαν την πρωτόδικη απόφα[*959]ση για τους πιο κάτω λόγους:
1. Το εύρημα αναφορικά με τον αριθμό φύλλων κυκλοφορίας της εφημερίδας κατά τον ουσιώδη χρόνο βασίζετο σε εξ ακοής μαρτυρία η οποία δεν έπρεπε να είχε γίνει αποδεκτή.
2. Δεν προκύπτει οτιδήποτε που να στοιχειοθετεί το εύρημα ότι τα δημοσιεύματα τεκμ. 1, 2 και 3 ήταν δυσφημιστικά. Το δημοσίευμα της 6.5.94 όχι μόνο δεν ήταν δυσφημιστικό αλλά ανασκεύαζε και τα προηγούμενα δημοσιεύματα.
3. Το συμπέρασμα του πρωτόδικου Δικαστηρίου ότι το δημοσίευμα δε συνιστούσε σχόλιο αλλά αποτελούσε είδηση και δήλωση γεγονότων, με αποτέλεσμα να μην επιτύχει η υπεράσπιση έντιμου σχολίου, ήταν εσφαλμένο.
4. Οι αποζημιώσεις που επιδικάσθηκαν ήταν ψηλές.
Αποφασίστηκε ότι:
1. Σύμφωνα με τη μαρτυρία της Μ.Ε.1, οι πληροφορίες και οι αριθμοί κυκλοφορίας δε δόθηκαν προσωπικά στην ίδια, αλλά υποβλήθηκαν γραπτώς υπό τύπο καταστάσεων. Ως εκ τούτου θα έπρεπε, οι καταστάσεις εκείνες που υποβλήθηκαν από τους εφεσείοντες - εναγομένους 1, να παρουσιάζονταν στο Δικαστήριο και όχι προφορική μαρτυρία περί του περιεχομένου τους από τη μάρτυρα που έδιδε μαρτυρία. Συνεπώς η μαρτυρία σχετικά με την κυκλοφορία της εφημερίδας δε θα έπρεπε να είχε γίνει αποδεκτή ως εξ ακοής μαρτυρία.
2. Το συμπέρασμα του πρωτόδικου Δικαστηρίου, ότι τα δημοσιεύματα 1 και 2 ήταν δυσφημιστικά για τον εφεσίβλητο, είναι ορθό. Όχι όμως και το δημοσίευμα της 6.5.94.
3. Τα επίδικα δημοσιεύματα δε συνιστούν σχόλια αλλά μόνο ισχυρισμούς γεγονότων. Ως εκ τούτου δεν μπορεί να έχει εφαρμογή η υπεράσπιση του έντιμου σχολίου.
4. Επιβαρυντικοί παράγοντες που μπορεί να επαυξήσουν τις αποζημιώσεις είναι ο τρόπος και η μεγάλη έκταση της δημοσίευσης, η επαναδημοσίευση, η διαγωγή του εναγομένου, ο τρόπος διεξαγωγής της υπεράσπισης, η αποτυχία υπεράσπισης αλήθειας (justification) και η πρόκληση ειδικής ζημίας.
[*960]5. Το Εφετείο επεμβαίνει στο ύψος των αποζημιώσεων αν το πρωτόδικο Δικαστήριο καθοδηγήθηκε λανθασμένα σε σχέση με τις αρχές που προσδιορίζουν το μέτρο τους και πρόσθετα ή διαζευκτικά πρέπει να διαπιστώνεται αντικειμενικά το στοιχείο της υπερβολής.
6. Το Δικαστήριο καθοδηγήθηκε ορθά από τις πιο πάνω αρχές προτού καταλήξει στο ύψος των αποζημιώσεων. Έλαβε επίσης υπόψη το γεγονός ότι τα δημοσιεύματα αυτά επηρέασαν τη διοίκηση ποδοσφαιρικού σωματείου στο να μην ανανεώσει το συμβόλαιο συνεργασίας με τον εφεσίβλητο - ενάγοντα. Ενας άλλος παράγοντας που επηρέασε την κατάληξη του Δικαστηρίου στον καθορισμό των αποζημιώσεων ήταν ότι η κυκλοφορία των 10.000 φύλλων ημερησίως, όπως το Δικαστήριο ανέφερε, ανερχόταν σε “πάρα πολύ ψηλά επίπεδα”. Όμως ενόψει της απόρριψης της μαρτυρίας αναφορικά με την κυκλοφορία της εφημερίδας ως εξ ακοής, θα πρέπει το ποσό της αποζημίωσης να μειωθεί σε £1.750, λαμβανομένου αφενός υπόψη ότι, όταν αποκλείσθηκε η μαρτυρία αυτή, δεν υπήρχε μαρτυρία για το ύψος της κυκλοφορίας της εφημερίδας και αφετέρου ότι η εφημερίδα ήταν καθημερινή και είχε παγκύπρια κυκλοφορία.
Η έφεση επιτυγχάνει μερικώς. Εκδίδεται διαταγή για το 1/4 των εξόδων υπέρ των εφεσειόντων.
Aναφερόμενες υποθέσεις:
Papadopoulos v. Kyrix Publication Co. Ltd (1963) 2 C.L.R. 290,
Cacoyiannis v. Kyrou (1976) 12 J.S.C. 1883,
Constantinides v. Koureas (1978) 1 C.L.R. 139,
General Press v. Christofides (1981) 1 C.L.R. 190,
Eteria Ellinike Ekdosis “Glafx” Ltd v. Liozia (1984) 1 C.L.R. 729,
Cacoyiannis v. Papadopoulos C.L.R. Vol. XVIII, 205,
ICP (Cyprus) Ltd v. Times Newspapers Ltd a.ο. (1972) 4 J.S.C. 455,
“Αλήθεια” Eκδοτική Εταιρεία Λτδ κ.ά. v. Λεωνίδα (1997) 1(Α) Α.Α.Δ. 550,
Κωνσταντινίδης κ.ά. v. Εμίν (1996) 1(Β) Α.Α.Δ. 1216.
[*961]Έφεση.
Έφεση από τους εναγομένους κατά της απόφασης του Eπαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας (Mεττούρης, E.Δ.) που δόθηκε στις 7 Οκτωβρίου, 1996 (Aρ. Aγωγής 5034/94) με την οποία επιδικάσθηκαν υπέρ του ενάγοντα αποζημιώσεις ύψους Λ.K.2.000 για δυσφημιστικά δημοσιεύματα που περιέχονταν στις εκδόσεις της εφημερίδας τους, ημερομηνίας 5.5.94 και 6.5.94.
Γ. Παπαθεοδώρου με Χ. Τριανταφυλλίδη, για τους Εφεσείοντες.
Α. Ευτυχίου, για τον Εφεσίβλητο.
Cur. adv. vult.
ΑΡΤΕΜΗΣ, Δ.: Με την παρούσα εφεσιβάλλεται η απόφαση του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας με την οποία επιδικάστηκαν στον ποδοσφαιριστή Τάκη Φιλίππου, άλλως Φαλκονέττι, αποζημιώσεις £2.000 για δυσφημιστικά δημοσιεύματα, που περιέχονταν στις εκδόσεις της καθημερινής εφημερίδας “ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ”, ημερ. 5.5.94 και 6.5.94. Τα επίδικα δημοσιεύματα αναφορικά με τον ενάγοντα ήταν τα ακόλουθα:
“(1) Από την πρώτη σελίδα του δημοσιεύματος ημερομ. 5.5.94
“ΝΕΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΕ ΦΩΣ
Φαλκονέττι και Ηλία εμπλέκονται στα σικέ
Βρωμιά και δυσωδία το ποδόσφαιρό μας
Νέα στοιχεία για την απόπειρα δωροδοκίας προέκυψαν χθες ενώπιον του Τ.Α.Ε. Αμμοχώστου . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..
ΟΜΩΣ χθες ενεπλάκη και νέο πρόσωπο στην υπόθεση ... Ο ποδοσφαιριστής του Άρη Τάκης Φιλίππου Φαλκονέττι, ο οποίος αναφέρθηκε από τον προπονητή της Ανόρθωσης Ανδρέα Μουσκάλλη σαν το πρόσωπο που προσέγγισε τον Κέννυ Ντάϊερ του Εθνικού για να έχει μειωμένη απόδοση στο μάτς με τον Απόλλωνα. Τον Φαλκονέττι κατονόμασε στον κ.Μουσκάλλη, ο ίδιος ο Κέννυ.”
(2) Από την όγδοη σελίδα του δημοσιεύματος ημερομ. 5.5.94
[*962]“ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΔΩΡΟΔΟΚΙΑΣ: ΜΕΤΑ ΤΟΝ Γ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ
Εμπλέκεται κι ο Φαλκονέττι στους μεσάζοντες . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
“Στο μεταξύ ψες πάλι ο τηλεοπτικός σταθμός “ΑΝΤ1” μετέδωσε ότι στην κατάθεσή του ο προπονητής της Ανόρθωσης κ. Ανδρέας Μουσκάλλης στο ΤΑΕ Αμμοχώστου ανέφερε ότι ο ποδοσφαιριστής του Εθνικού Κέννυ Ντάϊερ του είπε ότι τον πλησίασε ο ποδοσφαιριστής του Άρη Λεμεσού Τάκης Φιλίππου (Φαλκονέττι) και ζήτησε απ’ αυτόν να έχει μειωμένη απόδοση στον αγώνα Εθνικού - Απόλλωνα. Αυτό είναι ένα νέο στοιχείο που βγαίνει στη δημοσιότητα και που αφορά την υπόθεση δωροδοκίας.”
(3) Από την όγδοη σελίδα του δημοσιεύματος ημερομ. 6.5.94
“Κέννι: Δεν κατονομάζει τον Φαλκονέττι
“Ενώ ο Κέννι Ντάϊερ στην χθεσινή του κατάθεση στο ΤΑΕ Αμμοχώστου δεν ανέφερε τ’ όνομα του Φαλκονέττι (δέχθηκε ανώνυμο τηλφώνημα είπε), το ανακριτικό έργο για την υπόθεση δωροδοκίας ποδοσφαιριστών στον αγώνα Εθνικού Άχνας - Απόλλωνα, αναμένεται να ολοκληρωθεί σήμερα με τη λήψη κατάθεσης από τον Γιώργο Κωνσταντίνου του Πεζοπορικού.”
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Μετά την κατάθεση που θα δώσει σήμερα ο ίδιος ο παίκτης του ΠΟΛ, ο φάκελλος της υπόθεσης θα σταλεί στην Γενική Εισαγγελία για να αποφασίσει τα περαιτέρω.
Μετά την κατάθεση Κέννι δεν υπάρχει υπόθεση εναντίον του παίκτη του Άρη, ούτε βέβαια και εναντίον παράγοντα της Ένωσης Νέων Παραλιμνίου, όπως λέχθηκε αρχικά.”
Με τον πρώτο λόγο έφεσης τους οι εφεσείοντες-εναγόμενοι, που είναι η εταιρεία εκδόσεως της εφημερίδας και η εταιρεία διανομής τύπου αντίστοιχα, προσβάλλουν το εύρημα του Δικαστηρίου αναφορικά με τον αριθμό φύλλων κυκλο[*963]φορίας της εφημερίδας κατά την ουσιώδη περίοδο.
Όταν η Μ.Ε.1 Ηρώ Φουντά, που υπηρετεί στο Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών αναφέρθηκε στην κυκλοφορία της εφημερίδας από καταστάσεις κυκλοφορίας της για τα έτη 1991, 1993 και 1995 λέγοντας ότι ανερχόταν σε 10.000 φύλλα ημερησίως. Ο συνήγορος των εναγομένων ενέστη στη μαρτυρία θεωρώντας την ως εξ ακοής μαρτυρία. Ο συνήγορος του εφεσίβλητου-ενάγοντα υπέβαλε ότι εφόσον τα στοιχεία αυτά δόθηκαν από τους ίδιους τους εφεσείοντες-εναγομένους 1 όπως ανέφερε η μάρτυς, θα μπορούσαν να γίνουν αποδεκτά ως εξαίρεση στον εξ ακοής μαρτυρίας κανόνα, προφανώς εννοώντας ότι ήταν δηλώσεις εναντίον του συμφέροντός τους. Το Δικαστήριο με βάση το γεγονός ότι τα στοιχεία προέρχονταν από τους ιδίους τους εναγομένους απεδέχθη τη μαρτυρία και θεώρησε ότι και για το 1994 που δεν υπήρχαν στοιχεία η κυκλοφορία της εφημερίδας θα έπρεπε να ήταν περίπου στα ίδια επίπεδα.
Εξετάζοντας το θέμα με προσοχή βρίσκουμε ότι δεν είχε δοθεί στο Δικαστήριο το μαρτυριακό εκείνο υπόβαθρο, με βάση το οποίο θα μπορούσε η μαρτυρία να γίνει αποδεκτή γι’ αυτό το λόγο ως εξαίρεση του κανόνα που αφορά εξ ακοής μαρτυρία. Πουθενά δεν φαίνεται ότι οι αριθμοί κυκλοφορίας δόθηκαν στην ίδια τη μάρτυρα προσωπικά αλλά ούτε και ότι οι πληροφορίες δόθηκαν προφορικά. Αντίθετα, όπως προκύπτει από τη μαρτυρία της Μ.Ε.1, φαίνεται ότι αυτές είχαν υποβληθεί γραπτώς υπό τύπο καταστάσεων. Ως εκ τούτου θα έπρεπε κατά την κρίση μας οι καταστάσεις εκείνες που υποβλήθηκαν από τους εφεσείοντες-εναγομένους 1, να παρουσιάζονταν στο Δικαστήριο και όχι προφορική μαρτυρία περί του περιεχομένου τους από τη μάρτυρα που έδιδε μαρτυρία. Ως εκ τούτου καταλήγουμε ότι κάτω από τις συνθήκες αυτές η πιο πάνω μαρτυρία σχετικά με την κυκλοφορία της εφημερίδας δεν θα έπρεπε να είχε γίνει αποδεκτή ως εξ ακοής μαρτυρία.
Παρόλον ότι στο περίγραμμα αγορεύσεων των εφεσειόντων-εναγομένων γίνεται αναφορά και σε προνομιούχο δημοσίευμα, προκύπτει σαφώς ότι στο τι αναφέρονται είναι η υπεράσπιση που ήγειραν στην αγωγή τους και που δεν συμπεριλαμβάνουν προνόμιο αλλά μόνο τις υπερασπίσεις της αλήθειας των λεχθέντων (justification) και του εντίμου σχολίου για θέμα δημοσίου ενδιαφέροντος, σύμφωνα με τις πρόνοιες του άρθρου 19 (α) και (β).
Σε αντίθεση με το εύρημα του Δικαστηρίου ότι τα δημοσιεύματα ήταν δυσφημιστικά, οι εφεσείοντες-εναγόμενοι με τους λό[*964]γους έφεσης τους υπέβαλαν ότι από τα δημοσιεύματα τεκμ. 1, 2 και 3 δεν προκύπτει οτιδήποτε που να στοιχειοθετεί το εύρημα αυτό και επιπρόσθετα εισηγήθηκαν ότι το δημοσίευμα της 6.5.94 όχι μόνο δεν ήταν δυσφημιστικό αλλά ανασκεύαζε και τα προηγούμενα δημοσιεύματα.
Ο λόγος 4 της έφεσης, που αφορά το αν τα δημοσιεύματα ήταν δυσφημιστικά ή όχι, είναι εντελώς αόριστος και ατεκμηρίωτος. Αντίθετα, τα δημοσιεύματα της 5.5.94, τεκ. 1 και 2 οδηγούν αβίαστα στο συμπέρασμα που κατέληξε το πρωτόδικο Δικαστήριο, ότι δηλαδή αποτελούσαν δυσφήμιση για τον εφεσίβλητο-ενάγοντα. Βασιζόμενος στη σχετική νομολογία και στις αρχές που διέπουν το θέμα (Gatley on Libel & Slander, 8η Έκδοση, παράγρ. 115, Papadopoulos v. Kyrix Publication Co. Ltd (1963) 2 C.L.R. 290) το Δικαστήριο ορθά κατέληξε ότι με τα δημοσιεύματα αυτά ο εφεσίβλητος-ενάγων φέρεται ως αναμεμιγμένος σε προσυνεννοημένους ποδοσφαιρικούς αγώνες και απόπειρα δωροδοκίας με σκοπό διαμόρφωσης του αποτελέσματος αγώνα του ποδοσφαιρικού πρωταθλήματος, αποδίδοντας σ’ αυτόν και τη διάπραξη ποινικού αδικήματος τιμωρούμενου με φυλάκιση.
Το πρωτόδικο Δικαστήριο παρόλον, ότι κάμνει γενική αναφορά σε όλα τα δημοσιεύματα ως δυσφημιστικά, συμπεριλαμβανομένου και εκείνου της 6.5.94, αναλύοντας το δυσφημιστικό τους περιεχόμενο αναφέρεται ειδικά μόνο στα τεκμ. 1 και 2, δηλαδή τα δημοσιεύματα της 5.5.94.
Εξετάζοντας το δημοσίευμα της 6.5.94 καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι αυτό δεν μπορεί να θεωρηθεί ως δυσφημιστικό του εφεσίβλητου-ενάγοντα. Η ερμηνεία που δίδει ο συνήγορος του στο περίγραμμα αγορεύσεων του ότι στην κατάθεση του Κέννυ Ντάιερ προς το Τ.Α.Ε. Αμμοχώστου δεν αναφέρει το όνομα του εφεσίβλητου-ενάγοντα (γιατί, όπως είπε δέχθηκε ανώνυμο τηλεφώνημα) δεν έχει την έννοια που αποδίδει σε αυτή ο εφεσίβλητος-ενάγοντας, δηλαδή ότι κατόπιν ανώνυμου τηλεφωνήματος απέσυρε ο Ντάιερ την αναφορά στο όνομα του εφεσίβλητου-ενάγοντα. Η αναφορά σε ανώνυμο τηλεφώνημα είναι σε εκείνο το τηλεφώνημα μέσω του οποίου του εζητήθη να έχει μειωμένη απόδοση και που, όπως ο ίδιος ανέφερε, ήταν ανώνυμο. Αφετέρου, ούτε η θέση των εφεσειόντων-εναγομένων μπορεί να γίνει αποδεκτή, ότι δηλαδή το δημοσίευμα αυτό ανασκεύαζε και αναιρούσε τα προηγούμενα. Η ουσία των προηγούμενων δημοσιευμάτων ήταν ότι ο προπονητής της Ανόρθωσης Ανδρέας Μουσκάλλης είχε αναφέρει στο Τ.Α.Ε. Αμμοχώστου ότι ο ποδο[*965]σφαιριστής του Εθνικού Κέννυ Ντάιερ του ανέφερε ότι τον πλησίασε ο εφεσίβλητος- ενάγοντας και του ζήτησε να έχει μειωμένη απόδοση. Η αναφορά έτσι στο γεγονός ότι ο Νταιερ στην κατάθεση του στην Αστυνομία δεν ανέφερε το όνομα του εφεσίβλητου-ενάγοντα δεν ανασκευάζει τη δυσφημιστική δήλωση που αφορά την κατάθεση του Ανδρέα Μουσκάλλη. Ως συνέπεια των πιο πάνω το δημοσίευμα της 6.5.94 πρέπει κατά τη γνώμη μας να θεωρηθεί ως ουδέτερο κάτω από τις συνθήκες.
Έχοντας κρίνει ως ορθό το συμπέρασμα του Δικαστηρίου για το ότι τα δημοσιεύματα τεκμ.1 και 2 ήσαν δυσφημιστικά για τον εφεσίβλητο-ενάγοντα, θα προχωρήσουμε τώρα να εξετάσουμε την υπεράσπιση του εντίμου σχολίου. Σχετικά με αυτό το πρωτόδικο Δικαστήριο αποφάσισε κατ’ αρχή ότι το θέμα συνιστούσε πράγματι θέμα δημοσίου ενδιαφέροντος αλλά έκρινε ακολούθως ότι το δημοσίευμα δεν συνιστούσε σχόλιο, αλλά αποτελούσε είδηση και δηλώση γεγονότων. Ως εκ τούτου δεν θα μπορούσε να επιτύχει υπεράσπιση εντίμου σχολίου. Προχώρησε όμως το Δικαστήριο, όπως είναι η πρακτική, για να υπάρχουν τα ευρήματα του σε περίπτωση ανατροπής κατ’ έφεση του πιο πάνω συμπεράσματός του και εξέτασε αν το δημοσίευμα μπορούσε να θεωρηθεί ως σχόλιο, αν τότε ήταν έντιμο σχόλιο και ικανοποιούσε τις προϋποθέσεις της υπεράσπισης του εντίμου σχολίου και απέρριψε και πάλιν τη θέση αυτή των εφεσειόντων-εναγομένων. Στον Gatley on Libel & Slander 6η Έκδοση, παράγρ.705 δίδεται ο ορισμός του όρου “σχόλιο” ως εξής:
“Definition. A comment is a statement of opinion of facts. “A libellous statement of fact is not a comment or criticism on anything” It is comment to say that a certain act which a man has done is disgraceful or dishonourable,; it is an allegation of fact to say that he did the act so criticised.”
Δεν έχουμε κανένα ενδοιασμό να δεχθούμε το εύρημα του Δικαστηρίου ότι τα επίδικα δημοσιεύματα δεν συνιστούν σχόλια αλλά μόνο ισχυρισμούς γεγονότων. Ως εκ τούτου δεν μπορεί να έχει εφαρμογή η υπεράσπιση του εντίμου σχολίου. Εν όψει του ευρήματος μας αυτού περιττεύει να υπεισέλθουμε στους λόγους έφεσης που προσβάλλουν την απόφαση του πρωτόδικου Δικαστηρίου αναφορικά με τις αρχές που διέπουν το θέμα εντίμου σχολίου και την κατάληξη του επ’ αυτού, αφού πια δεν εγείρονται ενώπιόν μας.
Θα επιληφθούμε τέλος του θέματος των αποζημιώσεων. Οι αρχές αποζημιώσεων έχουν αναλυθεί σε αριθμό αποφάσεων του Ανω[*966]τάτου Δικαστηρίου συμπεριλαμβανομένων και των υποθέσεων P. Cacoyiannis v. Kyrou (1976) 12 J.S.C. 1883, Constantinides v. Koureas (1978) 1 C.L.R. 139. General Press v. Christofides (1981) 1 C.L.R. 190, Glafx v. Loizia (1984) 1 C.L.R. 729, Cacoyiannis v. Papadopoulos C.L.R. Vol. XVIII, 205.
Σχετικοί παράγοντες που επηρεάζουν το ύψος των αποζημιώσεων είναι, μεταξύ άλλων, το ότι η δυσφημιστική δήλωση έγινε υπό μορφή επανάληψης, έγινε αναφορά στην πηγή της και ο δηλώσας πίστευε στην αλήθεια της. Όπως αναφέρεται στον Gatley on Libel and Slander, 6η Έκδοση, επιβαρυντικοί παράγοντες που μπορεί να επαυξήσουν τις αποζημιώσεις είναι ο τρόπος και η μεγάλη έκταση της δημοσίευσης, η επαναδημοσίευση, η διαγωγή του εναγομένου, ο τρόπος διεξαγωγής της υπεράσπισης, η αποτυχία υπεράσπισης αλήθειας (justification) και η πρόκληση ειδικής ζημιάς (ίδε ICP (Cyprus) Ltd v. Times Newspapers Ltd and Others (1972) 4 J.S.C. 455 και Cacoyiannis v. Kyrou and Others, ανωτέρω).
Για να καθίσταται δυνατή η επέμβαση του Εφετείου στο ύψος των αποζημιώσεων πρέπει το πρωτόδικο δικαστήριο να καθοδηγήθηκε λανθασμένα σε σχέση με τις αρχές που προσδιορίζουν το μέτρο τους και πρόσθετα ή διαζευκτικά πρέπει να διαπιστώνεται αντικειμενικά το στοιχείο της υπερβολής (“Αλήθεια” Λτδ κ.ά. ν. Λεωνίδα (1997) 1(Α) Α.Α.Δ. 550 και Κωνσταντινίδης κ.ά. ν. Εμίν (1996) 1(Β) Α.Α.Δ. 1216).
Το πρωτόδικο Δικαστήριο καταλήγοντας στο ύψος των αποζημιώσεων αναφέρθηκε στην διαγωγή και την υπόληψη του εφεσίβλητου-ενάγοντα καθώς και στην συμπεριφορά των εφεσειόντων-εναγομένων και τον τρόπο που χειρίστηκαν την όλη υπόθεση, επισημαίνοντας ότι δεν προέβηκαν σε καμμία απολογία, ούτε σε προσφορά για επανόρθωση. Ακολούθησαν εξ αρχής την ίδια γραμμή υποστηρίζοντας μέχρι τέλους τον ισχυρισμό ότι τα δημοσιεύματα περιείχαν την αλήθεια και επέμεναν στην υπεράσπιση του εντίμου σχολίου. Επίσης, το Δικαστήριο επεσήμανε ότι η δικαιολογία των εφεσειόντων-εναγομένων 2 ότι δεν είχαν αρκετό χρόνο για να ελέγξουν το περιεχόμενο δημοσιευμάτων δεν μπορούσε να γίνει αποδεκτή ως ελαφρυντικό και η αποτυχία τους να ασκήσουν έλεγχο συνιστούσε αμέλεια (ίδε General Press v. Christofides, ανωτέρω). Το Δικαστήριο έλαβε επίσης υπόψη στον καθορισμό των αποζημιώσεων το γεγονός ότι τα δημοσιεύματα αυτά επηρέασαν τη διοίκηση ποδοσφαιρικού σωματείου στο να μην ανανεώσει το συμβόλαιο συνεργασίας με τον εφεσίβλητο-ενάγοντα. Αφετέρου, θεωρήθηκε ως ελαφρυντικό το γεγονός ότι [*967]προηγουμένως είχαν δημοσιευθεί παρόμοια δημοσιεύματα τόσο από άλλες εφημερίδες όσο και ραδιόφωνα και τηλεοπτικούς σταθμούς. Ένας άλλος παράγοντας που επηρέασε την κατάληξη του Δικαστηρίου στον καθορισμό των αποζημιώσεων ήταν ότι η κυκλοφορία των 10.000 φύλλων ημερησίως, όπως το Δικαστήριο ανέφερε, ανερχόταν σε “πάρα πολύ ψηλά επίπεδα”. Έχοντας υπόψη τη μαρτυρία που αναφέρεται στην κυκλοφορία της εφημερίδας και εφόσον προφανώς το στοιχείο αυτό ήταν ένας από τους αποφασιστικούς παράγοντες του καθορισμού των αποζημιώσεων αισθανόμαστε ότι, ενόψει της απόρριψης της μαρτυρίας αυτής ως εξ ακοής, θα πρέπει το ποσό της αποζημίωσης να μειωθεί ανάλογα. Έχοντας αφενός υπόψη ότι αποκλειόμενης της μαρτυρίας αυτής δεν υπήρχε μαρτυρία για το ύψος κυκλοφορίας της εφημερίδας αλλά και αφετέρου ότι η εφημερίδα ήταν καθημερινή και είχε παγκύπρια κυκλοφορία, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι η αποζημίωση θα πρέπει να μειωθεί στο ποσό των £1.750. Επισημαίνουμε ότι η μείωση γίνεται απλώς και μόνο σε συνάρτηση με το κριτήριο του ύψους κυκλοφορίας της εφημερίδας και δεν αντανακλά την άποψη μας αναφορικά με το ύψος των επιδικασθεισών αποζημιώσεων που θεωρούμε ως χαμηλές υπό τις συνθήκες. Η έλλειψη αντέφεσης όμως επί του θέματος του ύψους των αποζημιώσεων, δικονομικά δεν μας επιτρέπει επέμβαση.
Ως αποτέλεσμα των πιο πάνω η έφεση γίνετα μερικώς αποδεκτή και η αποζημίωση μειώνεται σε £1.750. Έχοντας υπόψη ότι οι εφεσείοντες συζήτησαν την υπόθεση τους επί όλων σχεδόν των θεμάτων που κρίθηκαν πρωτόδικα και πέτυχαν μόνο σε ένα τους λόγο έφεσης, επιδικάζουμε μόνο το 1/4 των εξόδων υπέρ των εφεσειόντων.
H έφεση επιτυγχάνει μερικώς. Eκδίδεται διαταγή για 1/4 των εξόδων υπέρ των εφεσειόντων.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο