(1998) 1 ΑΑΔ 1596
[*1596]22 Σεπτεμβρίου, 1998
[ΠΙΚΗΣ, Π., ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΗΣ, ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ, Δ/στές]
1. Α. ΕFTHYMIOU ENTERPRISES LTD.,
2. SAAP HOLDINGS LTD, MEΣΩ TOY NOMIMOY EN KYΠPΩ ANTIΠPOΣΩΠOY TΩN ANΔPEA EYΘYMIOY,
Eφεσείοντες,
ν.
1. ΙΕΡΑΣ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΗΣ ΚΥΠΡΟΥ,
2. APXIEΠIΣKOΠOY KYΠPOY XPYΣOΣTOMOY (AΡ. 2),
Εφεσιβλήτων.
(Πολιτική Έφεση Αρ. 10130)
Έφεση — Δύναται να ασκηθεί μόνο εναντίον ενδιάμεσης ή τελικής απόφασης του Δικαστηρίου, καθοριστικής για τα δικαιώματα ή τις υποχρεώσεις των διαδίκων — Απόφαση με την οποία απερρίφθη αίτηση για επιστροφή τεκμηρίων — Δεν συνιστούσε απόφαση καθοριστική των δικαιωμάτων ή των υποχρεώσεων των αιτητριών.
Δικηγορία — Άσκηση δικηγορίας — Εκπροσώπηση στο πρωτόδικο Δικαστήριο και το Εφετείο, εταιρειών περιορισμένης ευθύνης, από τους διευθυντές τους — Ηταν αντίθετη προς τις ρητές διατάξεις του περί Δικηγόρων Νόμου, Κεφ. 2.
Νομικά πρόσωπα — Δε δύνανται να ενεργούν αυτοπροσώπως, αλλά μόνο δι’ αντιπροσώπων — Το δικαίωμα αυτοπρόσωπης εμφάνισης στο Δικαστήριο, που έχουν τα φυσικά πρόσωπα, δεν επεκτείνεται στα νομικά πρόσωπα.
Διάδικοι — Δικαίωμα αυτοπρόσωπης εμφάνισης στο Δικαστήριο — Δεν επεκτείνεται στα νομικά πρόσωπα.
Πρακτική — Τεκμήρια — Κράτηση τεκμηρίων από το Δικαστήριο — Συναρτάται με το έργο της απονομής της δικαιοσύνης — Επιστρέφονται μετά από άδεια Δικαστή.
[*1597]Συνταγματικό Δίκαιο — Συνταγματικότητα νόμων — Θεώρηση της συνταγματικότητας νόμου — Μπορεί να επιτευχθεί μέσα στο πλαίσιο των αρχών και της διαδικασίας που προβλέπουν οι κείμενοι νόμοι και κανονισμοί.
Μετά πάροδο ενός περίπου χρόνου από την απόρριψη της αγωγής τους, οι εφεσείουσες εταιρείες (οι εφεσείουσες), υπέβαλαν αίτηση, μέσω των διευθυντών τους, για την επιστροφή δύο τεκμηρίων που παρέμειναν στην κατοχή του Δικαστηρίου.
Το Δικαστήριο απέρριψε την αίτηση, αφού δεν είχε υποβληθεί από δικηγόρο.
Οι διευθυντές των εφεσειουσών καταχώρησαν την παρούσα έφεση για ακύρωση της πρωτόδικης απόφασης επικαλούμενοι (α) λόγους αντισυνταγματικότητας των διατάξεων του περί Δικηγόρων Νόμου - Κεφ. 2, που αφορούν την εκπροσώπηση διαδίκου ενώπιον δικαστηρίου (β) την εφαρμογή των αρχών της φυσικής δικαιοσύνης και (γ) τις συνταγματικές εξασφαλίσεις για πρόσβαση στο Δικαστήριο.
Αποφασίστηκε ότι:
1. Η απόφαση η οποία προσβάλλεται δεν είναι καθοριστική για τα δικαιώματα ή τις υποχρεώσεις των εφεσειουσών και ως εκ τούτου δεν είναι εφέσιμη.
2. Η υποβολή της αίτησης από μη δικηγόρο την καθιστά απαράδεκτη. Οι διατάξεις του περί Δικηγόρων Νόμου, που καθιστούν απαράδεχτη την εκπροσώπηση εταιρείας σε πολιτική διαδικασία από πρόσωπο άλλο από δικηγόρο, παραμένουν ισχυρές εκτός εάν κηρυχθούν αντισυνταγματικές από το Δικαστήριο. Η αμφισβήτηση της συνταγματικότητας νόμου δεν αναστέλλει την ισχύ του, παραμένει ισχυρός μέχρις ότου κηρυχθεί αντισυνταγματικός.
Η έφεση κρίνεται απαράδεχτη και απορρίπτεται.
Aναφερόμενες υποθέσεις:
Χάσικος κ.ά. v. Χαραλαμπίδη (1990) 1 Α.Α.Δ. 389,
Apak Agro Industries Ltd κ.ά. v. Union des Cooperatives Agricoles De Cereales De Semences (Αρ. 1) (1992) 1 Α.Α.Δ. 1166,
[*1598]Πάφος Στόουν Σ. Εστέϊτς Λτδ. κ.ά. v. Βαλαωρίτη κ.ά. (1997) 1(A) A.A.Δ. 220,
Μαυρονικόλα κ.ά. v. Φοινιώτη κ.ά. (1997) 1(Γ) A.A.Δ. 1659,
Board for the Registration of Architects & Civil Engineers v. Kyriakides (1966) 3 C.L.R. 640,
Lindos Construction Ltd v. Διευθυντή Κοινωνικών Ασφαλίσεων (1993) 1 Α.Α.Δ. 17.
Έφεση.
Έφεση από τους ενάγοντες κατά της απόφασης του Eπαρχιακού Δικαστηρίου Λεμεσού (Ψαρά-Mιλτιάδου, E.Δ.), που δόθηκε στις 17 Oκτωβρίου, 1997 (Aρ. Aγωγής 839/90), με την οποία απορρίφθηκε η αίτησή τους για επιστροφή δύο τεκμηρίων που κατατέθηκαν στη δίκη.
Α. Ευθυμίου με Α. Χριστοφόρου, Διευθυντές της εταιρείας, για τους Eφεσείοντες.
Καμιά εμφάνιση, για τους Eφεσίβλητους.
Cur. adv. vult.
ΔIKAΣTHPIO: Την ομόφωνη απόφαση του Δικαστηρίου θα δώσει ο Γ. Μ. Πικής, Π..
ΠΙΚΗΣ, Π.: Κατά την εκδίκαση αγωγής που κίνησαν εναντίον της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κύπρου και προσωπικά του Αρχιεπισκόπου Κύπρου, οι εφεσείουσες εταιρείες (οι εφεσείουσες), κατέθεσαν δύο τεκμήρια, (α) μια επιστολή και (β) τη σύμβαση ενοικίασης. Σε κατοπινό στάδιο στις 10 Ιουνίου 1996, η αγωγή αποσύρθηκε και απορρίφθηκε. Τα τεκμήρια παρέμειναν στην κατοχή του Δικαστηρίου.
Ένα περίπου χρόνο αργότερα, στις 3 Ιουλίου 1997, οι εφεσείουσες υπέβαλαν αίτηση στο Επαρχιακό Δικαστήριο, μέσω των διευθυντών τους, για την επιστροφή των δύο τεκμηρίων. Η αίτηση υποβλήθηκε στον διαγραφόμενο από τη Δ.48, θ.8(1)(ββ) (Θεσμοί Πολιτικής Δικονομίας) τύπο, θεμελιωμένη στις διατάξεις της Δ.33, θ.8, οι οποίες προβλέπουν:
[*1599]“Every document or other exhibit put in evidence shall be marked by a Judge or by an officer of the Court when it is put in, and the mark placed thereon shall be noted in the minutes of the Court. Exhibits shall remain in the custody of the Court and shall not be given out except by leave of a Judge.”
(Ελληνική μετάφραση, ελεύθερη.)
“Κάθε έγγραφο ή άλλο τεκμήριο το οποίο κατατίθεται ως μαρτυρία σημαδεύεται από το Δικαστή ή άλλο λειτουργό του Δικαστηρίου όταν κατατίθεται. Και το σημείο το οποίο τίθεται σ’ αυτό σημειώνεται στα πρακτικά του Δικαστηρίου. Τα τεκμήρια παραμένουν στη φύλαξη του Δικαστηρίου και δεν δίδονται έξω εκτός μετά από άδεια Δικαστή.”
Το Δικαστήριο απέρριψε την αίτηση. Θεώρησε το αίτημα απαράδεχτο επειδή υποβλήθηκε από μή δικηγόρο. Διαπίστωσε ότι η εταιρεία δεν προσωποποιείται από το Διευθυντή ή τη διεύθυνσή της. Στο σημείο αυτό, το νομικό διακρίνεται από το φυσικό πρόσωπο, που νομιμοποιείται να προσφύγει στο Δικαστήριο αυτοπροσώπως. ενώ εταιρεία μπορεί να εκπροσωπηθεί μόνο από δικηγόρο σε πολιτική διαδικασία.
Εναντίον της απόφασης ασκήθηκε έφεση η οποία πάλι υποβλήθηκε από τους διευθυντές των εφεσειουσών. Επιδιώκεται η ακύρωση της απόφασης του πρωτοδίκου Δικαστηρίου για λόγους που σχετίζονται με:
(α) Τη συνταγματικότητα των διατάξεων του περί Δικηγόρων Νόμου - Κεφ. 2, που αφορούν την εκπροσώπηση διαδίκου ενώπιον δικαστηρίου, και γενικά την άσκηση δικηγορίας και τί περιλαμβάνει.
(β) Την εφαρμογή των αρχών της φυσικής δικαιοσύνης, και
(γ) Τις συνταγματικές εξασφαλίσεις για πρόσβαση στο Δικαστήριο.
Προέχει να αποφασίσουμε κατά πόσο η απόφαση η οποία προσβάλλεται είναι εφέσιμη, δηλαδή απόφαση που μπορεί να αποτελέσει το αντικείμενο έφεσης.
Σε σειρά υποθέσεων έχει αποφασιστεί ότι εφέσιμες είναι μόνο αποφάσεις (ενδιάμεσες ή τελικές), καθοριστικές για τα δικαιώματα ή τις υποχρεώσεις των διαδίκων. (Βλ. Χάσικος κ.ά. ν. [*1600]Χαραλαμπίδης (1990) 1 Α.Α.Δ. 389· Αpak Agro v. Union des Cooperatives (Αρ. 1) (1992) 1 Α.Α.Δ. 1166· Πάφος Στόουν Εστέϊτς κ.ά. ν. Βαλαωρίτη κ.ά. (1997) 1(A) A.A.Δ. 220· Ιωάννη Μαυρονικόλα κ.ά. ν. Κικής Φοινιώτη κ.ά. (1997) 1(Γ) A.A.Δ. 1659.)
Η απόφαση η οποία προσβάλλεται δεν είναι καθοριστική για τα δικαιώματα ή τις υποχρεώσεις των εφεσειουσών. Με την κατάθεση των τεκμηρίων στο Δικαστήριο οι εφεσείουσες αποξενώθηκαν της κατοχής τους. Δεν απεμπόλησαν τα δικαιώματα που τους παρέχουν τα έγγραφα, ούτε με την απόφαση η οποία εφεσιβάλλεται αποστερούνται αυτών των δικαιωμάτων. Η κράτηση των τεκμηρίων από το Δικαστήριο συναρτάται με το έργο της απονομής της δικαιοσύνης. Παραμένουν στη φύλαξή του, εκτός αν διαταχθεί η επιστροφή τους, με ή χωρίς όρους που το Δικαστήριο ήθελε κρίνει εύλογους. Εφόσον το αντικείμενο της έφεσης δεν είναι παραδεκτό, η έφεση καταρρίπτεται ως αβάσιμη.
Δεύτερος λόγος, ο οποίος την καθιστά απαράδεχτη, συναρτάται με την υποβολή της από μή δικηγόρο. Το αίτημα για αποκήρυξη των σχετικών διατάξεων του περί Δικηγόρων Νόμου, (οι επίμαχες διατάξεις θεσπίστηκαν μετά την εγκαθίδρυση της Δημοκρατίας), που καθιστούν απαράδεχτη την εκπροσώπηση εταιρείας σε πολιτική διαδικασία από πρόσωπο άλλο από δικηγόρο, δεν επάγεται τον παραμερισμό του νόμου ή την αναστολή της ισχύος του. Οι διατάξεις του παραμένουν ισχυρές εκτός εάν κηρυχθούν αντισυνταγματικές από το Δικαστήριο.
Όπως καταδεικνύει η νομολογία, διαφωτιστική των προϋποθέσεων για την κήρυξη νόμου ως αντισυνταγματικού, επενεργεί τεκμήριο συνταγματικότητας, το οποίο ανατρέπεται μόνο εφόσον διαπιστωθεί ότι ο νόμος είναι αναπόδραστα, (πέραν αμφιβολίας), αντισυνταγματικός. (Βλ. μεταξύ άλλων The Board for the Registration of Architects & Civil Engineers v. Christodoulos Kyriakides (1966) 3 C.L.R. 640.)
Θεώρηση της συνταγματικότητας νόμου μπορεί να επιτευχθεί μέσα στο πλαίσιο των αρχών και της διαδικασίας που προβλέπουν οι κείμενοι νόμοι και κανονισμοί. Δεν είναι παραδεχτά διαδικαστικά μέτρα έξω από το πλαίσιο του δικαίου. Το ισχύον δίκαιο, αναφορικά με την εκπροσώπηση εταιρείας σε πολιτική διαδικασία κατοπτρίζεται στη Lindos Constr. Ltd v. Διευθ. Κοιν. Ασφαλ. (1993) 1 Α.Α.Δ. 17.
Η έφεση υποβλήθηκε εκ μέρους των εφεσειουσών νομικών [*1601]προσώπων, από πρόσωπα άλλα από δικηγόρους. Για το λόγο αυτό δεν είναι παραδεχτή. Η προσβολή της συνταγματικότητας νόμου, όπως έχουμε εξηγήσει, μπορεί να επιδιωχθεί μέσω των θεσμών του ισχύοντος δικαίου. Αυτό επιβάλλει η αρχή της νομιμότητας στην οποία θεμελιώνονται οι δικαστικές διαδικασίες. Η αμφισβήτηση της συνταγματικότητας νόμου δεν αναστέλλει την ισχύ του· παραμένει ισχυρός μέχρις ότου κηρυχθεί αντισυνταγματικός.
Η έφεση κρίνεται απαράδεχτη και απορρίπτεται.
H έφεση κρίνεται απαράδεχτη και απορρίπτεται.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο