(1998) 1 ΑΑΔ 2335
[*2335]17 Δεκεμβρίου, 1998
[ΠΙΚΗΣ, Π., ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΗΣ, ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ, Δ/στές]
STEFANOS & ANDREAS COLD STORES TRADING LIMITED,
Eφεσείοντες-Eναγόμενοι,
v.
ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΑΝΑΨΥΚΤΙΚΩΝ ΚΕΑΝ ΛΙΜΙΤΕΔ (AΡ. 2),
Εφεσιβλήτων-Eναγόντων.
(Πολιτική Έφεση Αρ. 9515)
Συμβάσεις — Ερμηνεία όρων σύμβασης — Το κείμενο των όρων, ορώμενο στο πλαίσιο της σύμβασης, συνιστά οδηγό για την ερμηνεία τους — Το κριτήριο είναι η έννοια την οποία μεταδίδει το κείμενο της σύμβασης στο μέσο λογικό άνθρωπο — Μαρτυρία ως προς το υπόβαθρο της συμφωνίας — Διαδραματίζει ουσιαστικό ρόλο στον καθορισμό της έννοιας η οποία μεταδίδεται στο μέσο λογικό άνθρωπο για τα συμφωνηθέντα — Μαρτυρία υποκειμενικών παραγόντων μπορεί να γίνει δεκτή μόνο σε αγωγή για διόρθωση του εγγράφου (rectification).
Συμβάσεις — Όροι εξαίρεσης (“exception clauses” – απαλλακτικοί όροι) σε συμβάσεις — Εφαρμοστέες αρχές — Πρόνοια η οποία αποβλέπει στην εξαίρεση συμβαλλομένου από υποχρέωση που ανάγεται στο θεμέλιο, στην πεμπτουσία της συμφωνίας, δεν μπορεί να τον απαλλάξει από ευθύνη για την παράβασή της — Όρος σε σύμβαση για αποθήκευση ποσότητας χυμού πορτοκαλιού σε ψυκτικούς θαλάμους, ότι “οι ιδιοκτήτες των θαλάμων δεν θα ευθύνονται για την κατάσταση ή ποιότητα των εμπορευμάτων που βρίσκονται σ’ αυτούς” — Ο εν λόγω όρος δεν απάλλασσε τους ιδιοκτήτες των θαλάμων από την υποχρέωση που ανέλαβαν, με ρητό όρο της σύμβασης, να έχουν συγκεκριμένο βαθμό θερμοκρασίας στους ψυκτικούς θαλάμους, για διατήρηση του χυμού.
Mαρτυρία — Αξιολόγηση μαρτυρίας από το πρωτόδικο Δικαστήριο — Είχε αξιολογηθεί και αιτιολογηθεί ορθά και δεν παρεχόταν οποιοδήποτε έρεισμα για επέμβαση του Εφετείου.
[*2336]Eυρήματα Δικαστηρίου — Αξιοπιστία μαρτύρων — Ευρήματα του πρωτόδικου Δικαστηρίου αναφορικά με την αξιοπιστία μαρτύρων -— Όταν συναρτώνται άμεσα προς τη μαρτυρία και την αξιολόγησή της, το Εφετείο δεν επεμβαίνει.
Οι εφεσείοντες-εναγόμενοι ενοικίασαν στους εφεσίβλητους-ενάγοντες τέσσερις ψυκτικούς θαλάμους στις εγκαταστάσεις τους στη Λινόπετρα, για την αποθήκευση συμπυκνωμένου χυμού πορτοκαλιού.
Οι υπάλληλοι των εφεσιβλήτων, σε επίσκεψή τους στους θαλάμους, διαπίστωσαν ότι στο ψυκτικό θάλαμο 5 η θερμοκρασία ήταν ψηλή και οι χυμοί έφεραν σημάδια μούχλας. Παρεκάλεσαν τους εφεσείοντες να αποκαταστήσουν αρκούντως χαμηλή θερμοκρασία για τη συντήρηση των προϊόντων τους, αλλά δεν υπήρξε ανταπόκριση. Οι χυμοί μεταφέρθηκαν στο εργοστάσιο των εφεσιβλήτων την επομένη, όπου διαπιστώθηκε ότι είχαν μουχλιάσει, καθιστάμενοι ακατάλληλοι για ανθρώπινη πόση. Οι χυμοί απορρίφθηκαν, προκαλώντας ζημία στους εφεσίβλητους ίση με την αξία τους ανερχόμενη σε £13.874,00.
Ενώπιον του πρωτόδικου Δικαστηρίου προβλήθηκε διϊστάμενη ερμηνεία τόσο του όρου 5 όσο και του όρου 6 της σύμβασης. Ο όρος 5 προνοούσε ότι οι ιδιοκτήτες θα είναι υπεύθυνοι να διατηρούν εντός των θαλάμων τη θερμοκρασία που θα τους υποδείκνυαν οι ενοικιαστές και αυτή δεν θα υπερβαίνει – 18οC, και ο όρος 6 ότι οι ιδιοκτήτες δεν ευθύνονται για την ποιότητα ή κατάσταση των εμπορευμάτων που βρίσκονται μέσα στους ψυκτικούς θαλάμους.
Οι εφεσείοντες ισχυρίστηκαν ότι ο όρος 5, δεν τους επέβαλλε οποιαδήποτε υποχρέωση για την τήρηση του θαλάμου σε χαμηλή θερμοκρασία, τέτοια που θα διασφάλιζε τη συντήρηση των χυμών. Υποστήριξαν ότι οι υποχρεώσεις τους, βάσει του όρου 5, εξαντλούνταν με την τήρηση της θερμοκρασίας στους ψυκτικούς θαλάμους άνω των –18οC. Αλλά, και αν εκρίνετο ότι ήταν υπόχρεοι να τηρούν τους θαλάμους στη χαμηλή θερμοκρασία που θα συντηρούσε τους χυμούς σε στερεοποιημένη κατάσταση, ο όρος 6 της συμφωνίας τους απάλλαττε από κάθε ευθύνη για ζημία από την παράβαση του όρου 5.
Οι εφεσίβλητοι υποστήριξαν ότι σκοπός της παραγράφου 5 ήταν η ανάληψη υποχρέωσης, εκ μέρους των εφεσειόντων, να τηρούν τους θαλάμους σε χαμηλή θερμοκρασία, που θα τους υποδεικνυόταν, εκείνης που θα επέτρεπε τη διατήρηση των χυμών σε παγωμένη κατάσταση, η οποία, όμως, δεν θα ήταν κάτω των -18οC.
Το πρωτόδικο Δικαστήριο υιοθέτησε την προταθείσα από τους [*2337]εφεσίβλητους ερμηνεία. Θεώρησε τον όρο 5 ως βασικό όρο της σύμβασης. Τα ευρήματα στα οποία κατέληξε ήταν ότι:
α) Κατέστη και ήταν γνωστό στους εφεσείοντες ότι απαραίτητη θερμοκρασία για τη διατήρηση των χυμών σε παγωμένη κατάσταση ήταν μεταξύ - 10οC έως – 18οC - και
β) Η θερμοκρασία στο θάλαμο 5, κατά τον κρίσιμο χρόνο, ήταν γύρω στους 0οC, γεγονός που αποτέλεσε τη γενεσιουργό αιτία στον πολλαπλασιασμό των μυκήτων που επέφεραν την καταστροφή των χυμών.
Το πρωτόδικο Δικαστηριο κατέληξε ότι ο όρος 6 δεν απέβλεπε στην απαλλαγή των εφεσειόντων από παραβάσεις των υποχρεώσεών τους βάσει της παραγράφου 5.
Οι διάδικοι υιοθέτησαν ανάλογες απόψεις και ενώπιον του Εφετείου.
Οι εφεσείοντες αμφισβήτησαν κατ’ έφεση: α) την ερμηνεία και εφαρμογή των όρων 5 και 6 της συμφωνίας, β) την αιτία που προκάλεσε τη ζημιά και που αποδόθηκε στις δικές τους παραλείψεις ή ατέλειες στη λειτουργία των θαλάμων και γ) την αξιοπιστία των μαρτύρων των εφεσιβλήτων οι οποίοι κατέθεσαν ότι οι εφεσείοντες παρέλειψαν να ανταποκριθούν στο κάλεσμα των εφεσιβλήτων να προβούν σε διόρθωση του θαλάμου.
Αποφασίστηκε ότι:
1. Οδηγό για την ερμηνεία συμβατικών όρων αποτελεί το κείμενό τους, ορώμενο, όχι απομονωμένο, αλλά στο πλαίσιο της συμφωνίας στην οποία απαντάται. Το κριτήριο είναι η έννοια την οποία μεταδίδει το κείμενο της συμφωνίας στο μέσο λογικό άνθρωπο.
2. Η ερμηνεία που δόθηκε από το πρωτόδικο Δικαστήριο στον όρο 5, θεωρώντας τον ως βασικό όρο της σύμβασης, ήταν η μόνη παραδεκτή. Ο όρος 5 αποτελούσε τον πυρήνα της συμφωνίας. Χωρίς τον όρο αυτό, θα ήταν αδύνατο να εντοπισθεί εμπορικός λόγος για τη σύναψη της συμφωνίας. Το εύρημα α) ανωτέρω παραμένει ασάλευτο.
3. Διαφαίνεται από τα ευρήματα του πρωτόδικου Δικαστηρίου, ότι τα αίτια της ψηλής θερμοκρασίας στο θάλαμο 5 ήταν η ελαττωματική λειτουργία του θαλάμου 5 και η απουσία του νενομισμένου, εκ μέρους των εφεσειόντων, ελέγχου. Το προεξάρχον γεγονός, και [*2338]αυτό ενέχει σπουδαιότητα για τους σκοπούς ευθύνης, είναι ότι οι εφεσείοντες παραβίασαν τη συμβατική τους υποχρέωση να συντηρούν τους θαλάμους στην απαραίτητη θερμοκρασία (10οC έως -18οC), που θα διασφάλιζε τη συντήρηση των χυμών στην πρέπουσα παγωμένη κατάσταση.
4. Το λεκτικό του όρου 6 δεν υποδηλώνει πρόθεση απαλλαγής των εφεσειόντων από στοιχειώδεις παραλείψεις και πράξεις αμέλειας, όπως ήταν η παράλειψη των εφεσειόντων να διατηρήσουν τη θερμοκρασία των θαλάμων στη θερμοκρασία που θα συντηρούσε τους χυμούς στην πρέπουσα παγωμένη κατάσταση. Σκοπός του όρου 6 ήταν η απαλλαγή των εφεσειόντων από ευθύνη για τη φύλαξη κακής ποιότητας χυμών που, ενδεχομένως, θα αποθήκευαν οι εφεσίβλητοι.
5. Η μαρτυρία των χημικών κατέδειξε συντριπτικά, όπως ορθά διαπίστωσε το πρωτόδικο Δικαστήριο, ότι για τη διατήρηση των χυμών στην πρέπουσα κατάσταση ήταν απαραίτητη η διατήρηση της θερμοκρασίας στους ψυκτικούς θαλάμους μεταξύ - 10οC έως -18οC, όπως γνώριζαν οι εφεσείοντες. Το σχετικό εύρημα του Δικαστηρίου κρίνεται ισχυρό κάτω από οποιαδήποτε οπτική γωνία και αν ιδωθεί η μαρτυρία.
Η μαρτυρία για τη θερμοκρασία του θαλάμου καθιστά αναπόφευκτο το εύρημα ότι ήταν γύρω στους 0οC, γεγονός που προκάλεσε την καταστροφή των χυμών.
6. Το εύρημα του πρωτόδικου Δικαστηρίου ότι οι εφεσείοντες παρέλειψαν να προβούν στη διόρθωση του θαλάμου, όταν κλήθηκαν από τους εφεσίβλητους να το πράξουν, ανάγεται, κατά κύριο λόγο, στην αξιοπιστία των μαρτύρων που κατέθεσαν γι’ αυτό το ζήτημα. Δεν υπάρχει πεδίο για επέμβαση σ’ αυτό από το Εφετείο.
Το πρωτόδικο Δικαστήριο αξιολόγησε τη μαρτυρία στο πλαίσιο της αντιδικίας των μερών και τα ευρήματά του συναρτώνται άμεσα προς τη μαρτυρία και την αξιολόγησή της.
Η έφεση απορρίπτεται με έξοδα.
Aναφερόμενες υποθέσεις:
Θεολόγου κ.ά. v. Κτηματικής Εταιρείας Νέμεσις Λτδ (1998) 1 A.A.Δ. 407,
[*2339]Saab a.ο. v. Holy Monastery Ay. Neophytos (1982) 1 C.L.R. 499,
Ioannis Kokkalos & Sons Ltd. v. Karayiannis (1975) 1 C.L.R. 377,
Aristotelous v. General Insurance Co. (1981) 1 C.L.R. 582,
Bauer v. Διογ. Ηροδότου & Υιοί Λτδ. (1994) 1 Α.Α.Δ. 325.
Έφεση.
Έφεση από τους εναγομένους κατά της απόφασης του Eπαρχιακού Δικαστηρίου Λεμεσού (Nικολάου, A.E.Δ.), που δόθηκε στις 17 Iουλίου, 1995 (Aρ. Aγωγής 2480/92), με την οποία επιδικάσθηκε εναντίον των εναγομένων το ποσό των £13.826 πλέον έξοδα ως αποζημιώσεις για τη ζημιά που υπέστησαν οι ενάγοντες.
Χρ. Χ”Στερκώτης, για τους Eφεσείοντες.
K. Kακουλλή για Γ. Κακογιάννη, για τους Eφεσίβλητους.
Cur. adv. vult.
ΔIKAΣTHPIO: Την απόφαση του Δικαστηρίου θα δώσει ο Γ.Μ. Πικής, Π..
ΠΙΚΗΣ, Π.: Οι εφεσείοντες ενοικίασαν στους εφεσίβλητους τέσσερις ψυκτικούς θαλάμους στις εγκαταστάσεις τους στη Λινόπετρα, για την αποθήκευση συμπυκνωμένου χυμού πορτοκαλιού (πορτοκάλι ψίχα). Οι εφεσίβλητοι είναι κατασκευαστές χυμών. Προφανής σκοπός της ενοικίασης ήταν η εξασφάλιση κατάλληλου χώρου, για τη φύλαξη της πρώτης ύλης για τα προϊόντα των εφεσιβλήτων.
Στις 10 Ιανουαρίου, 1992, υπάλληλοι των εφεσιβλήτων, σε επίσκεψή τους στους θαλάμους, διαπίστωσαν ότι στο ψυκτικό θάλαμο 5 η θερμοκρασία ήταν ψηλή και οι χυμοί έφεραν σημάδια μούχλας. Στην παράκλησή τους προς τους εφεσείοντες, να επιληφθούν της ελαττωματικής λειτουργίας του θαλάμου 5 και να αποκαταστήσουν αρκούντως χαμηλή θερμοκρασία για τη συντήρηση των προϊόντων τους, δεν υπήρξε ανταπόκριση. Οι χυμοί μεταφέρθηκαν στο εργοστάσιο την επομένη, όπου διαπιστώθηκε ότι είχαν μουχλιάσει, καθιστάμενοι ακατάλληλοι για ανθρώπινη πόση. Αυτό πιστοποίησαν οι χημικές αναλύσεις που ακολούθησαν και βεβαίωσε και το Κρατικό Χημείο. Ως αποτέλεσμα, οι χυμοί απορρίφθηκαν, προκαλώντας ζημία στους εφεσίβλητους ίση με την αξία [*2340]τους, ανερχόμενη σε £13.874,00.
Η αξία των χυμών δεν αμφισβητήθηκε. Ό,τι προσβλήθηκε, είναι η εγκυρότητα των διαδικασιών διαπίστωσης της κατάστασής τους και η ύπαρξη οποιασδήποτε ευθύνης για τη ζημία που υπέστησαν οι εφεσίβλητοι. Οι εφεσείοντες αρνήθηκαν οποιαδήποτε ευθύνη για την κατάσταση στην οποία περιήλθαν οι χυμοί. Ισχυρίστηκαν ότι ο σχετικός όρος της ενοικίασης, ο όρος 5, δεν τους επέβαλλε οποιαδήποτε υποχρέωση για την τήρηση του θαλάμου σε χαμηλή θερμοκρασία, τέτοια που θα διασφάλιζε τη συντήρηση των χυμών. Υποστήριξαν ότι οι υποχρεώσεις τους, βάσει του όρου 5, εξαντλούνταν με την τήρηση θερμοκρασίας στους ψυκτικούς θαλάμους άνω των -18°C. Αλλά, και αν κριθεί ότι ήταν υπόχρεοι να τηρούν τους θαλάμους στη χαμηλή θερμοκρασία που θα συντηρούσε τους χυμούς σε στερεοποιημένη κατάσταση, ο όρος 6 της συμφωνίας τους απάλλαττε από κάθε ευθύνη για ζημία από την παράβαση του όρου 5.
Οι όροι 5 και 6 της σύμβασης, η ερμηνεία των οποίων ήταν στο επίκεντρο της αντιδικίας, όπως είναι διατυπωμένοι λεκτικά και γραμματικά στο ίδιο το έγγραφο, έχουν ως εξής:-
“5. Οι ιδιοκτήτες θα είναι υπεύθυνοι να διατηρούν εντός των θαλάμων τη θερμοκρασία την οποία θα υποδεικνύουν οι ενοικιαστές και αυτή δεν θα υπερβαίνει -18°C.
Οι ιδιοκτήτες είναι υπόχρεοι για την πληρωμήν του ηλεκτρικού ρεύματος και για όλα τα σπασίματα από απόψεως ψύξεως.
6. Οι ιδιοκτήτες δεν ευθύνονται για την ποιότητα ή κατάσταση των εμπορευμάτων που βρίσκονται στους ψυκτικούς θαλάμους.”
Ενώπιον του πρωτόδικου Δικαστηρίου, προβλήθηκε διϊστάμενη ερμηνεία τόσο του όρου 5 όσο και του όρου 6. Οι διάδικοι υιοθέτησαν ανάλογες θέσεις και ενώπιόν μας.
Σύμφωνα με τους εφεσείοντες, η υποχρέωσή τους, βάσει του όρου 5, εξαντλείτο με την τήρηση της θερμοκρασίας στους θαλάμους πάνω από -18°C. Εάν αυτό επάγεται ο όρος 5, γεννάται το εύλογο ερώτημα προς τι η ενοικίαση ψυκτικών θαλάμων για τη φύλαξη των χυμών;
Οι εφεσίβλητοι υποστήριξαν ότι σκοπός της παραγράφου 5 ήταν η ανάληψη υποχρέωσης, εκ μέρους των εφεσειόντων, να τη[*2341]ρούν τους θαλάμους σε χαμηλή θερμοκρασία, που θα τους υποδεικνυόταν, εκείνης που θα επέτρεπε τη διατήρηση των χυμών σε παγωμένη κατάσταση, ώστε να αποφευχθεί κάθε μορφή σήψης.
Το πρωτόδικο Δικαστήριο υιοθέτησε την προταθείσα από τους εφεσίβλητους ερμηνεία. Έκρινε ότι πρόδηλος σκοπός του όρου 5 ήταν η διασφάλιση της θερμοκρασίας των θαλάμων σε επίπεδο, που θα επέτρεπε τη διατήρηση των χυμών σε παγωμένη κατάσταση. Τέτοια θερμοκρασία, όπως γνώριζαν οι εφεσείοντες, τους οποίους βάρυνε η υποχρέωση για τη διασφάλιση της θερμοκρασίας στο κατάλληλο επίπεδο, ήταν μεταξύ -10°C έως -18°C.
Οδηγό για την ερμηνεία συμβατικών όρων αποτελεί το κείμενό τους, ορώμενο, όχι απομονωμένο, αλλά στο πλαίσιο της συμφωνίας στην οποία απαντάται. Όπως υποδείξαμε στην πρόσφατη απόφασή μας, στη Θεολόγου κ.ά. ν. Κτηματικής Εταιρείας Νέμεσις Λτδ (1998) 1 A.A.Δ. 407, το κείμενο συμβατικής πρόνοιας, όπως εντάσσεται στο πλαίσιο της συμφωνίας, αποτελεί το θεμελιακό κανόνα ερμηνείας των συμβάσεων. Το κριτήριο, όπως επισημάναμε:-
“... είναι η έννοια την οποία μεταδίδει το κείμενο της συμφωνίας στο μέσο λογικό άνθρωπο. Για το σκοπό αυτό μπορεί να εμπλουτισθεί η γνώση με την αποκάλυψη του υπόβαθρου της συμφωνίας, εξαιρουμένων πάντοτε των διαπραγματεύσεων, καθώς και μονομερών δηλώσεων και υποκειμενικών προθέσεων των συμβαλλομένων. Μαρτυρία που αναφέρεται στους υποκειμενικούς παράγοντες μπορεί να γίνει δεκτή μόνο σε αγωγή για διόρθωση του εγγράφου (rectification). (Βλ. ICS v. West Bromwich BS [1998] 1 All E.R. 98 (HL)). Το αντικείμενο βέβαια της ερμηνείας παραμένει πάντοτε η έννοια των όρων της συμφωνίας κατά το μέσο λογικό άνθρωπο. Η έννοια, η οποία μεταδίδεται σ’ αυτόν, για τα συμφωνηθέντα.”
(Βλ., επίσης, Saab and Another v. Holy Monastery Ay. Neophytos (1982) 1 C.L.R. 499.)
Το πρωτόδικο Δικαστήριο διαπίστωσε ότι, βάσει του όρου 5, οι εφεσείοντες ανέλαβαν υποχρέωση όπως διατηρούν τους θαλάμους σε χαμηλή θερμοκρασία, η οποία θα τους υποδεικνυόταν, αναγκαία για τη συντήρηση των χυμών σε παγωμένη κατάσταση, η οποία, όμως, δε θα ήταν κάτω των -18°C. Θεώρησε τον όρο 5 ως βασικό όρο της σύμβασης. Συμφωνούμε με το πρωτόδικο Δικαστήριο. Η ερμηνεία που δόθηκε στον όρο 5 ήταν η μόνη παραδεκτή. [*2342]Ο όρος 5 αποτελούσε τον πυρήνα της συμφωνίας. Χωρίς τον όρο αυτό, θα ήταν αδύνατο να εντοπισθεί εμπορικός λόγος για τη σύναψη της συμφωνίας. Το εύρημα του πρωτόδικου Δικαστηρίου - ότι κατέστη και ήταν γνωστό στους εφεσείοντες ότι απαραίτητη θερμοκρασία για τη συντήρηση των χυμών σε παγωμένη κατάσταση ήταν -10°C έως -18°C - παραμένει ασάλευτο. Σύμφωνα με τα ευρήματα του Δικαστηρίου, η θερμοκρασία στο θάλαμο 5, κατά τον κρίσιμο χρόνο, ήταν γύρω στους 0°C, γεγονός που αποτέλεσε τη γενεσιουργό αιτία στον πολλαπλασιασμό των μυκήτων, που επέφεραν την καταστροφή των χυμών.
Δεν είναι απαραίτητο να αναφερθούμε στα αίτια της ψηλής θερμοκρασίας στο θάλαμο 5. Το πρωτόδικο Δικαστήριο απέρριψε ισχυρισμούς των εφεσειόντων ότι οι εφεσίβλητοι συνέβαλαν με αμελείς πράξεις τους, παραλείποντας να κλείουν ερμητικά τους θαλάμους κατά τις περιοδικές επιθεωρήσεις τους, στη ψηλή θερμοκρασία του θαλάμου. Το εύρημα αυτό παραμένει ισχυρό. Διαφαίνεται, από τα ευρήματα του πρωτόδικου Δικαστηρίου, ότι τα αίτια της ψηλής θερμοκρασίας στο θάλαμο 5 ήταν δύο. ελαττωματική λειτουργία του θαλάμου 5 και απουσία του νενομισμένου, εκ μέρους των εφεσειόντων, ελέγχου. Το προεξάρχον γεγονός, και αυτό ενέχει σπουδαιότητα για τους σκοπούς ευθύνης, είναι ότι οι εφεσείοντες παραβίασαν τη συμβατική τους υποχρέωση να συντηρούν τους θαλάμους στην απαραίτητη θερμοκρασία (-10°C έως -18°C), που θα διασφάλιζε τη συντήρηση των χυμών στην πρέπουσα παγωμένη κατάσταση.
Οι εφεσείοντες υποστήριξαν ότι η παράγραφος 6 του ενοικιαστηρίου τους απάλλατε από κάθε υποχρέωση να αποζημιώσουν τους αντισυμβαλλομένους, τους εφεσίβλητους, για ζημία που θα προκαλούσε η παραβίαση, εκ μέρους τους, του όρου 5.
Το πρωτόδικο Δικαστήριο, αφού αναφέρθηκε στους κανόνες, που διέπουν την ερμηνεία όρων που σκοπούν στον αποκλεισμό ευθύνης συμβαλλομένου για τις συνέπειες παραβίασης ή μη εκπλήρωσης συμβατικών υποχρεώσεων, κατέληξε ότι ο όρος 6 δεν απέβλεπε στην απαλλαγή των εφεσειόντων από παραβάσεις των υποχρεώσεών τους βάσει της παραγράφου 5. Αφήνεται να νοηθεί ότι ο όρος 5 ανάγεται στο θεμέλιο της συμφωνίας και ότι καμιά συμβατική διάταξη δε θα μπορούσε να απαλλάξει τους εφεσείοντες από τις συνέπειες μη εκπλήρωσης των υποχρεώσεων που επέβαλλε.
Στα περιγράμματα των διαδίκων, γίνεται μακρά αναφορά στις αρχές που διέπουν την ερμηνεία και το πεδίο εφαρμογής όρων, [*2343]που προβλέπουν απαλλαγή των συμβαλλομένων από παραβιάσεις συμβατικών όρων.
Στο Κεφ. 14 του συγγράμμματος Chitty on Contracts, Twenty-Seventh Edition, Volume I, το οποίο παραθέτουν οι εφεσίβλητοι, γίνεται εκτενής αναφορά στους κανόνες που διέπουν την ερμηνεία “όρων εξαίρεσης” - (“exception clauses” - απαλλακτικοί όροι) - σε συμβάσεις, όπως διαφαίνεται από τη νομολογία. Ανάλογες αρχές υιοθετεί και η κυπριακή νομολογία - (βλ. Ioannis Kokkalos & Sons Ltd. v. Nicos Karayiannis (1975) 1 C.L.R. 377, την κύρια απόφαση επί του θέματος. Σχετικές είναι, μεταξύ άλλων, και οι μεταγενέστερες αποφάσεις Aristotelous v. General Insurance Co. (1981) 1 C.L.R. 582 και Bauer v. Διογ. Ηροδότου & Υιοί Λτδ (1994) 1 Α.Α.Δ. 325).
Οι αρχές, που εξάγονται από τη νομολογία, στο βαθμό που μας αφορούν σ’ αυτή την υπόθεση, είναι:-
(α) Συμβατικοί όροι, απαλλακτικοί ευθύνης συμβαλλομένου για τη μη εκπλήρωση ή παραβίαση συμβατικών υποχρεώσεων, προσεγγίζονται αυστηρά και, σε περίπτωση αμφιβολίας ως προς την εμβέλειά τους, ερμηνεύονται εναντίον του μέρους που τους επικαλείται. Αυτό, κατά την κρίση μας, είναι απόλυτα φυσιολογικό. Σε μια συναλλαγή ενυπάρχει στοιχείο αντινομίας στο να υπόσχεσαι έναντι ανταλλάγματος και να μην εκτελείς.
(β) Πρόνοια, η οποία αποβλέπει στην εξαίρεση συμβαλλομένου από υποχρέωση που ανάγεται στο θεμέλιο, στην πεμπτουσία, της συμφωνίας, είναι ανίσχυρη να τον απαλλάξει από ευθύνη για την παράβασή της.
(γ) Απαλλακτικοί όροι - (όροι εξαίρεσης) - δεν καλύπτουν αμελείς πράξεις, εκτός αν αυτό προκύπτει αναντίρρητα από το κείμενό τους.
Στην προκείμενη περίπτωση, ο όρος 5, όντως, ανάγεται στην πεμπτουσία της συμφωνίας. Στην απουσία των υποχρεώσεων των εφεσειόντων, ο σκοπός της συμφωνίας θα έχανε το αντικείμενό του. Σκοπός της ενοικίασης των θαλάμων ήταν η φύλαξη των χυμών σε παγωμένη κατάσταση, τέτοια που θα τους προστάτευε από τη φθορά. Γι’ αυτό το σκοπό ενοικιάστηκαν οι ψυκτικοί θάλαμοι. Η υποχρέωση των εφεσειόντων, βάσει του όρου 5, αναγόταν στον πυρήνα της συμφωνίας. Χωρίς τον όρο αυτό, η συμφωνία δε θα είχε εμπορικό νόημα. Κανένας όρος δε θα μπορούσε να απαλλάξει τους εφεσείοντες από την υποχρέωση αυτή. Αλλά και το λεκτικό [*2344]του όρου 6 δεν υποδηλώνει πρόθεση απαλλαγής των εφεσειόντων από στοιχειώδεις παραλείψεις και πράξεις αμέλειας ως προς τη διατήρηση της θερμοκρασίας των θαλάμων στη χαμηλή θερμοκρασία, εκείνη που θα συντηρούσε τους χυμούς στην πρέπουσα παγωμένη κατάσταση. Προσεκτική εξέταση του κειμένου του όρου 6 φανερώνει ότι σκοπός ήταν η απαλλαγή των εφεσειόντων από ευθύνη για τη φύλαξη κακής ποιότητας χυμών, που, ενδεχομένως, θα αποθήκευαν οι εφεσίβλητοι.
Η έφεση αποτυγχάνει ως προς την ερμηνεία και εφαρμογή τόσο του όρου 5 όσο και του όρου 6 της συμφωνίας. Η απόφαση του πρωτόδικου Δικαστηρίου, και στα δυο σημεία, κρίνεται ορθή.
Παραμένει να εξετάσουμε τους λόγους της έφεσης, που αναφέρονται στα αίτια της ζημίας, για τα οποία προσκομίστηκε ογκώδης μαρτυρία και από τις δύο πλευρές.
Θέση των εφεσειόντων είναι ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο έκαμε κακή εκτίμηση της μαρτυρίας και προέβη σε εσφαλμένα ευρήματα, αναφορικά με τις ακόλουθες πτυχές της υπόθεσης:-
(α) Τη λειτουργία των θαλάμων και του θαλάμου 5 ειδικά.
(β) Τα γεγονότα της συγκεκριμένης ημέρας, κατά την οποία οι χυμοί παρουσίασαν σημεία φθοράς. Δεν εδικαιολογείτο το εύρημα, σύμφωνα με τους εφεσείοντες, ότι οι ίδιοι παρέλειψαν να ανταποκριθούν σε πρόσκληση να μεριμνήσουν για την αντιμετώπιση της ψηλής θερμοκρασίας του θαλάμου, ή ότι δεν παρεχόταν η δυνατότητα στους εφεσίβλητους να μετακινήσουν τους χυμούς το ίδιο απόγευμα.
(γ) Τη μαρτυρία των χημικών τόσο ιδιωτών όσο και του Κρατικού Χημείου.
Η έφεση υποθεμελιώνεται στη βάση της μαρτυρίας που προσκομίστηκε από τους εφεσείοντες - ότι ο ψυκτικός θάλαμος 5, στον οποίο φυλάττονταν οι χυμοί, για τους οποίους ο λόγος, λειτουργούσε για μακρά περίοδο κανονικά (τρία έτη) και ότι η οποιαδήποτε φθορά των χυμών δε θα μπορούσε να αποδοθεί σε δικές τους παραλείψεις ή ατέλειες στη λειτουργία των θαλάμων.
Στους λόγους έφεσης, γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στη μαρτυρία του κ. Λουλλή, μάρτυρα των εφεσιβλήτων, η οποία, κατ’ ισχυρισμό, δεν αξιολογήθηκε σωστά· στη μαρτυρία του κ. Ερμογένους [*2345]και σε, κατ’ ισχυρισμό, αντιφάσεις ή κενά μεταξύ της μαρτυρίας του και εκείνης του κ. Πισσαρίδη, επίσης μάρτυρα των εφεσιβλήτων, και στη μαρτυρία του χημικού κ. Στέλιου Κυριάκου καθώς και σ’ εκείνη του κ. Αργυρίδη, υπεύθυνου του Κρατικού Χημείου. Αμφισβητείται, ειδικά, το εύρημα ότι ο θάλαμος 5 υπολειτουργούσε. Υποστηρίζεται, ακόμα, ότι το Δικαστήριο δεν αξιολόγησε στο σωστό πλαίσιο τη μαρτυρία των μαρτύρων των εφεσειόντων - Ανδρέα Γιάπα, Δήμου Μενελάου και Χρ. Πίττα, σφάλμα που τείνει να ανατρέψει το υπόβαθρο των ευρημάτων του.
Στο επίκεντρο αυτού του μέρους της έφεσης, είναι τα ευρήματα του Δικαστηρίου αναφορικά με τα κρίσιμα γεγονότα και η αξιολόγηση της μαρτυρίας, η οποία προηγήθηκε.
Στην απόφαση του Δικαστηρίου, συνοψίζεται η ουσία της μαρτυρίας του συνόλου των μαρτύρων και υπογραμμίζονται τα καίρια σημεία της κατάθεσης του καθενός.
Η μαρτυρία των χημικών κατέδειξε συντριπτικά, όπως σωστά διαπίστωσε το πρωτόδικο Δικαστήριο, ότι, για τη διατήρηση των χυμών στην πρέπουσα κατάσταση και την αποφυγή φθοροποιών μυκήτων, ήταν απαραίτητη η διατήρηση της θερμοκρασίας στους ψυκτικούς θαλάμους μεταξύ -10°C έως -18°C, όπως γνώριζαν οι εφεσείοντες. Το εύρημα του Δικαστηρίου επί του προκειμένου κρίνεται ισχυρό, κάτω από οποιαδήποτε οπτική γωνία και αν ιδωθεί η μαρτυρία.
Η μαρτυρία για τη θερμοκρασία που επικρατούσε στο θάλαμο, κατά τον κρίσιμο χρόνο, καθιστούσε ευχερές, αν όχι αναπόφευκτο, το εύρημα ότι ήταν γύρω στους 0°C· γεγονός που προκάλεσε την καταστροφή των χυμών.
Το εύρημα του πρωτόδικου Δικαστηρίου - ότι οι εφεσείοντες παρέλειψαν να ανταποκριθούν στο κάλεσμα των εφεσιβλήτων να προβούν σε διόρθωση του θαλάμου το βράδυ της Παρασκευής - ανάγεται, κατά κύριο λόγο, στην αξιοπιστία των μαρτύρων που κατέθεσαν γι’ αυτό το ζήτημα. Δεν υπάρχει πεδίο για επέμβαση σ’ αυτό. Η παράλειψη αυτή, σε συνδυασμό με την αδυναμία των εφεσιβλήτων να μετακινήσουν τους χυμούς την ίδια νύκτα, που, επίσης, αποτελεί εύρημα του Δικαστηρίου, συνέβαλε στην επίταση των φθοροποιών επιδράσεων της ψηλής θερμοκρασίας στους χυμούς, με αποτέλεσμα την ολοσχερή καταστροφή τους.
Τα συμπεράσματα, στα οποία αγόμεθα, είναι ότι:-
[*2346]
(α) Η μαρτυρία συνοψίστηκε περιεκτικά στην απόφαση που εφεσιβάλλεται.
(β) Αξιολογήθηκε στο πλαίσιο της αντιδικίας των μερών· και
(γ) Τα ευρήματα του Δικαστηρίου συναρτώνται άμεσα προς τη μαρτυρία και την αξιολόγησή της.
Η έφεση απορρίπτεται με έξοδα.
H έφεση απορρίπτεται με έξοδα.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο