(1999) 1 ΑΑΔ 269
[*269]26 Φεβρουαρίου, 1999
[ΝΙΚΗΤΑΣ, ΝΙΚΟΛAΪΔΗΣ, ΝΙΚΟΛΑΟΥ, Δ/στές]
ΒΕΡΑ ΦΑΡΑΖΗ,
Εφεσείουσα,
ν.
ΑΝΤΩΝΗ ΤΖΙΑΡΑ,
Εφεσίβλητου,
(Πολιτική Έφεση Αρ. 10169)
Αποζημιώσεις — Γενικές αποζημιώσεις — Εφεσείουσα, οικοκυρά, ηλικίας 46 χρόνων θύμα τροχαίου ατυχήματος, υπέστη ενδοαρθρικά κατάγματα αμφοτέρων των κνημιαίων κονδύλων, αμφοτέρων των γονάτων — Υπό γενική αναισθησία υποβλήθηκε σε χειρουργική επέμβαση και εσωτερική οστεοσύνθεση — Πόνος στα γόνατα που επιδεινωνόταν μετά από ορθοστασία ή βάδιση μερικών μόνο λεπτών — Παρουσίαση οιδήματος σε αμφότερα τα κάτω άκρα — Πρόκληση δύσμορφων ουλών και στα δύο γόνατα — Πιθανότητα παρουσίασης εκφυλιστικών αλλοιώσεων στο δεξιό γόντατο με επιδείνωση των συμπτωμάτων βλαισότητας — Πρόβλημα αστάθειας, υπερέκτασης, βλαισότητας και ραιβότητας στο αριστερό γόνατο — Δυσκολία στη βάδιση ή την ορθοστασία — Στήριξη σε βακτηρία για το υπόλοιπο της ζωής της — Πρόβλεψη ότι μελλοντικά και τα δύο γόνατα θα χρειαστούν επέμβαση ολικής αρθροπλαστικής — Επιδίκαση γενικών αποζημιώσεων £23.000 (που περιλάμβαναν £2.000 για τη χρήση οικιακής βοηθού και £6.000 για τα έξοδα μελλοντικής αρθροπλαστικής) επί πλήρους ευθύνης — Κρίθηκε πολύ χαμηλό και αντικαταστάθηκε κατ’ έφεση με το ποσό των £25.000, συν £6.000 για μελλοντικές επεμβάσεις αρθροπλαστικής, συν £2.000 δαπάνη για οικιακή βοηθό, επί πλήρους ευθύνης.
Αποζημιώσεις — Απώλεια της ικανότητας για άσκηση των υποχρεώσεων της ενάγουσας ως οικοκυράς — Δίκαιη αποζημίωση — Μελλοντική απώλεια και απώλεια αναφορικά με την προ της εκδίκασης περίοδο — Στην πρώτη περίπτωση η απώλεια θα πρέπει να αξιώνεται ως γενικές αποζημιώσεις, υπό μορφή απώλειας των ανέσεων της ζωής, ενώ στη δεύτερη θα πρέπει να αξιώνεται και αποδεικνύεται με τη σαφήνεια που απαιτείται ως ειδική ζημία — Και στις δύο περιπτώσεις θα πρέπει τα δεδομένα που τίθενται ενώπιον του Δικαστηρίου να το βοηθούν να καταλήξει στη δίκαιη αποζημίωση.
[*270]
Η εφεσείουσα ήταν κατά τον χρόνο του τραυματισμού της ηλικίας 46 χρόνων παντρεμένη και μητέρα τριών παιδιών ηλικίας 20, 23 και 25 χρόνων αντιστοίχως. Δεν εργαζόταν αλλά ασχολείτο με το νοικοκυριό. Έπεσε θύμα τροχαίου ατυχήματος, με αποτέλεσμα να τραυματιστεί σοβαρά στα κάτω άκρα. Ένα χρόνο μετά τον τραυματισμό της συνέχισε να παραπονείται για πόνο και στα δύο γόνατα που επιδεινωνόταν μετά από ορθοστασία ή βάδιση μερικών μόνο λεπτών. Η κατάσταση του αριστερού γόνατος ήταν χειρότερη. Παρουσίαζε επίσης οίδημα και στα δύο κάτω άκρα. Έφερε δύσμορφες ουλές και στα δύο γόνατα.
Η εφεσείουσα αδυνατούσε να γονατίσει ή να προβεί σε βαθύ κάθισμα, ενώ παρουσίαζε ατροφία του δεξιού τετρακεφάλου μυός και ελαφρά παραμόρφωση του δεξιού γόνατος σε θέση βλαισότητας. Οι ίδιες περίπου βλάβες παρουσιάσθηκαν και στο αριστερό γόνατο.
Η ζωή και η ικανότητα της για εργασία έχει μόνιμα επηρεαστεί σοβαρά, σε σημείο που να είναι ανίκανη να εκτελέσει τις οικιακές της ασχολίες. Η ορθοπλαστική θα εξαλείψει μεν τον πόνο, αλλά λόγω του ότι διαρκεί γύρω στα 20 χρόνια, ο θεράπων ιατρός της εισηγήθηκε όπως η εφεσείουσα υποβληθεί στην επέμβαση γύρω στα εξήντα της χρόνια. Η απαιτούμενη δαπάνη για επέμβαση και στα δύο πόδια υπολογίστηκε στις £6.000.
Το πρωτόδικο Δικαστήριο επιδίκασε στην εφεσείουσα το ποσό των £23.000 ως γενικές αποζημιώσεις, επί πλήρους ευθύνης. Στο ποσό αυτό συμπεριλαμβάνονταν £2.000 για τη χρήση οικιακής βοηθού και £6.000 για τα έξοδα της μελλοντικής αρθροπλαστικής. Η αξίωση της για μελλοντικές αποζημιώσεις για ανικανότητα ενασχόλησης της με τις οικιακές εργασίες, ελλείψει απόδειξης ότι απώλεσε χρηματικές απολαβές ως οικοκυρά, αλλά και ελλείψει σχετικής νομοθετικής ή νομολογιακής πρόνοιας, απερρίφθη.
Η εφεσείουσα εφεσιβάλλει την πρωτόδικη απόφαση αναφορικά (α) με το ύψος των γενικών αποζημιώσεων και (β) με την παράλειψη του πρωτόδικου Δικαστηρίου να της επιδικάσει αποζημιώσεις για την αποδειχθείσα ανικανότητα της να ανταποκριθεί στα καθήκοντά της ως οικοκυράς και συζύγου.
Αποφασίστηκε ότι:
1. Το επιδικασθέν ποσό των γενικών αποζημιώσεων είναι τόσο χαμηλό που να δικαιολογεί επέμβαση του Εφετείου. Το ποσό των £25.000 θα ήταν δικαιότερο ενόψει των τραυμάτων της εφεσείου[*271]σας, του πόνου, της ταλαιπωρίας της, αλλά κυρίως λόγω της ανικανότητας της να ζήσει μια φυσιολογική ζωή. Στο ποσό αυτό θα πρέπει να προστεθεί και το ποσό των £6.000 για τη μελλοντική αρθροπλαστική και το ποσό των £2.000 για την οικιακή βοηθό.
2. Η πεποίθηση ότι και οι μη εργαζόμενες γυναίκες, προσφέρουν υπηρεσίες στην οικογένειά τους, με τη φροντίδα του νοικοκυριού και τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών αντικατροπτρίζεται σε αριθμό θεσμοθετημάτων που θεσμοθετήθηκαν τα τελευταία χρόνια.
3. Στην υπόθεση Daly v. General Steam Navigation Ltd, αποφασίστηκε ως δέουσα αποζημίωση για τη μελλοντική απώλεια της ικανότητας για άσκηση των υποχρεώσεων της ενάγουσας ως οικοκυράς, το ποσό που αντιστοιχούσε στη δαπάνη εργοδότησης οικιακής βοηθού για οκτώ ώρες την εβδομάδα κατά τη διάρκεια της προσδοκόμενης διάρκειας της ζωής της, κι’ αυτό ανεξάρτητα από το ότι η ενάγουσα δυνατό να μη χρησιμοποιούσε το ποσό της αποζημίωσης για την εργοδότηση οικιακής βοηθού. Αντίθετα, αναφορικά με την προ της εκδίκασης περίοδο, το Δικαστήριο υιοθέτησε την άποψη ότι θα έπρεπε να εξετάσει την πραγματική απώλεια που υπέστη η ενάγουσα.
Η προσέγγιση στην προαναφερθείσα υπόθεση είναι ορθή. Η απαιτούμενη δαπάνη για οικιακή βοηθό μέχρι την ημέρα της ακρόασης θα πρέπει να αξιώνεται και αποδεικνύεται με τη σαφήνεια που απαιτείται η ειδική ζημία, ενώ σχετική αναφορά θα πρέπει να γίνεται και στα δικόγραφα. Αντίθετα οι αποζημιώσεις για τη μελλοντική απώλεια της ικανότητας της ενάγουσας ως οικοκυράς θα πρέπει να αξιώνεται ως γενικές αποζημιώσεις, υπό μορφή απώλειας των ανέσεων της ζωής. Και στην περίπτωση αυτή θα πρέπει να τίθενται ενώπιον του Δικαστηρίου τέτοια δεδομένα που να το βοηθούν να καταλήξει στη δίκαιη αποζημίωση.
Όπως προκύπτει από την πρωτόδικη απόφαση, το ποσό των £2.000 για την απαιτούμενη οικιακή βοηθό, αντιπροσώπευε την επιδίκαση της αποζημίωσης αυτής για την περίοδο μέχρι την εκδίκαση. Η εφεσείουσα όμως δεν εδικαιούτο αυτό το ποσό, αφού δεν το περιέλαβε στα δικόγραφα ούτε απέδειξε ότι κατέβαλε τα χρήματα αυτά. Ελλείψει όμως αντέφεσης δεν είναι επιτρεπτή η επέμβαση του Εφετείου.
Ο λόγος έφεσης αναφορικά με την αποζημίωση της ανικανότητας της εφεσείουσας στο μέλλον να προσφέρει υπηρεσίες ως οικοκυρά απορρίπτεται ελλείψει σχετικής μαρτυρίας. Αναφορικά με το θέμα του τόκου που δεν αμφισβητήθηκε από καμιά πλευρά, θα ακολουθηθεί [*272]η διαδικασία του πρωτόδικου Δικαστηρίου με κάποια αναπροσαρμογή στα ποσά.
Η έφεση επέτυχε μερικώς με έξοδα.
Αναφερόμενη υπόθεση:
Daly v. General Steam Navigation Co. Ltd [1980] 3 All E.R. 696.
Έφεση.
Έφεση από την ενάγουσα εναντίον της απόφασης του Eπαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας (Nικολάου, A.E.Δ.) που δόθηκε στις 9 Iανουαρίου, 1998 (Aγωγή Aρ. 8922/95) με την οποία εκδόθηκε απόφαση υπέρ της εφεσείουσας-ενάγουσας και εναντίον του εφεσίβλητου-εναγομένου για το συνολικό ποσό των £16.821 ειδικές και γενικές αποζημιώσεις πλέον τόκους, 6% επί ποσού £12.621 από 30.12.94 ημερομηνία του δυστυχήματος και 8% από 28.9.95 ημερομηνίας καταχώρησης της αγωγής και τόκους προς 8% επί ποσού £4.200 (έξοδα μελλοντικής εγχχείρισης) από της ημερομηνίας έκδοσης της απόφασης πλέον έξοδα. H ευθύνη συμφωνήθηκε και δηλώθηκε 70% σε βάρος του εφεσίβλητου-εναγομένου και 30% σε βάρος της εφεσείουσας-ενάγουσας.
Γ. Κορφιώτης, για την Eφεσείουσα.
Κ. Γαβριηλίδης, για τον Eφεσίβλητο.
Cur. adv. vult.
ΝΙΚΗΤΑΣ, Δ.: Την απόφαση του Δικαστηρίου θα απαγγείλει ο Φρ. Νικολαΐδης, Δ..
ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ, Δ.: Η εφεσείουσα τραυματίστηκε όταν στις 30.12.1994 παρασύρθηκε από αυτοκίνητο που οδηγούσε ο εφεσίβλητος. Η ευθύνη και μέρος των ειδικών ζημιών συμφωνήθηκε και το Δικαστήριο προχώρησε στην ακρόαση των εναπομεινάντων επίδικων θεμάτων. Η απόφαση του Δικαστηρίου αφορούσε τελικά τα έξοδα μελλοντικών επεμβάσεων αρθροπλαστικής και στα δύο γόνατα για τις οποίες αξιωνόταν ποσό £6.000 και τις γενικές αποζημιώσεις. Οι ειδικές ζημιές είχαν συμφωνηθεί στις £1.030.
Το Δικαστήριο κατέληξε ότι επί πλήρους ευθύνης ποσό £23.000 για γενικές αποζημιώσεις ήταν αρκετό να αποζημιώσει την εφεσεί[*273]ουσα. Στο ποσό αυτό συμπεριλαμβανόταν ποσό £2.000 για οικιακή βοηθό και ποσό £6.000 για τα έξοδα της μελλοντικής αρθροπλαστικής.
Εναντίον της απόφασης η εφεσείουσα άσκησε έφεση. Ισχυρίζεται ότι το ποσό που της επιδικάστηκε είναι ανεπαρκές. Ισχυρίζεται επίσης ότι το Δικαστήριο παρέλειψε να της επιδικάσει αποζημιώσεις για την αποδειχθείσα ανικανότητά της να ανταποκρίνεται στα καθήκοντά της ως οικοκυράς και συζύγου.
Η εφεσείουσα ήταν κατά το χρόνο του τραυματισμού της ηλικίας 46 χρόνων. Είναι παντρεμένη με τρία παιδιά, ηλικίας κατά το χρόνο της ακρόασης 20, 23 και 25 χρόνων αντιστοίχως. Δεν εργαζόταν, αλλά ασχολείτο με το νοικοκυριό.
Μετά το δυστύχημα μεταφέρθηκε στο Τμήμα Πρώτων Βοηθειών του Γενικού Νοσοκομείου Λευκωσίας όπου σε εξέταση διαπιστώθηκαν ενδοαρθρικά κατάγματα αμφοτέρων των κνημιαίων κονδύλων, αμφοτέρων των γονάτων. Υπό γενική αναισθησία υποβλήθηκε σε χειρουργική επέμβαση και εσωτερική οστεοσύνθεση. Τα κατάγματα ακινητοποιήθηκαν με γύψινους κυλινδρικούς μηροκνημοποδικούς επιδέσμους.
Μετά νοσηλεία ενός μηνός απολύθηκε από το νοσοκομείο και έκτοτε παρακολουθήθηκε ως εξωτερική ασθενής. Οκτώ εβδομάδες αργότερα οι γύψινοι επίδεσμοι αφαιρέθηκαν και η εφεσείουσα υποβλήθηκε σε φυσιοθεραπεία.
Ένα περίπου χρόνο μετά τον τραυματισμό της συνέχισε να παραπονείται για πόνο και στα δύο γόνατα που επιδεινωνόταν μετά από ορθοστασία ή βάδιση μερικών μόνο λεπτών. Η κατάσταση του αριστερού γόνατος ήταν χειρότερη. Παρουσίαζε επίσης οίδημα σε αμφότερα τα κάτω άκρα κάτω από το γόνατο. Έφερε δύσμορφες ουλές και στα δύο γόνατα.
Η εφεσείουσα αδυνατούσε να γονατίσει ή να προβεί σε βαθύ κάθισμα, ενώ παρουσίαζε ατροφία του δεξιού τετρακεφάλου μυός και ελαφρά παραμόρφωση του δεξιού γόνατος σε θέση βλεσότητας. Δεν παρατηρήθηκε ύγραρθο στο δεξιό γόνατο, οι κινήσεις του οποίου ήταν πλήρεις.
Το αριστερό σκέλος επίσης παρουσίαζε ατροφία του τετρακεφάλου μυός καθώς και παραμόρφωση του αριστερού γόνατος σε θέση βλεσότητος και υπερέκταση. Το αριστερό γόνατο παρουσίαζε [*274]επίσης παράπλευρο αστάθεια. Η κάμψη του αριστερού γόνατος υπολειπόταν 20°.
Ακτινολογικός έλεγχος που έγινε δεκατέσσερις περίπου μήνες μετά τον τραυματισμό έδειξε ότι αμφότερα τα κατάγματα είχαν πορωθεί σε θέση ελαφράς βλεσότητας, το δε κάταγμα του αριστερού γόνατος είχε πορωθεί σε θέση υπερέκτασης 8° περίπου. Το δεξιό γόνατο επί του παρόντος λειτουργεί σχετικά ικανοποιητικά, αλλά στο μέλλον θα παρουσιάσει εκφυλιστικές αλλοιώσεις οι οποίες θα επιδεινώσουν τα υφιστάμενα συμπτώματα.
Το αριστερό γόνατο παρουσιάζει προβλήματα αστάθειας, υπερέκτασης, βλαισότητας και ραιβότητας. Ακόμα η αστάθεια, σύμφωνα με την ιατρική μαρτυρία, προκαλεί δυσκολία στη βάδιση ή στην ορθοστασία και αναγκάζει την εφεσείουσα να στηρίζεται σε βακτηρία, την οποία δεν προβλέπεται ότι θα εγκαταλείψει ποτέ. Προβλέπεται ότι μελλοντικά και τα δύο γόνατα θα χρειαστούν επέμβαση ολικής αρθροπλαστικής.
Η ζωή και η ικανότητά της για εργασία έχει μόνιμα επηρεαστεί σοβαρά, σε σημείο που δεν μπορεί να εκτελέσει ούτε τις οικιακές της ασχολίες. Η αρθροπλαστική θα εξαλείψει μεν τον πόνο, αλλά λόγω της περιορισμένης διάρκειας της ζωής της επέμβασης, περίπου 20 χρόνια, ο θεράπων ιατρός της εισηγείται όπως η εφεσείουσα υποβληθεί στην επέμβαση γύρω στα εξήντα της χρόνια. Η απαιτούμενη δαπάνη για την επέμβαση και στα δύο πόδια υπολογίστηκε στις £6.000.
Το πρωτόδικο δικαστήριο δέκτηκε ότι η εφεσείουσα δεν είναι σε θέση να ασχοληθεί με όλες τις οικιακές της εργασίες και τούτο γιατί δεν μπορεί να σταθεί ή να διακινηθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα ή να γονατίσει. Επίσης δέκτηκε ότι έχασε κάποιες απολαύσεις της ζωής της, όπως το περπάτημα, το τρέξιμο, τις εκδρομές και την οδήγηση, με συνεπακόλουθο την αδυναμία της να λαμβάνει μέρος σε αγαθοεργίες.
Όπως είπαμε και πιο πάνω το πρωτόδικο δικαστήριο επιδίκασε στην εφεσείουσα επί πλήρους ευθύνης αποζημιώσεις ύψους £23.000. Στο ποσό συμπεριλαμβάνονταν £2.000 για τη χρήση οικιακής βοηθού και £6.000 για τα έξοδα της μελλοντικής αρθροπλαστικής. Το Δικαστήριο απέρριψε την αξίωση για μελλοντικές αποζημιώσεις για την ανικανότητα της εφεσείουσας να ασχολείται με τις οικιακές της εργασίες ελλείψει απόδειξης ότι απώλεσε χρηματικές απολαβές ως οικοκυρά, αλλά και ελλείψει σχετικής νομοθε[*275]τικής ή νομολογιακής πρόνοιας.
Θεωρούμε το ποσό που επιδικάστηκε τόσο χαμηλό που να δικαιολογείται επέμβαση. Ιδιαίτερα αν ληφθεί υπ’ όψιν ότι στο ποσό περιλαμβάνεται τόσο η δαπάνη για τις μελλοντικές επεμβάσεις, όσο και για την οικιακή βοηθό. Λαμβάνοντας υπ’ όψιν τα τραύματα της εφεσείουσας, τόν πόνο και την ταλαιπωρία της, αλλά κυρίως ότι έχει καταστεί ουσιαστικά ανίκανη να ζει μια φυσιολογική ζωή, θεωρούμε ότι ποσό £25.000 υπό μορφή γενικών αποζημιώσεων θα ήταν δικαιότερο. Στο ποσό αυτό βέβαια θα πρέπει να προστεθεί και το ποσό των £6.000, απαιτούμενη δαπάνη για τη μελλοντική αρθροπλαστική. Για το ποσό των £2.000 για την οικιακή βοηθό θα ασχοληθούμε στη συνέχεια.
Η εφεσείουσα εγείρει ακόμα ένα λόγο έφεσης. Παραπονείται ότι το πρωτοδικο δικαστήριο παρέλειψε να της δώσει αποζημιώσεις για την αποδειχθείσα ανικανότητά της να ανταποκριθεί στα καθήκοντά της ως οικοκυράς και συζύγου.
Τα σύγχρονα κοινωνικά δεδομένα θέλουν τους συζύγους να είναι ίσοι, με τον καθένα να προσφέρει με το δικό του τρόπο στην κοινή διαβίωση. Αυτή η αντίληψη και κυρίως η πεποίθηση ότι και οι μη εργαζόμενες γυναίκες προσφέρουν υπηρεσίες στην οικογένειά τους, με τη φροντίδα του νοικοκυριού και τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών, αντικατοπτρίζεται σε αριθμό νομοθετημάτων που τα τελευταία χρόνια έχουν θεσμοθετηθεί. Η απώλεια αυτής της δυνατότητας συνιστά στέρηση προσωπικού τους δικαιώματος για την οποία δικαιούνται αποζημίωσης.
Τέτοια νομοθετήματα είναι για παράδειγμα ο περί Ρυθμίσεως των Περιουσιακών Σχέσεων των Συζύγων Νόμος του 1991, Ν. 232/91, που προβλέπει ότι συνεισφορά σημαίνει την οποιαδήποτε μορφή συνεισφοράς ενός των συζύγων στην αύξηση της περιουσίας των συζύγων και περιλαμβάνει τη φροντίδα της οικογενειακής εστίας και των μελών της οικογένειας. Παράλληλα με το άρθρο 3 καταργείται η αποκλειστική υποχρέωση του συζύγου να διατρέφει τη σύζυγο και καθιστά την υποχρέωση αυτή αμοιβαία.
Επίσης με τον περί Χορήγησης Κοινωνικής Σύνταξης Νόμο του 1995, Νόμο 25(1)/95 αναγνωρίστηκε ουσιαστικά το δικαίωμα σύνταξης και στις οικοκυρές. Με τον τρόπο αυτό ουσιαστικά αναγνωρίζεται η προσφορά της οικοκυράς.
Στην υπόθεση Daly v. General Steam Navigation Co. Ltd [1980] 3 All E.R. 696, αποφασίστηκε ως δέουσα αποζημίωση για τη [*276]μελλοντική απώλεια της ικανότητας για άσκηση των υποχρεώσεων της ενάγουσας ως οικοκυράς, το ποσό που αντιστοιχούσε στη δαπάνη εργοδότησης οικιακής βοηθού για οκτώ ώρες την εβδομάδα κατά τη διάρκεια της προσδοκόμενης διάρκειας της ζωής της, κι’ αυτό ανεξάρτητα από το ότι η ενάγουσα δυνατόν να μη χρησιμοποιούσε το ποσό της αποζημίωσης για την εργοδότηση οικιακής βοηθού, προτιμώντας να αγωνίζεται να κρατήσει το νοικοκυριό μόνη της και να χρησιμοποιήσει την αποζημίωση για άλλο σκοπό. Ο λόγος ήταν ότι το ποσό που υπολογίστηκε αντιπροσώπευε την άποψη του Δικαστηρίου περί της εύλογης αποζημίωσης για την απώλεια της μελλοντικής της ικανότητας να ενεργεί ως οικοκυρά. Αντίθετα, αναφορικά με την προ της εκδίκασης περίοδο, το Δικαστήριο υιοθέτησε την άποψη ότι θα έπρεπε να εξετάσει την πραγματική απώλεια που υπέστη η ενάγουσα. Γι’ αυτή την περίοδο κρίθηκε ότι δεν ήταν δίκαιο να υπολογιστεί η απώλεια της ικανότητας να φροντίζει το νοικοκυριό της με αναφορά στο ποσό που θα στοίχιζε για εργοδότηση της αναγκαίας οικιακής βοηθού, όταν η ενάγουσα στην πραγματικότητα δεν εργοδότησε μια τέτοια βοηθό.
Συμφωνούμε με την προσέγγιση αυτή. Η απαιτούμενη διαπάνη για οικιακή βοηθό μέχρι την ημέρα της ακρόασης θα πρέπει να αξιώνεται και αποδεικνύεται με τη σαφήνεια που απαιτείται ως ειδική ζημία, ενώ σχετική αναφορά θα πρέπει να γίνεται και στα δικόγραφα. Αντίθετα οι αποζημιώσεις για τη μελλοντική απώλεια της ικανότητας της ενάγουσας ως οικοκυράς θα πρέπει να αξιώνεται ως γενικές αποζημιώσεις, υπό μορφή απώλειας των ανέσεων της ζωής. Και στην περίπτωση αυτή θα πρέπει να τίθενται ενώπιον του Δικαστηρίου τέτοια δεδομένα που να το βοηθούν να καταλήξει στη δίκαιη αποζημίωση.
Στην παρούσα υπόθεση το Δικαστήριο επιδίκασε ποσό £2.000 για την απαιτούμενη για οικιακή βοηθό δαπάνη. Θα πρέπει να θεωρήσουμε ότι το Δικαστήριο εννοούσε την επιδίκαση της αποζημίωσης αυτής για την περίοδο μέχρι την εκδίκαση, κι αυτό γιατί στη συνέχεια σχολιάζει ότι η αξίωση για αποζημιώσεις για τη μελλοντική ανικανότητα της ενάγουσας ως οικοκυράς απορρίπτεται.
Όπως είδαμε η δαπάνη αυτή συνιστά ειδικές αποζημιώσεις. Η εφεσείουσα θα εδικαιούτο το ποσό μόνο αν περιλάμβανε την ανάλογη αξίωση στα δικόγραφα, αποδεικνύοντας περαιτέρω ότι κατέβαλε τα χρήματα αυτά. Κάτι τέτοιο δεν φαίνεται να έγινε. Έτσι η εφεσείουσα κανονικά δεν δικαιούται το ποσό αυτό, αλλά ελλείψει αντέφεσης δεν μπορούμε να επέμβουμε.
[*277]
Όσον αφορά τις δαπάνες για την ανικανότητά της στο μέλλον, βρίσκουμε ότι η εφεσείουσα απέδειξε μόνο το γεγονός της μείωσης της ικανότητάς της να προσφέρει υπηρεσίες ως οικοκυρά λόγω των τραυμάτων της. Δεν προσήγαγε μαρτυρία, ούτε για τον αριθμό των ωρών που απαιτούνται για τήρηση του νοικοκυριού, ούτε και για την απαιτούμενη για το σκοπό αυτό δαπάνη.
Έτσι παρ’ όλον ότι η εφεσείουσα, όπως είδαμε προηγουμένως θα εδικαιούτο σε κάποιο ποσό για αποζημίωση της ανικανότητάς της να λειτουργεί ως οικοκυρά, εν τούτοις ελλείψει σχετικής μαρτυρίας αδυνατούμε να υπολογίσουμε το ύψος της κατάλληλης αποζημίωσης. Η επιδίκαση οποιουδήποτε ποσού, χωρίς ορθολογιστικά δεδομένα θα ήταν αυθαίρετη και άδικη. Έτσι είμαστε αναγκασμένοι να απορρίψουμε το λόγο αυτό έφεσης.
Η εφεσείουσα δικαιούται επί πλήρους ευθύνης ποσό £25.000 υπό μορφή γενικών αποζημιώσεων, £6.000 δαπάνη για μελλοντικές επεμβάσεις αρθροπλαστικής και £2.000 δαπάνη για οικιακή βοηθό. Επειδή έχει αποφασιστεί ότι ευθύνεται κατά 30% δικαιούται σε απόφαση για £23.100 για γενικές αποζημιώσεις και £721 για συμφωνηθείσες ειδικές αποζημιώσεις.
Το θέμα του τόκου δεν έχει αμφισβητηθεί από καμιά πλευρά. Έτσι θα ακολουθήσουμε τη φιλοσοφία του πρωτόδικου δικαστηρίου με κάποια αναπροσαρμογή στα ποσά. Επιδικάζεται τόκος 6% ετησίως επί του ποσού των £18.900 από τις 30.12.1994 ημερομηνία του δυστυχήματος μέχρι τις 27.9.1995 και 8% από 28.9.1995 ημερομηνία καταχώρησης της αγωγής και τόκους προς 8% επί του ποσού των £4.200 από της ημερομηνίας έκδοσης της πρωτόδικης απόφασης μέχρι πλήρους εξόφλησης. Το ποσό των £4.200 είναι το 70% της απαιτούμενης για τις μελλοντικές αρθροπλαστικές δαπάνη, ενώ το ποσό των £18.900 είναι το 70% των γενικών και ειδικών αποζημιώσεων που επιδικάστηκαν, αφαιρουμένου βεβαίως του ποσού των £4.200.
Η έφεση επιτυγχάνει μερικώς. Η πρωτόδικη απόφαση τροποποιείται ανάλογα. Τα έξοδα θα βαρύνουν τον εφεσίβλητο.
H έφεση επιτυγχάνει μερικώς με έξοδα.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο