(1999) 1 ΑΑΔ 354
[*354]22 Μαρτίου, 1999
[ΠΙΚΗΣ, Π., ΝΙΚΗΤΑΣ, ΚΑΛΛΗΣ, Δ/στές]
ΓΕΩΡΓΙΑ ΜΑΤΘΑΙΟΥ,
Εφεσείουσα-Eνάγουσα,
ν.
1. ΡΟΖΑΝΑΣ ΜΙΧΑΗΛ ΝΙΚΟΛΑΟΥ,
2. ΜΙΧΑΗΛ ΝΙΚΟΛΑ (AΡ. 1),
Εφεσιβλήτων-Eναγομένων.
(Πολιτική Έφεση Αρ. 10025)
Πρακτικά δίκης — Αποτελούν τον αναντικατάστατο οδηγό για τα κατατεθέντα και διαδραματισθέντα στη δίκη — Ο καταρτισμός των πρακτικών αποτελεί αποκλειστική ευθύνη του πρωτόδικου Δικαστηρίου — Η προσπάθεια επίλυσης αντιδικίας ως προς τη μαρτυρία από το Εφετείο, θα εξέτρεπε την ακρόαση της έφεσης σε θέματα άλλα από τα επίδικα, έξω από το πλαίσιο της Δευτεροβάθμιας Δικαιοδοσίας του.
Πρακτικά δίκης — Σημείωση δικηγόρου αναφορικά με τα πρακτικά της δίκης — Κατά πόσο αποτελεί πηγή η οποία γίνεται αποδεκτή από το Εφετείο για τη διαπίστωση της κατάθεσης μάρτυρα ενώπιον του δικαστηρίου.
Στην παρούσα υπόθεση, η εφεσείουσα διαπίστωσε ότι τα πρακτικά της δίκης ήταν ελλειπή, ως προς την καταγραφή της μαρτυρίας της. Η ατέλεια αυτή, κατά την εισήγηση της, καθιστούσε αδύνατη την υποβολή περιγράμματος της αγόρευσης της, σύμφωνα με τις οδηγίες του Δικαστηρίου. Αξίωση της ήταν όπως παραμερισθεί η πρωτόδικη απόφαση και διαταχθεί η επανεκδίκαση της υπόθεσης, όπως στη Ματθαίου v. Θεμιστοκλέους.
Ο δικηγόρος των εφεσίβλητων εισηγήθηκε ότι τα κενά στη μαρτυρία της εφεσείουσας, μπορεί να συμπληρωθούν από τις σημειώσεις δικηγόρου η οποία εκπροσώπησε μαζί του τους εφεσίβλητους στη δίκη.
Η εφεσείουσα ενέστη στην αποδοχή των σημειώσεων της δικηγόρου της άλλης πλευράς ως συμπλήρωμα της μαρτυρίας.
[*355]Αποφασίστηκε ότι:
1. Η σημείωση δικηγόρου αναφορικά με τα πρακτικά της δίκης δεν γίνεται αποδεκτή από το Εφετείο για τη διαπίστωση της κατάθεσης μάρτυρα ενώπιον του δικαστηρίου. Διάφορη θα μπορούσε να ήταν η απάντηση αν η δήλωση προερχόταν και από τα δύο μέρη. Κατά συνέπεια η ένορκη ομολογία της δικηγόρου των εφεσιβλήτων δεν γίνεται αποδεκτή.
2. Οποιαδήποτε αντιδικία, αναφορικά με το περιεχόμενο μαρτυρίας και προσπάθεια επίλυσης της από το Εφετείο, θα εξέτρεπε την ακρόαση της έφεσης σε θέματα άλλα από τα επίδικα, έξω από το πλαίσιο της Δευτεροβάθμιας Δικαιοδοσίας του.
3. Η Ματθαίου v. Θεμιστοκλέους διαφοροποιείται από την παρούσα υπόθεση. Στην υπόθεση εκείνη μέρος των πρακτικών της δίκης δεν αποστενογραφήθηκε και ούτε θα μπορούσε να αποστενογραφηθεί λόγω της αδυναμίας της στενογράφου που τα πήρε να τα αποστενογραφήσει. Και τα δύο μέρη είχαν διαπιστώσει ότι η απουσία ολοκληρωμένων πρακτικών καθιστούσε “αδύνατη την εξέταση των επιδίκων θεμάτων της έφεσης”.
4. Τα κενά στα πρακτικά της μαρτυρίας της εφεσείουσας δεν δημιουργούν οποιοδήποτε πρόβλημα στην εξέταση των λόγων της έφεσης, όπως στοιχειοθετούνται από την αιτιολογία της.
Διαταγή ως ανωτέρω.
Αναφερόμενες υποθέσεις:
Ματθαίου v. Θεμιστοκλέους (1998) 1 Α.Α.Δ. 1372,
Thompson v. Andrews [1968] 2 All E.R. 419,
Reg. v. Hircock [1970] 1 Q.B. 67,
Shacolas v. Universal Life (1984) 1 C.L.R. 47.
Έφεση.
Διαπίστωση της εφεσείουσας ότι τα πρακτικά είναι ελλειπή ως προς την καταγραφή της μαρτυρίας της και εισήγηση της ότι καθίσταται αδύνατη η υποβολή του περιγράμματος αγόρευσης, το οποίο έχει διαταχθεί.
[*356]Tο Δικαστήριο αποφάσισε ότι τα κενά στα πρακτικά της μαρτυρίας της εφεσείουσας δε δημιουργούν πρόβλημα στην εξέταση των λόγων της έφεσης και έδωσε παράταση χρόνου για την υποβολή του περιγράμματος αγόρευσης της εφεσείουσας.
Ε. Ερωτοκρίτου, για την Eφεσείουσα.
Σ. Μαμαντόπουλος, για τους Eφεσίβλητους.
Cur. adv. vult.
ΔIKAΣTHPIO: Την απόφαση του Δικαστηρίου θα δώσει ο Γ.Μ. Πικής, Π.
ΠΙΚΗΣ, Π.: Ο φάκελος της υπόθεσης περιλαμβάνει το σύνολο των τεθέντων και κατατεθέντων στο πλαίσιο της διαδικασίας ενώπιον του πρωτόδικου δικαστηρίου, η απόφαση του οποίου εφεσιβάλλεται. Αυτό προκύπτει από τη Δ.35, θ.6(1) των Θεσμών Πολιτικής Δικονομίας, σε συνδυασμό με τη Δ.63, θ.3. Τα αντίγραφα του περιεχομένου του φακέλου χαρακτηρίζονται ως τα πρακτικά της δίκης, για την ετοιμασία των οποίων μεριμνά ο πρωτοκολλητής του εφετείου καθώς και για την είσπραξη δικαιωμάτων, αναλογούντων προς τον όγκο τους - (Δ.35, θ.6(2)). Η άλλη διάταξη των Θεσμών, που αναφέρεται σε πρακτικά, είναι η Δ.63, θ.4, η οποία πραγματεύεται την ετοιμασία των πρακτικών της έφεσης ενώπιον Προέδρου επαρχιακού δικαστηρίου, ένδικο μέσο το οποίο περιήλθε σε αχρησία, με την κατάργηση της έφεσης ενώπιον Προέδρου επαρχιακού δικαστηρίου, την οποία επέφερε ο περί Δικαστηρίων Νόμος του 1960, (Ν. 14/60).
Οποτεδήποτε διατάσσεται η λήψη στενογραφημένων πρακτικών, ο φάκελος περιλαμβάνει, αναμφιβόλως, το αποστενογραφημένο κείμενό τους, πιστοποιημένο αντίγραφο του οποίου αποτελεί, σε ότι αφορά τη μαρτυρία, «αυθεντικό οδηγό για τα κατατεθέντα», όπως υποδείξαμε στη Ματθαίου ν. Θεμιστοκλέους (1998) 1 A.A.Δ. 1372.
Η επιφύλαξη του Κ.6 του περί Εφέσεων (Προδικασία, Περιγράμματα Αγορεύσεων, Περιορισμός του Χρόνου των Προφορικών Αγορεύσεων και Συνοπτική Διαδικασία για την Απόρριψη Προδήλως Αβάσιμων Εφέσεων) Διαδικαστικού Κανονισμού του 1996, καθιστά την ετοιμασία των πρακτικών προϋπόθεση ορισμού της υπόθεσης για ακρόαση.
[*357]Στην προκείμενη περίπτωση, ετοιμάστηκαν τα πρακτικά και, στη συνέχεια, δόθηκαν οδηγίες για την υποβολή περιγραμμάτων αγορεύσεων. Η εφεσείουσα διαπίστωσε ότι τα πρακτικά είναι ελλειπή, ως προς την καταγραφή της μαρτυρίας της. Η ατέλεια αυτή καθιστά, κατά την εισήγησή της, αδύνατη την υποβολή του περιγράμματος, το οποίο έχει διαταχθεί. Αξίωσή της είναι όπως παραμεριστεί η πρωτόδικη απόφαση και διαταχθεί η επανεκδίκαση της υπόθεσης, όπως στη Ματθαίου ν. Θεμιστοκλέους, (ανωτέρω).
Στη Ματθαίου ν. Θεμιστοκλέους, μέρος των πρακτικών της δίκης δεν αποστενογραφήθηκε και ούτε θα μπορούσε να αποστενογραφηθεί, λόγω της αδυναμίας της στενογράφου που τα πήρε να τα αποστενογραφήσει. Προσπάθεια για τη συμπλήρωση τους με τις προσωπικές σημειώσεις της Δικαστού δεν έφερε αποτέλεσμα. Κοινή διαπίστωση και των δύο μερών ήταν ότι η απουσία ολοκληρωμένων πρακτικών καθιστούσε «αδύνατη την εξέταση των επιδίκων θεμάτων της έφεσης».
Ο κ. Μαμαντόπουλος εισηγήθηκε ότι τα κενά, τα οποία εμφανίζονται σε ερωτήσεις που υποβλήθηκαν ή απαντήσεις που δόθηκαν από την εφεσείουσα, μπορεί να πληρωθούν από τις σημειώσεις, που κράτησε η δικηγόρος κ. Νικολάου, η οποία εκπροσώπησε μαζί του τους εφεσίβλητους στη δίκη. Οι σημειώσεις της επισυνάπτονται σε ένορκη δήλωση, στην οποία βεβαιώνεται το ακριβές του περιεχομένου τους.
Η εφεσείουσα ενίσταται στην αποδοχή των σημειώσεων της δικηγόρου της άλλης πλευράς ως συμπλήρωμα της μαρτυρίας. Δεν έθεσε ο,τιδήποτε ενώπιόν μας, το οποίο να δημιουργεί ερωτηματικά για την ακρίβεια του περιεχομένου τους. Η ένστασή της θεμελιώνεται στο απαράδεκτο τέτοιων σημειώσεων ως πηγής πληροφοριών για τα όσα κατατέθηκαν ενώπιον του πρωτόδικου Δικαστηρίου.
Το πρώτο, που θα πρέπει να αποφασίσουμε, είναι κατά πόσο η σημείωση δικηγόρου, αναφορικά με τα πρακτικά της δίκης, αποτελεί πηγή, η οποία γίνεται παραδεκτή από το εφετείο για τη διαπίστωση της κατάθεσης μάρτυρα ενώπιον του δικαστηρίου. Ανάλογο θέμα εξετάστηκε από το Αγγλικό Εφετείο στην Thompson v. Andrews [1968] 2 All E.R. 419. Στο ερώτημα δόθηκε αρνητική απάντηση. Διάφορη θα μπορούσε να είναι η απάντηση, όπως επισημαίνεται, αν η δήλωση προερχόταν και από τα δύο μέρη. Το ακόλουθο απόσπασμα από την απόφαση του Salmon, L.J., χαρακτηρίζει την προσέγγιση του Δικαστηρίου:- (σελ. 420)
[*358]“The normal practice is that, save in the most exceptional circumstances, if this court is asked to look at something other than the shorthand note or the judge’s note, it usually will only look at an agreed note of the evidence. Whether it be taken by solicitor or counsel seems to me to be immaterial.”
(Ελληνική μετάφραση ελεύθερη):
«Η συνήθης πρακτική είναι ότι, εκτός στις πιο εξαιρετικές περιστάσεις, εάν ζητηθεί από το δικαστήριο να κοιτάξει ο,τιδήποτε άλλο από τα στενογραφημένα πρακτικά ή τη σημείωση του δικαστή, δε θα το πράξει, εκτός αν πρόκειται για συμπεφωνημένη σημείωση για τη μαρτυρία. Κατά πόσο αυτή λήφθηκε από “solicitor” ή “counsel”, μου φαίνεται αδιάφορο.»
Αποτελεί ευθύνη του εφεσείοντα να διασφαλίσει ότι τα πρακτικά είναι συμπληρωμένα, ιδιαίτερα το μέρος το οποίο, κατά τον ισχυρισμό του, παραβιάζει τα δικαιώματά του, τονίστηκε στη Reg. v. Hircock [1970] 1 Q.B. 67. Ο ισχύων Διαδικαστικός Κανονισμός στην Αγγλία R.S.C., Ord. 59, r. 12(1), προβλέπει την προσαγωγή του στενογραφημένου πρακτικού ή αντίγραφου των σημειώσεων του δικαστή, ως οδηγού για τη μαρτυρία ενώπιον του πρωτόδικου δικαστηρίου, σε σχέση με τη διαπίστωση των γεγονότων που είναι ουσιώδη για την έφεση. Ο Διαδικαστικός αυτός Κανονισμός δεν είναι όμοιος σε περιεχόμενο με τη Δ.35, θ.6 των δικών μας Θεσμών, παραλληλίζονται, όμως, οι σκοποί τους.
Η προσέγγιση του Δικαστηρίου στην Thompson v. Andrews, (ανωτέρω), και ο κανόνας τον οποίο διατυπώνει, εξετάστηκαν στη Shacolas v. Universal Life (1984) 1 C.L.R. 47 και υιοθετήθηκαν από το Ανώτατο Δικαστήριο.
Θέλουμε να υπογραμμίσουμε ότι οποιαδήποτε αντιδικία, αναφορικά με το περιεχόμενο της μαρτυρίας, και προσπάθεια επίλυσής της από το Εφετείο, θα εξέτρεπε την ακρόαση της έφεσης σε θέματα άλλα από τα επίδικα, έξω από το πλαίσιο της Δευτεροβάθμιας Δικαιοδοσίας του. Το Εφετείο θα υπεισέρχετο το ίδιο στον καταρτισμό των πρακτικών, που αποτελεί αποκλειστική ευθύνη του πρωτόδικου δικαστηρίου.
Για τους λόγους, που έχουμε εκθέσει, δε θα δεχθούμε την ένορκη ομολογία της κ. Νικολάου, προς συμπλήρωση των πρακτικών. Οι σημειώσεις της δεν αποτελούν παραδεκτή πηγή για τη μαρτυρία που δόθηκε στο Επαρχιακό Δικαστήριο.
[*359]Η ύπαρξη κενών στα πρακτικά δεν καθιστά, αφ’ εαυτής, αδύνατη την ακρόαση της έφεσης, ούτε καταργεί τη δίκη. Αυτό είναι το αποτέλεσμα, όπου η απουσία ολοκληρωμένων πρακτικών της δίκης καθιστά αδύνατη την εξέταση των επιδίκων θεμάτων της έφεσης, όπως επισημαίνεται στη Ματθαίου ν. Θεμιστοκλέους.
Στην προκείμενη περίπτωση, τα κενά στα πρακτικά δε δημιουργούν ερωτηματικά ως προς την εκδοχή της μάρτυρος (εφεσείουσας) ή τις θέσεις της έναντι των εισηγήσεων των αντιδίκων της. Οι θέσεις της κατοπτρίζονται, επίσης, στις σημειώσεις της Δικαστού. Δεν προβάλλεται οποιοσδήποτε ισχυρισμός ότι το Δικαστήριο παρανόησε τη μαρτυρία της εφεσείουσας, ή ότι η σύνοψή της στην απόφαση του Δικαστηρίου είναι ελλειπής ή ατελής.
Τα κενά στα πρακτικά της μαρτυρίας της εφεσείουσας δε δημιουργούν οποιοδήποτε πρόβλημα στην εξέταση των λόγων της έφεσης, όπως στοιχειοθετούνται από την αιτιολογία τους. Επομένως, θα παρατείνουμε το χρόνο για την υποβολή του περιγράμματος αγόρευσης της εφεσείουσας κατά 45 ημέρες από σήμερα. Επακόλουθα, θα υποβληθεί μέσα στην καθορισθείσα περίοδο το περίγραμμα αγόρευσης των εφεσιβλήτων.
Μετά την υποβολή των περιγραμμάτων, η έφεση θα οριστεί για ακρόαση.
Διαταγή ως ανωτέρω.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο