(1999) 1 ΑΑΔ 1210
[*1210]26 Iουλίου, 1999
[ΑΡΤΕΜΗΣ, ΚΡΟΝΙΔΗΣ, ΗΛΙΑΔΗΣ, Δ/στές]
ΑΝΘΗ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥ ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ,
Εφεσείουσα-Καθ’ ης η αίτηση,
v.
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΑΣ ΧΑΡ. ΓΕΩΡΓΙΑΔΗ,
Εφεσίβλητης-Αιτήτριας.
(Πολιτική Έφεση Αρ. 10074)
Ακίνητη ιδιοκτησία — Διάδικοι — Όλα τα ενδιαφερόμενα πρόσωπα πρέπει να συνενώνονται ως διάδικοι σε αγωγή με αντικείμενο ακίνητη ιδιοκτησία — Διαφορετικά η όλη διαδικασία θα είναι θνησιγενής και άκυρη — Παραχώρηση δικαιώματος διαβάσεως σε αιτητή που ήταν ιδιοκτήτης μεριδίου του δεσπόζοντος ακινήτου χωρίς να συνενώσει στην αίτησή του τους άλλους συνιδιοκτήτες του.
Λέξεις και Φράσεις — “Shall” στον Κανονισμό 5(2) των περί Ακινήτου Ιδιοκτησίας Κανονισμών του 1956.
Η εφεσείουσα είναι ιδιοκτήτρια οικοπέδου στην Αγλαντζιά κατά 3/6 μερίδια. Το υπόλοιπο μέρος του κτήματος ανήκει στην αδελφή της εφεσείουσας - την εφεσίβλητη - στην μητέρα τους και στον αποβιώσαντα αδελφό της εφεσείουσας και εφεσίβλητης κατά 1/6 μερίδιο.
Η εφεσείουσα αποτάθηκε στο Διευθυντή του Κτηματολογίου για διαχωρισμό του οικοπέδου. Η αίτηση της απερρίφθη με την αιτιολογία ότι το μισό οικόπεδο θα εφαπτόταν στον δρόμο ενώ το άλλο μισό δεν θα είχε πρόσβαση σε δρόμο αλλά σε πεζόδρομο.
Στις 13.7.94 ο Διευθυντής προέβη σε νέα επιτόπια εξέταση από την οποία προέκυψε ότι στο ανατολικό μέρος του οικοπέδου που εφάπτετο σε πεζόδρομο είχε ανεγερθεί τριώροφος οικοδομή από τους τρεις συνιδιοκτήτες κατά 1/6 μερίδιο. Το δυτικό μέρος, το οποίο εφάπτεται του δρόμου παρέμενε κενό.
Ο Διευθυντής του Κτηματολογίου λόγω άρνησης της εφεσίβλητης [*1211]να δεχθεί φιλικό διακανονισμό του διαχωρισμού προχώρησε σε αναγκαστική διανομή του οικοπέδου δυνάμει του Άρθρου 2(3) του Κεφ. 224 σύμφωνα με την οποία το ανατολικό τμήμα του οικοπέδου διαχωρίσθηκε από το δυτικό. Επειδή το ανατολικό τεμάχιο δεν είχε πρόσβαση στο δρόμο παραχωρήθηκε δικαίωμα διαβάσεως του στο δυτικό τεμάχιο.
Η εφεσίβλητη στην παρούσα έφεση καταχώρησε αίτηση-έφεση στο Επαρχιακό Δικαστήριο Λευκωσίας για ακύρωση της απόφασης του Διευθυντή η οποία έγινε αποδεκτή.
Η εφεσείουσα στην παρούσα έφεση, υπέβαλε ότι η διαδικασία στο Επαρχιακό Δικαστήριο ήταν παράτυπη και άκυρη γιατί αναγκαίοι διάδικοι δύο από τους συνιδιοκτήτες κατά 1/6 μερίδιο δεν ήσαν διάδικοι στη διαδικασία ούτε συνενώθηκαν στην αίτηση-έφεση.
Αποφασίστηκε ότι:
1. Από το εδάφιο 2 του Καν. 5 των περί Ακινήτου Ιδιοκτησίας Κανονισμών του 1956, προκύπτει ότι η πρόνοια για συνένωση στην αίτηση, όλων των ενδιαφερομένων μερών, είναι επιτακτική. Αυτό εξάγεται από τη χρησιμοποίηση της λέξης “shall” όπως έχει ερμηνευθεί από τη νομολογία.
2. Οι συνιδιοκτήτες ακινήτου το οποίο ο Διευθυντής του Κτηματολογίου καταναγκαστικά διένειμε, ήσαν ασφαλώς ενδιαφερόμενα μέρη και ως τέτοια έπρεπε να συνενωθούν ως διάδικοι.
Η έφεση επιτράπηκε με έξοδα.
Αναφερόμενες υποθέσεις:
Τιτσινίδης v. Ρεσιάτ (1993) 1 Α.Α.Δ. 429,
Hadjipetrou v. Petsoloucas (1985) 1 C.L.R. 83,
Χριστοδούλου v. Χριστοδούλου (1998) 1 A.A.Δ. 579,
Hadjisavva and Others v. Loizou (1982) 1 C.L.R. 218,
Κάκκουλλου v. Ποχουζούρη κ.ά. (1992) 1 Α.Α.Δ. 1503.
[*1212]Έφεση.
Έφεση από την καθ’ ης η αίτηση κατά της απόφασης του Eπαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας (Παπαδοπούλου, Π.E.Δ.) που δόθηκε στις 24 Σεπτεμβρίου, 1997 (Aίτηση Aρ. 54/95) με την οποία ακυρώθηκε η απόφαση του Διευθυντή του Kτηματολογίου να προβεί σε διαχωρισμό του επίδικου οικοπέδου σε δύο τεμάχια.
Κ. Ευσταθίου, για την Eφεσείουσα.
Λ. Βασιλείου, για την Eφεσίβλητη.
Cur. adv. vult.
ΑΡΤΕΜΗΣ, Δ.: Την ομόφωνη απόφαση του Δικαστηρίου θα δώσει ο Μ. Κρονίδης, Δ..
ΚΡΟΝΙΔΗΣ, Δ.: Η έφεση αυτή προέκυψε από μια λυπηρή φιλονικία μεταξύ των μελών της οικογένειας Γεωργιάδη για το διαχωρισμό ενός οικοπέδου, Τεμάχιο 1487 του συμπλέγματος Β Φ/Σχ. ΧΧΙ/63Ε.2 με αριθμό εγγραφής Β1544 στην Αγλαντζιά. Η εφεσείουσα στην παρούσα διαδικασία η Ανθή Χαραλάμπους Γεωργιάδη είναι συνιδιοκτήτρια του οικοπέδου κατά 3/6 μερίδια. Η εφεσίβλητη-αδελφή της Κωνσταντία Χαρ. Γεωργιάδη, είναι συνιδιοκτήτρια κατά 1/6 μερίδιο, η μητέρα τους Έλλη Χαρ. Γεωργιάδη κατά 1/6 μερίδιο επίσης και το τελευταίο 1/6 μερίδιο ανήκει στον αποβιώσαντα Θεόφιλο Γεωργιάδη με διαχειριστές της περιουσίας του τους γονείς του Έλλη και Χαράλαμπο Γεωργιάδη.
Η εφεσείουσα, ως συνιδιοκτήτρια των 3/6 μεριδίων του οικοπέδου αποτάθηκε με αίτηση της στο Διευθυντή του Κτηματολογίου και Χωρομετρίας για αναγκαστική διανομή του πιο πάνω κτήματος σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 27(1)(α) του Κεφ. 224. Ο Διευθυντής του Κτηματολογίου, μετά από επιτόπια εξέταση του κτήματος στις 22.5.89, απέρριψε την αίτηση με το αιτιολογικό ότι η υπάρχουσα επί τόπου κατάσταση και οι αρνητικές απόψεις της αρμόδιας αρχής ως προς το διαχωρισμό δεν επέτρεπαν τούτο αφού το μισό οικόπεδο θα εφαπτόταν στο δρόμο ενώ το άλλο μισό δεν θα είχε πρόσβαση σε δρόμο αλλά σε πεζόδρομο.
Το 1994 ο Διευθυντής του Κτηματολογίου ανακίνησε και πάλι το θέμα του διαχωρισμού του οικοπέδου και επανεξέτασε την αίτηση με βάση τις πρόνοιες του άρθρου 29(8) του Κεφ. 224. Προέβη σε νέα επιτόπια εξέταση στις 13.7.94. Από την επιτόπια εξέταση [*1213]προέκυψε ότι στο ανατολικό μέρος του οικοπέδου που εφάπτετο σε πεζόδρομο είχε ανεγερθεί τριώροφος οικοδομή από τους τρεις συνιδιοκτήτες κατά 1/6 μερίδιο, δηλαδή από την εφεσίβλητη Κωνσταντία Χαρ. Γεωργιάδη, την μητέρα της Έλλη Γεωργιάδη και τον αποβιώσαντα αδελφό της Θεόφιλο Γεωργιάδη. Ο κάθε ένας όροφος κατεχόταν ξεχωριστά από τους τρεις πιο πάνω συνιδιοκτήτες. Το δυτικό μέρος, το οποίο εφάπτεται του δρόμου, παρέμενε κενό. Η ανέγερση της τριώροφης οικοδομής κτίστηκε αφού είχαν εξασφαλιστεί άδειες οικοδομής από την αρμοδία Αρχή, το Δήμο Αγλαντζιάς.
Ο Διευθυντής του Κτηματολογίου, λόγω της άρνησης της εφεσίβλητης να δεχθεί φιλικό διακανονισμό του διαχωρισμού προχώρησε σε αναγκαστική διανομή του οικοπέδου δυνάμει του άρθρου 2(3) του Κεφ. 224. Σύμφωνα με την απόφαση του Διευθυντή του Κτηματολογίου το ανατολικό τμήμα του οικοπέδου στο οποίο υπάρχουν οι τρεις κατοικίες-ορόφοι και κατέχεται από την εφεσείουσα, τη μητέρα της και τους κληρονόμους του αποβιώσαντα αδελφού της Θεόφιλου, διαχωρίστηκε από το δυτικό τμήμα που εφάπτεται του δρόμου. Έτσι δημιουργήθησαν δύο τεμάχια, το ανατολικό και το δυτικό. Επειδή όμως το ανατολικό τεμάχιο στο οποίο υπήρχαν οι οικοδομές δεν είχε πρόσβαση στο δρόμο, παραχωρήθηκε λωρίδα γης στο σύνορο του δυτικού τεμαχίου πλάτους 3,05 μ. ως δικαίωμα διαβάσεως. Δηλαδή το δυτικό τμήμα εκτάσεως 320 τ.μ. ως δουλεύων ακίνητο θα είχε αυτή την επιβάρυνση υπέρ του ανατολικού τεμαχίου, ως δεσπόζοντος ακινήτου. Ο Διευθυντής προβαίνοντας στον πιο πάνω διαχωρισμό έλαβε υπόψη και τις απόψεις του Δημαρχείου Αγλαντζιάς, αρμοδίας αρχής, η οποία και συγκατατέθηκε. Επί μέρους προβλήματα ως δύο χώρους στάθμευσης για την οικοδομή στο ανατολικό τμήμα που προβλέπετο στις άδειες οικοδομής το Δημαρχείο Αγλαντζιάς αποδέχθηκε τη μετακίνηση τους στον πεζόδρομο με μακροχρόνια ενοικίαση.
Η εφεσίβλητη στην παρούσα έφεση κατεχώρησε αίτηση-έφεση στο Επαρχιακό Δικαστήριο Λευκωσίας την 1.2.95 ζητώντας την ακύρωση της απόφασης του Διευθυντή του Κτηματολογίου. Το Δικαστήριο μετά από μια μακρά ακροαματική διαδικασία εξέδωσε στις 24.9.97 την απόφασή του ακυρώνοντας την απόφαση του Διευθυντή με το σκεπτικό ότι:-
“...... ο Διευθυντής του Κτηματολογίου προχωρώντας και λαμβάνοντας την απόφαση της 3.1.1995 υπερέβη τις εξουσίες του γιατί ουσιαστικά προχώρησε σε διαχωρισμό τεμαχίου, το οποίο με βάση την υπάρχουσα κατάσταση, δεν μπορούσε να κα[*1214]τέχεται κατάλληλα και άνετα και ούτε να καρπώνεται ως χωριστό και αυτοτελές τμήμα. Στην πραγματικότητα ο Διευθυντής του Τμήματος Κτηματολογίου κατά τη λήψη της απόφασης της 3.1.95 έλαβε υπόψη τα γεγονότα που δεν υπήρχαν. Δεν υπήρχε δηλαδή η αποδοχή της μακροχρόνιας μίσθωσης από την αιτήτρια του πεζόδρομου.”.
Η εφεσείουσα στην παρούσα έφεση προβάλλει έξι λόγους που, κατά τους ισχυρισμούς της οδηγούν στον παραμερισμό της πρωτόδικης απόφασης.
Με τους πρώτους δύο λόγους προβάλλεται ότι η αίτηση-έφεση εναντίον της απόφασης του Διευθυντή Κτηματολογίου στο Επαρχιακό Δικαστήριο ήταν παράτυπη και άκυρη διαδικασία γιατί αναγκαίοι διάδικοι δύο από τους συνιδιοκτήτες κατά 1/6 μερίδιο, η Έλλη Χαρ. Γεωργιάδη και οι κληρονόμοι του Θεόφιλου Γεωργιάδη, δεν ήσαν διάδικοι στη διαδικασία ούτε συνενώθησαν στην αίτηση-έφεση.
Προτού ασχοληθούμε με την ουσία της έφεσης θα εξετάσουμε τους πιο πάνω δύο λόγους έφεσης το κατά πόσο δηλαδή η αίτηση-έφεση στο Επαρχιακό Δικαστήριο θα μπορούσε να είχε προωθηθεί ενόψει της απουσίας ως διαδίκων δύο από τους συνιδιοκτήτες του οικοπέδου.
Ο ευπαίδευτος συνήγορος της εφεσείουσας υπέβαλε ότι με βάση τον Κανονισμό 5(2) των περί Ακινήτου Ιδιοκτησίας Κανονισμών του 1956 επιβάλλεται υποχρεωτικά ότι, σε τέτοιας φύσεως αίτησης-έφεσης, πρέπει να συνενώνονται όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη στη διαφορά. Επομένως, κατά το συνήγορο της εφεσείουσας, η παράλειψη αυτή της εφεσίβλητης να μη συνενώσει στην αίτηση-έφεση της όλους τους συνιδιοκτήτες του οικοπέδου, ήταν μέτρο θνησιγενές που πλήττει το θεμέλιο της φυσικής δικαιοσύνης. Κατέληξε δε ότι η παράλειψη αυτή δεν αφορά μόνο διαδικαστικό-δικονομικό μέτρο αλλά αποτελεί θέμα ουσιαστικού δικαίου.
Ο συνήγορος της εφεσίβλητης υπεστήριξε την απόφαση του πρωτόδικου Δικαστηρίου το οποίο ασχολήθηκε με το θέμα αυτό.
Το πρωτόδικο Δικαστήριο θεώρησε ότι η μη συμπερίληψη όλων των συνιδιοκτητών στην αίτηση “δεν πλήττει το θεμέλιο ούτε καθιστά άκυρη την αίτηση” με το ακόλουθο αιτιολογικό:-
“Ειδικότερα, ως προς τους λοιπούς συνιδιοκτήτες φαίνεται να [*1215]έλαβαν γνώση της απόφασης του Διευθυντή του Κτηματολογίου η οποία τους κοινοποιήθηκε και οι οποίοι άλλωστε συγκατατέθηκαν σ’ αυτό το διαχωρισμό και υπέγραψαν το τεκμ. 2 πλην της αιτήτριας. Ο Χαράλαμπος Γεωργιάδης, ένας από τους διαχειριστές της περιουσίας του Θεόφιλου Γεωργιάδη, ιδιοκτήτη κατά το 1/6 παρουσιάστηκε σαν μάρτυρας στη διαδικασία και υπεστήριξε την απόφαση του Διευθυντή του Κτηματολογίου.”.
Το εδάφιο 2 του Καν. 5 έχει ως εξής:-
“(2) All interested parties shall be joined as parties to the proceedings: Provided that, unless otherwise directed by the Court, the Director shall not be joined as a party except in proceedings under sections 41, 43, 58, 59, 68, 69 and 69A of the Law.”.
Από το πιο πάνω εδάφιο προκύπτει ότι η πρόνοια αυτή, ήτοι της συνένωσης στην αίτηση όλων των ενδιαφερομένων μερών, είναι επιτακτική. Αυτό εξάγεται από τη χρησιμοποίηση της λέξης “shall” όπως έχει ερμηνευθεί από τη νομολογία.
Είναι νομολογιακά καθιερωμένο ότι σε αγωγές που έχουν ως αντικείμενο ακίνητη ιδιοκτησία πρέπει να συνενώνονται ως διάδικοι όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, άλλως η όλη διαδικασία θα είναι θνησιγενής και άκυρη. (Βλέπε: Τιτσινίδης ν. Ρεσιάτ (1993) 1 Α.Α.Δ. 429, Hadjipetrou v. Petsoloucas (1985) 1 C.L.R. 83 και Χριστοδούλου ν. Χριστοδούλου (1998) 1 A.A.Δ. 579.).
Στην υπόθεση HjiSavva and Others v. Loizou (1982) 1 C.L.R. 218 το Ανώτατο Δικαστήριο ακύρωσε την απόφαση του Διευθυντή του Κτηματολογίου, ανατρέποντας την πρωτόδικη απόφαση, που παραχώρησε δικαίωμα διαβάσεως σε αιτητή που ήταν ιδιοκτήτης μεριδίου του δεσπόζοντος κτήματος χωρίς να συνενώσει στην αίτησή του τον άλλο συνιδιοκτήτη του.
Η πρωτόδικη απόφαση βασίσθηκε σχεδόν αποκλειστικά στην υπόθεση Κάκουλλου ν. Ποχουζούρη και Άλλης (1992) 1 Α.Α.Δ. 1503. Παρατίθεται δε και σχετικό απόσπασμα από την απόφαση αυτή στην οποία φαίνεται ότι εξετάσθηκε και ερμηνεύθηκε ολόκληρος ο Καν. 5. Δεν συμβαίνει όμως έτσι. Στην απόφαση αυτή εξετάσθηκε διαδικαστικό θέμα που έχει σχέση μόνο με το εδάφιο 1 του Καν. 5 δηλαδή ότι δεν επισυνάφθηκε στην αίτηση-έφεση η ειδοποίηση της απόφασης του Διευθυντή όπως επιτάσσει το εδάφιο 1 του Καν. 5. Δεν εξετάσθηκε καθόλου το εδάφιο 2. Αυτό φαίνεται [*1216]ότι διέλαθε της προσοχής του πρωτόδικου Δικαστηρίου.
Ενόψει όλων των πιο πάνω έχουμε φθάσει στο συμπέρασμα ότι οι λόγοι έφεσης 1 και 2 ευσταθούν. Ενώπιον του Δικαστηρίου που εκδίκασε την αίτηση δεν βρίσκονταν όλοι οι αναγκαίοι διάδικοι-ενδιαφερόμενα μέρη. Οι συνιδιοκτήτες ακινήτου το οποίο ο Διευθυντής του Κτηματολογίου καταναγκαστικά διένειμε ήσαν ασφαλώς ενδιαφερόμενα μέρη και ως τέτοια έπρεπε να συνενωθούν ως διάδικοι.
Η διαπίστωση στην οποία έχουμε προβεί καθιστά χωρίς νόημα την εξέταση των άλλων λόγων έφεσης.
Η έφεση γίνεται δεκτή με έξοδα υπέρ της εφεσείουσας. Η πρωτόδικη απόφαση παραμερίζεται.
H έφεση επιτρέπεται με έξοδα.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο