(2000) 1 ΑΑΔ 1712
ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
ΠΟΛΙΤΙ ΚΗ ΕΦΕΣΗ ΑΡ. 10325
ΕΝΩΠΙΟΝ: ΝΙΚΟΛΑΙΔΗ, ΚΡΟΝΙΔΗ, ΚΡΑΜΒΗ, ΔΔ.
Λέσχη Ιπποδρομιών Λευκωσίας,
Εφεσείοντε ς-εναγόμενοι
- ν -
Ανδρέα Νικήτα,
Εφεσίβλητο υ-ενάγοντα.
- - - - - -
24
Οκτωβρίου, 2000.Για τους εφεσείοντες: κ. Χ. Σταυράκης.
Για τον εφεσίβλητο: κ. Α. Παπαντωνίου.
- - - - - -
ΝΙΚΟΛΑΙΔΗΣ, Δ
.: Την απόφαση του Δικαστηρίου θα δώσειο Δικαστής Α. Κραμβής.
- - - - - -
Α Π Ο Φ Α Σ Η
Α. ΚΡΑΜΒΗΣ, Δ
.: Ο εφεσίβλητος ήταν για χρόνια τακτικός θαμώνας του ιπποδρόμου. Στις 8.3.1992 έφθασε στον ιππόδρομο την ώρα που διεξαγόταν η τέταρτη ιπποδρομία. Εισήλθε στην αίθουσα διεξαγωγής στοιχημάτων και ενώ περπατούσε, γλύστρησε. Εχασε την ισορροπία του και έπεσε στο πάτωμα. Από τη πτώση υπέστη σωματικές βλάβες και χρειάστηκε να υποβληθεί σε εγχείρηση. Για το ατύχημα και τις ζημιές που υπέστη, θεώρησε ως υπεύθυνους τους εφεσείοντες. Κίνησε εναντίον τους αγωγή και το Επαρχιακό Δικαστήριο Λευκωσίας τους καταλόγισε πλήρη ευθύνη για το ατύχημα. Το Δικαστήριο επιδίκασε υπέρ του εφεσίβλητου και εναντίον των εφεσειόντων γενικές και ειδικές αποζημιώσεις, στο ύψος που οι διάδικοι εκ των προτέρων συμφώνησαν μεταξύ τους και έξοδα.Με την παρούσα έφεση αμφισβητείται η ορθότητα της πρωτόδικης απόφασης. Οι εφεσείοντες διατείνονται ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο μολονότι εξέθεσε ορθά τις νομικές αρχές οι οποίες διέπουν τα καθήκοντα ενός κατόχου (occupier) προς ένα προσκεκλημένο (invitee) εντούτοις, εσφαλμένα αποφάσισε ότι τα γεγονότα της υπόθεσης στοιχειοθετούν αμέλεια εκ μέρους των εφεσειόντων ή παράβαση καθήκοντος επιμέλειας που αυτοί όφειλαν προς τον εφεσίβλητο. Λέγουν επίσης ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο δεν εκτίμησε σωστά τη μαρτυρία και ότι "οι διαπιστώσεις του τόσο επί των γεγονότων όσο και επί της αξιοπιστίας των μαρτύρων είναι λανθασμένες". Τέλος, αποδίδουν σφάλμα, στο ότι το Δικαστήριο δεν ζήτησε το ίδιο διευκρινήσεις από μάρτυρα αναφορικά με φράση που ο μάρτυρας χρησιμοποίησε στην προφορική του κατάθεση, το νόημα της οποίας δεν έγινε
αντιληπτό από το Δικαστήριο, καθώς τούτο αναφέρεται στην απόφαση.
Ο εφεσίβλητος από τη μια και ο υπάλληλος των εφεσειόντων, κ. Πανίκος Χαραλάμπους από την άλλη, ήταν οι βασικοί μάρτυρες της υπόθεσης. Η μαρτυρία και των δύο κρίθηκε αξιόπιστη. Εκ τούτου συνάγεται ότι οι διαπιστώσεις του Δικαστηρίου επί των γεγονότων της υπόθεσης έχουν ως υπόβαθρο το σύνολο της μαρτυρίας. Ωστόσο, η θέση των εφεσειόντων είναι ότι το Δικαστήριο κατέληξε σε διαπιστώσεις επί γεγονότων αναφορικά με τα οποία η μαρτυρία ήταν αντίθετη χωρίς να έχει δοθεί γι΄ αυτό οποιαδήποτε εξήγηση ή αιτιολογία.
Ο εφεσίβλητος κατέθεσε ότι το ατύχημα έγινε στη μεγάλη αίθουσα όπου είναι εγκατεστημένα τα ταμεία των στοιχημάτων. Κατά την ώρα του ατυχήματος δεν υπήρχε κόσμος στην αίθουσα γιατί το κοινό βρισκόταν στις κερκίδες όπου παρακολουθούσε τη διεξαγωγή της τέταρτης ιπποδρομίας. Το δάπεδο της αίθουσας ήταν σε άθλια κατάσταση. Σ΄ αυτό υπήρχαν σκορπισμένα άχρηστα χαρτιά, εφημερίδες και εισητήρια (παρολιά) προηγούμενων ιπποδρομιών που οι θεατές συνηθίζουν να ρίχνουν στο δάπεδο μετά τη λήξη κάθε ιπποδρομίας. Για το αν υπήρχαν ή όχι σκυβαλοδοχεία στην αίθουσα, η μαρτυρία του εφεσίβλητου ήταν ασαφής γεγονός που επισημαίνεται στην πρωτόδικη απόφαση. Στην κύρια εξέταση ισχυρίστηκε πως δεν υπήρχαν σκυβαλοδοχεία στην αίθουσα, στην αντεξέταση κατέθεσε ότι μπορεί και να υπήρχαν ενώ, σε άλλο σημείο της μαρτυρίας του, είπε πως ούτε καν πρόσεξε ότι υπήρχαν. Ισχυρίστηκε επίσης ότι ουδέποτε είδε συνεργείο καθαρισμού να ασχολείται με την καθαριότητα της αίθουσας. Στο κυλικείο της λέσχης επωλούνταν μπανάνες και άλλα φρούτα που το κοινό μπορούσε να μεταφέρει και σε άλλους χώρους της λέσχης για κατανάλωση. Ο εφεσίβλητος ισχυρίστηκε ότι η πτώση του στο πάτωμα οφειλόταν σε γλύστρημα από πάτημα μπανανόφλουδας, που δεν είδε ούτε μπορούσε να δει προηγουμένως, γιατί καλυπτόταν από χαρτιά.
Ο κ. Π. Χαραλάμπους κατέθεσε ότι ανάμεσα στα καθήκοντά του είναι η εποπτεία και ο έλεγχος της εργασίας του προσωπικού που απασχολούν οι εφεσείοντες. Γνωρίζει την κατάσταση που γενικά επικρατεί στους χώρους του ιπποδρόμου καθώς και ό,τι έχει σχέση με τη λειτουργία των υπηρεσιών του. Μετά τη λήξη κάθε ιπποδρομιακής συνάντησης οι εσωτερικοί και εξωτερικοί χώροι καθαρίζονται. Τις ημέρες που διεξάγονται ιπποδρομίες, συνεργείο δέκα περίπου ατόμων είναι επιφορτισμένο με την καθαριότητα όλων των κοινόχρηστων χώρων. Το συνεργείο φροντίζει για την περισυλλογή επικίνδυνων αντικειμένων όπως μπουκάλων, και τενεκκεδένιων δοχείων και όταν εντοπισθούν υγρές ακαθαρσίες, αυτές καθαρίζονται. Αλλα δύο άτομα, που δεν εργοδοτούνται από τους εφεσείοντες, περιφέρονται στους κοινόχρηστους χώρους και περισυλλέγουν τενεκκεδένια δοχεία αναψυκτικών. Κατά το χρόνο του ατυχήματος υπήρχαν τοποθετημένα σε διάφορα σημεία της αίθουσας μεγάλα μαύρα πλαστικά σκυβαλοδοχεία και πινακίδες προτρεπτικές προς το κοινό για την απόρριψη αχρήστων στα σκυβαλοδοχεία. Σε κάθε ιπποδρομιακή συνάντηση συνήθως προσέρχονται 4000 μέχρι 5000 άτομα τα οποία διακινούνται σε όλους τους χώρους του ιπποδρόμου. Οταν έγινε το ατύχημα κάθε ιπποδρομιακή συνάντηση περιλάμβανε 8-9 ιπποδρομίες. Το χρονικό διάστημα που μεσολαβούσε από τη μια ιποδρομία μέχρι την άλλη ήταν 30 λεπτά. Κατά τα χρονικά αυτά διαστήματα των 30 λεπτών, πλήθος ανθρώπων συγκεντρωνόταν στην αίθουσα όπου έγινε το
ατύχημα και εκεί, συνήθιζαν να απορρίπτουν στο πάτωμα, αντί στα σκυβαλοδοχεία, χαρτιά και άχρηστα εισητήρια στοιχημάτων προηγούμενων ιπποδρομιών με αποτέλεσμα, να γεμίζει το δάπεδο από τεράστιες ποσότητες χαρτιού με αποτέλεσμα, να καθίσταται, εκ των πραγμάτων, αδύνατος ο καθαρισμός του πατώματος, έστω και αν η λέσχη θα εργοδοτούσε για τον ίδιο σκοπό ακόμα εκατόν άτομα Ο καθαρισμός της αίθουσας γινόταν όταν τελείωνε η ιπποδρομιακή συνάντηση. Στο κυλικείο της λέσχης δεν επωλούντο φρούτα. ωστόσο, τα μέλη της λέσχης είχαν τη δυνατότητα να παραγγείλουν φρούτα σερβιρισμένα στο πιάτο με μαχαίρι και πηρούνι μόνο στην αίθουσα μελών (members hall). Δεν υπήρχε δυνατότητα ελέγχου των θεατών κατά την είσοδό τους στον ιππόδρομο για να διαπιστωθεί κατά πόσο μετέφεραν φρούτα ή άλλα φαγώσιμα για δική τους κατανάλωση. Το κυλικείο της λέσχης διέθετε προς πώληση στο ευρύ κοινό αναψυκτικά και φαγώσιμα όχι όμως φρούτα.
Οπως έχουμε προαναφέρει, η πρωτόδικος Δικαστής αξιολόγησε ως αξιόπιστη τόσο τη μαρτυρία του εφεσίβλητου όσο και τη μαρτυρία του υπαλλήλου των εφεσειόντων κ. Π. Χαραλάμπους με εξαίρεση το μέρος της μαρτυρίας του εφεσίβλητου που αναφέρεται στο θέμα των σκυβαλοδοχείων. Συγκεκριμένα η πρωτόδικος Δικαστής απέρριψε τους παραπαίοντες ισχυρισμούς του εφεσίβλητου καθόσον αφορά την ανυπαρξία κλπ σκυβαλοδοχείων στην αίθουσα και αποδέχθηκε τη μαρτυρία του κ. Π. Χαραλάμπους ότι κατά τον ουσιώδη χρόνο υπήρχαν σκυβαλοδοχεία στην αίθουσα. Διαπιστώθηκε επίσης ότι κατά τον κρίσιμο χρόνο συνεργείο καθαρισμού ασχολείτο με
τον καθαρισμό της αίθουσας. Είναι φανερό ότι η τελευταία διαπίστωση, στηρίχθηκε στην επί του θέματος θετική μαρτυρία του κ. Χαραλάμπους η οποία, προτιμήθηκε από εκείνη του εφεσίβλητου, που, σε τελευταία ανάλυση, δεν αποκλείει την ύπαρξη και λειτουργία ενός τέτοιου συνεργείου που ενδεχομένως να μην περιήλθε ποτέ στην αντίληψή του, ένεκα των συνθηκών που επικρατούσαν στο συγκεκριμένο χώρο. Οι διαπιστώσεις του πρωτόδικου δικαστηρίου αναφορικά με την αξιοπιστία των μαρτύρων εμπεριέχονται στην πιο κάτω περικοπή της πρωτόδικης απόφασης:"Ο ενάγοντας μου έκανε γενικά καλή εντύπωση, και αποδέχομαι το μεγαλύτερο μέρος της κατάθεσής του. Αναφορικά όμως με την ύπαρξη σκυβαλοδοχείων στο χώρο όπου έγινε το ατύχημα κρίνω ότι οι απαντήσεις του δεν ήταν τόσο θετικές γι΄ αυτό δεν αποδέχομαι τη μαρτυρία του στο σημείο εκείνο. Στο αρχικό στάδιο της κατάθεσης είχε πει ότι δεν υπήρχαν καθόλου κάλαθοι μετά, αναφερόμενος στον αριθμό των καλάθων που υπήρχαν κατά τον επίδικο χρόνο και στους καλάθους που υπάρχουν σήμερα είπε
"ούτε σύγκριση" αφήνοντας να νοηθεί ότι υπήρχαν μερικοί κάλαθοι και στο τέλος είπε ότι δεν είχε καν προσέξει τους καλάθους.Ο μάρτυρας υπεράσπισης μου έκανε επίσης καλή εντύπωση, ήταν θετικός και ειλικρινής και δέχομαι το σύνολο της μαρτυρίας του όσον αφορά τα γεγονότα."
Το πιο κάτω απόσπασμα της πρωτόδικης απόφασης περιέχει διαπιστώσεις πάνω σε ουσιώδη γεγονότα της υπόθεσης καθώς και το βασικό συμπέρασμα που καθόρισε το αποτέλεσμα.
"Με τη μαρτυρία που έχω ενώπιό μου δεν έχω ικανοποιηθεί ότι οι εναγόμενοι έλαβαν όλα τα αναγκαία μέτρα για αποφυγή του ατυχήματος. Η συλλογή των άδειων μπουκάλων και τενεκεδιών, η τοποθέτηση σκυβαλοδοχείων και προτρεπτικών πινακίδων και η εργοδότηση δέκα περίπου καθαριστριών και εργατών δεν ήσαν αρκετά μέτρα προς αποφυγή του ατυχήματος εν’ όψει δε και του γεγονότος ότι οι εναγόμενοι εγνώριζαν ότι πολλοί επισκέπτες πετούσαν τα σκουπίδια τους στο πάτωμα. Η αίθουσα όπου έγινε το ατύχημα ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής από τους επισκέπτες γιατί εκεί εγίνονταν τα στοιχήματα και ιδιαίτερα μέτρα έπρεπε να ληφθούν για τον καθαρισμό της. Η αίθουσα δε γειτνίαζε και με κυλικείο όπου επωλούντο μεταξύ άλλων και φαγώσιμα."
Ο λόγος έφεσης 5 διατυπώνεται στο εφετήριο ως εξής:
"5. Το πρωτόδικο δικαστήριο εσφαλμένα δεν έλαβε υπ΄ όψιν του την αντίφαση μεταξύ της μαρτυρίας του ενάγοντα και της έκθεσης απαίτησης του όσον αφορά τη φύση του αντικειμένου που επροκάλεσε στον ενάγοντα το δυστύχημα καθ΄ ότι:
(α) αυτό σχετίζεται άρρηκτα με την πειστικότητα του ενάγοντα και το κατά πόσο αυτός έδωσε αληθή μαρτυρία στο δικαστήριο.
(β) αυτό έχει σχέση με το κατά πόσο το δυστύχημα όντως επεσυνέβη όπως ο ενάγων ισχυρίζεται."
Δεν διαπιστώνουμε ότι υπάρχει οποιαδήποτε αντίφαση όπως οι εφεσείοντες ισχυρίζονται.
Στις παραγράφους 3 και 4 της Εκθεσης Απαιτήσεως γίνεται περιγραφή του περιστατικού που μεταξύ άλλων αναφέρονται και τα εξής: ".......... και όλως αιφνιδίως γλίστρησε στο χώρο του ιπποδρόμου λόγω των ακαθαρσιών οι οποίες ευρίσκοντο σ΄ αυτόν με αποτέλεσμα ........... " και ".............
....... ο Ενάγων γλίστρησε στο χώρο του ιπποδρόμου πατώντας γλοιώδες αντικείμενο ............ ".Εκ των ανωτέρω προκύπτει ότι στην έκθεση απαιτήσεως προσδιορίζεται η αιτία της πτώσης του εφεσίβλητου, ότι δηλαδή, αυτή οφειλόταν σε γλίστρημα από πάτημα ακαθαρσίας/γλοιώδες αντικείμενο. Η μαρτυρία που έδωσε ο εφεσίβλητος προς απόδειξη του ισχυρισμού του, κινήθηκε στη γραμμή των γραπτών προτάσεων και συνάδει με αυτές. Η ριγμένη στο δάπεδο μπανανόφλουδα ανάμεσα στα άχρηστα χαρτιά που ήταν διάσπαρτα στην αίθουσα δεν μπορεί παρά να θεωρηθεί ότι συνιστά ακαθαρσία, που στην έκθεση απαιτήσεως περιγράφεται και ως γλοιώδες αντικείμενο.
Θα ήταν αποδεκτό, διά της χρήσεως του κατάλληλου δικονομικού μέτρου, να ζητήσουν οι εφεσείοντες περισσότερες και καλύτερες λεπτομέρειες για το είδος της ακαθαρσίας για την οποία γίνεται λόγος στην έκθεση απαιτήσεως. Βλ. Γιαννάκης Πολυκάρπου ν. ELNEDA TRADING LTD, Π.Ε. 907, ημερ. 18.5.2000. Και εφόσον δεν το έπραξαν, ενώ είχαν αυτή τη δυνατότητα, δεν μπορούν να εγείρουν εκ των υστέρων ζήτημα δεκτότητας μαρτυρίας η οποία, καθώς έχουμε προαναφέρει, δεν έχει εκφύγει από τη γραμμή των γραπτών προτάσεων.
Οι εφεσείοντες παραπονούνται πως είναι εσφαλμένη η διαπίστωση του πρωτόδικου δικαστηρίου ότι στο κυλικείο του ιπποδρόμου επωλούντο μπανάνες και αυτό γιατί, η μαρτυρία του κ. Π. Χαραλάμπους, που στο σύνολό της κρίθηκε ως αξιόπιστη, ήταν ότι στο κυλικείο δεν επωλούντο μπανάνες. Το παράπονο δεν ευσταθεί γιατί το πρωτόδικο δικαστήριο δεν έκανε τη διαπίστωση που ισχυρίζονται οι εφεσείοντες. Το Δικαστήριο προέβη στη γενική διαπίστωση ότι "η αίθουσα δε, γειτνιάζει και με το κυλικείο όπου επωλούντο μεταξύ άλλων και φαγώσιμα". Πρόκειται για διαπίστωση η οποία συνάδει πλήρως με τη μαρτυρία του κ. Χαραλάμπους ότι στο κυλικείο "πουλιώντουσαν διάφορα πράγματα, αναψυκτικά, σοκολάτες, τυρόπιττες, γλυκίσματα, τσιπς, διάφορα".
Η πιο κάτω περικοπή της πρωτόδικης απόφασης λήφθηκε από το μέρος όπου γίνεται η σύνοψη της μαρτυρίας του εφεσίβλητου. Η τελευταία φράση της περικοπής, συνιστά διαπίστωση του δικαστηρίου περί μη αμφισβήτησης του μέρους της μαρτυρίας στο οποίο αναφέρεται.
"Στο δάπεδο της αίθουσας υπήρχαν πολλές ακαθαρσίες και εκτός από την μπανάνα υπήρχαν μεταξύ άλλων εφημερίδες και παρολιά. Σε κατοπινό στάδιο επρόσθεσε ότι στο μέρος όπου εγλύστρησε, κάτω από τις εφημερίδες υπήρχαν σάντουϊτς και μπανανόφλουδες. Το μέρος αυτό της μαρτυρίας δεν αμφισβητήθηκε."
Οι εφεσείοντες διαφωνούν με τη διαπίστωση. Είναι η θέση τους ότι το συγκεκριμένο μέρος της μαρτυρίας του εφεσίβλητου αμφισβητήθηκε έντονα. Προκύπτει από τα πρακτικά της υπόθεσης ότι η αμφισβήτηση των εφεσειόντων επικεντρώθηκε στο ότι το γλίστρημα και η πτώση του εφεσίβλητου στο πάτωμα δεν οφειλόταν σε πάτημα μπανανόφλουδας και ότι ο ίδιος δεν γνώριζε ή δεν ήταν σε θέση να γνωρίζει αν
αυτό που πάτησε ήταν όντως μπανανόφλουδα. Ωστόσο, ο εφεσίβλητος κατέθεσε ότι στο μέρος που έγινε το ατύχημα υπήρχαν κάτω από τα χαρτιά μπανανόφλουδα και σάντουϊτς. Από την άλλη, ο μάρτυρας υπεράσπισης κ. Χαραλάμπους απερίφραστα ομολόγησε ότι διάφορες ακαθαρσίες ρύπαιναν το πάτωμα. Γι΄ αυτό εξ άλλου, υπήρχε συνεργείο καθαρισμού του χώρου από τα επικίνδυνα αντικείμενα, τις υγρές ακαθαρσίες κλπ. Εμφανίζονται λοιπόν οι εφεσείοντες να αμφισβητούν εκ των υστέρων γεγονότα που σε γενικές γραμμές ήταν αδιαμφισβήτητα. Η μαρτυρία του εφεσίβλητου ότι στο μέρος όπου έγινε το ατύχημα υπήρχαν κάτω από τα χαρτιά μπανανόφλουδα, και σάντουϊτς δεν έχει αμφισβητηθεί. Αυτό που αμφισβητήθηκε ήταν ότι ο εφεσίβλητος πάτησε μπανανόφλουδα. Πρόκειται για αμφισβήτηση η οποία στο τέλος παρέμεινε μετέωρη εφόσον οι εφεσείοντες δεν προσκόμισαν μαρτυρία περί του αντιθέτου. Με αυτές τις παρατηρήσεις καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι η επί του προκειμένου διαπίστωση του πρωτόδικου δικαστηρίου είναι ορθή και συνάδει με τη μαρτυρία που κρίθηκε ως αξιόπιστη.Ο ισχυρισμός των εφεσειόντων ότι η πρωτόδικη απόφαση είναι τρωτή εκ του γεγονότος ότι η Δικαστής παρέλειψε να ζητήσει διευκρινίσεις αναφορικά με μαρτυρία που δήθεν δεν έχει κατανοήσει αναφέρεται στην πιο κάτω περικοπή της πρωτόδικης απόφασης:
"Ο μάρτυρας υπεράσπισης ισχυρίστηκε ότι ήταν αδύνατο να καθαρίζεται ο χώρος κατά τη διεξαγωγή των ιπποδρομιών έστω και εάν εργοδοτούνταν εκατόν άτομα, παρέλειψε όμως να δώσει περισσότερες επεξηγήσεις. Ηταν "αδύνατο" λόγω του οικονομικού κόστους, ήταν "αδύνατο" λόγω της μεγάλης έκτασης στην οποία διακινούνταν οι επισκέπτες, ήταν "αδύνατο" του μεγάλου αριθμού των επισκεπτών ή ήταν αδύνατο λόγω των περιορισμένων μέσων που είχε η λέσχη."
Είναι φανερό ότι ο πιο πάνω ισχυρισμός του μάρτυρα των εφεσειόντων αποσκοπούσε στο να δικαιολογήσει την αδυναμία των εφεσειόντων να αντιδράσουν στην υπό κρίση δεδομένη πραγματική κατάσταση. Ηταν καθήκον των ιδίων των εφεσειόντων να εξηγήσουν τους λόγους της αδυναμίας τους να καθαρίζουν την αίθουσα. Το Δικαστήριο δεν είχε λόγο επέμβασης γιατί αν συνέβαινε τούτο, θα συνιστούσε παρέκκλιση από το ρόλο του Δικαστή όπως έχει καθιερωθεί στο ισχύον δικαιϊκό μας σύστημα.
Δεν έχει αμφισβητηθεί ότι ο εφεσίβλητος βρισκόταν νόμιμα στο συγκεκριμένο χώρο της Λέσχης Ιπποδρομιών Λευκωσίας ως "προσκεκλημένος" - invitee. Σύμφωνα με το αγγλικό κοινοδίκαιο "προσκεκλημένος" είναι εκείνος που εισέρχεται στην περιουσία του κατόχου με τη συγκατάθεση του κατόχου για σκοπούς κάποιας εργασίας αναφορικά με την οποία ο κάτοχος του χώρου και ο εισερχόμενος έχουν κοινό συμφέρον. Βλ.
Pearson v. Lambeth Borough Council (1950) 1 All E.R. 688 και Φραγκεσκίδης Λτδ ν. Μάμα (1989) 1 ΑΑΔ (Ε) 70. Η πρόσκληση μπορεί να είναι γραπτή ή προφορική ή εξυπακουόμενη ή να συνάγεται ότι δόθηκε ή ότι υπάρχει λόγω συμπεριφοράς. Βλ. Fairman v. Perpetual Investment Building Society (1923) A.C. 74, Ellis v. Fulham Bοrough Council (1937) 3 All E.R. 454.H πρωτόδικος δικαστής με αναφορά στην Κυριακίδης ν. Tenekedjian (1994) 1 ΑΑΔ 504 κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι εφεσείοντες είχαν καθήκον επιμέλειας αναφορικά με τις δικές τους δραστηριότητες στο ακίνητο έναντι όλων των προσώπων που βρίσκονταν νόμιμα εντός του ακινήτου, ανεξάρτητα αν τα πρόσωπα αυτά ήταν προσκεκλημένοι ή απλοί αδειούχοι. Το συμπέρασμα είναι ορθό
αλλά και αδιαμφισβήτητο γιατί η διάκριση μεταξύ "απλού αδειούχου" και "προσκεκλημένου" αποκτά σημασία μόνο όταν η ζημιά στον επισκέπτη έχει προκληθεί από τη στατική κατάσταση του ακινήτου (occupancy duty) σε αντιδιαστολή με τη ζημιά που προκλήθηκε από τις "δραστηριότητες" του κατόχου στο ακίνητο. Βλ. Κυριακίδης ν. Tenekedjian (ανωτέρω) όπου επισημαίνεται ".... πως αυτή η πτυχή του κοινοδικαίου βρήκε την έκφρασή της στις ίδιες τις διατάξεις του άρθρου 51(2)(β) του περί Αστικών Αδικημάτων Νόμου Κεφ. 148 ....".Εκ των ανωτέρω προκύπτει ότι οι εφεσείοντες είχαν καθήκον να ασκούν εύλογη φροντίδα και επιμέλεια κατά την ενάσκηση των δραστηριοτήτων τους οι οποίες, καθώς είναι αυτονόητο, περιλαμβάνουν τόσο τις πράξεις όσο και τις παραλείψεις τους.
Στην Φραγκεσκίδης ν. Μάμα (ανωτέρω) υιοθετήθηκε η πιο κάτω περικοπή από την
Indermaur v. Dames [1866] L.R. 1 C.P. 274 και αναφέρεται στην έκταση του καθήκοντος του κατόχου.".....Τhe class to which the customer belongs includes persons who go (...) upon business whic
h concerns the occupier, and upon his invitation, express or implied.And, with respect to such a visitor, at least, we consider it settled law, that he, using reasonable care on his part for his own safety, is entitled to expect that the occupier shall on his part use reasonable care to prevent damage from unusual danger which he knows or ought to know; and that, where there is evidence of neglect, the question whether such reasonable care has been taken (by notice, lighting, guarding or otherwise), and whether there was contritubutory negligence in the sufferer must be determined by a jury as a matter of fact .......... ".
O κάτοχος του υποστατικού έχει καθήκον να φροντίζει ώστε το υποστατικό του να είναι ευλόγως ασφαλές και να μεριμνά για την αποτροπή ή την πρόληψη πρόκλησης ζημιάς από ασυνήθιστο κίνδυνο την ύπαρξη του οποίου γνωρίζει ή θα όφειλε να γνωρίζει ως ένας λογικός άνθρωπος Βλ.
Slater Cross Ltd (1956) 2 All E.R. 625. To κατά πόσο ο κίνδυνος είναι "ασυνήθιστος" αυτό κρίνεται αντικειμενικά με βάση τα γεγονότα της υπόθεσης.Ο Lord Porter στην
London Graving Dock Co Ltd v. Harton (1951) 2 All E.R. 1, αναφέρει:"....... Το my mind danger may be unusual though fully recognised and I am not prepared to accept the view that the word unusual is to be construed subjectively as meaning "unexpected" by the particular invitee concerned. Moreover, I get little assistanc
e from the alternative word "unexpected" suggested by Phillimore L.J. [1915] 1 KB 596, in Norman v. Great Western Ry Co. I think "unusual" is used in an objective sense and means such danger as is not usually found in carrying out the task of fulfilling the function which the invitee has in hand, though what is unusual will, of course vary with the reasons for which the invitee enters the premises......".
Στην προκείμενη περίπτωση, οι εφεσείοντες γνώριζαν ότι σε κάθε ιπποδρομιακή συνάντηση πλήθος φιλίππων, αμέσως μετά τη λήξη κάθε ιπποδρομίας, συνέρρεε στην αίθουσα που έγινε το ατύχημα για να διευθετούν τα στοιχήματα της επόμενης κούρσας. Γνώριζαν επίσης
ότι πολλοί συνήθιζαν να απορρίπτουν στο δάπεδο της αίθουσας, αντί στα σκυβαλοδοχεία, άχρηστα χαρτιά και ακαθαρσίες. Το συνεργείο καθαρισμού που διέθεταν δεν ήταν επιφορτισμένο με τον καθαρισμό της αίθουσας από όλες τις ακαθαρσίες παρά μόνο με την περισυλλογή τενεκεδένιων δοχείων αναψυκτικών και μπουκάλων καθώς και με το σκούπισμα υγρών ακαθαρσιών, σε περίπτωση που εντοπίζονταν τέτοιες ακαθαρσίες. Οι υπόλοιποι ρύποι παρέμεναν στο πάτωμα αυξανόμενοι όλο και περισσότερο, ύστερα από κάθε συγκέντρωση που ακολουθούσε τη λήξη κάθε ιπποδρομίας. Οι ίδιοι οι εφεσείοντες έχουν παραδεχθεί ότι ο καθαρισμός του πατώματος ήταν αδύνατο να πραγματοποιηθεί έστω και αν ασχολούνταν για το σκοπό αυτό ακόμα και εκατόν άτομα. Και ενόψει της υποκειμενικής αυτής αδυναμίας δεν γινόταν καμιά προσπάθεια αποκομιδής των άχρηστων χαρτιών και άλλων ακαθαρσιών από το πάτωμα ενόσω διαρκούσε η ιπποδρομιακή συνάντηση. Ο καθολικός καθαρισμός του δαπέδου, γινόταν σε χρόνο μεταγενέστερο της λήξης της ιπποδρομιακής συνάντησης.Η απόρριψη των ακαθαρσιών στο δάπεδο της αίθουσας προφανώς άρχιζε πριν από την έναρξη της πρώτης ιπποδρομίας και συνεχιζόταν κατά την διάρκεια των χρονικών διαστημάτων των 30 λεπτών που μεσολαβούσαν μεταξύ των ιπποδρομιών. Οταν όμως το κοινό έφευγε από την αίθουσα για να μεταβεί στις κερκίδες για να παρακολουθήσει τις ιπποδρομίες και η αίθουσα ήταν κενή, οι εφεσείοντες έμεναν αδρανείς.
Το στοιχειώδες καθήκον των εφεσειόντων ήταν να διατηρούν συνεχώς καθαρό το δάπεδο της αίθουσας. Η εκπλήρωση αυτού του καθήκοντος θα ήταν ευχερής αν οι εφεσείοντες μεταξύ άλλων, διέθεταν για το σκοπό αυτό συνεργείο καθαρισμού, επαρκώς επανδρωμένο και κατάλληλα εξοπλισμένο το οποίο, σύντονα και συστηματικά ασχολείτο με τον καθαρισμό της αίθουσας, τόσο κατά τα χρονικά διαστήματα που το κοινό βρισκόταν στις κερκίδες και η αίθουσα ήταν κενή, όσο και την ώρα που το κοινό βρισκόταν συγκεντρωμένο στην αίθουσα. Οι εφεσείοντες δέχθηκαν παθητικά την απαράδεκτη κατάσταση και αδιαφόρησαν για την ύπαρξη των ευλόγως προβλεπτών κινδύνων που η
κατάσταση εγκυμονούσε. Η παράλειψη των εφεσειόντων να αντιμετωπίσουν δραστικά και αποτελεσματικά την κατάσταση, συνιστά υπό τις περιστάσεις αμέλεια, αποτέλεσμα της οποίας, ήταν το ατύχημα του εφεσίβλητου για το οποίο, ορθά κρίθηκαν οι εφεσείοντες ότι έφεραν απόλυτη την ευθύνη.Ορθή επίσης θεωρούμε τη διαπίστωση ότι ο εφεσίβλητος δεν είχε καθήκον υπό τις περιστάσεις να αποδείξει το χρόνο που είχαν ριφθεί οι ακαθαρσίες στο πάτωμα, πάνω στις οποίες γλύστρησε, προκειμένου να αποφασισθεί, κατά πόσο οι εφεσείοντες είχαν την ευκαιρία να πάρουν μέτρα για να τις καθαρίσουν.
Σχετική επί του θέματος είναι η
Ward v. Tesco Stores Ltd (1976) 1 All E.R. 219. Το αγγλικό Εφετείο αποφάσισε κατά πλειοψηφία ότι η ενάγουσα δεν είχε τέτοιο βάρος απόδειξης. Η ενάγουσα ενώ ψώνιζε σε υπεραγορά, γλύστρησε πάνω σε γιαούρτι που ήταν στο πάτωμα. Οι εναγόμενοι-εφεσείοντες ισχυρίστηκαν ότι η ενάγουσα-εφεσίβλητη είχε το βάρος να αποδείξει ότι το γιαούρτι βρισκόταν στο πάτωμα για μεγάλο χρονικό διάστημα και ότι η διεύθυνση της υπεραγοράς μολονότι είχε εύλογη ευκαιρία να καθαρίσει το πάτωμα από το γιαούρτι δεν το καθάρισε. Και εφόσον δεν υπήρχε μαρτυρία αναφορικά με το χρόνο ρίψης του γιαουρτιού, δεν υπήρχε εκ πρώτης όψεως υπόθεση εναντίον των εναγομένων. Με τη θέση των εφεσειόντων διαφώνησαν οι Δικαστές Lawton και Megaw. Η πιο κάτω περικοπή είναι από την απόφαση του Δικαστή Megaw η οποία παρατίθεται και στην πρωτόδικη απόφαση:"... it seems to me that the essence of the argument put forward on behalf of the defendants in this appeal is this. Never mind whether the defendants had any system of any sort to protect their customers against the risk of slipping on the floor of the supermarket as a result of breakages or spillages, which on their own evidence happened about ten times a week. Even if they had no system of any sort to guard against such a risk to their customers, nevertheless, when an accident happens such as the accident in this case, a lady customer who undoubtedly slips, through no fault of her own on such a spillage on the floor, she cannot recover against the defendants. And why can she not recover? Because she is unable to prove that the slippage did not take place within a matter of few seconds before she slipped and fell on it: so that, however perfect a systems the defendants had had, it would not have enabled them to prevent this particular accident.
With great respect to those who support that proposition, it appears to me to be contrary to the law as I understand it to be. It is for the plaintiff to show that there has occurred an event which is unusual and which, in the absence of explanation, is more consistent with fault on the part of the defendants that the absence of fault.;"
Δεν έχει στοιχειοθετηθεί λόγος παραμερισμού της πρωτόδικης απόφασης.
Η έφεση αποτυγχάνει και απορρίπτεται με έξοδα.
Δ.
Δ.
Δ.
ΣΦ.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο