Αναφορικά με το Άρθρο 155(4) του Συντάγματος και τα

Άρθρα 3 και 9 του περί Απονομής της Δικαιοσύνης (Διάφορες

Διατάξεις) Νόμου του 1964 (Ν. 33/64) όπως τροποποιήθηκε

- και -

Αναφορικά με Αίτηση του Γενικού Εισαγγελέα της Δημοκρατίας

για έκδοση ενταλμάτων της φύσης Certiorari και Mandamus

- και -

Αναφορικά με την απόφαση και/ή διάταγμα του Επαρχιακού

Δικαστηρίου Λευκωσίας στην ποινική υπόθεση με αρ. 9029/99

που εκδόθηκε στις 4/10/99

Μεταξύ -

1. Γ. Πατίκη

2. Θεοφάνη Κωνσταντίνου

- και -

Γενικού Εισαγγελέα της Δημοκρατίας

-------------------------

Για τον εφεσείοντα/καθού η αίτηση αρ. 1

στην έφεση αρ. 10673: Τ. Παπαδόπουλος

Για τον εφεσείοντα/καθού η αίτηση αρ. 2

στην έφεση αρ. 10674: Χρ. Τριανταφυλλίδης

Για τον εφεσίβλητο/αιτητή: Μ. Παπαϊωάννου (κα) Δικηγόρος

της Δημοκρατίας και Μ. Κυρμίζη (κα)

--------------------

ΣΟΛΩΝ ΝΙΚΗΤΑΣ, Δ: Οι εφέσεις αυτές συνεκδικάστηκαν. Αφορούν τους δύο συγκατηγορούμενους στην υπόθεση αρ. 9029/99 του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας. Εκπροσωπούνται όμως από διαφορετικούς δικηγόρους, οι οποίοι κατέθεσαν ξεχωριστή έφεση. Είναι εντούτοις κοινή η ιστορική και νομική τους βάση. Γιαυτό και οι λόγοι που προβάλλονται, παρόλο που δεν διατυπώθηκαν με την ίδια οικονομία στα δύο εφετήρια, έχουν ουσιαστικά τον ίδιο πυρήνα. Τον σχηματίζουν οι διατάξεις των άρθρων 90 και 92 του περί Ποινικής Δικονομίας Νόμου, Κεφ. 155. Ταυτόσημα είναι και τα επιχειρήματα που υποστηρίζουν τους λόγους στους οποίους στηρίζονται οι εφέσεις.

Όπως έχει διαπιστωθεί από όλους τους παράγοντες της δίκης, υπάρχει ένα στοιχείο που προσδίδει πρωτοτυπία στην υπόθεση. Αφορά έμμεσα τη δικαιοδοτική βάση του Επαρχιακού Δικαστηρίου σε υποθέσεις ποινικής φύσεως. Η επιμελής προπαρασκευή των δικηγόρων δε διαφώτισε, από νομολογιακή σκοπιά, την υπόθεση. Ούτε η δική μας αναζήτηση απέφερε οτιδήποτε που μπορεί να μας παράσχει απευθείας καθοδήγηση.

Το ζήτημα είναι κατά πόσο το Επαρχιακό Δικαστήριο έχει αρμοδιότητα, κατ’ εφαρμογήν των προμνησθεισών διατάξεων, να διακόπτει συνοπτική δίκη και να διατάζει προανάκριση για σκοπούς παραπομπής και εκδίκασης υπόθεσης από Κακουργιοδικείο, ανεξάρτητα αν η ποινή φυλάκισης, για τα αδικήματα που εκδικάζει συνοπτικά, δεν υπερβαίνει τα 3 χρόνια. Αυτό, κατά το άρθρ. 24(1) του περί Δικαστηρίων Νόμου του 1960 (αρ. 14/60, όπως τροποποιήθηκε), είναι το ανώτατο όριο ποινής φυλάκισης που θα μπορούσε τότε να επιβάλει δικαστής, οποιουδήποτε βαθμού, Επαρχιακού Δικαστηρίου.

Η δικαιοδοτική βάση του Επαρχιακού Δικαστηρίου εκτείνεται, με βάση τις διατάξεις του άρθρ. 155 (β) του Κεφ. 155, σε υποθέσεις Κακουργιοδικείου, τις οποίες ο Γενικός Εισαγγελέας της Δημοκρατίας παραπέμπει για εκδίκαση από Επαρχιακό Δικαστήριο. Και, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρ. 24(2) του περί Δικαστηρίων Νόμου, όπως τροποποιήθηκε από το ν. 34(1)/99, σε οποιαδήποτε υπόθεση που εκκρεμεί σε Κακουργιοδικείο, ανεξάρτητα από το ύψος της ποινής, εφόσον ο Γενικός Εισαγγελέας παρέσχε τη συγκατάθεση του.

Κάθε αδίκημα, για το οποίο κατηγορήθηκαν στο Επαρχιακό Δικαστήριο οι εφεσείοντες, τιμωρείται με ποινή φυλάκισης (εκτός άλλων), η οποία δεν ξεπερνούσε τα 3 χρόνια. Την εφαρμογή των διατάξεων του άρθρ. 90 ζήτησαν οι ίδιοι οι δικηγόροι των εφεσειόντων. Φαίνεται πως αυτό έγινε μετά την απαγγελία των κατηγοριών, τις οποίες οι εφεσείοντες δεν παραδέχθηκαν. Η Επαρχιακή Δικαστής, που επιλήφθηκε του ζητήματος, αφού άκουσε και τις δυο πλευρές, αποδέκτηκε το αίτημα της υπεράσπισης για τους λόγους που έδωσε. Για να καταλήξει ότι:

Είναι βολικό να παραθέσουμε τώρα το κείμενο του άρθρ. 90:

Αξίζει να καταγράψουμε και τον πλαγιότιτλο του άρθρου σαν ερμηνευτικό βοήθημα:

Το άρθρ. 92 αποτελεί συμπλήρωμα του άρθρ. 90, που είναι η κύρια διάταξη. Ορίζει ότι:

Η αναφορά μας στην Petri, ανωτέρω, συνδέεται άμεσα με τον 5ο λόγο της έφεσης (και στις δυο εφέσεις). Η σχέση θα φανεί στη συνέχεια.

Η απόφαση αυτή του συναδέλφου μας είναι το αντικείμενο των εφέσεων. Η ουσία της είναι ότι το κριτήριο για ενεργοποίηση των άρθρ. 90 και 92 συνδέεται άμεσα με την ποινή που έχει αρμοδιότητα να επιβάλει Επαρχιακό Δικαστήριο. Τονίζει ότι (σελ. 5):

Η απόφαση προχωρεί και εξηγεί ότι οι διατάξεις τυγχάνουν εφαρμογής όταν το Επαρχιακό Δικαστήριο:

Παραθέτει δε ο πρωτόδικος Δικαστής ως παράδειγμα εκείνο που του αναφέρθηκε εκ μέρους του Γενικού Εισαγγελέα, ο οποίος μπορεί, με βάση τις διατάξεις του άρθρ. 24(2) του ν. 14/60, να παραπέμψει υπόθεση από το Κακουργιοδικείο στο Επαρχιακό Δικαστήριο. Και προσθέτει ακόμα μια περίπτωση (σελ. 6):

Οι τρεις πρώτοι λόγοι της έφεσης στρέφονται κατά της απόφασης του πρωτόδικου Δικαστή με την οποία χορήγησε άδεια στο Γενικό Εισαγγελέα να καταθέσει αίτηση, στην οποία εκδόθηκαν τα επίδικα διατάγματα, για ολοκλήρωση της διαδικασίας. Βασικά, οι αντιρρήσεις που εκφράζουν έχουν δικονομικό χαρακτήρα. Το πρώτο παράπονο είναι ότι ο εφεσίβλητος δεν επισύναψε, στην αίτηση του, όπως είχε καθήκον, τα πρακτικά του Επαρχιακού Δικαστηρίου, για να φανεί αν υπήρχε έλλειψη δικαιοδοσίας ή νομική πλάνη πρόδηλη στο πρακτικό. Ούτε δέχθηκε αίτημα των εφεσειόντων για αναβολή προς συμπλήρωση του κενού.

Στο πλαίσιο του πρώτου λόγου εγείρεται θέμα παράλειψης του εφεσιβλήτου να αποκαλύψει ουσιώδες γεγονός στο ίδιο στάδιο: ότι στο Επαρχιακό Δικαστήριο ήταν κοινή η θέση, ότι τα άρθρ. 90 και 92 παρέχουν διακριτική εξουσία για διακοπή της δίκης ακολουθούμενη από προανάκριση. Έτσι, με βάση τη νομολογία, η διακριτική ευχέρεια δεν μπορούσε να ελεγχθεί με προνομιακό ένταλμα. Η δε ένορκη δήλωση της εκπροσώπου του Γενικού Εισαγγελέα, με την οποία υποστηρίχθηκε το αίτημα για την έκδοση των διαταγμάτων, μερική μόνο αναφορά περιέχει στα διατρέξαντα ενώπιον του Επαρχιακού Δικαστηρίου, αφού δεν αποκαλύπτει τη θέση του εφεσιβλήτου. Τίθεται περαιτέρω και ζήτημα κωλύματος του Γενικού Εισαγγελέα, με βάση τη στάση του αυτή, να προωθήσει την τελική του αίτηση, που είχε ως αποτέλεσμα την έκδοση των ενταλμάτων. Σημειώνουμε ότι για την υποχρέωση αποκάλυψης ουσιωδών γεγονότων, σε αίτημα που γίνεται με μονομερή αίτηση, έγινε παραπομπή στην υπόθεση Γρηγορίου κ.α. ν. Χριστοφόρου κ.α. (1995) 1 Α.Α.Δ. 248, 264-267.

Παίρνοντας το τελευταίο αυτό, το ορθό, κατά τη γνώμη μας, είναι ότι το αίτημα για προανάκριση τέθηκε “κατά τη διάρκεια της .....δίκης” και όχι πριν από αυτή. Κρίθηκε στην υπόθεση Δημοκρατία ν. Ford κ.α. (αρ. 1) (1955) 2 Α.Α.Δ. 29, ότι οι δύο έννοιες, “δίκη” και “ακρόαση”, δεν είναι ακριβώς ταυτόσημες. Η πρώτη είναι ευρύτερη και δεν περιορίζεται στην παρουσίαση του μαρτυρικού υλικού. Υπάρχει η παρακάτω αποσαφήνιση (παράγραφος 4 της σύνοψης της υπόθεσης):

Θα προσθέταμε όμως ότι δεν αποδίδουμε ιδιαίτερη σημασία στο ζήτημα. Έγινε, ενώπιον μας, ολόπλευρη συζήτηση γύρω από το θέμα, που καλύπτει και τα δυο χρονικά σημεία, δηλαδή, πριν τη δίκη και κατά την εξέλιξη της.

Είναι ορθό ότι ο Γενικός Εισαγγελέας δεν επισύναψε στην αρχική του αίτηση ολόκληρο το πρακτικό του Επαρχιακού Δικαστηρίου, αλλά μόνο την απόφαση της Δικαστού και το κατηγορητήριο. Τα έγγραφα αυτά αποτελούσαν, κατά τη γνώμη μας, το μόνο απαραίτητο πρακτικό. Δεν χρειάζονταν οι αγορεύσεις των δικηγόρων, εφόσον ο αιτητής στηρίχθηκε σε κατάδηλη νομική πλάνη. Για την αναγκαιότητα ή μη προσαγωγής μαρτυρίας παραπέμπουμε στο Halsbury’s Laws of England, 4η έκδοση, τόμος 11, παραγ. 1559, σελ. 818. Εξάλλου η θέση που υποστήριξε ο Γενικός Εισαγγελέας αποκρυσταλλώθηκε στην απόφαση του Επαρχιακού Δικαστηρίου, που προσκομίστηκε:

Δεν έμεινε όμως στο σημείο αυτό το επιχείρημα. Ουσιαστικά προχώρησε σε κάτι πρόσθετο: ότι το Επαρχιακό Δικαστήριο δεν είχε δικαιοδοσία να ασκήσει τις εξουσίες των άρθρ. 90 και 92 για αδικήματα τιμωρούμενα με φυλάκιση μέχρι 3 ετών.

Δε βλέπουμε πώς υπό τις συνθήκες αυτές μπορεί να συζητείται θέμα κωλύματος για το Γενικό Εισαγγελέα. Όντως η απόκρυψη ουσιώδους γεγονότος έχει καταλυτικές συνέπειες για το κύρος θεραπείας που χορηγήθηκε ύστερα από μονομερή αίτηση. Ο κανόνας ισχύει και για τη λήψη άδειας σε σχέση με τα προνομιακά διατάγματα. Στο Halsbury’s Laws of England, 3η έκδοση, τόμος 11, σελ. 71, παραγ. 128, υπάρχει το εξής σχετικό:

Δε θεμελιώθηκε εδώ, όπως εξηγήσαμε, αποσιώπηση ουσιαστικού γεγονότος. Ο εν λόγω ισχυρισμός αφορούσε νομική άποψη, η οποία, εν πάση περιπτώσει, ήρθε σε γνώση του Δικαστηρίου. Τέλος η μομφή ότι το δικαστήριο αποφάσισε οριστικά από το χρόνο παραχώρησης άδειας είναι ανυπόστατη.

Η αναφορά στην απόφαση της Επαρχιακής Δικαστού στην υπόθεση Petri, ανωτέρω, αφορά αποκλειστικά την άσκηση της διακριτικής της εξουσίας στο πλαίσιο των επιδίκων διατάξεων. Το θέμα όμως αυτό δε συνάπτεται με το δικαιοδοτικό και δεν είναι αντικείμενο αυτής της διαδικασίας. Έτσι, οποιαδήποτε αναφορά στην υπόθεση εκείνη δεν υποστηρίζει με οποιονδήποτε τρόπο τη σκέψη της εκκαλούμενης απόφασης.

Ο τελευταίος λόγος έφεσης έχει ως αντικείμενο την άποψη που εξέφρασε το πρωτόδικο δικαστήριο για πληρέστερη ενίσχυση της γνώμης του ότι η ποιότητα της δικαιοσύνης δεν εξαρτάται από το δικαστήριο στο οποίο εκδικάζεται μια υπόθεση (Επαρχιακό ή Κακουργιοδικείο) γιατί η δικαιοσύνη είναι ενιαία και αδιάσπαστη. Για να είμαστε ακριβέστεροι υιοθετείται στην εκκαλούμενη απόφαση το παρακάτω απόσπασμα από την απόφαση του Πική Π., στην υπόθεση Δημοκρατία ν. Αντωνάκη Κυριάκου κ.α. (1990) 2 Α.Α.Δ. 264:

Δε διαφωνούμε με αυτό. Όμως διαχωρισμοί, για σκοπούς ανάληψης δικαιοδοσίας, σε αστικές ή ποινικές υποθέσεις, γίνονται θεσμικά από διάφορες νομοθεσίες, κυρίως, από τον περί Δικαστηρίων Νόμο. Με τις ρυθμίσεις αυτές ασφαλώς δε διαβαθμίζεται η ποιότητα της δικαιοσύνης ανάλογα με το Δικαστήριο που την απονέμει, αλλά θεμελιώνεται το απαραίτητο δικαιοδοτικό πλαίσιο του συστήματος απονομής της δικαιοσύνης που ακολουθούμε.