(2001) 1 ΑΑΔ 219
[*219]28 Φεβρουαρίου, 2001
[ΠΙΚΗΣ, Π., ΝΙΚΗΤΑΣ, ΚΡΑΜΒΗΣ, Δ/στές]
ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΚΥΡΙΑΚΟΥ,
Εφεσείων-Ενάγων,
ν.
CARAMONDANI BROS LIMITED,
Εφεσίβλητης-Εναγομένης.
(Πολιτική Έφεση Αρ. 10581)
Αμέλεια ― Εργατικό ατύχημα ― Παράλειψη εργοδότη να παρέχει ασφαλές σύστημα εργασίας και μέσα εργασίας ― Τραυματισμός έμπειρου υδραυλικού-ηλεκτροσυγκολλητή από πτώση σκαλωσιάς που μετακινήθηκε σε ανεγειρόμενη οικοδομή ― Κρίθηκε πρωτόδικα ότι ο εργοδότης δεν ήταν ένοχος αμέλειας ― Κατ’ έφεση καταλογίσθηκε ευθύνη στον εργοδότη σε ποσοστό 30%.
Αμέλεια ― Εργατικό ατύχημα ― Ευθύνη εργοδότη ― Παράβαση υποχρέωσης που προκύπτει από το νόμο ― Ανάγκη απόδειξης αιτιώδους συνάφειας της παράλειψης με τη ζημιά που υπέστη ο εργοδοτούμενος.
Στις 31.10.1991, ενώ ο εφεσείων ασχολείτο στην εφαρμογή χαλκοσωλήνων στην οροφή του μηχανοστασίου, ανεγειρόμενου ξενοδοχείου σε ύψος 3,5 έως 4 μέτρων από το πάτωμα, έπεσε από σκαλωσιά η οποία μετακινήθηκε για άγνωστο λόγο και τραυματίστηκε.
Το πρωτόδικο Δικαστήριο απέδωσε το ατύχημα στην αμέλεια του εφεσείοντος, ο οποίος δεν ήταν καν σε θέση να εξηγήσει τι προκάλεσε τη πτώση του από το ικρίωμα και απάλλαξε την εφεσίβλητη από κάθε ευθύνη.
Ο εφεσείων εφεσίβαλε την απόφαση προσβάλλοντας τη διαπίστωση του πρωτόδικου Δικαστηρίου ότι αποτελούσε ασφαλές μέσο εργασίας η χρήση της κινητής σκαλωσιάς χωρίς προστατευτικό κιγκλίδωμα. Η εφεσίβλητη υποστήριξε ότι ο εφεσείων δεν εξήγησε, όπως είχε καθήκον, την αιτία της πτώσης του καθώς και την αιτιώ[*220]δη συνάφεια με τη ζημιά που υπέστη.
Αποφασίστηκε ότι:
1. Το καθήκον του εργοδότη για παροχή ασφαλούς τόπου ή ασφαλούς συστήματος εργασίας απέναντι στους υπαλλήλους του είναι απόλυτο.
2. Στην Αγγλία όπου επικρατεί η ίδια τάση, το καθήκον του εργοδότη να προσφέρει και διατηρεί ασφαλή χώρο χωρίς κινδύνους για τους εργοδοτούμενους του πρέπει να ασκείται ανεξάρτητα αν οι κίνδυνοι μπορούσαν να προβλεφθούν ή όχι.
3. Ο πρωτόδικος δικαστής, παρόλο ότι αναγνώρισε την αναγκαιότητα για μηχανισμό προστασίας εκ μέρους της εφεσίβλητης, άχθηκε στο εσφαλμένο συμπέρασμα ότι αποτελούσε ασφαλές μέσο εργασίας η χρήση της κινητής σκαλωσιάς χωρίς προστατευτικό κιγκλίδωμα, αντιστρέφοντας λανθασμένα τους ρόλους και μεταθέτοντας το καθήκον της πρώτης στον εργάτη της. Το ότι δεν αποδείχθηκε ο λόγος μετακίνησης της σκαλωσιάς είναι παράγων άσχετος.
4. Η εφεσίβλητη έχει ευθύνη για το συμβάν σε ποσοστό 30%. Οι αποζημιώσεις που θα επιδικασθούν στον εφεσείοντα καθορίζονται, στη βάση του ποσοστού αυτού, σε £3.300 πλέον 8% τόκο από 31.12.1998.
Η έφεση επιτράπηκε με έξοδα τόσο πρωτόδικα, όσο και κατ’ έφεση.
Αναφερόμενες υποθέσεις:
Στρατμάρκο Λτδ ν. Μιχαήλ (1989) 1 Α.Α.Δ. (Ε) 453,
Metalco (Heaters) Ltd v. Νεοφύτου κ.ά. (1997) 1(Α) Α.Α.Δ. 211,
Αλεξάνδρου ν. Θεόδωρος Κυριάκου &�Υιοί Λτδ (1997) 1(Α) Α.Α.Δ. 506,
General Cleaning Contractors Ltd v. Christmas [1952] 2 All E.R. 1110,
United Brick Works Ltd v. Ευαγγέλου (1992) 1 Α.Α.Δ. 123,
[*221]Larner v. British Steel plc [1993] ICR 551,
Mains v. Uniroyal Englebert Tyres Ltd, ημερ. 1/6/95, Court of Session (Εφετείο Σκωτίας).
Έφεση.
Έφεση από τον ενάγοντα κατά της απόφασης του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λεμεσού που δόθηκε στις 8/7/99 (Αρ. Αγωγής 3844/94) με την οποία αποδέκτηκε την εισήγηση της εφεσίβλητης εταιρείας ότι ο εφεσείων δε χρειαζόταν καθοδήγηση ή επίβλεψη είτε για να στήσει τη σκαλωσιά από την οποία επήλθε πτώση και τραυματισμός του είτε για να εκτελέσει την εργασία που του ανατέθηκε, στην οποία διέθετε μεγάλη πείρα, απέδωσε το ατύχημα στην αμέλεια του εφεσείοντα, και απάλλαξε από κάθε ευθύνη την εφεσίβλητη.
Κ. Μελάς, για τον Εφεσείοντα.
Γ. Χριστοδούλου και Λ. Μάρκαρη, για την Εφεσίβλητη.
Cur. adv. vult.
ΠΙΚΗΣ, Π: Την απόφαση του δικαστηρίου θα δώσει ο δικαστής Σ. Νικήτας.
ΝΙΚΗΤΑΣ, Δ: Η έφεση αφορά εργατικό ατύχημα, που συνέβη στη Λεμεσό στις 31/10/91 σε ξενοδοχείο, που τότε βρισκόταν υπό ανέγερση. Είναι αμοιβαία αποδεκτό ότι ο εφεσείων είχε εργοδοτηθεί από την εφεσίβλητη εταιρεία, η οποία ανέλαβε την εκτέλεση των μηχανολογικών και ηλεκτρολογικών εργασιών του κτιρίου. Προσλήφθηκε μερικούς μήνες πριν από το συμβάν ως υδραυλικός-ηλεκτροσυγκολλητής.
Οι συνθήκες και περιστάσεις του ατυχήματος αποτελούν, ουσιαστικά, κοινό έδαφος, όπως και τα περισσότερα από τα σχετικά ευρήματα του πρωτόδικου δικαστή. Την ημέρα εκείνη ο εφεσείων πήρε οδηγίες από τον επιστάτη του να εφαρμόσει αριθμό χαλκοσωλήνων στην οροφή του μηχανοστασίου, σε ύψος 3.5 έως 4 μέτρων από το πάτωμα. Για το σκοπό αυτό χρησιμοποίησε κινητή μεταλλική σκαλωσιά του εργοδότη του, που βρισκόταν επιτόπου και διέθετε μηχανισμό ακινητοποίησης της. Ο ίδιος, με το βοηθό του Μ.Ε.2, ολοκλήρωσε τη συναρμολόγηση της σκαλωσιάς. Γνώριζε καλά πώς να στήνει σκαλωσιές από προηγούμενες εμπειρίες του. Βρισκόταν [*222]τότε στο 44ο έτος της ηλικίας του και ήταν, ομολογουμένως, έμπειρος τεχνίτης.
Ο εφεσείων ανέβηκε στο δάπεδο εργασίας της σκαλωσιάς, αφού προηγουμένως τη στερέωσε. Και άρχισε να εργάζεται, βοηθούμενος από τον Μ.Ε.2, με ανυψωμένα τα χέρια προς το ταβάνι, όπως επέβαλλε το είδος της εργασίας που έκαμνε. Σε κάποια στιγμή και για άγνωστο λόγο η σκαλωσιά μετακινήθηκε. Ο ενάγων, παρά την προσπάθεια του να στηριχθεί στα σίδερα της σκαλωσιάς, κατέπεσε στο έδαφος και τραυματίστηκε. Ο Μ.Ε.2 που εξέτασε τη σκαλωσιά πριν και μετά την πτώση του ενάγοντα βρήκε πως ήταν ασφαλισμένη. Η αποζημίωση συμφωνήθηκε στη βάση πλήρους ευθύνης στο ποσό των £11.000, περιλαμβανομένων και τόκων μέχρι 31/12/98. Δικάστηκε μόνο η ευθύνη για το ατύχημα.
Στην υπόθεση έδωσε μαρτυρία, ως Μ.Ε.1, και Επιθεωρητής Ασφάλειας του Υπουργείου Εργασίας. Σε έκθεση του που κατέθεσε ως τεκμ. 1 έδωσε τις διαστάσεις και άλλα στοιχεία της σκαλωσιάς. Όμως ο πρωτόδικος δικαστής δε στηρίχθηκε σ’ αυτή. Δεν υπήρχε άλλη μαρτυρία, όπως παρατηρεί, ότι η σκαλωσιά που του υποδείχθηκε από κάποιο υπεύθυνο της εταιρείας (που δε θυμόταν) ήταν εκείνη του ατυχήματος. Αντίθετα ο Μ.Ε.2 είπε - και το Δικαστήριο τον πίστεψε - ότι αποσυναρμολόγησε ο ίδιος τη σκαλωσιά αμέσως μετά το ατύχημα, ύστερα από εντολή που πήρε. Διευκρινίζεται ότι με την έφεση δε δόθηκε συνέχεια στο θέμα αυτό, δηλαδή, της απόρριψης της μαρτυρίας του Επιθεωρητή.
Έτσι δε δόθηκε θετική μαρτυρία για το ύψος της σκαλωσιάς εκτός από την κατά προσέγγιση απόσταση της οροφής από το πάτωμα (3.50 - 4 μέτρα). Το θέμα έτυχε χειρισμού από το δικαστήριο στην παρακάτω παράγραφο της απόφασης χωρίς πάλιν αμφισβήτηση των ευρημάτων που περιέχει:
“Το ύψος της σκαλωσιάς δεν καθορίστηκε με αποδεκτή μαρτυρία και ήτο η θέση αμφοτέρων των δικηγόρων ότι η περίπτωση υπό εξέταση δεν αφορά παράβαση νομίμου καθήκοντος που απορρέει από το Νόμο και Κανονισμούς περί Οικοδομών και Έργων Μηχανικών Κατασκευών (Ασφάλεια, Υγεία και Ευημερία) Κανονισμοί του 1973 (Κ.Δ.Π. 111/73). Με την θέση αυτή συμφωνεί το Δικαστήριο εφόσον δεν έχει αποδειχθεί το ύψος της σκαλωσιάς αλλά ούτε δύναται με ασφάλεια να καθοριστεί αυτό λαμβάνοντας υπ’ όψη μόνο το ύψος του μέρους που εργάζετο ο ενάγοντας και που ήτο όχι ακριβώς καθορισμένο αλλά μεταξύ 3.50 - 4 μέτρα.”
[*223]Ο πρωτόδικος δικαστής καθοδηγήθηκε, αναφορικά με τα συστατικά στοιχεία του αστικού αδικήματος της αμέλειας και τους συσχετισμούς τους με τα εργατικά ατυχήματα, από την κυπριακή και αγγλική νομολογία. Αναφέρθηκε, μεταξύ άλλων, στις υποθέσεις Στρατμάρκο Λτδ ν. Μιχαήλ (1989) 1 Α.Α.Δ. (Ε) 453 (ανάλυση των στοιχείων του αστικού αδικήματος της αμέλειας με ιδιαίτερη μνεία στα καθήκοντα του εργοδότη απέναντι σην υπάλληλο), Metalco (Heaters) Ltd. v. Nεοφύτου κ.ά. (1997) 1(Α) Α.Α.Δ. 211 και Αλεξάνδρου ν. Θεόδωρος Κυριάκου &�Υιοί Λτδ. (1997) 1(Α) Α.Α.Δ. 506 (πραγματεύεται και το καθήκον του εργοδότη να προσφέρει ασφαλισμένο σύστημα και τόπο εργασίας). Επίσης τη σημαντική απόφαση στον τομέα αυτό του δικαίου αγγλική απόφαση General Cleaning Contractors Ltd. v. Christmas [1952] 2 All E.R. 1110.
O πρωτόδικος δικαστής δέχθηκε, όπως εισηγήθηκε η εφεσίβλητη εταιρεία, ότι ο εφεσείων δε χρειαζόταν καθοδήγηση ή επίβλεψη είτε για να στήσει τη σκαλωσιά είτε για να εκτελέσει την εργασία που του ανατέθηκε, στην οποία διέθετε μεγάλη πείρα. Απέδωσε δε το ατύχημα στην αμέλεια του εφεσείοντα, ο οποίος δεν ήταν καν σε θέση να εξηγήσει τι προκάλεσε τη πτώση του από το ικρίωμα. Απάλλαξε δε από κάθε ευθύνη την εφεσίβλητη.
Βασική παράμετρος της εκκαλούμενης απόφασης - συνάμα ο κύριος μοχλός της έφεσης - είναι ότι αποτελούσε ασφαλές μέσο εργασίας η χρήση της κινητής σκαλωσιάς χωρίς προστατευτικό κιγκλίδωμα. Ο δικηγόρος της εφεσίβλητης υποστήριξε τα ευρήματα και συμπεράσματα της πρωτόδικης απόφασης, επιμένοντας ότι ο εφεσείων δεν εξήγησε, όπως είχε καθήκον, την αιτία της πτώσης του καθώς και την αιτιώδη συνάφεια της με τη ζημία που υπέστη. Με άλλα λόγια δεν απέδειξε ότι το ατύχημα είχε προξενήσει η απουσία κιγκλιδώματος.
Ένα από τα πιο σημαντικά καθήκοντα του εργοδότη, που είναι απόλυτο, απέναντι στους υπαλλήλους του, είναι να τους παρέχει ασφαλή τόπο ή ασφαλές σύστημα εργασίας. Η τάση της νομολογίας τα τελευταία χρόνια ήταν η πλήρης εμπέδωση αυτής της προστασίας των εργαζομένων. Άλλωστε όπως τόνισε ο Πικής, Δ., στην υπόθεση United Brick Works Ltd v. Ευαγγέλου (1992) 1 Α.Α.Δ. 123:
“Στην Κύπρο η προστασία των εργαζομένων αποτελεί διακηρυγμένο συνταγματικό στόχο (Άρθρο 9) στο πλαίσιο εξασφάλισης των θεμελιωδών δικαιωμάτων του ανθρώπου που αναμφίβολα περιλαμβάνουν και την ασφάλειά του στον τόπο της εργασίας [*224]του.”
Στην Αγγλία, όπου επικρατεί η ίδια τάση, ερμηνεύοντας σχετική νομοθετική πρόνοια στην υπόθεση Larner v. British Steel plc (1993) ICR 551, το δικαστήριο έκρινε ότι το καθήκον του εργοδότη, που επέβαλλε η παραπάνω πρόνοια, ήταν να προσφέρει και διατηρεί ασφαλή χώρο εργασίας από κινδύνους, ανεξάρτητα αν αυτοί μπορούσαν να προβλεφθούν ή όχι. Η απόφαση επικροτήθηκε στην υπόθεση Mains ν. Uniroyal Englebert Tyres Ltd, ημερ. 1/6/95, από το Court of Session (Εφετείο Σκωτίας). Έτσι η προβλεπτικότητα δε θεωρήθηκε απαραίτητο κριτήριο.
Ερχόμενος πίσω στην υπόθεση, ο πρωτόδικος δικαστής, προς το τέλος της απόφασης του, προτού απορρίψει την αγωγή, αναφέρθηκε στη μαρτυρία του εφεσείοντα ότι δεν βρήκε στο χώρο εργασίας του υλικά για να κατασκευάσει κιγκλίδωμα και τον ψέγει γιατί δεν τα ζήτησε από τον επιστάτη ή δεν τα αναζήτησε ο ίδιος σε άλλους χώρους του εργοταξίου. Παραθέτουμε την απόφαση:
“Πρόσεξε (ο ενάγων) και εντόπισε ότι εκεί εις τον συγκεκριμένο χώρο όπου εργάζετο δεν υπήρχαν διαθέσιμα μέσα διά να χρησιμοποιηθούν ως κυκλίδωμα (διατηρείται η ορθογραφία) αλλά δεν ανεζήτησε εις το υπόλοιπο χώρο του εργοταξίου ούτε ζήτησε από τον επιστάτη του ή οιονδήποτε άλλο κάτι τέτοιο.”
Το εύρημα αυτό δεν είναι τυχαίο. Ήταν επανάληψη όμοιου σχολίου που έγινε ενωρίτερα. Αυτό δείχνει πως έμμεσα ο πρωτόδικος δικαστής αναγνώρισε την αναγκαιότητα για μηχανισμό προστασίας. Έσφαλε όμως να μην προωθήσει τη σκέψη του για να αχθεί σε σωστό συμπέρασμα. Το ότι δεν αποδείχθηκε ο λόγος μετακίνησης είναι παράγων άσχετος. Εδώ ο εργοδότης είχε πρώτιστο - και χωριστό - καθήκον να μεριμνήσει για την ασφάλεια του παρεχόμενου από αυτόν τόπου και συστήματος εργασίας. Το καθήκον αυτό είναι απόλυτο. Στοιχειώδης προφύλαξη από μετακίνηση, για οποιοδήποτε λόγο, και πρόκληση ατυχήματος, ήταν το προστατευτικό κατασκεύασμα, που φαίνεται πως θα ήταν και ανέξοδο. Τέτοια προστασία δεν παρασχέθηκε από την εργοδότρια εταιρεία ούτε αυτή εφοδίασε τα μέσα για να ετοιμάσει ο εφεσείων κιγκλίδωμα. Ο πρωτόδικος δικαστής λανθασμένα αντέστρεψε τους ρόλους και μετέθεσε το καθήκον της πρώτης στον εργάτη της.
Διαπιστώνουμε παράβαση καθήκοντος της εφεσίβλητης για την οποία, αφού συσταθμίσαμε κάθε σχετικό παράγοντα, της καταλογί[*225]ζουμε ποσοστό 30% της ευθύνης για το συμβάν. Έπεται ότι η έφεση επιτρέπεται. Η πρωτόδικη απόφαση παραμερίζεται, όπως και το διάταγμα εξόδων εναντίον του εφεσείοντα. Εκδίδουμε απόφαση, με βάση το ποσοστό ευθύνης στο οποίο καταλήξαμε, υπέρ του εφεσείοντα και εναντίον της εφεσίβλητης για £3.300 πλέον 8% τόκο από 31/12/98. Τα έξοδα (δίκης και έφεσης) στην κατάλληλη κλίμακα, εναντίον της εφεσίβλητης.
H�έφεση επιτρέπεται με έξοδα τόσο πρωτόδικα, όσο και κατ’ έφεση.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο