(2001) 1 ΑΑΔ 1507
[*1507]12 Οκτωβρίου, 2001
[ΑΡΤΕΜΙΔΗΣ, ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ, ΗΛΙΑΔΗΣ, ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ, ΧΑΤΖΗΧΑΜΠΗΣ, Δ/στές]
TRANS-WORLD (STEEL) LTD,
Ενάγοντες,
v.
1. ΤΟΥ ΠΛΟIΟΥ “NORMANNIA”,
2. MINICARGO SHIPPING CO. LTD,
Εναγομένων.
(Αίτηση για Αναθεώρηση στην Αγωγή Ναυτοδικείου Αρ. 55/99)
Ναυτοδικείο — Αναστολή διαδικασίας — Καταχώρηση αγωγής στο Κυπριακό Ναυτοδικείο αντί σε Αγγλικό Δικαστήριο — Προϋποθέσεις αναστολής διαδικασίας στη βάση του ότι το Κυπριακό Ναυτοδικείο δεν είναι το forum conveniens — Κριτήρια προσδιορισμού του forum conveniens της υπόθεσης — Βάρος αποδείξεως ότι το πιο κατάλληλο δικαστήριο για εκδίκαση της υπόθεσης είναι το Αγγλικό δικαστήριο, βρίσκεται στον εναγόμενο, ο οποίος ζητά την αναστολή της διαδικασίας του Κυπριακού Ναυτοδικείου.
Ναυτοδικείο — Αίτηση αναθεώρησης — Αναφορικά με απόφαση με την οποία είχε απορριφθεί αίτημα για αναστολή διαδικασίας στη βάση εισήγησης ότι το Κυπριακό Δικαστήριο ήταν forum non conveniens.
Οι ενάγοντες-καθ’ ων η αίτηση, φορτωτές, καταχώρισαν αγωγή στο Κυπριακό Ναυτοδικείο εναντίον του εναγομένου πλοίου και των εναγομένων 2-αιτητών, σε σχέση με την παράδοση φορτίου που μεταφέρθηκε σύμφωνα με τη φορτωτική από Λιθουανικό σε Αγγλικό λιμάνι, σε τρίτο πρόσωπο χωρίς την παρουσίαση της φορτωτικής. Η θέση των εναγομένων 2 ήταν ότι η παράδοση έγινε έτσι με τη σιωπηρή συγκατάθεση των εναγόντων.
Οι εναγόμενοι 2-αιτητές, οι οποίοι είναι Κυπριακή εταιρεία, με αίτηση τους ζήτησαν αναστολή της διαδικασίας στη βάση εισήγησης ότι το Κυπριακό Δικαστήριο είναι forum non-conveniens. Η αίτηση απερρίφθη με το σκεπτικό ότι δεν κατεδείχθη ότι το Αγγλικό [*1508]δικαστήριο, όπως είχαν υποστηρίξει οι αιτητές, θα ήταν πιο κατάλληλο από το Κυπριακό να δικάσει την υπόθεση.
Η κρίση του πρωτόδικου Δικαστηρίου διαμορφώθηκε στη βάση των πιο κάτω παραγόντων:
1) Της ευχερέστερης εκτέλεσης ενδεχόμενης απόφασης εναντίον των εναγομένων 2.
2) Της απουσίας ολικής σύνδεσης της υπόθεσης με την Αγγλία που να καθιστούσε το Αγγλικό δικαστήριο πιο κατάλληλο έστω και αν αρκετά στοιχεία τη συνέδεαν με την Αγγλία ως προς την παράδοση του φορτίου εκεί και την ισχυριζόμενη ρήξη της σύμβασης.
3) Της βασικής μαρτυρίας, εκείνης του καπετάνιου, ο οποίος κατοικούσε στη Γερμανία και όχι στην Αγγλία.
4) Της παραγραφής της απαίτησης στην Αγγλία.
Οι αιτητές καταχώρησαν αίτηση για αναθεώρηση της απόφασης του πρωτόδικου Δικαστή.
Αποφασίστηκε ότι:
Στην παρούσα υπόθεση υπάρχει ουσιαστικός όχι απλώς τυχαίος ή παροδικός συνδετικός παράγων με την Κύπρο, το ότι οι εναγόμενοι 2 είναι Κυπριακή εταιρεία, με όλες τις συνέπειες που αυτό εξυπακούει. Δοθέντος δε του όλου αμφιβαρούς πλέγματος της υπόθεσης, δεν μπορεί να παραγνωρισθεί η περαιτέρω καθυστέρηση που θα προκληθεί αν η αγωγή δεν προχωρήσει εδώ, και εγερθεί νέα αγωγή στην Αγγλία, και αν ακόμα ο παράγων της παραγραφής στην Αγγλία αγνοείτο, όπως είχαν διαβεβαιώσει οι Εναγόμενοι 2.
Η αίτηση για αναθεώρηση απορρίφθηκε με έξοδα.
Αναφερόμενες υποθέσεις:
Spiliada Maritime Corporation v. Cansulex Ltd [1986] 3 All E.R. 843,
Cyprus Trading Corporation Ltd v. Zim Israel Navigation Co Ltd κ.ά. (1999) 1 Α.Α.Δ. 1168.
∞›ÙËÛË.
[*1509]
Αίτηση σε Αγωγή Ναυτοδικείου από τους αιτητές-εναγόμενους για αναθεώρηση υπόθεσης εκδικασθείσας από Δικαστή με την οποία απορρίφθηκε αίτημα των αιτητών-εναγομένων 2 για αναστολή της διαδικασίας στη βάση εισήγησης ότι το Κυπριακό Δικαστήριο είναι forum non conveniens.
Ν. Ιωάννου, για τους Αιτητές-Εναγόμενους.
Κλ. Στυλιανού, για τους Καθ’ ων η αίτηση-Ενάγοντες.
Cur. adv. vult.
ΑΡΤΕΜIΔΗΣ, Δ.: Την απόφαση του Δικαστηρίου θα δώσει ο δικαστής Δ. Χατζηχαμπής.
ΧΑΤΖΗΧΑΜΠΗΣ, Δ.: Η Αίτηση επιδιώκει την αναθεώρηση υπόθεσης εκδικασθείσας από αδελφό μας Δικαστή με την οποία απορρίφθηκε αίτημα των Αιτητών-Εναγομένων 2 για αναστολή της διαδικασίας στη βάση εισήγησης ότι το Κυπριακό Δικαστήριο είναι forum non conveniens.
Ο αδελφός μας Δικαστής επεσήμανε διεξοδικώς και επακριβώς τη φύση της διαφοράς των μερών. Η απαίτηση των Εναγόντων, φορτωτών, εναντίον του Εναγομένου πλοίου και των Εναγομένων 2 βασίζεται στην παράδοση του φορτίου, που μεταφέρθηκε σύμφωνα με τη φορτωτική από Λιθουανικό σε Αγγλικό λιμάνι, σε τρίτο πρόσωπο χωρίς την παρουσίαση της φορτωτικής, η δε θέση των Εναγομένων 2 είναι ότι η παράδοση έγινε έτσι με τη σιωπηρή συγκατάθεση των Εναγόντων. Ως προς τη μαρτυρία που αφορά το θέμα αυτό, η θέση των Εναγομένων 2 ήταν ότι αυτή ήταν διαθέσιμη στην Αγγλία, ή πιθανώς και στη Λιθουανία, τοσούτο μάλλον αφού πρόσωπα στην Αγγλία είτε θα εκαλούντο ως μάρτυρες είτε θα καθίσταντο τριτοδιάδικοι. Οι δε Ενάγοντες πήραν τη θέση ότι κύριος μάρτυρας θα είναι ο καπετάνιος του πλοίου ο οποίος κατοικεί στη Γερμανία, έτσι ώστε να μην υπάρχει διαφορά είτε αυτός καταθέσει στην Αγγλία είτε στην Κύπρο, καταλήγοντας ότι, εφ΄όσον δεν υφίσταται, ως εκ των ανωτέρω, καθαρά forum conveniens, το Κυπριακό Δικαστήριο είναι τουλάχιστον τόσο κατάλληλο όσο και το Αγγλικό. Υπέδειξαν μάλιστα ότι, καθ’ όσον οι Εναγόμενοι 2 είναι Κυπριακή εταιρεία με έδρα στην Κύπρο, η εκτέλεση ενδεχόμενης απόφασης εναντίον της θα είναι ευχερέστερη, και περαιτέρω ότι η απαίτηση έχει παραγραφεί στην Αγγλία, παρά δε τη διαβεβαίωση των Εναγομένων 2 ότι σε περίπτωση αγωγής στην Αγγλία δεν θα [*1510]έθεταν θέμα παραγραφής, τη δεσμευτικότητα της οποίας αμφισβήτησαν, η έγερση άλλης αγωγής στην Αγγλία θα προκαλούσε αδικαιολόγητη καθυστέρηση.
Ο αδελφός μας Δικαστής παρέθεσε τις αρχές που διέπουν την άσκηση της διακριτικής εξουσίας του δικαστηρίου σε τέτοιες περιπτώσεις, όπως διατυπώθησαν από το Δικαστή Goff στην υπόθεση Spiliada Maritime Corporation v. Cansulex Ltd [1986] 3 All E.R. 843 (H.L.) σ. 854-856 και υιοθετήθησαν από το δικό μας Εφετείο στην υπόθεση Shehata κ.α. v. Ellias (1995) 1 Α.Α.Δ. 621 σ. 629-631 και από την Ολομέλεια (πενταμελή) του Ανωτάτου Δικαστηρίου στην υπόθεση Cyprus Trading Corporation Ltd v. Zim Israel Navigation Co Ltd κ.ά. (1999) 1 Α.Α.Δ. 1168:
“(a) The basic principle is that a stay will only be granted on the ground of forum non conveniens where the court is satisfied that there is some other available forum, having competent jurisdiction, which is the appropriate forum for the trial of the action, i.e. in which the case may be tried more suitably for the interests of all the parties and the ends of justice.
(b) As Lord Kinnear’s formulation of the principle indicates, in general the burden of proof rests on the defendant to persuade the court to exercise its discretion to grant a stay (see, eg. the Societe du Gaz case 1926 SC(HL) 13 at 21 per Lord Sumner and Anton Private International Law (1967) p. 150). It is, however, of importance to remember that each party will seek to establish the existence of certain matters which will assist him in persuading the court to exercise its discretion in his favour, and that in respect of any such matter the evidential burden will rest on the party who asserts its existence. Furthermore, if the court is satisfied that there is another available forum which is prima facie the appropriate forum for the trial of the action, the burden will then shift to the plaintiff to show that there are special circumstances by reason of which justice requires that the trial should nevertheless take place in this country (see para (f) below).
(c) The question being whether there is some other forum which is the appropriate forum for the trial of the action, it is pertinent to ask whether the fact that the plaintiff has, ex hypothesi, founded jurisdiction as of right in accordance with the law of this country, or itself gives the plaintiff an advantage in the sense that the English court will not lightly distrurb jurisdiction so established ...........................................................................................
[*1511]...............................................................................................................
........ In my opinion, the burden resting on the defendant is not just to show that England is not the natural or appropriate forum for the trial, but to establish that there is another available forum which is clearly or distinctly more appropriate than the English forum. In this way, proper regard is paid to the fact that jurisdiction has been founded in England as of right ...............................................................................................................
I may add that if, in any case the connection of the defendant with the English forum is a fragile one (for example if he is served with proceedings during a short visit to this country) it should be all the easier for him to prove that there is another clearly more appropriate forum for the trial overseas.
(d) Since the question is whether there exists some other forum which is clearly more appropriate for the trial of the action, the court will look first to see what factors there are which point in the direction of another forum. These are the factors which Lord Diplock described, in MacShannon’s case [1978] 1 All ER 625 at 630, [1978] AC 795 at 812, as indicating that justice can be done in the other forum at ‘substantially less inconvenience or expense’. Having regard to the anxiety expressed in your Lordships’ House in the Societe du Gaz case 1926 SC(HL) 13 concerning the use of the word ‘convenience’ in this context, I respectfully consider that it may be more desirable, now that the English and Scottish principles are regarded as being the same, to adopt the expression used by Lord Keith in The Abidin Daver [1984] I All ER 470 at 479, [1984] AC 398 at 415 when he referred to the ‘natural forum’ as being ‘that with which the action has the most real and substantial connection’. So it is for connecting factors in this sense that the court must first look; and these will include not only factors affecting convenience or expense (such as availability of witnesses), but also other factors such as the law governing the relevant transaction (as to which see Credit Chimique v. James Scott Engineering Group Ltd 1982 SLT 131), and the places where the parties respectively reside or carry on business.
(e) If the court concludes at that stage that there is no other available forum which is clearly more appropriate for the trial of the action, it will ordinarily refuse a stay: .........................................
(f) If, however, the court concludes at that stage that there is some other available forum which prima facie is clearly more [*1512]appropriate for the trial of the action, it will ordinarily grant a stay unless there are circumstances by reason of which justice requires that a stay should nevertheless not be granted. In this inquiry, the court will consider all the circumstances of the case, including circumstances which go beyond those taken into account when considering connecting factors with other jurisdictions. One such factor can be the fact, if established objectively by cogent evidence, that the plaintiff will not obtain justice in the foreign jurisdiction: see The Abidin Daver [1984] 1 All ER 470 at 476, [1984] AC 398 at 411 per Lord Diplock, a passage which now makes plain that, on this inquiry, the burden of proof shifts to the plaintiff. How far other advantages to the plaintiff in proceeding in this country may be relevant in this connection, I shall have to consider at a later stage.”
Το σκεπτικό του αδελφού μας Δικαστή, που τον οδήγησε στην κατάληξη του ότι δεν κατεδείχθη ότι το Αγγλικό δικαστήριο θα ήταν πιο κατάλληλο από το Κυπριακό να δικάσει την υπόθεση, περιέχεται στο ακόλουθο απόσπασμα από τις σ. 8-9 της απόφασης:
“Στην προκείμενη περίπτωση δεν είναι, κατά τη γνώμη μου, μικρή η σημασία του ότι οι εναγομένοι αρ. 2 είναι Κυπριακή εταιρεία που ενάγεται στη χώρα της ώστε, σε περίπτωση απόφασης υπέρ των εναγόντων, να καθίσταται, από άποψης διαδικασίας ευχερέστερη η εκτέλεση αλλά και, συνακόλουθα, πιο γρήγορη.
Διακρίνεται αυτή η υπόθεση, σε ό,τι αφορά το πλέγμα στοιχείων και παραγόντων από τη Shehata κ.α. v. Ellias (ανωτέρω) στην οποία, παρόλο που ο εναγόμενος διέμενε κατά εκείνο το διάστημα στην Κύπρο, ήταν Αιγύπτιος ο οποίος εμπορευόταν στην Αίγυπτο όπου είχαν προκύψει εξ ολοκλήρου οι επίδικες συναλλαγές μεταξύ του και των εναγόντων οι οποίοι επίσης ήταν Αιγύπτιοι, με εφαρμοστέο δίκαιο το Αιγυπτιακό. Εκεί, το σύνολο των στοιχείων που αφορούσαν στην απαίτηση συνέθεταν μια ισχυρή μονολιθικότητα που αντιστάθμιζε με ευκολία την απλή διαμονή του εναγομένου στην Κύπρο και έδειχνε καθαρά πως η υπόθεση θα έπρεπε να εκδικαστεί όχι στην Κύπρο αλλά στην Αίγυπτο. Εδώ, ενώ πιο άμεσα μου φαίνεται να συνδέεται η υπόθεση με την Αγγλία αφού εκεί ήταν που σημειώθηκε η κρίσιμη εξέλιξη με την εμπλοκή Αγγλικών εταιρειών, η σημασία αυτής της σύνδεσης η οποία έγκειται κυρίως στην ευκολία ή άλλως αναφορικά με την προσέλευση μαρτύρων από την Αγγλία, καλύπτει μόνο ένα μέρος του πεδίου ενόψει του ότι το ίδιο ως μάρ[*1513]τυρας μπορεί να χρειαστεί και ο καπετάνιος, που είναι από τη Γερμανία, ίσως και άλλοι - όπως πιθανολογούν και οι δύο πλευρές - από τη Λιθουανία. Άλλωστε, η σημασία της εν λόγω σύνδεσης πρέπει να σταθμιστεί με το πλεονέκτημα της ευχερέστερης εκτέλεσης που, κατά την άποψη μου, δικαιολογημένα επιδιώκουν οι ενάγοντες. Ένα πλεονέκτημα το οποίο, εν τέλει, απομένει ως το πλέον απτό. Η θέση των εναγομένων αρ. 2 ότι θα χρειαστεί μαρτυρία από την Αγγλία - ή και από αλλού - χαρακτηρίζεται από γενικότητα και αοριστία. Οι εναγόμενοι αρ. 2 δεν παρέσχαν καμιά ένδειξη σχετικά με το ποιοί μπορεί να είναι οι μάρτυρες έστω με αναφορά σε τομέα ή θέμα, ούτε περίπου πόσους μάρτυρες από την Αγγλία ενδέχεται να χρειαστούν, ούτε σε τί και με ποιά προοπτική θα τους χρειαστούν, ώστε να μπορεί να αξιολογηθεί η σοβαρότητα και να μετρηθεί το μέγεθος της ανάγκης. Καταλήγω ότι δεν προκύπτει λόγος για αναστολή της αγωγής.”
Το παράπονο των Αιτητών είναι ότι οι αρχές που διέπουν το θέμα δεν εφαρμόσθησαν σωστά. Επικεντρώνεται δε ιδιαίτερα στην εισήγηση ότι το μόνο στοιχείο που συνδέει την υπόθεση με την Κύπρο, δηλαδή ότι οι Εναγόμενοι 2 είναι Κυπριακή εταιρεία, ώστε μάλιστα σε περίπτωση απόφασης εναντίον της να είναι ευχερέστερη η εκτέλεση, δεν είναι στοιχείο που νόμιμα μπορεί να υπεισέλθει στην κρίση του δικαστηρίου, και διότι το ζητούμενο στο στάδιο αυτό είναι η εκδίκαση της υπόθεσης και όχι η εκτέλεση ενδεχόμενης απόφασης και διότι εν πάση περιπτώσει απόφαση που ενδεχόμενα θα ελαμβάνετο στην Αγγλία θα μπορούσε να εγγραφεί και εκτελεσθεί στην Κύπρο. Πέραν τούτου, οι Αιτητές λέγουν ότι ουδείς μάρτυρας διαμένει στην Κύπρο, ώστε όλοι οι μάρτυρες, που είναι και ξενόγλωσσοι, θα έρθουν από το εξωτερικό, και ότι ουδεμία ουσιαστική σχέση της υπόθεσης υπάρχει με την Κύπρο, εφ΄όσον η ρήξη της σύμβασης επεσυνέβη στην Αγγλία και η φόρτωση έγινε από τη Λιθουανία.
Δεν διαπιστώνουμε λάθος στην προσέγγιση του αδελφού μας Δικαστή, ούτε μπορούμε να καταλήξουμε σε άλλη άποψη των πραγμάτων. Η ευχερέστερη εκτέλεση ενδεχόμενα εκδοθεισομένης απόφασης δεν μπορεί να μην είναι παράγοντας, απτός όπως χαρακτηρίσθηκε από τον αδελφό μας Δικαστή, στη στάθμιση όλων των δεδομένων που βαρύνουν στην κρίση του δικαστηρίου, ούτε μας έχουν παραπέμψει οι Αιτητές σε οποιαδήποτε νομολογία που να υποστηρίζει αντίθετη άποψη. Τούτου δοθέντος, η υπόθεση όντως δεν παρουσίαζε ούτε κατά τα λοιπά τέτοια ολική σύνδεση με την Αγγλία που να καθιστούσε το Αγγλικό δικαστήριο πιο κατάλληλο από το Κυπριακό, έστω και αν, όπως αναγνώρισε ο αδελφός μας Δικαστής, αρκετά στοιχεία τη συνέδεαν με την Αγγλία ως προς την παράδοση [*1514]του φορτίου εκεί και την ισχυριζόμενη ρήξη της σύμβασης. Ως προς δε τη μαρτυρία, όπως και πάλι παρατήρησε και ο αδελφός μας Δικαστής, πέραν της αοριστίας της αναφοράς των Αιτητών στους ενδεχόμενους μάρτυρες και τη μαρτυρία τους, που δεν επέτρεπε ανάλογη αξιολόγηση για παρόντες σκοπούς, βασική μαρτυρία ήταν και εκείνη του καπετάνιου ο οποίος κατοικούσε στην Γερμανία και όχι στην Αγγλία.
Συνσταθμίζοντας όλα τούτα, έχουμε και εμείς την άποψη ότι δεν καταδεικνύεται ότι σαφώς το Αγγλικό δικαστήριο είναι το πιο κατάλληλο να δικάσει την υπόθεση. Επισημαίνουμε ότι, όπως προκύπτει από τη νομολογία, αυτό και όχι το αν το ξένο δικαστήριο θα ήταν απλώς κατάλληλο είναι το ζητούμενο, το δε βάρος να καταδειχθεί τούτο έχει ο εναγόμενος. Ούτε είναι η προκειμένη περίπτωση στην οποία, εν όψει των συνδετικών παραγόντων, το Αγγλικό δικαστήριο θα εκρίνετο ως εκ πρώτης όψεως το πιο κατάλληλο ώστε το βάρος απόδειξης να μετατίθετο στους Ενάγοντες να καταδείξουν ότι για κάποιο άλλο λόγο εκτός των συνδετικών παραγόντων η υπόθεση δεν πρέπει να δικασθεί στην Αγγλία. Εδώ, πέραν του πεδίου της μαρτυρίας, που εν πάση περιπτώσει δεν εξειδικεύθηκε και δεν θα προέρχεται μόνο από την Αγγλία, και της παράδοσης του φορτίου στην Αγγλία, υπάρχει ουσιαστικός και όχι απλώς τυχαίος ή παροδικός συνδετικός παράγων με την Κύπρο, το ότι οι ίδιοι οι Εναγόμενοι 2 είναι Κυπριακή εταιρεία, με όλες τις συνέπειες που αυτό εξυπακούει. Ούτε μπορούμε, δοθέντος του όλου αμφιβαρούς πλέγματος της υπόθεσης, να παραγνωρίσουμε την περαιτέρω καθυστέρηση που θα προκληθεί αν η αγωγή δεν προχωρήσει εδώ και εγερθεί νέα αγωγή στην Αγγλία, και αν ακόμα ο παράγων της παραγραφής στην Αγγλία αγνοείτο ως εκ της δήλωσης των Εναγομένων 2.
Η Αίτηση για Αναθεώρηση αποτυγχάνει και απορρίπτεται με έξοδα.
Η αίτηση για αναθεώρηση απορρίπτεται με έξοδα.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο