(2001) 1 ΑΑΔ 1818
[*1818]30 Νοεμβρίου, 2001
[ΠΙΚΗΣ, Π., ΑΡΤΕΜΙΔΗΣ, ΚΡΟΝΙΔΗΣ, Δ/στές]
ΕΛΕΝΟΔΩΡΟΣ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ,
Εφεσείων-Εναγόμενος,
v.
ΒΑΣΙΛΗ ΓΑΣΤΡΙΝΑΚΗ,
Εφεσιβλήτου-Ενάγοντα.
(Πολιτική Έφεση Αρ. 10715)
Αμέλεια — Εργατικό ατύχημα — Τεχνίτης σε εργαστήριο μωσαϊκών τραυματίστηκε σοβαρά από πτώση σε ακάλυπτο λάκκο διάτρησης βάθους 100 ποδών κατά τη διάρκεια της εργασίας του — Ο εργοδότης κρίθηκε αποκλειστικά υπεύθυνος για την πρόκληση το ατυχήματος.
Αποζημιώσεις — Γενικές αποζημιώσεις — Προσωπικές βλάβες — Ενάγων τραυματίστηκε σοβαρά στη σπονδυλική στήλη με αποτέλεσμα να παραμείνει παράλυτος από τη μέση και κάτω για το υπόλοιπο της ζωής του και να καταστεί σεξουαλικά ανίκανος — Επιδικασθείσες από το πρωτόδικο Δικαστήριο £50.000.- γενικές αποζημιώσεις, χαρακτηρίστηκαν ότι ευρίσκοντο κοντά στα χαμηλά όρια του πλαισίου, αλλά επικυρώθηκαν.
Αποζημιώσεις — Γενικές αποζημιώσεις — Απώλεια μελλοντικών απολαβών — Πολλαπλασιαστής και πολλαπλασιαστέος — Τεχνίτης μωσαϊκών ηλικίας 45 ετών υπέστη σοβαρό τραυματισμό στη σπονδυλική στήλη και παρέμεινε πλήρης ανίκανος για εργασία — Επιδικασθείσες αποζημιώσεις £50.000.- οι οποίες υπολογίσθηκαν στη βάση του ετήσιου εισοδήματος του προ του ατυχήματος με πολλαπλασιαστή επτά — Επικυρώθηκαν κατ’ έφεση.
Αμέλεια — Εργοδότης και εργοδοτούμενος — Παράλειψη εργοδότη να παρέχει ασφαλές σύστημα και μέσα εργασίας — Τραυματισμός τεχνίτη από πτώση σε ακάλυπτο λάκκο κατά τη διάρκεια της εργασίας του.
[*1819]Αμέλεια — Ευθύνη κατόχου ακινήτου για λήψη μέτρων προστασίας των εισερχομένων σ’ αυτό — Εφαρμοστέες αρχές.
Αποζημιώσεις — Γενικές αποζημιώσεις — Επίδειξη σταθερής ανόδου του επιπέδου των γενικών αποζημιώσεων.
Ο εφεσίβλητος-ενάγων ηλικίας 45 ετών, τραυματίστηκε σοβαρά από πτώση σε ακάλυπτο λάκκο διάτρησης βάθους 100 ποδών με αποτέλεσμα να τραυματιστεί σοβαρά από τη μέση και κάτω. Το ατύχημα συνέβηκε κατά τη διάρκεια της εργοδότησης του ως τεχνίτης στο εργαστήριο μωσαϊκών του εφεσείοντος.
Ο εφεσίβλητος-ενάγων κατέθεσε στη μαρτυρία του ότι ο εφεσείων δεν τον είχε προειδοποιήσει για την ύπαρξη του λάκκου, ο ίδιος δεν γνώριζε τίποτε γι’ αυτόν και επίσης ότι ο λάκκος ήταν ακάλυπτος.
Ο εφεσείων-εναγόμενος υποστήριξε ότι ο λάκκος, που ήταν γεώτρηση, είχε ανοιχθεί με δικές του οδηγίες λίγες ημέρες προηγουμένως και ότι είχε καλυφθεί με σανίδια-palex πάνω στα οποία τοποθέτησε μια παλιά πόρτα για να είναι απόλυτα σίγουρος για την αποφυγή οποιουδήποτε κινδύνου. Αμφισβήτησε επίσης ότι ο εφεσίβλητος-ενάγων εργοδοτήθηκε από αυτόν την ημέρα του ατυχήματος ή οποιαδήποτε άλλη μέρα.
Το πρωτόδικο Δικαστήριο αποδέκτηκε τη μαρτυρία του εφεσίβλητου-ενάγοντος και απέδωσε αποκλειστική ευθύνη για την πρόκληση του ατυχήματος στον εφεσείοντα-εναγόμενο.
Ο εφεσίβλητος-ενάγων, ως αποτέλεσμα του ατυχήματος, παρέμεινε παραπληγικός για το υπόλοιπο της ζωής του, πλήρως ανίκανος για εργασία και επίσης σεξουαλικά ανίκανος.
Το Δικαστήριο επιδίκασε στον εφεσίβλητο-ενάγοντα £50.000.- γενικές αποζημιώσεις για τις σωματικές του βλάβες και τις επιπτώσεις τους. Σ’ αυτές προστέθηκαν άλλες £50.000.- για απώλεια μελλοντικών απολαβών, οι οποίες υπολογίσθηκαν στη βάση του ετήσιου εισοδήματός του προ του ατυχήματος, με πολλαπλασιαστή 7.
Ο εφεσείων-εναγόμενος αμφισβήτησε κατ’ έφεση τόσο την απόδοση αποκλειστικής ευθύνης σ’ αυτόν όσο και το ύψος των γενικών αποζημιώσεων.
Αποφασίστηκε ότι:
[*1820]
Α. Υπό Αρτεμίδη, Δ. συμφωνούντος και του Κρονίδη, Δ.:
1. Το πρωτόδικο Δικαστήριο διαπίστωσε πως αληθής ήταν η μαρτυρία του εφεσίβλητου-ενάγοντος και αιτιολόγησε επαρκέστατα την κρίση του. Δεν έχει προβληθεί ενώπιον του Εφετείου κανένας λόγος για να καταλήξει σε διαφορετικό συμπέρασμα.
2. Η υπόθεση Μιχαήλ ν. Ιωάννου & Παρασκευαΐδης Λτδ κ.ά. (1998) 1 Α.Α.Δ. 1494, την οποία επικαλέσθηκε ο συνήγορος του εφεσείοντος-εναγόμενου, όχι μόνο δεν προωθεί την εισήγηση του για καταλογισμό ευθύνης και στον εφεσίβλητο, αλλά αντιθέτως υποστηρίζει την πρωτόδικη απόφαση με την οποία ο εφεσείων-εναγόμενος κρίθηκε εξ ολοκλήρου υπεύθυνος.
3. Το σύνολο των γενικών αποζημιώσεων είναι εύλογο, παρόλο ότι ο δείκτης τέθηκε στο χαμηλότερο σημείο της διακύμανσης του μέτρου των ευλόγων αποζημιώσεων.
Β. Υπό Πική, Π.:
1. Το απαρασάλευτο εύρημα ότι ο εφεσίβλητος-ενάγων τελούσε στην υπηρεσία του εφεσείοντος-εναγόμενου στοιχειοθετεί την υποχρέωση του εργοδότη για την επίδειξη της δέουσας επιμέλειας για την ασφάλεια του εργοδοτούμενου. Η διαπίστωση ότι η πτώση του εφεσίβλητου-ενάγοντος στο φρεάτιο επεσυνέβη καθ’ ον χρόνο εκτελούσε τα καθήκοντά του στο χώρο της εργασίας, καθιστά τον εφεσείοντα-εναγόμενο υπόλογο για κάθε ζημιά την οποία υπέστη ο εφεσίβλητος-ενάγων λόγω απουσίας της πρέπουσας φροντίδας για την ασφάλεια του εργοδοτουμένου κατά την εκτέλεση των καθηκόντων του.
2. Ο εφεσείων-εναγόμενος, ως κάτοχος ακινήτου, υπείχε ευθύνη για τη λήψη μέτρων προστασίας κάθε προσώπου που βρισκόταν στο υπό την κατοχή του ακίνητο με τη δική του πρόσκληση ή συγκατάθεση από μη διακριτούς κινδύνους.
3. Δικαιολογημένα το πρωτόδικο Δικαστήριο δεν απέδωσε συντρέχουσα αμέλεια στον εφεσίβλητο-ενάγοντα ενόψει του ότι, στην προκείμενη περίπτωση, ο κίνδυνος ήταν απρόβλεπτος και η ύπαρξή του δυσδιάκριτη.
4. Δεν τεκμηριώθηκε λόγος για επέμβαση του Εφετείου στο σκέλος της έφεσης που αφορά τις γενικές αποζημιώσεις.
[*1821]
Η έφεση απορρίφθηκε με έξοδα.
Αναφερόμενες υποθέσεις:
Μιχαήλ ν. Ιωάννου & Παρασκευαΐδης Λτδ κ.ά. (1998) 1 Α.Α.Δ. 1494,
Tziellas v. The Ship “Nadalena H” (1982) 1 C.L.R. 807,
Cyprus Palestine Plantations v. Leandrou (1982) 1 C.L.R. 880,
United Brick works Ltd v. Ευαγγέλου (1992) 1 Α.Α.Δ. 123,
Swipe Ltd v. Στυλλή (1998) 1 Α.Α.Δ. 2375,
Δημοκρατία ν. Παπαζησίμου (1989) 1 (Ε) Α.Α.Δ. 599,
Paraskevaides (Overseas) Ltd v. Christofis (1982) 1 C.L.R. 789,
Polykarpou v. Adamou (1988) 1 C.L.R. 475,
Φοινικαρίδης κ.ά. ν. Γεωργίου κ.ά. (1991) 1 Α.Α.Δ. 475,
Μαυροπετρή ν. Λουκά (1995) 1 Α.Α.Δ. 66,
W. v. Essex CC. [2000] 2 All E.R. 237 (H.L.),
Μιχαήλ κ.ά. ν. Φίλιου Γ. Συκοπετρίτη Λτδ. κ.ά. (2000) 1 Α.Α.Δ. 1049.
Έφεση.
Έφεση από τον εναγόμενο κατά της απόφασης του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας που δόθηκε στις 29/11/00 (Αρ. Αγωγής 218/95) με την οποία κρίθηκε ως αληθή η μαρτυρία του ενάγοντα ως προς τις συνθήκες πτώσης του σε λάκκο διάτρησης στο οικόπεδο του εναγόμενου με αποτέλεσμα ο ενάγων να καταστεί παραπληγικός και επεδίκασε υπέρ αυτού και εναντίον του εναγόμενου £100.000.- ως σύνολο γενικών αποζημιώσεων.
Μ. Τριανταφυλλίδης, για τον Εφεσείοντα.
Α. Κλεάνθους, για τον Εφεσίβλητο.
Cur. adv. vult.
[*1822]
ΠΙΚΗΣ, Π.: Eίμαστε ομόφωνοι ως προς το αποτέλεσμα. Η πρώτη απόφαση του Δικαστηρίου, με την οποία συμφωνεί και ο Κρονίδης Δ., θα δοθεί από τον Αρτεμίδη, Δ.. Θα ακολουθήσει η δική μου.
ΑΡΤΕΜΙΔΗΣ, Δ.: Την 1.5.92 ο εφεσίβλητος-ενάγων έπεσε σε λάκκο διάτρησης βάθους 100π., που ανοίχθηκε σε οικόπεδο του εφεσείοντα-εναγόμενου, και τραυματίστηκε σοβαρά. Υπέστη βλάβη της σπονδυλικής στήλης με αποτέλεσμα να μείνει παράλυτος από τη μέση και κάτω. Θεωρώντας υπεύθυνο τον εφεσείοντα για τον τραυματισμό του καταχώρισε στις 13.1.95 αγωγή εναντίον του, στην οποία αξίωνε ειδικές και γενικές αποζημιώσεις.
Υποστηρίζοντας στο δικάσαν Δικαστήριο την υπόθεση του ο εφεσίβλητος κατέθεσε στη μαρτυρία του τα ακόλουθα. Κατά τον ουσιώδη χρόνο ήταν ηλικίας 45 ετών και εργαζόταν ως τεχνίτης στο εργαστήριο μωσαϊκών κάποιου Σταύρου Έλληνα. Τις ελεύθερες του ώρες και εκτάκτως εργαζόταν και με άλλους εργοδότες, μεταξύ αυτών και ο εφεσείων, που ήταν ιδιοκτήτης μικρής επιχείρησης κατασκευής μωσαϊκών στο χωριό Αθηαίνου. Το εργαστήριο του βρισκόταν στο σπίτι του, που συνόρευε με οικόπεδο επίσης δικής του ιδιοκτησίας. Την 1.5.92, ενώ ο εφεσίβλητος εργαζόταν με τον εφεσείοντα, ο τελευταίος του ζήτησε να φέρει ένα σανίδι από το διπλανό οικόπεδο. Στο σανίδι θα τοποθετούνταν μωσαϊκά. Ο εφεσίβλητος περπάτησε για να πάει στο οικόπεδο, όπου ήταν τοποθετημένα τα σανίδια, και ενώ προχωρούσε έπεσε μέσα σε λάκκο διάτρησης. Ο εφεσείων δεν τον είχε προειδοποιήσει για την ύπαρξη του λάκκου, και ο ίδιος δεν γνώριζε τίποτε γι’ αυτόν. Δεν υπήρχε, καθώς ο εφεσίβλητος είπε στη μαρτυρία του, οποιοδήποτε κάλυμμα στο στόμιο του λάκκου ή καμιά άλλη ένδειξη για την ύπαρξη του. Στις απεγνωσμένες φωνές του από το βάθος του λάκκου μαζεύτηκε κόσμος. Τελικά ανασύρθηκε από εξειδικευμένο μέλος της πυροσβεστικής υπηρεσίας, για να μεταφερθεί πρώτα στο Γενικό Νοσοκομείο Λάρνακας και μετά στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας, όπου υποβλήθηκε σε εγχείριση στη σπονδυλική στήλη. Παρέμεινε στο νευροχειρουργικό τμήμα για περίπου ένα μήνα και μετά έκανε φυσιοθεραπεία για 6 μήνες. Τελικά όμως, όπως είπαμε ήδη, παρέμεινε παράλυτος από τη μέση και κάτω, με όλα τα τραγικά επακόλουθα που η κατάσταση αυτή δημιουργεί στον πάσχοντα.
Ο εφεσείων στήριξε την υπεράσπιση του στην εκδοχή που ακολουθεί, την οποία και πρόβαλε στην κατάθεση του. Αρνήθηκε πως εκείνη την ημέρα ή οποιαδήποτε άλλη εργοδότησε τον εφεσίβλητο. Είπε μάλιστα πως ο ίδιος ο εφεσίβλητος ήλθε στο σπίτι του και του [*1823]ζήτησε να δουλέψει μαζί του εκτός ωρών εργασίας. Ο ίδιος όμως, αφού του απάντησε αρνητικά, μπήκε στο σπίτι του. Μετά από λίγα λεπτά πληροφορήθηκε από περαστικό πως κάποιο πρόσωπο έπεσε μέσα στο λάκκο. Πήγε εκεί και άκουσε τις φωνές του εφεσίβλητου που ζητούσε βοήθεια. Ανέφερε πως ο λάκκος, που ήταν γεώτρηση, ανοίχθηκε με δικές του οδηγίες λίγες ημέρες προηγουμένως. Είπε επίσης πως είχε καλύψει το στόμιο του λάκκου με σανίδια - palex πάνω στα οποία τοποθέτησε και μια παλιά πόρτα για να είναι απόλυτα σίγουρος για την αποφυγή οποιουδήποτε κινδύνου ακόμη και για τα παιδιά του.
Για να βεβαιώσει το Δικαστήριο για την ασφάλεια του λάκκου είπε πως τα σανίδια και η παλιά πόρτα που τοποθέτησε στο στόμιο του σήκωναν το βάρος 300 τούβλων το καθένα. Όταν πήγε στη σκηνή και άκουσε τις φωνές του εφεσίβλητου, πρόσεξε πως όλα τα πιο πάνω υλικά είχαν μετακινηθεί.
Και οι δυο διάδικοι κάλεσαν μάρτυρες, των οποίων την κατάθεση συνοψίζει ο πρωτόδικος δικαστής ξεχωριστά. Δεν χρειάζεται να αναφερθούμε σ’ αυτή. Η ουσία της διαφοράς στα γεγονότα εκτίθεται στη μαρτυρία των διαδίκων, στην οποία ήδη αναφερθήκαμε. Στην πρωτόδικη απόφαση προτού ο δικαστής καταλήξει στις διαπιστώσεις του γίνεται σχολαστική ανάλυση της μαρτυρίας. Έκρινε τελικά πως ο εφεσίβλητος είπε την αλήθεια, και πως η μαρτυρία του είχε επιβεβαιωθεί από τους υπόλοιπους μάρτυρες που παρουσίασε στο Δικαστήριο, οι οποίοι επίσης κρίθηκαν αξιόπιστοι, σε αντίθεση με τη μαρτυρία του εφεσείοντα και των μαρτύρων του. Οι διαπιστώσεις και ευρήματα του Δικαστηρίου συμφωνούν απόλυτα με τη μαρτυρία του εφεσίβλητου, όπως την παραθέσαμε στην αρχή της απόφασης μας, έτσι που να μη χρειάζεται να την επαναλάβουμε.
Ο δικηγόρος του εφεσείοντα εισηγήθηκε πως η εκατέρωθεν προσαχθείσα μαρτυρία ήταν αντιφατική μεταξύ της. Υποστήριξε δε, ενόψει τούτου, πως το πρωτόδικα Δικαστήριο θα έπρεπε να κρίνει ως αναξιόπιστη ολόκληρη τη μαρτυρία, αυτή του εφεσείοντα αλλά και του εφεσίβλητου. Κατέληξε δε, και υπέβαλε, πως η μόνη θεραπεία που μπορεί να δώσει το Εφετείο είναι να διατάξει επανεκδίκαση της υπόθεσης. Διαζευκτικά, υποστήριξε πως ο εφεσίβλητος θα έπρεπε να κριθεί υπεύθυνος συντρέχουσας αμέλειας, και τέλος ότι το ποσό των γενικών αποζημιώσεων που έδωσε το Δικαστήριο είναι έκδηλα υπερβολικό.
Δεν συμφωνούμε με καμιά από τις πιο πάνω εισηγήσεις του δι[*1824]κηγόρου του εφεσείοντα. Η μαρτυρία που πρόσφεραν οι εφεσίβλητος και εφεσείων ήταν καθαρή, αλλά αντίθετη η μια με την άλλη. Το πρωτόδικο Δικαστήριο διαπίστωσε πως αληθής ήταν η μαρτυρία του εφεσίβλητου, και αιτιολόγησε επαρκέστατα την κρίση του. Δεν έχει προβληθεί ενώπιον μας κανένας απολύτως λόγος για να καταλήξουμε σε διαφορετικό συμπέρασμα. Αντίθετα, αφού μελετήσαμε κι’ εμείς το σύνολο της μαρτυρίας είμαστε της γνώμης πως ο δικαστής εύλογα κατέληξε στις διαπιστώσεις και στα ευρήματα, όπως αυτά καταγράφονται στην απόφαση του.
Ο δικηγόρος του εφεσείοντα, για να υποστηρίξει την εισήγηση του πως θα έπρεπε να καταλογιστεί ευθύνη και στον εφεσίβλητο, αναφέρθηκε στην υπόθεση Θεράπων Μιχαήλ ν. 1. Ιωάννου & Παρασκευαΐδης Λτδ, 2. Κυπριακής Δημοκρατίας (1998) 1 Α.Α.Δ. 1494, στην οποία παραπέμπει και ο πρωτόδικος δικαστής, παραθέτοντας μάλιστα και εκτενή περικοπή. Να μας επιτραπεί να μεταφέρουμε εδώ μέρος του πιο πάνω αποσπάσματος, που έχει ως ακολούθως:
«Διαφωνούμε με το πρωτόδικο Δικαστήριο ότι τα οδικά έργα καθιστούσαν εύλογα προβλεπτή την ύπαρξη ανοιχτού φρεατίου του βάθους και διαστάσεων του συγκεκριμένου φρεατίου στο οποίο κατέπεσε ο εφεσείων. Οι σωροί χώματος και οι ανασκαφές στις οποίες αναφέρεται το Δικαστήριο, δικαιολογούσαν την επίδειξη προσοχής εκ μέρους των διαβατών, προς αντιμετώπιση ανωμαλιών στο έδαφος από τις κατασκευαστικές εργασίες, όχι όμως μέριμνα έναντι του συγκεκριμένου κινδύνου, ο οποίος ήταν απρόβλεπτος, το δημιούργημα της αδιαφορίας των εφεσιβλήτων για την ασφάλεια των πεζών.»
Η πιο πάνω απόφαση όχι μόνο δεν προωθεί την εισήγηση του δικηγόρου του εφεσείοντα, αλλά αντιθέτως υποστηρίζει την πρωτόδικη απόφαση, σύμφωνα με την οποία ο εφεσείων κρίθηκε εξ ολοκλήρου υπεύθυνος. Να υπενθυμίσουμε πως στην υπόθεση που εξετάζουμε διαπιστώθηκε πρωτοδίκως πως δεν υπήρχε τίποτε γύρω από το στόμιο του λάκκου, που να καθιστά εύλογα ορατή την ύπαρξη του.
Όταν κάποιος περπατεί η μέριμνα και προσοχή του δεν στρέφεται στην επιφάνεια του εδάφους που πατεί, για να βεβαιώνεται πως κινείται με ασφάλεια, εκτός βεβαίως στην περίπτωση που κάποια ιδιαίτερη κατάσταση κάνει εύλογα προβλεπτή την ύπαρξη συγκεκριμένου κινδύνου. Διαφορετικά η σκέψη του είναι στο σκοπό και τους λόγους για τους οποίους διακινείται, και όχι στο έδαφος που περπατεί.
[*1825]
Αναφορικά με τις αποζημιώσεις ο υπολογισμός του πρωτόδικου Δικαστηρίου είναι επίσης απόλυτα ορθός. Ο εφεσίβλητος, 45 ετών κατά τον ουσιώδη χρόνο, ως αποτέλεσμα του ατυχήματος παρέμεινε για το υπόλοιπο της ζωής του παραπληγικός, πλήρως ανίκανος για εργασία και οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα που απαιτεί σωματική κίνηση. Και κάτι, εξίσου σοβαρό, κατέστη σεξουαλικά ανίκανος. Το πρωτόδικο Δικαστήριο έδωσε γι’ αυτό το κεφάλαιο των γενικών αποζημιώσεων £50,000. Στις γενικές αποζημιώσεις προστέθηκαν άλλες £50,000, για απώλεια μελλοντικών απολαβών, τις οποίες το Δικαστήριο υπολόγισε στη βάση του ετήσιου εισοδήματος που είχε πριν από το δυστύχημα, χρησιμοποιώντας τον πολλαπλασιαστή 7. Έτσι, το σύνολο των γενικών αποζημιώσεων έφθασε στο ποσό των £100.000, που κι’ εμείς κρίνουμε πως είναι εύλογο, για να μην πούμε πως ο δείκτης τέθηκε στο χαμηλότερο σημείο της διακύμανσης του μέτρου των ευλόγων αποζημιώσεων.
Η έφεση απορρίπτεται με έξοδα.
ΠΙΚΗΣ, Π.: Σε ηλικία 45 ετών, ο εφεσίβλητος, τεχνίτης μωσαϊκών το επάγγελμα, κατέπεσε σε φρεάτιο διάτρησης βάθους 100 ποδών με αποτέλεσμα, να υποστεί σοβαρές κακώσεις που προκάλεσαν την παράλυσή του από τη μέση και κάτω και ακράτεια ούρων και κοπράνων. Ο ίδιος κατέστη ανάπηρος και η ικανότητά του για εργασία μειώθηκε στο ελάχιστο.
Το Δικαστήριο επιδίκασε στον εφεσίβλητο γενικές αποζημιώσεις £50,000 και άλλα τόσα για μελλοντικές απώλειες εισοδήματος, υπό το φως των ευρημάτων του για τις απολαβές του και με πολλαπλασιαστή τον αριθμό επτά. Η ευθύνη του εφεσίβλητου για την πτώση του στο φρεάτιο αμφισβητήθηκε, όπως και το ύψος των γενικών αποζημιώσεων που του αποδόθηκαν.
Είμαι καθόλα σύμφωνος με τις διαπιστώσεις που γίνονται στην απόφαση του Αρτεμίδη, Δ., ως προς την απουσία οποιουδήποτε ερείσματος που θα δικαιολογούσε επέμβασή μας είτε στα ευρήματα του πρωτόδικου Δικαστηρίου στο συμπέρασμά του ότι ο εφεσείων φέρει ακεραία την ευθύνη για το δυστύχημα λόγω της παράλειψής του να καλύψει το φρεάτιο ή έστω να προειδοποιήσει για την ύπαρξή του. Είμαι επίσης σύμφωνος με το αποτέλεσμα στο οποίο καταλήγει ο Αρτεμίδης Δ., που συνιστά άλλωστε την κρίση του Δικαστηρίου.
Τα όσα ακολουθούν διαγράφουν το δικό μου σκεπτικό για τις διαπιστώσεις και την κατάληξη στην οποία έχουμε αχθεί. Το απα[*1826]ρασάλευτο εύρημα ότι ο εφεσίβλητος τελούσε στην υπηρεσία του εφεσείοντος στοιχειοθετεί την υποχρέωση του εργοδότη για την επίδειξη της δέουσας επιμέλειας για την ασφάλεια του εργοδοτούμενου. Η διαπίστωση ότι η πτώση του εφεσίβλητου στο φρεάτιο επεσυνέβη καθ’ ον χρόνο εκτελούσε τα καθήκοντά του στο χώρο της εργασίας, καθιστά τον εφεσείοντα υπόλογο για κάθε ζημία την οποία υπέστη ο εφεσίβλητος λόγω απουσίας της πρέπουσας φροντίδας για την ασφάλεια του εργοδοτουμένου κατά την εκτέλεση των καθηκόντων του. (Ως προς τις αρχές που διέπουν αυτό το καθήκον, βλ. Tziellas v. The Ship "Nadalena H" (1982) 1 C.L.R. 807· Cyprus Palestine Plantations v. Leandrou (1982) 1 C.L.R. 880· United Brick Works Ltd v. Ευαγγέλου (1992) 1 Α.Α.Δ. 123· Swipe Ltd v. Αναστασία Σταυρινού Στυλλή (1998) 1 Α.Α.Δ. 2375.)
Η γη στην οποία ανορύχθηκε το φρεάτιο ανήκε στον εφεσείοντα, τελούσε στην κατοχή του και εχρησιμοποιείτο για την εργασία του. Αυτή τούτη η κατοχή του ακινήτου επέβαλλε καθήκον επιμέλειας για την προστασία κάθε προσώπου που βρισκόταν στο ακίνητο με δική του πρόσκληση ή συγκατάθεση για την προστασία του από μή διακριτούς κινδύνους. Ακόμα και έναντι προσώπων που επεμβαίνουν στο ακίνητο ο κάτοχος έχει υποχρέωση προστασίας τους από μή ορατούς κινδύνους εφόσον η είσοδός τους είναι λογικά προβλεπτή. (Βλ. Δημοκρατία ν. Παπαζησίμου (1989) 1(Ε) Α.Α.Δ. 599.)
Στην προκείμενη περίπτωση η ύπαρξη του ακάλυπτου φρεατίου εξέθετε, κάθε εργοδοτούμενο του εφεσείοντος και ακόμα κάθε πρόσωπο που ήταν λογικά προβλεπτό ότι θα χρησιμοποιούσε το οικόπεδο, όχι μόνο σε προβλεπτούς αλλά εμφανείς κινδύνους. Η αμέλεια του εφεσείοντος συνίσταται στην έκθεση προσώπων στη θέση του εφεσίβλητου, και παρεπόμενα του ιδίου του εφεσίβλητου, σε προβλεπτούς κινδύνους για τη σωματική τους ασφάλεια και ακεραιότητα. Έναντι αυτών των κινδύνων δεν λήφθηκε κανένα προστατευτικό μέτρο· ούτε δόθηκε οποιαδήποτε προειδοποίηση για την ύπαρξή τους.
Στη Μιχαήλ ν. Ι. & Παρασκευαΐδης Λτδ κ.ά. (1998) 1 Α.Α.Δ. 1494, στην οποία παραπέμπει το πρωτόδικο Δικαστήριο και στην οποία γίνεται μνεία στην απόφαση του Αρτεμίδη, Δ., κρίθηκε ότι η παράλειψη των εχόντων την ευθύνη για οδικά έργα, να λάβουν τα αναγκαία προστατευτικά μέτρα για την προστασία ατόμων που ήταν δυνατό να χρησιμοποιήσουν το δρόμο έναντι του κινδύνου πτώσης σε ανοιχτό φρεάτιο, τους καθιστούσε υπόλογους για αμέλεια και καθ’ ολοκληρία υπεύθυνους για τις κακώσεις που υπέστη [*1827]το θύμα. Το ακόλουθο απόσπασμα είναι αποκαλυπτικό της ευθύνης τους: (σ.1502)
«Τόσον η κάλυψη ή η περίφραξη του φρεατίου όσο και η σηματοδότηση της ύπαρξής του, συνιστούσαν μέτρα τα οποία εύκολα μπορούσαν να ληφθούν. Η παράλειψη των εφεσιβλήτων, να πάρουν οποιαδήποτε από τα ευχερή αυτά μέτρα για την προστασία προσώπων που χρησιμοποιούσαν το δρόμο, μπορεί εύλογα να χαρακτηριστεί ως αδιαφορία, τόσον εκ μέρους των κατασκευαστών όσο και των υπηρεσιών της Δημοκρατίας για την ασφάλεια του κοινού.»
Και ο οδεύων έχει καθήκον να μεριμνά για την ασφάλεια του και να προφυλάσσεται έναντι προβλεπτών κινδύνων. Στην προκείμενη περίπτωση ο κίνδυνος ήταν απρόβλεπτος και η ύπαρξή του δυσδιάκριτη. Με αυτά τα γεγονότα υπόψη δικαιολογημένα το πρωτόδικο Δικαστήριο δεν απέδωσε συντρέχουσα ευθύνη στον εφεσίβλητο.
Το δεύτερο σκέλος της έφεσης αφορά τις γενικές αποζημιώσεις. Κατ’ αρχή πρέπει να σημειωθεί ότι καμιά ουσιαστική επιχειρηματολογία δεν έχει προβληθεί η οποία να αποκαλύπτει στοιχείο υπερβολής στον καθορισμό των αποζημιώσεων. Στην προκείμενη περίπτωση οι κακώσεις που υπέστη ο εφεσίβλητος ήταν μεγάλες και οι μόνιμες επιπτώσεις στην κατάσταση της υγείας του ακόμα μεγαλύτερες. Τις έχουμε διαγράψει. Με αυτά τα δεδομένα υπόψη η επιδίκαση γενικών αποζημιώσεων του ύψους των £50,000 με κανένα μέτρο δεν μπορεί να κριθεί υπερβολική. Σχετικές με την ανοδική τάση των γενικών αποζημιώσεων και τα δικαιολογητικά της είναι οι Paraskevaides (Overseas) Ltd., v. Christofis (1982) 1 C.L.R. 789· Polykarpou v. Adamou (1988) 1 C.L.R. 475· Φοινικαρίδης & άλλη ν. Γεωργίου & άλλων (1991) 1 Α.Α.Δ. 475· Μαυροπετρή ν. Λουκά (1995)1 Α.Α.Δ. 66· W. v. Essex CC. [2000] 2 All E.R. 237 (H.L.).
Ως αποτέλεσμα των τραυμάτων που υπέστη ο εφεσίβλητος κατέστη ουσιαστικά ανίκανος για εργασία. Τα ευρήματα του Δικαστηρίου για το ύψος των απολαβών του κρίνονται δικαιολογημένα και εύλογη η επιλογή του πολλαπλασιαστή – επτά. Λαμβανομένης υπόψη της ηλικίας του εφεσείοντος και των κριτηρίων που διέπουν τον καθορισμό του πολλαπλασιαστή, (βλ. Μιχαήλ κ.ά. ν. Φίλιου Γ. Συκοπετρίτη Λτδ. κ.ά. (2000) 1 Α.Α.Δ. 1049, δεν θα υπήρχε πεδίο για την επέμβασή μας και εάν αυτός ακόμη είχε καθοριστεί σε οχτώ.
[*1828]Κοινή είναι η κατάληξη ότι η έφεση απορρίπτεται με έξοδα.
Η έφεση απορρίπτεται με έξοδα.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο