(2002) 1 ΑΑΔ 518
[*518]8 Απριλίου, 2002
[ΝΙΚΗΤΑΣ, ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ, ΚΡΑΜΒΗΣ, Δ/στές]
ΣΥΛΛΟΓΟΣ «ΑΝΟΡΘΩΣΙΣ» ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΥ
ΔΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΑΥΤΟΥ ΚΙΚΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ,
Εφεσείοντες,
ν.
«ΑΠΟΛΛΩΝ» ΑΘΛΗΤΙΚΟΣ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΙΚΟΣ ΟΜΙΛΟΣ ΛΕΜΕΣΟΥ ΔΙΑ ΤΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑ ΓΙΩΡΓΟΥ ΠΑΠΑ,
Εφεσιβλήτων.
(Πολιτική Έφεση Αρ. 10963)
Συμβάσεις ― Παράβαση σύμβασης ― Αποζημιώσεις ― Ποινική ρήτρα (penalty) ― Όρος με τον οποίο καθορίστηκε ποσό στη σύμβαση πληρωτέο σε περίπτωση παράβασης της σύμβασης ― Κατά πόσο συνιστούσε έγκυρη και εκτελεστή συμβατική υποχρέωση ή ποινική ρήτρα που έπρεπε να αγνοηθεί ― Άρθρο 74(1) του περί Συμβάσεων Νόμου, Κεφ. 149 ― Πως προσδιορίζεται η ποινική ρήτρα.
Αποζημιώσεις ― Ποινική ρήτρα (penalty) σε σύμβαση ― Στην Κύπρο, σε αντίθεση με ό,τι ισχύει στην Αγγλία, η διάκριση ενός γνησίου εκ των προτέρων υπολογισμού των αποζημιώσεων (a genuine pre-estimate of damages) και μιας ποινικής ρήτρας (penalty) δεν έχει ουσιαστική σημασία ― Το Δικαστήριο διατηρεί και στις δύο περιπτώσεις, τη διακριτική του εξουσία να επιδικάσει εύλογη αποζημίωση η οποία σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να ξεπερνά το ονομαζόμενο στη σύμβαση ποσό είτε τούτο αποτελεί ποινική ρήτρα είτε όχι.
Συμβάσεις ― Ερμηνεία σύμβασης ― Βασικό κριτήριο είναι η συνήθης σημασία των λέξεων και όρων της σύμβασης ― Η σύμβαση πρέπει να ερμηνεύεται συνολικά και όχι μεμονωμένα ή αποσπασματικά ούτως ώστε να αντικατοπτρίζει αντικειμενικά την πρόθεση των συμβαλλομένων μερών.
Δυνάμει γραπτής συμφωνίας ημερ. 16.12.95 συμφωνήθηκε μεταξύ των σωματείων ΑΠΟΛΛΩΝ Λεμεσού και ΑΝΟΡΘΩΣΙΣ Αμμοχώστου η μεταγραφή του ποδοσφαιριστή Δημήτρη Ιωάννου από την ομάδα ποδοσφαίρου του ΑΠΟΛΛΩΝΑ στην αντίστοιχη της ΑΝΟΡΘΩΣΗΣ. [*519]Ως αντάλλαγμα για τη μεταγραφή το σωματείο της Αμμοχώστου συμφώνησε να καταβάλει στον ΑΠΟΛΛΩΝΑ το ποσό των ΛΚ290.000 με δόσεις.
Με δεύτερη γραπτή συμφωνία ημερ. 11.1.96 τα δύο σωματεία επέφεραν τροποποιήσεις της αρχικής που εστόχευαν στην εξασφάλιση των δόσεων αποπληρωμής του συμφωνηθέντος ποσού των ΛΚ290.000. Η ΑΝΟΡΘΩΣΙΣ πλήρωσε όλες τις συμφωνημένες δόσεις εκτός της τελευταίας εκ ΛΚ50.000. Η εν λόγω δόση ήταν πληρωτέα πριν ή κατά την 30.11.1996 και η πληρωμή της συνδέθηκε με όρο της συμφωνίας που προνοούσε ότι η ΑΝΟΡΘΩΣΗ αναλάμβανε την υποχρέωση να μη περιλάβει τον ποδοσφαιριστή στη σύνθεση της ομάδας σε αγώνα μεταξύ ΑΝΟΡΘΩΣΗΣ και ΑΠΟΛΛΩΝΑ στη διάρκεια του πρωταθλήματος ή του κυπέλλου της τρέχουσας ποδοσφαιρικής περιόδου που λήγει στις 30.11.96. Εφόσον η ΑΝΟΡΘΩΣΗ τηρήσει αυτή την υποχρέωση τότε η δόση που είναι πληρωτέα την 30.11.1996 θα χαριστεί από τον ΑΠΟΛΛΩΝΑ ο οποίος δεν θα δικαιούται να την απαιτήσει με οποιοδήποτε τρόπο.
Ο ποδοσφαιριστής Δημήτρης Ιωάννου αγωνίστηκε στη νέα του ομάδα στον αγώνα κυπέλλου των δύο ομάδων που έγινε στις 16.3.96. Η ΑΝΟΡΘΩΣΙΣ αρνήθηκε να καταβάλει στον ΑΠΟΛΛΩΝΑ την τελευταία δόση των ΛΚ50.000 και ο ΑΠΟΛΛΩΝ καταχώρησε αγωγή και εξασφάλισε απόφαση εναντίον της ΑΝΟΡΘΩΣΗΣ για ΛΚ50.000, νόμιμο τόκο και έξοδα.
Με την έφεση η ΑΝΟΡΘΩΣΙΣ αμφισβητεί την ορθότητα της πρωτόδικης απόφασης αναφορικά με την υποχρέωση της για καταβολή της τελευταίας δόσης των ΛΚ50.000 στον ΑΠΟΛΛΩΝΑ, που, καθώς διαπιστώθηκε πρωτόδικα, αποτελούσε καθόλα έγκυρη και εκτελεστή συμβατική υποχρέωση του σωματείου της ΑΝΟΡΘΩΣΗΣ. Υποστήριξε ότι (α) ο σχετικός όρος του εγγράφου αποτελούσε ποινική ρήτρα (penalty) και (β) το πρωτόδικο Δικαστήριο λανθασμένα εξέδωσε απόφαση υπέρ των εναγόντων αντί να απορρίψει την αγωγή.
Αποφασίστηκε ότι:
1. Ο επίμαχος όρος περιέχει το πλεονέκτημα της μείωσης του ποσού της συμφωνίας κατά £50.000 υπό την αίρεση να μην αγωνισθεί ο ποδοσφαιριστής κατά τις συγκεκριμένες ημερομηνίες. Έτσι δεν υπεισέρχεται ζήτημα ποινικής ρήτρας, όπως εξηγείται παρακάτω.
2. Σύμφωνα με τις πρόνοιες του Άρθρου 73 του περί Συμβάσεων Νόμου Κεφ. 149 η εύλογη αποζημίωση είναι το μέτρο της ζημιάς για [*520]τη διάρρηξη ή μη εκπλήρωση συμβατικών υποχρεώσεων.
3. Το Άρθρο 74(1) του Κεφ. 149 αναφέρεται στο θέμα της αποζημίωσης για παράβαση σύμβασης η οποία διαλαμβάνει ποινική ρήτρα. Σαφώς προκύπτει από τη συγκεκριμένη νομοθετική διάταξη ότι ο προκαθορισμός της ζημιάς στη σύμβαση δεν είναι δεσμευτικός. Επενεργεί μόνο στην οριοθέτηση του ανώτατου ορίου της αποζημίωσης που μπορεί να επιδικασθεί. Όπου η προβλεπόμενη αποζημίωση συνιστά γνήσια προσπάθεια προκαθορισμού της ζημιάς η οποία θα προκύψει από τη διάρρηξη συμφωνίας, αυτή μετρά ως στοιχείο σχετικό, στον καθορισμό της εύλογης αποζημίωσης και λαμβάνεται υπόψη από το δικαστήριο.
4. Στην Dunlop Pneumatic Tyre Co Ltd v. New Garage and Motor Co Ltd [1915] 79 (A.C.) η ποινική ρήτρα προσδιορίστηκε ως όρος ο οποίος αποβλέπει στον εκφοβισμό μέσω του ύψους της αποζημίωσης που καθορίζεται στην εκπλήρωση των συμβατικών υποχρεώσεων.
5. Στην Κύπρο, σε αντίθεση με ό,τι ισχύει στην Αγγλία, η διάκριση μεταξύ ενός γνησίου εκ των προτέρων υπολογισμού των αποζημιώσεων (a genuine pre-estimate of damages) και μιας ποινικής ρήτρας (penalty) δεν έχει ουσιαστική σημασία καθότι, το δικαστήριο, διατηρεί και στις δύο περιπτώσεις, τη διακριτική του εξουσία να επιδικάσει εύλογη αποζημίωση η οποία ωστόσο σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να ξεπερνά το ονομαζόμενο στη σύμβαση ποσό είτε τούτο αποτελεί ποινική ρήτρα είτε όχι.
6. Στην παρούσα περίπτωση η υποχρέωση της ΑΝΟΡΘΩΣΗΣ για καταβολή της τελευταίας δόσης (ΛΚ50.000) συνιστά καθόλα έγκυρη και εκτελεστή συμβατική υποχρέωση του σωματείου ΑΝΟΡΘΩΣΙΣ απηλλαγμένη παντός στοιχείου που θα μπορούσε έστω να εκληφθεί ότι συνιστά ποινική ρήτρα (penalty) σε βάρος της ΑΝΟΡΘΩΣΗΣ.
Η έφεση απορρίφθηκε με έξοδα σε βάρος των εφεσειόντων.
Αναφερόμενες υποθέσεις:
Saab a.o. v. Holy Monastery Ay. Neophytos (1982) 1 C.L.R. 499,
Θεολόγου κ.ά. ν. Κτηματικής Εταιρείας Νέμεσις Λτδ (1998) 1 Α.Α.Δ. 407,
Iordanou v. Anyftos (1959-60) 24 C.L.R. 97,
[*521]
The Holy Monastery of Ayios Neophytos Paphos v. Antoniades (1968) 1 C.L.R. 10,
Panayiotou v. Island Beach Development Ltd (1985) 1 C.L.R. 623,
Χαραλάμπους ν. Α. Ν. Stasis Etates Ltd κ.ά. (1991) 1 Α.Α.Δ. 418,
Παγιάση κ.ά. ν. Σταυρινίδη Κεμ. Λτδ (1993) 1 Α.Α.Δ. 232,
Μούρτζινος ν. Πλοίου “Galaxias” κ.ά. (1997) 1 Α.Α.Δ. 80,
Maltezou a.o. v. Louka a.o. XVI C.L.R. 88,
Μεταλλικά Ηράκλης Μιχαηλίδης Λτδ ν. G. & C. Exaust Systems Ltd (2001) 1(Α) Α.Α.Δ. 500,
Dunlop Pneumatic Tyre Co Ltd v. New Garage and Motor Co Ltd [1915] 79 (A.C.).
Έφεση.
Έφεση από τους εναγόμενους κατά της απόφασης του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λεμεσού που δόθηκε στις 30/10/00 (Αρ. Αγωγής 1900/97) με την οποία κρίθηκε ότι η καταβολή της τελευταίας δόσης των £50.000 από τους εναγόμενους στους ενάγοντες για τη μεταγραφή και ένταξη ποδοσφαιριστή από την ομάδα του Απόλλωνα στην αντίστοιχη της Ανόρθωσης, δυνάμει γραπτής συμφωνίας, ήταν έγκυρη και εκτελεστή συμβατική υποχρέωση των εναγομένων και εξέδωσε υπέρ των εναγόντων απόφαση για το εν λόγω ποσό.
Α. Ποιητής, για τους Εφεσείοντες.
Γλυκύς για Α. Νεοκλέους, για τους Εφεσίβλητους.
Cur. adv. vult.
ΝΙΚΗΤΑΣ, Δ.: Η ομόφωνη απόφαση του Δικαστηρίου θα δοθεί από τον Α. Κραμβή, Δ..
ΚΡΑΜΒΗΣ, Δ.: Δυνάμει γραπτής συμφωνίας ημερ. 16.12.95 τα σωματεία ΑΠΟΛΛΩΝ Λεμεσού και ΑΝΟΡΘΩΣΙΣ Αμμοχώστου συμφώνησαν μεταξύ τους στη μεταγραφή του ποδοσφαιριστή Δημήτρη Ιωάννου από την ομάδα ποδοσφαίρου του ΑΠΟΛΛΩΝΑ [*522]στην αντίστοιχη της ΑΝΟΡΘΩΣΗΣ. Ως αντάλλαγμα για τη μεταγραφή και ένταξη του εν λόγω ποδοσφαιριστή στην ομάδα της ΑΝΟΡΘΩΣΗΣ, το σωματείο της Αμμοχώστου, συμφώνησε να καταβάλει στον ΑΠΟΛΛΩΝΑ ΛΚ290.000 με δόσεις.
Τα δύο σωματεία, με δεύτερη γραπτή συμφωνία ημερ. 11.1.96, επέφεραν τροποποιήσεις της αρχικής. Οι τροποποιήσεις στόχευαν στην εξασφάλιση των δόσεων αποπληρωμής του συμφωνηθέντος ποσού των ΛΚ290.000 που ανέλαβε να πληρώσει η ΑΝΟΡΘΩΣΙΣ στον ΑΠΟΛΛΩΝΑ.
Η ΑΝΟΡΘΩΣΙΣ, πλήρωσε στον ΑΠΟΛΛΩΝΑ όλες τις συμφωνημένες δόσεις εκτός της τελευταίας εκ ΛΚ50.000. Η εν λόγω δόση ήταν πληρωτέα πριν ή κατά την 30η Νοεμβρίου 1996 και η πληρωμή της είχε συνδεθεί με τις παραγράφους 5 και 6 της συμφωνίας που προνοούν:
«5. Η ΑΝΟΡΘΩΣΗ αναλαμβάνει την υποχρέωση να μην περιλάβει τον ποδοσφαιριστή στη σύνθεση της ομάδας σε οποιοδήποτε αγώνα μεταξύ της ΑΝΟΡΘΩΣΗΣ και του ΑΠΟΛΛΩΝΑ στη διάρκεια του πρωταθλήματος ή του κυπέλλου της τρέχουσας ποδοσφαιρικής περιόδου που λήγει στις 30 Ιουνίου 1996.
6. Εάν και εφόσον η ΑΝΟΡΘΩΣΗ τηρήσει αυτή την υποχρέωση που αναλαμβάνει τότε η δόση του τιμήματος θα είναι ίση προς το ποσό των ΛΚ50.000 που καθορίζεται ως πληρωτέα την 30η Νοεμβρίου, 1996 θα χαριστεί από τον ΑΠΟΛΛΩΝΑ ο οποίος δεν θα δικαιούται να την απαιτήσει με οποιοδήποτε τρόπο.»
Ο ποδοσφαιριστής Δημήτρης Ιωάννου μετά τη μεταγραφή και ένταξή του στην ομάδα της ΑΝΟΡΘΩΣΗΣ, αγωνίστηκε με τη νέα του ομάδα εναντίον του ΑΠΟΛΛΩΝΑ στον αγώνα κυπέλλου των δύο ομάδων που έγινε στις 16.3.99. Η ΑΝΟΡΘΩΣΙΣ αρνήθηκε να καταβάλει στον ΑΠΟΛΛΩΝΑ την τελευταία δόση των ΛΚ50.000 και ο ΑΠΟΛΛΩΝ, διεκδίκησε το λαβείν του με αγωγή κατά του σωματείου της Αμμοχώστου στο Επαρχιακό Δικαστήριο Λεμεσού. Τα γεγονότα όπως τα έχουμε περιγράψει, έγιναν αμοιβαίως παραδεκτά και στη βάση τους το δικαστήριο, διαπίστωσε ότι η συμμετοχή του ποδοσφαιριστή Δημήτρη Ιωάννου στην ομάδα της ΑΝΟΡΘΩΣΗΣ στον αγώνα κυπέλλου των δύο ομάδων που έγινε στις 16.3.96, συνιστούσε παράβαση, από πλευράς ΑΝΟΡΘΩΣΗΣ, της γραπτής συμφωνίας και συγκεκριμένα του όρου 5 της εν λόγω συμφωνίας. Διαπιστώθηκε επίσης ότι η υποχρέωση της ΑΝΟΡΘΩΣΗΣ για καταβολή της τελευταίας δόσης των ΛΚ50.000 στον ΑΠΟΛΛΩΝΑ, αποτελούσε καθόλα έγκυρη και εκτελεστή συμβατική υποχρέωση του σωματείου της ΑΝΟΡΘΩΣΗΣ. Η θέση της ΑΝΟΡΘΩΣΗΣ ότι ο όρος 2(v)* της συμφωνίας σε συνάρτηση προς τις παραγράφους 5 και 6 του ιδίου εγγράφου (ανωτέρω), αποτελούσε ποινική ρήτρα (penalty) ή συμφωνία για καταβολή προκαθορισμένων αποζημιώσεων (liquidated damages) δεν έγινε αποδεκτός από το δικαστήριο και απορρίφθηκε ως αβάσιμος. Σαν αποτέλεσμα, εκδόθηκε απόφαση υπέρ του ΑΠΟΛΛΩΝΑ και εναντίον της ΑΝΟΡΘΩΣΗΣ για ΛΚ50.000, νόμιμο τόκο και έξοδα.
Με την έφεση η ΑΝΟΡΘΩΣΙΣ αμφισβητεί την ορθότητα της πρωτόδικης απόφασης. Οι εφεσείοντες προώθησαν δύο λόγους έφεσης:
(α) ότι το πρωτόδικο δικαστήριο λανθασμένα αποφάσισε ότι το ποσό των ΛΚ50.000 – δεν αποτελεί ποινική ρήτρα.
(β) ότι το πρωτόδικο δικαστήριο λανθασμένα εξέδωσε απόφαση υπέρ των εναγόντων αντί να απορρίψει την αγωγή.
Το ζήτημα κατά πόσο η συμφωνία για πληρωμή των ΛΚ50.000 πριν ή κατά την 30ή Νοεμβρίου 1996 αποτελεί ποινική ρήτρα, εξετάστηκε ενδελεχώς από το πρωτόδικο δικαστήριο και η κατάληξη ήταν αυτή που προαναφέραμε. Η ορθότητα της πρωτόδικης απόφασης θα ελεχθεί και υπό το φως της νομικής επιχειρηματολογίας που οι συνήγοροι των διαδίκων ανέπτυξαν στις γραπτές αγορεύσεις τους αλλά και προφορικά ενώπιόν μας.
Η θέση των εφεσειόντων είναι ότι το δικαστήριο που εκδίκασε την υπόθεση ερμηνεύοντας λανθασμένα τη συμφωνία, απέτυχε να εντοπίσει την ουσία και να διακριβώσει το πνεύμα της. Λέγει στην αγόρευσή του ο ευπαίδευτος συνήγορος των εφεσειόντων:
«Εκείνο το οποίο προνοείτο στην παρούσα περίπτωση ήταν ότι, αν εχρησιμοποιείτο ο ποδοσφαιριστής παρά τους όρους της συμφωνίας, οι εφεσείοντες έπρεπε να καταβάλουν £50.000 περισσότερες από όσες θα κατέβαλλαν εάν δεν εχρησιμοποιείτο. Το αν [*524]οι διάδικοι έγραψαν με άλλο τρόπο δεν έχει καμία σημασία διότι το Δικαστήριο θα πρέπει να βρει ποιο είναι το ακριβές πνεύμα της συμφωνίας. Το ακριβές πνεύμα είναι αυτό το οποίο έχει αναφερθεί πιο πάνω και όχι αυτό που βρήκε το Δικαστήριο.»
Το ζήτημα είναι νομικό εφόσον υπάρχει όντως θέμα ερμηνείας της σύμβασης. Βασικό κριτήριο για την ερμηνεία του περιεχομένου των συμβάσεων, αποτελεί η συνήθης σημασία των λέξεων και όρων της συμφωνίας. Για να διακριβωθεί η σημασία και το πραγματικό νόημα των όρων μιας γραπτής συμφωνίας πρέπει το κείμενό της να ερμηνεύεται συνολικά και όχι μεμονωμένα ή αποσπασματικά έτσι ώστε να αποφεύγεται ο κίνδυνος δυσαρμονίας στην εξήγηση τους που στο τέλος δεν θα αντικατοπτρίζει αντικειμενικά την πρόθεση των μερών. Βλ. Saab and Another v. Holy Monastery Ay. Neophytos (1982) 1 C.L.R. 499 και Θάλεια Θεολόγου κ.ά. ν. Κτηματικής Εταιρείας Νέμεσις Λτδ (1998) 1 Α.Α.Δ. 407.
Προκύπτει από την παρα. 1 της συμφωνίας ότι για τη μεταγραφή του ποδοσφαιριστή από το ένα σωματείο στο άλλο, καθορίστηκε χρηματικό αντάλλαγμα εκ ΛΚ290.000 πληρωτέο με δόσεις. Ταυτόχρονα, η ΑΝΟΡΘΩΣΗ ανέλαβε, την υποχρέωση (παρα. 5 της συμφωνίας) να μην περιλάβει το συγκεκριμένο ποδοσφαιριστή στη σύνθεση της ομάδας της σε οποιοδήποτε αγώνα μεταξύ ΑΝΟΡΘΩΣΗΣ και ΑΠΟΛΛΩΝΑ στη διάρκεια του πρωταθλήματος ή του κυπέλλου της τρέχουσας (τότε) ποδοσφαιρικής περιόδου που έληγε στις 30.6.1996.
Ο ΑΠΟΛΛΩΝ ανέλαβε παράλληλη υποχρέωση να χαρίσει στην ΑΝΟΡΘΩΣΗ το ποσό των ΛΚ50.000 που αντιπροσώπευε την τελευταία δόση που ήταν πληρωτέα πριν ή κατά την 30.11.96 και να μη δικαιούται να την απαιτήσει με οποιοδήποτε τρόπο μόνο, στην περίπτωση που η ΑΝΟΡΘΩΣΗ θα τηρούσε την υποχρέωση που ανέλαβε ήτοι, να μη χρησιμοποιήσει τον ποδοσφαιριστή στη διάρκεια του πρωταθλήματος ή του κυπέλλου της ποδοσφαιρικής περιόδου που έληγε στις 30.6.1996.
Είναι φανερό ότι με βάση τη συμφωνία η ΑΝΟΡΘΩΣΙΣ είχε μπροστά της δύο επιλογές:
(α) είτε να μη χρησιμοποιήσει τον ποδοσφαιριστή εναντίον του ΑΠΟΛΛΩΝΑ κατά τη διάρκεια του πρωταθλήματος και κυπέλλου της ποδοσφαιρικής περιόδου που έληγε στις 30.6.1996 οπότε θα αποκόμιζε το οικονομικό όφελος των ΛΚ50.000 λόγω μη πληρωμής της τελευταίας δόσης και θα έχανε όμως το όφελος (πλεονέκτημα) λόγω της μη συμμετοχής του ποδοσφαιριστή στους συγκεκριμένους αγώνες
ή
(β) να χρησιμοποιήσει τον ποδοσφαιριστή στους αγώνες της εναντίον του ΑΠΟΛΛΩΝΑ ενισχύοντας έτσι την ποδοσφαιρική της ομάδα.
Ο ΑΠΟΛΛΩΝ εξ αρχής έκαμε τους υπολογισμούς του και εξισορρόπησε τα δικά του συμφέροντα. Δέχθηκε με τη συμφωνία είτε να απολέσει το ποσό των ΛΚ50.000 αλλά να αποκομίσει πλεονέκτημα ένεκα της μη συμμετοχής του ποδοσφαιριστή στους αγώνες μεταξύ των δυο ομάδων ή να εισπράξει ολόκληρο το ποσό του συμφωνηθέντος χρηματικού ανταλλάγματος ως αντιστάθμισμα της συμμετοχής του ποδοσφαιριστή στην ομάδα της ΑΝΟΡΘΩΣΗΣ στους αγώνες κυπέλλου και πρωταθλήματος των δύο ομάδων κατά τη συγκεκριμένη ποδοσφαιρική περίοδο.
Ό,τι έχουμε προαναφέρει είναι αυτό που θεωρούμε ότι αποτελεί το νόημα της συμφωνίας και εκφράζει τα συμφωνηθέντα. Καταλήγουμε ότι σύμφωνα με τη γραμματική ερμηνεία του όρου, που συνάδει και με την τελολογική του ερμηνεία, η συμφωνία ήταν για το συνολικό και ενιαίο ποσό των £290.000. Ο επίμαχος όρος περιέχει το πλεονέκτημα της μείωσης του ποσού της συμφωνίας κατά £50.000 υπό την αίρεση να μην αγωνισθεί ο ποδοσφαιριστής κατά τις συγκεκριμένες ημερομηνίες. Έτσι δεν υπεισέρχεται ζήτημα ποινικής ρήτρας, όπως θα εξηγήσουμε παρακάτω.
Σύμφωνα με τις πρόνοιες του άρθρου 73 του περί Συμβάσεων Νόμου Κεφ. 149 η εύλογη αποζημίωση είναι το μέτρο της ζημιάς για τη διάρρηξη ή μη εκπλήρωση συμβατικών υποχρεώσεων.
Το άρθρο 74(1)* του ίδιου νόμου είναι ταυτόσημο με το άρθρο 74 του Indian Contract and Specific Relief Act, 1872 που τροποποιήθηκε από το Indian Contract (Amendment) Act, 1889 και αναφέρεται στο θέμα της αποζημίωσης για παράβαση σύμβασης η οποία διαλαμβάνει ποινική ρήτρα. Σαφώς προκύπτει από τη συγκεκριμένη [*526]νομοθετική διάταξη ότι ο προκαθορισμός της ζημιάς στη σύμβαση δεν είναι δεσμευτικός· επενεργεί μόνο στην οριοθέτηση του ανώτατου ορίου της αποζημίωσης που μπορεί να επιδικασθεί. Όπου η προβλεπόμενη αποζημίωση συνιστά γνήσια προσπάθεια προκαθορισμού της ζημιάς η οποία θα προκύψει από τη διάρρηξη συμφωνίας, αυτή μετρά ως στοιχείο σχετικό, στον καθορισμό της εύλογης αποζημίωσης και λαμβάνεται υπόψη από το δικαστήριο. Βλ. Iordanou v. Anyftos (1959-60) 24 C.L.R. 97, The Holy Monastery of Ayios Neophytos Paphos v. Antoniades (1968) 1 C.L.R. 10, Panayiotou v. Island Beach Development Ltd (1985) 1 C.L.R. 623, Σταύρος Χαραλάμπους v. A.N. Stasis Estates Ltd κ.ά. (1991) 1 Α.Α.Δ. 418, Παγιάση κ.ά ν. Σταυρινίδη Κεμ. Λτδ (1993) 1 Α.Α.Δ. 232 και Μούρτζινος ν. Πλοίου “Galaxias” κ.ά (1997) 1 Α.Α.Δ. 80 στη σελ. 146.
Στην Iordanou v. Anyftos (ανωτέρω) ο Ζεκιά, Δ., αναφέρει:
“It is clear from the wording of the section itself that whether the sums stipulated are in the nature of a genuine pre-estimate of damages or in the nature of penalty that makes no difference as to the discretion of the Judge to award as reasonable compensation to the party entitled thereto a sum not exceeding the amount stipulated. No doubt when the amount named in the contract is in the nature of pre-estimated damages, that will carry weight with the Judge in fixing the amount of damages but in either case a Court is precluded from awarding damages beyond and in excess of the amount named in the contract.”
Στην Maltezou and Others v. Louka and Others, XVI CLR 88, ο εφεσίβλητος συμφώνησε να παντρέψει την κόρη του με τον εφεσείοντα και σε περίπτωση άρνησης του υποσχέθηκε να πληρώσει το ποσό των £50 υπό μορφή τιμωρίας. Η αγωγή απορρίφθηκε και ασκήθηκε έφεση. Το Εφετείο ερμήνευσε το άρθρο 74(1) του περί Συμβάσεων Νόμου Κεφ. 149 ως εξής:
«Το άρθρο αυτό φαίνεται ότι τυγχάνει εφαρμογής στην παρούσα υπόθεση. Η σύμβαση έχει αθετηθεί και το ποσό των £50 κατονομάζεται στη γραπτή συμφωνία ως το ποσό που θα πληρωθεί σε περίπτωση τέτοιας αθέτησης. Με αυτό τούτο το ίδιο άρθρο το μέρος που παραπονείται για τη διάρρηξη δικαιούται, και αν ακόμα δεν αποδειχθεί ότι υπέστη πραγματική ζημιά, να λάβει από τον υπαίτιο εύλογη αποζημίωση.
Δεν διαπιστώνουμε από τα πρακτικά ότι οι εφεσείοντες έχουν αποδείξει οποιαδήποτε συγκεκριμένη ζημιά, όμως, εφόσο κατά [*527]την γνώμη μας η υπόθεση τους εμπίπτει εντός του πιο πάνω άρθρου θεωρούμε ότι δικαιούνται σε εύλογο ποσό για την αναστάτωση που έχουν υποστεί και καθορίζουμε το ποσό αυτό στις £5.»
Για ό,τι αφορά την επιδίκαση αποζημιώσεων στις περιπτώσεις όπου δεν αποδεικνύεται ότι το αθώο μέρος έχει υποστεί πραγματική ζημία ή απώλεια από την παράβαση βλ. Μεταλλικά Ηράκλης Μιχαηλίδης Λτδ v. G. & C. Exaust Systems Ltd (2001) 1(Α) Α.Α.Δ. 500 η οποία πραγματεύεται το θέμα με αναφορά στη νομολογία.
Παρενθετικά αναφέρουμε ότι στην Dunlop Pneumatic Tyre Co Ltd v. New Garage and Motor Co Ltd [1915] 79 (A.C.) ο Λόρδος Dunedin προσδιόρισε την ποινική ρήτρα ως όρο ο οποίος αποβλέπει στον εκφοβισμό μέσω του ύψους της αποζημίωσης που καθορίζεται στην εκπλήρωση των συμβατικών υποχρεώσεων.
Eκ των ανωτέρω συνάγεται ότι στην Κύπρο, σε αντίθεση με ό,τι ισχύει στην Αγγλία, η διάκριση μεταξύ ενός γνησίου εκ των προτέρων υπολογισμού των αποζημιώσεων (a genuine pre-estimate of damages) και μιας ποινικής ρήτρας (penalty) δεν έχει ουσιαστική σημασία καθότι, το δικαστήριο, διατηρεί και στις δύο περιπτώσεις, τη διακριτική του εξουσία να επιδικάσει εύλογη αποζημίωση η οποία ωστόσο σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να ξεπερνά το ονομαζόμενο στη σύμβαση ποσό είτε τούτο αποτελεί ποινική ρήτρα είτε όχι. Απλά το δικαστήριο, αφού καταλήξει στο συμπέρασμα ότι το ποσό που αναφέρεται στη σύμβαση μπορεί να θεωρηθεί ως ένας προκαθορισμός των αποζημιώσεων, βοηθείται καλύτερα στο δικό του υπολογισμό των αποζημιώσεων οι οποίες μπορούν να είναι και λιγότερες του ονομαζόμενου ποσού, αλλά όχι περισσότερες.
Η ποινική ρήτρα θα μπορούσε να ορισθεί ότι είναι ένας συμβατικός όρος ο οποίος, περιέχει υπόσχεση του ενός συμβαλλόμενου μέρους προς το έτερο ότι σε περίπτωση που δεν θα εκπληρώσει ή δεν θα εκπληρώσει προσηκόντως οφειλόμενη παροχή τότε θα υποχρεούται να καταβάλει προς το έτερο (αθώο) μέρος, συγκεκριμένο χρηματικό ποσό, υπό μορφή τιμωρίας.
Στην προκείμενη περίπτωση, οι επίμαχοι όροι της γραπτής συμφωνίας δεν περιέχουν ούτε στοιχείο εκφοβισμού αλλά ούτε και μεταδίδουν το νόημα ότι η ΑΝΟΡΘΩΣΙΣ θα ήταν υποχρεωμένη να καταβάλει στον ΑΠΟΛΛΩΝΑ συγκεκριμένο ποσό υπό μορφή τιμωρίας σε περίπτωση που δεν θα εκπλήρωνε ή δεν θα εκπλήρωνε προσηκόντως οφειλόμενη παροχή προς τον ΑΠΟΛΛΩΝΑ. Η γραπτή συμ[*528]φωνία μεταδίδει καθαρά και με σαφήνεια τα νοήματα που έχουμε προαναφέρει. Η υποχρέωση της ΑΝΟΡΘΩΣΗΣ για καταβολή της τελευταίας δόσης (ΛΚ50.000) του συμφωνηθέντος ανταλλάγματος στον ΑΠΟΛΛΩΝΑ συνιστά για τους λόγους που έχουμε εξηγήσει καθόλα έγκυρη και εκτελεστή συμβατική υποχρέωση του σωματείου ΑΝΟΡΘΩΣΙΣ απηλλαγμένη παντός στοιχείου που θα μπορούσε έστω να εκληφθεί ότι συνιστά ποινική ρήτρα (penalty) σε βάρος της ΑΝΟΡΘΩΣΗΣ.
Η έφεση αποτυγχάνει και απορρίπτεται με έξοδα σε βάρος των εφεσειόντων.
Η έφεση απορρίπτεται με έξοδα εις βάρος των εφεσειόντων.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο