(2002) 1 ΑΑΔ 1950
[*1950]12 Δεκεμβρίου, 2002
[ΑΡΤΕΜΙΔΗΣ, ΝΙΚΟΛΑΟΥ, ΧΑΤΖΗΧΑΜΠΗΣ, Δ/στές]
ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ Χ. ΚΥΡΙΑΚΟΥ, ΔΙΑ ΤΟΥ ΠΑΤΡΟΣ
ΤΗΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥ ΚΥΡΙΑΚΟΥ,
Εφεσείουσα-Ενάγουσα,
ν.
ΣΟΥΖΑΝΑΣ ΜΑΡΙΑΣ ΦΙΝΟΠΟΥΛΟΥ,
Εφεσίβλητης-Εναγομένης.
(Πολιτική Έφεση Αρ. 10520)
Αμέλεια ― Τροχαίο ατύχημα ― Επιμερισμός ευθύνης ― Πεζή μαθήτρια, η οποία διασταύρωνε λεωφόρο κοντά στο σημείο όπου υπήρχε διασταύρωση πεζών, κτυπήθηκε απο αυτοκίνητο το οποίο προσπέρασε άλλο αυτοκίνητο που είχε σταματήσει για να δώσει την ευκαιρία στην πεζή να διασταυρώσει ― Επιμερίστηκε ευθύνη 70% στην οδηγό του αυτοκινήτου που κτύπησε την πεζή και 30% στην πεζή ― Επικυρώθηκε κατ’ έφεση.
Αποζημιώσεις ― Γενικές αποζημιώσεις ― Σωματικές βλάβες ― Μαθήτρια ηλικίας 12 ετών είχε υποστεί εγκεφαλική διάσειση, διπλό κάταγμα κνήμης και περόνης με δερματική καταστροφή και μετατοπισμένο κάταγμα αυχένος του δεξιού βραχιονίου ― Βάδιση με χρήση βακτιρίων για εννέα μήνες ― Ανάγκη υποβολής σε πλαστική επέμβαση για τις ουλές και σε εγχείρηση για βελτίωση καταλοίπων όπως χωλότητας, υπερέκτασης και ρεβότητας ― Επιδικασθείσες γενικές αποζημιώσεις £12.000 επί πλήρους ευθύνης ― Αυξήθηκαν κατ’ έφεση σε £25.000 επί πλήρους ευθύνης.
Αποζημιώσεις ― Ειδικές αποζημιώσεις ― Επιδίκαση ειδικών αποζημιώσεων για απώλεια εισοδημάτων της μητέρας της εφεσείουσας για 10 εβδομάδες που αυτή δεν εργάζετο για να φροντίζει την εφεσείουσα που τραυματίστηκε σε τροχαίο ατύχημα ― Το Εφετείο δεν επενέβη.
Η εφεσείουσα ηλικίας 12 ετών κατά το ατύχημα τραυματίστηκε, όταν φεύγοντας από το σχολείο της το μεσημέρι, επιχείρησε να δια[*1951]σταυρώσει τη Λεωφόρο Σεβέρη για να πάρει το λεωφορείο από τη στάση στην απέναντι πλευρά. Η εφεσείουσα δεν χρησιμοποίησε τη διάβαση πεζών αλλά διασταύρωσε λίγα μέτρα από τη διάβαση, μέσω των γραμμών ζικ-ζακ που υπήρχαν εκατέρωθεν αυτής. Ο τραυματισμός της προκλήθηκε όταν το αυτοκίνητο της εφεσίβλητης περνώντας δίπλα από αυτοκίνητο που σταμάτησε στη διάβαση, κτύπησε την εφεσείουσα η οποία άρχισε να διασταυρώνει με ταχύ βήμα. Αυτό έγινε σε απόσταση 9 περίπου μέτρων από τη διάβαση.
Η εφεσείουσα υπέστη εγκεφαλική διάσειση, διπλό κάταγμα της κνήμης και περόνης με δερματική καταστροφή και μετατοπισμένο κάταγμα αυχένος του δεξιού βραχιονίου. Αναγκάστηκε να χρησιμοποιεί βακτηρίες για εννέα μήνες και έπρεπε να υποβληθεί σε πλαστική επέμβαση κόστους £600 για βελτίωση των δύσμορφων ουλών στην κνήμη και στο γόνατο. Επίσης θα απαιτείτο και νέα εγχείρηση για διόρθωση άλλων καταλοίπων, όπως χωλότητας, υπερέκτασης και ρεβότητας, κόστους £1.000.
Το πρωτόδικο Δικαστήριο επιμέρισε την ευθύνη σε ποσοστό 70% για την εφεσίβλητη και ποσοστό 30% για την εφεσείουσα. Το Δικαστήριο επιδίκασε γενικές αποζημιώσεις προς όφελος της εφεσείουσας ύψους £12.000 επί πλήρους ευθύνης.
Τόσο η εφεσείουσα όσο και η εφεσίβλητη αμφισβητούν με έφεση και αντέφεση αντίστοιχα την κατάληξη του πρωτόδικου Δικαστηρίου αναφορικά με την ευθύνη. Επίσης η εφεσείουσα αμφισβητεί το επιδικασθέν ποσό των γενικών αποζημιώσεων παραπονούμενη ότι αυτό είναι έκδηλα ανεπαρκές. Η εφεσίβλητη παραπονείται οτι το ποσό αυτό είναι έκδηλα υπερβολικό, και μάλιστα διότι κακώς περιλαμβάνει τις £2.500 ως έξοδα μελλοντικών εγχειρήσεων λόγω οστεοαρθρίτιδας αφού στα δικόγραφα δεν περιλήφθηκαν σχετικοί ισχυρισμοί ούτε εδόθη σχετική μαρτυρία.
Αποφασίστηκε ότι:
1. Η κατανομή της ευθύνης βρίσκεται εντός των ορθών πλαισίων και δεν δικαιολογείται η παρέμβαση του Εφετείου επί του θέματος αυτού.
2. Το επιδικασθέν ποσό των £12.000, στο οποίο μάλιστα φαίνεται ότι περιλήφθηκαν και τα έξοδα των δύο μελλοντικών εγχειρήσεων που ανήρχοντο σε £1.000 και £600 είναι έκδηλα ανεπαρκές και αυξάνεται σε £25.000 επί πλήρους ευθύνης. Αυτό οδηγεί, αφαιρουμένου του ποσοστού ευθύνης της εφεσείουσας, στο ποσό των £17.500.
[*1952]3. Η έφεση εναντίον του ποσού των £400 που επιδικάσθηκαν ως ειδικές αποζημιώσεις επί πλήρους ευθύνης και που αντιπροσώπευε τις απώλειες των εισοδημάτων της μητέρας της εφεσείουσας για 10 εβδομάδες που αυτή δεν εργάζετο για να φροντίζει την εφεσείουσα απορρίπτεται. Ο ισχυρισμός ότι έπρεπε να λογισθούν και οι εννέα μήνες που η εφεσείουσα χρησιμοποίησε βακτηρίες ως περίοδος που η μητέρα της τη φρόντιζε στερούμενη της δυνατότητας να εργαστεί δεν τεκμηριώθηκε, αφού σύμφωνα με τη μαρτυρία η εφεσείουσα επέστρεψε στο σχολείο της δύο μήνες μετά το δυστύχημα ώστε να μη χρειάζεται τη συνεχή φροντίδα της μητέρας της.
Η έφεση επιτράπηκε μερικώς με έξοδα εναντίον της εφεσίβλητης. Η αντέφεση απορρίφθηκε.
Έφεση και Αντέφεση.
Έφεση από την ενάγουσα κατά της απόφασης του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας που δόθηκε στις 19/3/99 (Αρ. Αγωγής 9566/91) με την οποία της καταλόγισε σε ποσοστό 30% την ευθύνη για τον τραυματισμό της σε τροχαίο ατύχημα κατά το οποίο κτυπήθηκε από το όχημα της εναγόμενης ενώ διασταύρωνε πεζή κεντρική οδό και επιδίκασε υπέρ αυτής £12.000 ως γενικές και £400 ως ειδικές αποζημιώσεις ως ποσών έκδηλα ανεπαρκών και αντέφεση από την εναγόμενη για το ποσοστό ευθύνης 70% το οποίο της καταλογίστηκε και εναντίον του ποσού των γενικών αποζημιώσεων ως έκδηλα υπερβολικού.
Στ. Ερωτοκρίτου, για την Εφεσείουσα.
Θ. Ιωαννίδης, για την Εφεσίβλητη.
Cur. adv. vult.
ΑΡΤΕΜΙΔΗΣ, Δ.: Την απόφαση του Δικαστηρίου θα δώσει ο Δικαστής Δ. Χατζηχαμπής.
ΧΑΤΖΗΧΑΜΠΗΣ Δ.: Η Εφεσείουσα ήταν δώδεκα ετών όταν υπέστη τους τραυματισμούς για τους οποίους αξίωσε με αγωγή αποζημιώσεις εναντίον της Εφεσίβλητης. Η Εφεσείουσα, φεύγοντας το μεσημέρι από το σχολείο της που ήταν στην οδό Μιαούλη στους Αγίους Ομολογητές, επιχείρησε να διασταυρώσει τη Λεωφόρο Σεβέρη για να πάρει το λεωφορείο η στάση του οποίου ήταν στην απέναντι πλευρά της Λεωφόρου. Στη Λεωφόρο υπήρχε διάβαση πε[*1953]ζών μήκους 3.3 μέτρων που σηματοδοτείτο με πινακίδα στο πεζοδρόμιο και εμφαίνετο επί της ασφάλτου κατά πλάτος της Λεωφόρου, εκατέρωθεν δε αυτής υπήρχαν οι γραμμές ζικ-ζακ μήκους πέραν των 15 μ. σε κάθε πλευρά της. Η Εφεσείουσα δεν χρησιμοποίησε τη διάβαση για να διασταυρώσει. Διασταύρωσε από τη γωνία του πεζοδρομίου της Μιαούλη με τη Λεωφόρο, που απείχε λίγα μέτρα από τη διάβαση, μέσω των γραμμών ζικ-ζακ. Η Λεωφόρος είχε τέσσερις λωρίδες κυκλοφορίας, δύο σε κάθε κατεύθυνση. Ένα αυτοκίνητο που οδηγείτο στην άκρα αριστερή λωρίδα από το Προεδρικό προς Λευκωσία σταμάτησε στη διάβαση και η Εφεσείουσα άρχισε να διασταυρώνει με ταχύ βήμα, ένα άλλο αυτοκίνητο όμως που οδηγείτο από την Εφεσίβλητη στην ίδια κατεύθυνση στη δεξιά λωρίδα 30-40 μέτρα πίσω από το πρώτο δεν σταμάτησε, πέρασε τη διάβαση και κτύπησε την Εφεσείουσα στη λωρίδα αυτή σε απόσταση 9 περίπου μέτρων από τη διάβαση.
Η μαρτυρία από την οποία εξήχθησαν τα ευρήματα αυτά προήρχετο αποκλειστικά από την πλευρά της Εφεσείουσας, αφού η εφεσίβλητη δεν προσέφερε μαρτυρία ως προς τις συνθήκες της σύγκρουσης. Το Δικαστήριο βασίσθηκε ιδιαίτερα στη μαρτυρία του Μ.Ε.2 Ιωάννου ο οποίος κατά το σχετικό χρόνο οδηγούσε στη Λεωφόρο από Λευκωσία προς το Προεδρικό και έδωσε πλήρη εικόνα των συμβάντων. Τα ευρήματα του Δικαστηρίου δεν προσβάλλονται είτε στην έφεση είτε στην αντέφεση. Εκείνο που προσβάλλεται είναι η κατάληξη του επί της ευθύνης στη βάση αυτών των ευρημάτων, ως 70% εναντίον της Εφεσίβλητης και 30% εναντίον της Εφεσείουσας, και επί των αποζημιώσεων. Η μεν Εφεσείουσα παραπονείται ότι κακώς της κατελογίσθη οποιαδήποτε ευθύνη, η δε εφεσίβλητη παραπονείται ότι κακώς της κατελογίσθη ευθύνη κατά 70% εισηγούμενη ότι ήταν η Εφεσείουσα που έφερε βαρύνουσα ευθύνη. Οι λόγοι έφεσης και αντέφεσης, όπως αναπτύσσονται στα περιγράμματα, συνιστούν λοιπόν ουσιαστικά επιχειρηματολογία προς στήριξη των θέσεων αυτών.
Το σκεπτικό του Δικαστηρίου για τον καταμερισμό της ευθύνης δεν είναι ευκρινές, αφού περιορίζεται ουσιαστικά στην παράθεση των γεγονότων άλλων υποθέσεων χωρίς σαφή προσδιορισμό του νομικού λόγου τους. Φαίνεται όμως ότι βαρύνουσα σημασία στη σκέψη του ευπαίδευτου δικαστή είχε το γεγονός ότι, αν και το αυτοκίνητο που οδηγείτο στην άκρα αριστερή λωρίδα με κατεύθυνση τη Λευκωσία σταμάτησε στη διάβαση, κάτι που προφανώς η Εφεσίβλητη αντελήφθη, η εφεσίβλητη δεν έκανε το ίδιο αλλά το προσπέρασε παρά την ύπαρξη της διάβασης. Αυτό θεμελίωνε και την αποδοθείσα σαφώς υπέρτερη ευθύνη της Εφεσίβλητης, ενώ η διαπίστω[*1954]ση της μικρότερης ευθύνης της Εφεσείουσας φαίνεται να βασίσθηκε στο ότι επιχείρησε να διασταυρώσει όχι στη διάβαση αλλά μακριά από αυτή, σε συνάρτηση με άλλο εύρημα του δικαστηρίου ότι δεν ήταν ορατή από την Εφεσίβλητη “λόγω του ότι η ορατότητα της παρεμποδιζόταν από το αυτοκίνητο του Ιωάννου” (σ. 17), αναφορά που είναι ακατανόητη εκτός αν εξηγηθεί, όπως η ίδια η ευπαίδευτη συνήγορος για την Εφεσείουσα εισηγείται, ως λανθασμένη και ως να εννοείτο να ήταν αναφορά στο αυτοκίνητο που σταμάτησε στη διάβαση. Και έτσι βέβαια, θα ήταν δύσκολο να αντιληφθεί κανείς την ορθότητα ενός τέτοιου ευρήματος, δεν θα επεκταθούμε όμως αφού, όπως είπαμε, τα ευρήματα του Δικαστηρίου δεν εφεσιβάλλονται.
Η μεν ευπαίδευτη συνήγορος για την Εφεσείουσα θέτει την έμφαση στη δεδομένη αμέλεια της Εφεσίβλητης να προσπεράσει αυτοκίνητο σταματημένο σε διάβαση και υποβαθμίζει την ενέργεια της Εφεσείουσας να διασταυρώσει έξω από τη διάβαση, εισηγούμενη ότι, και αν ακόμα η Εφεσείουσα διασταύρωνε μέσω της διάβασης, η Εφεσίβλητη δεν θα σταματούσε, ώστε η ενέργεια της Εφεσείουσας να μην συνδέετο αιτιατά προς τη σύγκρουση. Ο δε ευπαίδευτος συνήγορος για την Εφεσίβλητη, στηριζόμενος στο εύρημα ότι η Εφεσείουσα δεν ήταν ορατή από την Εφεσίβλητη λόγω του ότι η ορατότητα της Εφεσίβλητης εμποδίζετο από το αυτοκίνητο που σταμάτησε στη διάβαση, τονίζει την αμέλεια της Εφεσείουσας να μη διασταυρώσει από τη διάβαση, εισηγούμενος ότι, αν η Εφεσείουσα διασταύρωνε από τη διάβαση, θα είχε γίνει αντιληπτή από την Εφεσίβλητη, και παράλληλα ότι η Εφεσίβλητη δεν προσπερνούσε το αυτοκίνητο που είχε σταματήσει στη διάβαση παρά μόνο συνέχισε να κινείται στη δική της λωρίδα όπως είχε δικαίωμα.
Οι εισηγήσεις των ευπαιδεύτων συνηγόρων δεν μας βρίσκουν σύμφωνους. Η προκειμένη δεν ήταν περίπτωση συνεχούς διακίνησης της τροχαίας σε δύο παράλληλες λωρίδες κυκλοφορίας. Το εν λόγω αυτοκίνητο, που ήταν και το μόνο άλλο αυτοκίνητο, είχε σταματήσει στη διάβαση και η Εφεσείουσα, που ακολουθούσε από απόσταση 30-40 μ., όφειλε να είχε αντιληφθεί και αυτό και την παρουσία της ίδιας της διάβασης. Αντί τούτου, επέλεξε να συνεχίσει την πορεία της προσπερνώντας το αυτοκίνητο αυτό πάνω στην ίδια τη διάβαση και μάλιστα ενώ η ορατότητα της, όπως είναι το εύρημα του Δικαστηρίου, εμποδίζετο από το αυτοκίνητο στη διάβαση. Αυτά θεμελιώνουν την αμέλεια της, παρατηρούμε δε περαιτέρω ότι το εύρημα του δικαστηρίου ότι η ορατότητα της εμποδίζετο από το εν λόγω αυτοκίνητο θα πρέπει να ισχύει μόνο ως προς ένα δεδομένο συνδυασμό θέσεων των μερών σε μια δεδομένη στιγμή και όχι καθ’ [*1955]όλη τη διάρκεια της πορείας της Εφεσίβλητης, ώστε να αναμένεται ότι η Εφεσίβλητη σε κάποιο στάδιο όφειλε να είχε δει την Εφεσείουσα. Αλλά και η Εφεσείουσα δεν ήταν άμοιρη ευθύνης αφού είναι προφανές ότι, διασταυρώνοντας εν πάση περιπτώσει εκτός της διάβασης, η οποία προσδιόριζε και το επίκεντρο της παρεχόμενης προστασίας προς τους πεζούς, και με ταχύ βήμα δεν αντελήφθη το αυτοκίνητο της Εφεσίβλητης εφ΄όσον δεν επεδείκνυε τη συνεχή προσοχή που όφειλε να είχε επιδείξει κατά τη διασταύρωση που επιχείρησε. Η ευθύνη της Εφεσίβλητης όμως ήταν σίγουρα υπέρτερα βαρύνουσα με τα πιο πάνω δεδομένα, και θεωρούμε ότι η κατανομή της ευθύνης στην οποία προέβη ο ευπαίδευτος Δικαστής σε αυτή την βάση δεν είναι έξω από τα ορθά πλαίσια προς οποιαδήποτε κατεύθυνση που να επιτρέπει παρέμβαση μας.
Ως προς τις γενικές αποζημιώσεις, το Δικαστήριο επεδίκασε £12.000 επί βάσεως πλήρους ευθύνης. Το ποσό αυτό, παραπονείται η Εφεσείουσα, είναι έκδηλα ανεπαρκές. Η Εφεσίβλητη στην αντέφεση, από την άλλη, παραπονείται ότι το ποσό αυτό είναι έκδηλα υπερβολικό, και μάλιστα διότι κακώς περιλαμβάνει τις £2.500 ως έξοδα μελλοντικών εγχειρήσεων λόγω οστεοαρθρίτιδας αφού στα δικόγραφα δεν περιλήφθησαν ισχυρισμοί για οστεοαρθρίτιδα ούτε εδόθη σχετική μαρτυρία.
Η δική μας άποψη είναι ότι επρόκειτο για αρκετά σοβαρούς τραυματισμούς που περιλάμβαναν εγκεφαλική διάσειση, διπλό κάταγμα της κνήμης και περόνης με δερματική καταστροφή μεγάλης έκτασης και μετατοπισμένο κάταγμα αυχένος του δεξιού βραχιονίου. Οι τραυματισμοί αυτοί προκάλεσαν πόνο και ταλαιπωρία στην Εφεσείουσα, μια νεαρή μαθήτρια, για μεγάλο χρονικό διάστημα, και μάλιστα αναγκάσθηκε να χρησιμοποιεί βακτηρίες για εννέα μήνες, άφησαν δε κατάλοιπα υπό μορφή δύσμορφων και μόνιμων ουλών στην κνήμη και στο γόνατο που με πλαστική επέμβαση κόστους £600 θα μπορούσαν μόνο να βελτιωθούν, κάποια μυϊκή ατροφία, βράχυνση ενός εκατοστού του άκρου και κάποια χωλότητα, υπερέκταση και ρεβότητα που θα απαιτούσαν νέα εγχείρηση για να διορθωθούν με κόστος £1.000.
Με αυτά τα δεδομένα, θεωρούμε έκδηλα ανεπαρκές το επιδικασθέν ποσό των £12.000 στο οποίο μάλιστα φαίνεται ότι περιλήφθησαν και τα έξοδα των δύο μελλοντικών εγχειρήσεων που ανήρχοντο σε £1.000 και £600 αντιστοίχως. Δεν είμαστε βέβαιοι ότι στο επιδικασθέν ποσό περιλήφθησαν και £2.500 ως έξοδα μελλοντικής εγχείρησης λόγω οστεοαρθρίτιδας. Η προς τούτο αναφορά του ευπαίδευτου Δικαστή είναι εντελώς απρόκλητη, εμφανιζόμενη κατά [*1956]την αναφορά σε άλλη υπόθεση, και ασύνδετη προς οποιαδήποτε μαρτυρία. Όπως και να είχε όμως το πράγμα, κρίνουμε ότι η ορθή και δίκαιη αποζημίωση για την Εφεσείουσα, περιλαμβανομένων των εξόδων των δύο μελλοντικών εγχειρήσεων, είναι £25.000 επί βάσεως πλήρους ευθύνης. Αυτό μας οδηγεί, αφαιρουμένου του ποσοστού ευθύνης της Εφεσείουσας, στο ποσό των £17.500.
Η έφεση περιλαμβάνει και λόγο που αφορά τις ειδικές αποζημιώσεις για τις οποίες επεδικάσθη ποσό £400 επί βάσεως πλήρους ευθύνης αντιπροσωπεύον τις απώλειες εισοδημάτων της μητέρας της Εφεσείουσας για 10 εβδομάδες που αυτή δεν εργάζετο για να φροντίζει την Εφεσείουσα. Η Εφεσείουσα παραπονείται ότι θα έπρεπε να λογισθούν και οι εννέα μήνες που η Εφεσείουσα χρησιμοποιούσε βακτηρίες ως περίοδος που η μητέρα της τη φρόντιζε στερούμενη της δυνατότητας να εργασθεί. Η μαρτυρία όμως ήταν ότι η Εφεσείουσα επέστρεψε στο σχολείο της δύο μήνες μετά από το δυστύχημα ώστε να μην εχρειάζετο τη συνεχή φροντίδα της μητέρας της, η εργασία της οποίας ήταν σε σχολική καντίνα.
Σαν αποτέλεσμα, η έφεση επιτυγχάνει εν μέρει ως προς το επιδικασθέν ποσό των γενικών αποζημιώσεων και αποτυγχάνει και απορρίπτεται κατά τα λοιπά, όπως αποτυγχάνει και απορρίπτεται και η αντέφεση, ώστε η απόφαση να τροποποιείται για να διαβάζει ως ακολούθως:
1. Εκδίδεται απόφαση για £17.780 με τόκο 6% από 10.1.1991 μέχρι 29.11.1996 και 8% ετησίως από 30.11.1996 μέχρι εξοφλήσεως.
2. Επιδικάζονται στην Εφεσείουσα και εναντίον της Εφεσίβλητης έξοδα όπως θα υπολογισθούν από τον Πρωτοκολλητή.
Η Εφεσίβλητη θα καταβάλει τα έξοδα της Εφεσείουσας ως προς την Έφεση. Δεν θα υπάρξει διαταγή για έξοδα ως προς την αντέφεση.
Η έφεση επιτρέπεται μερικώς με έξοδα εναντίον της εφεσίβλητης. Η αντέφεση απορρίπτεται.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο