(2003) 1 ΑΑΔ 590
[*590]8 Μαΐου, 2003
[ΑΡΤΕΜΙΔΗΣ, ΝΙΚΟΛΑΟΥ, ΧΑΤΖΗΧΑΜΠΗΣ, Δ/στές]
1. ΣΠΥΡΟΣ ΜΕΛΗΣ ΚΑΙ ΕΛΕΝΗ ΛΤΔ,
2. TRACY ANN FAULKNER,
Εφεσείοντες,
ν.
ΜΑΡΙΝΟΥ ΣΑΒΒΑ ΠΟΛΙΤΗ,
Εφεσιβλήτου.
(Πολιτική Έφεση Αρ. 11388)
Αποζημιώσεις ― Γενικές αποζημιώσεις ― Σωματικές βλάβες ― Σοβαρός τραυματισμός στο αριστερό γόνατο σε τελειόφοιτο μαθητή ― Ο τραυματισμός δεν επηρέασε λειτουργικά στοιχεία ― Μόνιμα κατάλοιπα ― Πιθανότητα περιοδικών ενοχλήσεων υπό μορφή αίσθησης δυσκαμψίας του γόνατος κυρίως μετά από παρατεταμένη ακινησία ― Μείωση κατά 15% των πιθανοτήτων της ποδοσφαιρικής του εξέλιξης με ιδιαίτερη διάκριση ― Ύπαρξη τραυματικών ουλών ― Γενικές αποζημιώσεις £15.000, κρίθηκαν έκδηλα υπερβολικές και μειώθηκαν σε £8.000 κατ’ έφεση.
Αποζημιώσεις ― Γενικές αποζημιώσεις ― Σωματικές βλάβες ― Αυξητική τάση ― Ήταν αποτέλεσμα της ανάγκης εξισορρόπησης υπερβολικά χαμηλών αποζημιώσεων σε κατάλληλες περιπτώσεις και δεν τάσσεται ως χάρτης για αιτιολόγηση παροχής συνεχώς αυξανόμενων ποσών σε κάθε περίπτωση.
Ο εφεσίβλητος-ενάγων, τελειόφοιτος μαθητής κατά το ατύχημα, τραυματίστηκε σοβαρά στο αριστερό γόνατο και ελαφρότερα στο δεξιό γόνατο και στους αγκώνες, σε οδικό ατύχημα για το οποίο οι εφεσείοντες-εναγόμενοι αποδέχθησαν πλήρη ευθύνη. Το πρωτόδικο Δικαστήριο διαπίστωσε ότι η κατάσταση του εφεσίβλητου, τεσσεράμισι χρόνια από το δυστύχημα, είχε πλέον αποκρυσταλλωθεί. Ότι οι τραυματισμοί του εφεσίβλητου δεν τον επηρέασαν ούτε στη στρατιωτική θητεία του ούτε και στις εργασίες στις οποίες απασχολήθηκε. Και ότι ο εφεσίβλητος δεν θα είχε οποιαδήποτε ιδιαίτερη ενόχληση στις συνήθεις καθημερινές ασχολίες του πλην μετά από παρατεταμένη εργώδη δραστη[*591]ριότητα όπως οι βίαιες στροφικές κινήσεις στο ποδόσφαιρο, οι δυνατότητες του για εξέλιξη με ιδιαίτερη διάκριση στο οποίο είχαν μειωθεί κατά 15%.
Το Δικαστήριο βασιζόμενο στην υπόθεση Αλεξάνδρου ν. Λεβέντη επιδίκασε ποσό £15.000 στον εφεσίβλητο ως γενικές αποζημιώσεις.
Οι λόγοι έφεσης αφορούν το ύψος του ποσού αυτού ως έκδηλα υπερβολικού.
Αποφασίστηκε ότι:
1. Το επιδικασθέν ποσό ήταν έξω από τα πλαίσια που καθόριζαν η σοβαρότητα των τραυμάτων, ο πόνος και η ταλαιπωρία που προκάλεσαν και τα κατάλοιπα που άφησαν, σε συνάρτηση με την πάγια προσέγγιση της νομολογίας.
2. Η πρωτόδικη δικαστής έσφαλε αποδίδοντας υπερβολική έμφαση στις γενικές αρχές της νομολογίας ως προς τη σημασία της υγείας σαν καθοδηγητικού παράγοντα στην οικονομική στάθμιση του πόνου και της ταλαιπωρίας και στη λεγόμενη αυξητική τάση των αποζημιώσεων. Η δε νομολογία στην οποία ανεφέρθη, καταδεικνύει ότι το ποσό των £15.000 είναι εκτός του λογικού ορίου αποζημίωσης. Αφ’ ης στιγμής καθίσταται αναγκαίο ο πόνος και η ταλαιπωρία να αποτιμηθούν σε χρήμα για σκοπούς αποζημίωσης, η σχετικότητα των πραγμάτων, σε συνάρτηση με όλα τα δεδομένα είναι ρυθμιστική.
3. Το επιδικασθέν ποσό των γενικών αποζημιώσεων μειώνεται σε £8.000.
Η έφεση επιτράπηκε με έξοδα.
Αναφερόμενη υπόθεση:
Αλεξάνδρου ν. Λεβέντη (1996) 1 Α.Α.Δ. 420.
Έφεση.
Έφεση από τους εναγόμενους κατά της απόφασης του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λεμεσού που δόθηκε στις 12/3/02 (Αρ. Αγωγής 8077/98) με την οποία επιδικάστηκε, ως γενικές αποζημιώσεις υπέρ του ενάγοντα και εναντίον τους, ποσό £15.000 ως αποτέλεσμα του τραυματισμού του ενάγοντα σε οδικό ατύχημα για το οποίο οι ενα[*592]γόμενοι αποδέχτηκαν πλήρη ευθύνη.
Α. Χαραλάμπους, για τους Εφεσείοντες.
Γ. Κωνσταντίνου, για τον Εφεσίβλητο.
Cur. adv. vult.
AΡΤΕΜΙΔΗΣ, Δ.: Την ομόφωνη απόφαση του Δικαστηρίου θα δώσει ο Δικαστής Δ. Χατζηχαμπής.
ΧΑΤΖΗΧΑΜΠΗΣ, Δ.: Ο Εφεσίβλητος τραυματίσθηκε σε οδικό δυστύχημα για το οποίο οι Εφεσείοντες απεδέχθησαν πλήρη ευθύνη. Συμφωνήθησαν και οι ειδικές αποζημιώσεις του Εφεσίβλητου σε £1.131. Ούτε ως προς τις γενικές αποζημιώσεις εδόθη μαρτυρία, αφού οι ευπαίδευτοι συνήγοροι συμφώνησαν στην κατάθεση ενός κοινού ιατρικού πιστοποιητικού δηλώνοντας ότι “θα απομένει να αποφασιστεί το θέμα του ύψους των γενικών αποζημιώσεων επί τη βάση του ιατρικού αυτού πιστοποιητικού το οποίο συμφωνούν ότι παρουσιάζει την εικόνα των τραυμάτων, των συνεπειών και την πορεία που παρουσίασαν τα τραύματα του ενάγοντα μέχρι σήμερα”. Το ιατρικό πιστοποιητικό είχε ως εξής:
“1. ΙΣΤΟΡΙΚΟ: Στις 3/12/01 εξέτασα τον πιο πάνω με σκοπό την ετοιμασία της παρούσας ιατρικής έκθεσης.
Η εξέταση έλαβε χώρα σε σχέση με το ιατρικό ιστορικό τραυματισμού του μετά από τροχαίο ατύχημα στο οποίο ενεπλάκη στις 30/5/97.
Η εξέταση έγινε στην παρουσία του πατέρα του τραυματία και του δικηγόρου του, κ. Γ. Κωνσταντίνου.
Κατά την εξέταση είχα εις την διάθεση μου προς κατατόπιση αντίγραφα ιατρικών εκθέσεων ως ακολούθως:
- Του θεράποντος ορθοπεδικού χειρουργού Κ. Ανδρέου ημ. 9/11/97.
- Του ορθοπεδικού χειρουργού Μάρκου Μάρκαρη ημ. 16/3/98 (αντιλαμβάνομαι ότι ο ιατρός Μ. Μάρκαρης εξέτασε τον τραυματία [*593]μετά από οδηγίες που εδόθησαν από την ενδιαφερόμενη Ασφαλιστική Εταιρεία).
Από την λήψη του ιστορικού και την προσεκτική μελέτη των πιο πάνω γραπτών στοιχείων, εκτιμάται ότι το ατύχημα στο οποίο ενεπλάκη, είχε σαν αποτέλεσμα ο τραυματίας να υποστεί τα πιο κάτω τραύματα:
Τραύματα: - Δύο εκτεταμένα εγκάρσια θλαστικά τραύματα στην πρόσθια και κάτω επιφάνια του αριστερού γόνατος με εκτεταμένο αιμάτωμα που επεκτείνετο σε ολόκληρη την κνήμη.
- Εκδορές στον αριστερό και δεξιό αγκώνα.
- Εκδορές στο δεξιό γόνατο.
Από τη λήψη του ιστορικού από τον ίδιο τον τραυματία, εκτιμάται ότι εισήχθη εις το Νοσοκομείο Ακρωτηρίου μετά από το ατύχημα όπου παρέμεινε σαν εσωτερικός ασθενής για περίοδο μίας εβδομάδας. Από το ίδιο ιστορικό εκτιμάται ότι ο τραυματίας υπεβλήθη σε τρεις περιπτώσεις και κάτω από γενική αναισθησία, σε χειρουργικό καθαρισμό των θλαστικών τραυμάτων.
Σε επόμενο στάδιο το οποίο συμπίπτει με την πρώτη εξέταση του ιατρού Κ. Ανδρέου, διεπιστώθησαν στοιχεία φλεγμονής των θλαστικών τραυμάτων του γόνατος. Του εχορηγήθη η αναγκαία αντιβιοτική θεραπεία, του έγινε περίδεση του γόνατος και συνεστήθη ανάπαυση.
Κατά την πρώτη του επίσκεψη στον ίδιο θεράποντα ιατρό Κ. Ανδρέου, έγινε παρακέντηση της άρθρωσης του γόνατος.
Συνέχισε την θεραπεία του σαν εξωτερικός ασθενής με συστηματικές αλλαγές του τραύματος.
Στις 25.6.97 και με την υποχώρηση των στοι[*594]χείων φλεγμονής που παρουσίασε, συνεστήθη εντατική φυσιοθεραπευτική αγωγή με σκοπό την ενδυνάμωση των μυών του αριστερού μηρού και την ανάκτηση της κινητικότητας του γόνατος.
Τα τελικά ευρήματα του θεράποντος ιατρού Κ. Ανδρέου ήταν αποτέλεσμα της τελευταίας εξέτασης που έγινε στις 5/9/97.
2. ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ
ΙΣΤΟΡΙΚΟ
Υπάρχει προηγούμενο ιστορικό κατάγματος της δεξιάς κνήμης στην ηλικία των 6-7 ετών.
3. ΕΞΕΛΙΞΗ-ΠΑΡΟΥΣΑ
ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ-ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ:
Ο τραυματίας αναφέρει ότι κατά την ημέρα του ατυχήματος ήταν τελειόφοιτος μαθητής. Με την αποφοίτηση του υπηρέτησε την στρατιωτική του θητεία σαν κανονικός στρατιώτης.
Μετά την αποστράτευση του εργάστηκε σε εργοληπτική εταιρεία (Olympic) ως εργάτης για περίοδο 9 μηνών. Σε επόμενο στάδιο εργάστηκε για περίοδο ενός χρόνου σαν messenger σε ναυτιλιακή εταιρεία. Τρεις ημέρες πριν από την δική μου εξέταση επανεργοδοτήθηκε στην εργοληπτική εταιρεία Olympic σαν βοηθός πελεκάνος.
Περιγράφοντας την παρούσα του κατάσταση 4½ χρόνια από το ατύχημα αναφέρει περιοδική ενόχληση πόνου στο αριστερό γόνατο καθώς επίσης και αίσθηση δυσκαμψίας μετά από παρατεταμένη ακινησία της άρθρωσης.
Παραπονείται για αιμωδία (μούδιασμα) στο άνω έξω μέρος της αριστερής κνήμης περιοχή την οποία χαρακτηρίζει σαν ευαίσθητη σε κτυπήματα. Παραπονείται για βαθμό δυσκολίας στο γονάτισμα.
[*595] Αναφέρει ότι κατάγεται από ποδοσφαιρική οικογένεια, και ότι ο ίδιος ήταν ποδοσφαιριστής της ομάδος Ακρωτηρίου. Μετατραυματικά οι ικανότητες του στο ποδόσφαιρο έχουν μειωθεί όπως ο ίδιος αναφέρει.
Η κλινική εξέταση έδειξε τα πιο κάτω ευρήματα:
i. Πλήρως επουλωμένη τραυματική ουλή μήκους 10 και πλάτους 1 εκ., εγκάρσια στην πρόσθια επιφάνεια του αριστερού γόνατος.
ii. Παρόμοιας μορφής ουλή μήκους 15 και πλάτους 1 εκ. παράλληλη με την πιο πάνω περιγραφόμενη στην πρόσθια επιφάνεια του αριστερού γόνατος.
iii. Πλήρης κάμψη της άρθρωσης.
iv. Απουσία μυϊκής ατροφίας.
v. Βαθμός πάχυνσης των μαλακών μορίων στην πρόσθια επιφάνεια του τετρακεφάλου τένοντα (περιοχή κατάφυσης - πρόσθια επιφάνεια άνω μέρους της κνήμης).
vi. Οι πλάγιες κινήσεις της επιγονατίδας παρουσιάζουν βαθμό μείωσης σαν αποτέλεσμα της ανάπτυξης ουλώδους ιστού λόγω της επουλωτικής επεξεργασίας των θλαστικών τραυμάτων.
vii. Φυσιολογική βάδιση χωρίς χωλότητα.
4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ:
(1) Το ατύχημα στο οποίο ενεπλάκη είχε σαν αποτέλεσμα ο τραυματίας να υποστεί δύο εκτεταμένα βαθιά θλαστικά τραύματα στην πρόσθια επιφάνεια του αριστερού γόνατος. Τα τραύματα ήταν βαθιά σε βαθμό που να επηρεάζουν τους υποκείμενους υποδόριους ιστούς, δεν προκάλεσαν όμως οποιοδήποτε τραύμα σε λειτουργικά στοιχεία (τένοντες [*596]μεγάλα αγγείρα - νεύρα κ.λ.π.).
(2) Εισήχθη εις το Νοσοκομείο Ακρωτηρίου όπου του έγινε θεραπεία εσωτερικού ασθενή για περίοδο μίας εβδομάδας.
(3) Η βασική θεραπεία συνίστατο σε χειρουργικό καθαρισμό και συρραφή των τραυμάτων που έγινε σε τρεις περιπτώσεις κάτω από γενική νάρκωση.
(4) Με την έξοδο του από το Νοσοκομείο διεπιστώθησαν σημεία φλεγμονής των τραυμάτων τα οποία επέβαλαν την αναγκαία αντιβιοτική θεραπεία και αλλαγές των τραυμάτων.
(5) Σε επόμενο στάδιο η φλεγμονή υπεχώρησε πλήρως και επήλθε πλήρης επούλωση των θλαστικών τραυμάτων.
(6) Σε τελικό στάδιο της θεραπείας διαπιστώθηκε βαθμός μυϊκής ατροφίας των μυών του αριστερού μηρού και δυσκαμψίας του γόνατος με αποτέλεσμα να του χορηγηθεί εντατική φυσιοθεραπευτική αγωγή αποκατάστασης.
(7) Σαν αποτέλεσμα της φυσιοθεραπευτικής αγωγής, αλλά και της συνεχούς χρήσης του μέλους κατά την περίοδο των 4½ χρόνων που παρήλθαν από το ατύχημα, είναι τα πιο πάνω περιγραφόμενα κλινικά ευρήματα της μυϊκής αποκατάστασης και επανάκτησης της κινητικότητας του αριστερού γόνατος.
(8) Η μορφή των θλαστικών τραυμάτων που υπέστη είχε σαν αποτέλεσμα την ανάπτυξη ουλώδους ιστού κατά την επεξεργασία επούλωσης των τραυμάτων. Η ανάπτυξη του ουλώδους αυτού ιστού έχει σαν επακόλουθο βαθμό πάχυνσης των μαλακών μορίων στην πρόσθια επιφάνεια του τετρακεφάλου τένοντα καθώς επίσης και βαθμό [*597]μείωσης της κινητικότητας της επιγονατίδας αναφορικά με τις πλάγιες κινήσεις.
(9) Τα πιο πάνω συνάδουν με την πιθανότητα περιοδικών ενοχλήσεων υπό μορφή αίσθησης δυσκαμψίας του γόνατος κυρίως μετά από παρατεταμένη ακινησία. Επίσης συνάδουν με την πιθανότητα εμφάνισης τους μετά από παρατεταμένες εργώδεις δραστηριότητες όπως είναι οι βίαιες στροφικές κινήσεις κατά το ποδόσφαιρο.
(10) Τα ευρήματα αυτά δεν δικαιολογούν οποιαδήποτε ιδιαίτερη ενόχληση σε συνήθεις καθημερινές δραστηριότητες όπως το περπάτημα, ανεβοκατέβασμα σκαλών, οδήγηση αυτοκινήτου, κολύμβηση κ.λ.π.
(11) Επί του συγκεκριμένου σημείου της ποδοσφαιρικής εξέλιξης του τραυματία, εκτιμάται ότι οι πιθανότητες που προτραυματικά υπήρχαν για εξέλιξη με ιδιαίτερη διάκριση έχουν μειωθεί κατά 15%.
(12) Οι τραυματικές ουλές θα παραμείνουν.”
Σε αυτή τη βάση, η ευπαίδευτη δικαστής διαπίστωσε ότι η κατάσταση του Εφεσίβλητου, τεσσεράμισι χρόνια από το δυστύχημα, είχε πλέον αποκρυσταλλωθεί. Ότι οι τραυματισμοί του Εφεσίβλητου δεν τον επηρέασαν ούτε στη στρατιωτική θητεία του ούτε και στις εργασίες στις οποίες απασχολήθηκε. Και ότι ο Εφεσίβλητος δεν θα είχε οποιαδήποτε ιδιαίτερη ενόχληση στις συνήθεις καθημερινές ασχολίες του πλην μετά από παρατεταμένη εργώδη δραστηριότητα όπως οι βίαιες στροφικές κινήσεις στο ποδόσφαιρο, οι δυνατότητες του για εξέλιξη με ιδιαίτερη διάκριση στο οποίο είχαν μειωθεί κατά 15%.
Αναφερόμενη στη νομολογία, η ευπαίδευτη δικαστής τόνισε τη σημασία η οποία τίθεται στον πόνο και στη δυσχέρεια που προκαλεί ο ταυματισμός για σκοπούς υπολογισμού των αποζημιώσεων και στην “Έκδηλα αυξητική ... τάση στην καταβολή αποζημιώσεων για την αντίκριση του ανθρώπινου πόνου”, βασιζόμενη ιδιαίτερα σε αναφορές στην υπόθεση Αλεξάνδρου ν. Λεβέντη (1996) 1 ΑΑΔ 420. Σε βαθμό που θεώρησε ότι η σημασία της προηγούμενης νομολογίας [*598]εμειώνετο. Επεδίκασε δε ποσό £15.000 στον Εφεσίβλητο ως γενικές αποζημιώσεις.
Οι λόγοι έφεσης αφορούν βεβαίως το ύψος του ποσού αυτού ως έκδηλα υπερβολικού. Το ποσό, λέγεται, δεν συνάδει με τα ενώπιον του Δικαστηρίου δεδομένα και τις αρχές της νομολογίας. Γίνεται δε λεπτομερής αναφορά στα στοιχεία στα οποία στηρίζεται η σχετική επιχειρηματολογία.
Οι εισηγήσεις αυτές μας βρίσκουν σύμφωνους, εφόσον το επιδικασθέν ποσό ήταν έξω από τα πλαίσια που καθόριζαν η σοβαρότητα των τραυμάτων, ο πόνος και η ταλαιπωρία που προκάλεσαν και τα κατάλοιπα που άφησαν, σε συνάρτηση με την πάγια προσέγγιση της νομολογίας. Εδώ δεν επρόκειτο για ιδιαίτερα σοβαρό τραυματισμό που να επηρέασε λειτουργικά στοιχεία, ούτε υπήρξαν επιπλοκές ή κίνδυνοι. Η αποθεραπεία του ήταν κανονική και ο Εφεσίβλητος δεν υπέστη υπέρμετρη ταλαιπωρία. Σύντομα μετά τον τραυματισμό του μάλιστα μπόρεσε και υπηρέτησε τη στρατιωτική θητεία του. Ούτε επηρεάσθηκε καθόλου στην εξεύρεση εργασίας. Δεν υπήρχαν κατάλοιπα που να τον επηρέαζαν στις καθημερινές ασχολίες του, αφού μόνο ουλές παρέμειναν και καθόλου μυϊκή ατροφία ή περιορισμός στην κάμψη παρά μόνο κάποια μείωση στις πλάγιες κινήσεις που θα είχε ιδιαίτερη σημασία μόνο ως προς τις ποδοσφαιρικές προοπτικές του Εφεσίβλητου. Ως προς τις οποίες όμως δεν υπήρχε συγκεκριμένη μαρτυρία.
Με αυτά τα δεδομένα, φρονούμε ότι η ευπαίδευτη δικαστής έσφαλε καθ΄όσον έθεσε υπερβολική έμφαση στις γενικές αρχές που εκφράζονται στη νομολογία ως προς τη σημασία της υγείας σαν καθοδηγητικού παράγοντα στην οικονομική στάθμιση του πόνου και της ταλαιπωρίας και στη λεγόμενη αυξητική τάση των αποζημιώσεων. Με δεδομένες τις αρχές αυτές, το έργο του δικαστηρίου σε κάθε περίπτωση παραμένει η συγκριτική αποτίμηση του τραυματισμού σε χρηματικό μέτρο, ως προς την οποία η επί μέρους νομολογία είναι σημαντική ώστε να υπάρχει και συνέπεια και συνέχεια και σχετική βεβαιότητα στα πράγματα. Η δε νομολογία, στην οποία ανεφέρθη κατά τις αγορεύσεις η ευπαίδευτη δικαστής, καταδεικνύει ότι το ποσό των £15.000 είναι έξω από κάθε όριο λογικής αποζημίωσης για τον Εφεσίβλητο στη βάση των παρατηρήσεων που κάναμε πιο πάνω. Η οποιαδήποτε αυξητική τάση στις αποζημιώσεις ήταν αποτέλεσμα της ανάγκης εξισορρόπησης υπερβολικά χαμηλών αποζημιώσεων σε κατάλληλες περιπτώσεις και δεν τάσσεται ως χάρτης για αιτιολόγηση παροχής συνεχώς αυξανόμενων ποσών σε κάθε περίπτωση. Υπάρχουν πλαίσια που συναρτώνται όχι μόνο προς τη νομολο[*599]γία αλλά και προς τα κοινωνικά και οικονομικά δεδομένα της κοινωνίας και κυρίως προς τη σοβαρότητα της κάθε υπόθεσης, υπό το πρίσμα πάντοτε της κοινής λογικής και αντίληψης. Αφ΄ης στιγμής καθίσταται αναγκαίο ο πόνος και η ταλαιπωρία να αποτιμηθούν σε χρήμα για σκοπούς αποζημίωσης, η σχετικότητα των πραγμάτων, σε συνάρτηση με όλα τα δεδομένα, είναι ρυθμιστική.
Τροποποιούμε λοιπόν την εφεσιβαλλόμενη απόφαση ώστε το ποσό των γενικών αποζημιώσεων να διαβάζει £8.000 αντί £15.000. Κατά τα λοιπά η απόφαση παραμένει ως έχει. Τα έξοδα της έφεσης θα είναι υπέρ των Εφεσειόντων και εναντίον του Εφεσίβλητου.
Η έφεση επιτρέπεται με έξοδα.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο