(2003) 1 ΑΑΔ 610
[*610]8 Μαΐου, 2003
[ΑΡΤΕΜΙΔΗΣ, KAΛΛΗΣ, ΧΑΤΖΗΧΑΜΠΗΣ, Δ/στές]
ΜΙΧΑΗΛ ΜΟΝΤΑΝΙΟΣ,
Εφεσείων,
v.
ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ
ΣΥΝΤΑΞΕΩΣ ΔΙΚΗΓΟΡΩΝ,
Εφεσιβλήτου.
(Πολιτική Έφεση Αρ. 11242)
Δικηγόροι ― Συνταξιοδοτικά ωφελήματα ― Ταμείο Συντάξεων Δικηγόρων ― Άρθρο 26(1) του περί Δικηγόρων Νόμου, Κεφ. 2 ― Κατά πόσο αντίκειται προς τα Άρθρα 25 και 26 του Συντάγματος και είναι ως εκ τούτου αντισυνταγματικό.
Ανθρώπινα Δικαιώματα και Ελευθερίες ― Παραβίαση θεμελιώδους δικαιώματος ατόμου που διασφαλίζεται από το Σύνταγμα ― Χορήγηση θεραπείας από αρμόδιο πολιτικό Δικαστήριο βάσει της Αρχής της τριτενέργειας.
Το Ταμείο Συντάξεων Δικηγόρων (το Ταμείο), απέρριψε αίτημα του εφεσείοντος να του εγκρίνει σύνταξη χωρίς να αφυπηρετήσει από το επάγγελμα του δικηγόρου. Ο εφεσείων καταχώρησε αγωγή στο Επαρχιακό Δικαστήριο Λευκωσίας διεκδικώντας το πιο πάνω δικαίωμα. Η αγωγή απορρίφθηκε. Ο εφεσείων αμφισβητεί με την παρούσα έφεση την πρωτόδικη απόφαση και επιδιώκει την ανατροπή της, ώστε να επιτύχει στο αίτημά του. Η εισήγηση του είναι πως, εφόσον, με το Άρθρο 26(1) του περί Δικηγόρων Νόμου, Κεφ. 2, (ο Νόμος), τίθεται ως προϋπόθεση για την ανάληψη των συνταξιοδοτικών του ωφελημάτων η απόσυρση του από την άσκηση του επαγγέλματος του δικηγόρου, τούτο απολήγει σε έμμεση απαγόρευση να ασκεί ελεύθερα το επάγγελμα του, καθώς και να συμβάλλεται για την παροχή των υπηρεσιών του ως δικηγόρος με οποιοδήποτε πρόσωπο.
Αποφασίστηκε ότι:
1. Οι περί Δικηγόρων (Συντάξεις και Χορηγήματα) Κανονισμοί του [*611]1966, που εκδόθηκαν κατ’ εφαρμογήν του Άρθρου 26(1) του Νόμου, παρέχουν το πλεονέκτημα σε δικηγόρους οι οποίοι αποσύρονται, να τύχουν των συνταξιοδοτικών ευεργετημάτων που προβλέπονται σ’ αυτούς.
2. Δεν υπάρχει επομένως σύγκρουση των προνοιών του Νόμου και των Κανονισμών με τα Άρθρα 25 και 26 του Συντάγματος. Υπάρχει μάλιστα σ’ αυτούς πρόνοια ότι δικηγόρος, ο οποίος αποφασίζει να αφυπηρετήσει, δικαιούται να επανέλθει στην ενεργό υπηρεσία και να ξαναγίνει εισφορέας στο Ταμείο, οπόταν και αναστέλλεται η πληρωμή των συνταξιοδοτικών ωφελημάτων.
Η έφεση απορρίφθηκε χωρίς έξοδα.
Αναφερόμενες υποθέσεις:
Νικολαΐδου ν. Δημοκρατίας (1999) 3 Α.Α.Δ. 7,
Μαυρομμάτης ν. Δημοκρατίας (1998) 3 Α.Α.Δ. 910,
Γιάλλουρος ν. Νικολάου (2001) 1 Α.Α.Δ. 558.
Έφεση.
Έφεση από τον ενάγοντα κατά της απόφασης του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας που δόθηκε στις 11/10/01 (Αρ. Αγωγής 6155/98) με την οποία απορρίφθηκε η αγωγή του κατά της απόρριψης από τους εναγόμενους του αιτήματός του για χορήγηση σ’ αυτόν σύνταξης χωρίς να αφυπηρετήσει από το επάγγελμα του δικηγόρου.
Λ. Κληρίδης, προσωπικά και για τους Ν. Πελίδη, Ρ. Μιχαηλίδη, Γ. Μιχαηλίδη, Α. Πούγιουρο, Α.Πογιατζή και Α. Ποιητή, για τον Εφεσείοντα.
Α. Ανδρέου για Π. Αγγελίδη, για τους Εφεσίβλητους.
Ο εφεσείων παρών.
Cur. adv. vult.
ΑΡΤΕΜΙΔΗΣ, Δ.: Το άρθρο 26(1) του περί Δικηγόρων Νόμου Κεφ.2, προβλέπει:
«Το Συμβούλιο του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου, με την έγκριση του Υπουργικού Συμβουλίου, εκδίδει κανονι[*612]σμούς δυνάμει του Μέρους αυτού, που δημοσιεύονται στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας, οι οποίοι προνοούν για την καθίδρυση Ταμείου που θα κληθεί «το Ταμείο» για παροχή συντάξεων και χορηγημάτων σε δικηγόρους που εισέφεραν στο Ταμείο οι οποίοι αποσύρονται από την άσκηση του επαγγέλματος (οι οποίοι αναφέρονται στο Νόμο αυτό ως «εισφορείς»), και σε περίπτωση θανάτου τους, στις χήρες και τα ορφανά τους»
Στις 15.9.66 το Συμβούλιο του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου εξέδωσε, με την έγκριση του Υπουργικού Συμβουλίου, και δημοσιεύθηκαν στην επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας, τους περί Δικηγόρων (Συντάξεις και Χορηγήματα) Κανονισμούς του 1966, ΚΔΠ642, κατ΄εφαρμογήν του πιο πάνω άρθρου. Να σημειώσουμε πως μολονότι η πρόνοια αυτή περιλαμβανόταν στο άρθρο 22 του Νόμου από το 1955 εντούτοις η υλοποίηση της έγινε, όπως αναφέρουμε πιο πάνω, το 1966. (Το άρθρο που αριθμείτο 22 στο Κεφ.2, αναριθμήθηκε σε 26).
Ο εφεσείων-ενάγων, γνωστός δικηγόρος, ενεγράφη στο Μητρώο των δικηγόρων στις 23.3.51 και συνεχίζει μέχρι σήμερα να ασκεί το επάγγελμα του. Είναι εισφορέας στο Ταμείο από τη σύσταση του, εξαγόρασε δε τις εισφορές για τα έτη υπηρεσίας του πριν από τη σύσταση του Ταμείου. Στις 19.8.96 ζήτησε από τους εφεσίβλητους – εναγόμενους, να του εγκρίνουν σύνταξη θέτοντας όμως ως όρο να μην αφυπηρετήσει από το επάγγελμα, να παίρνει δηλαδή τη σύνταξη και να συνεχίσει να ασκεί το επάγγελμα του δικηγόρου. Οι εφεσίβλητοι απέρριψαν το αίτημα ως αντίθετο με τις πρόνοιες του άρθρου 26 του Νόμου και των Κανονισμών που ισχύουν για τη λειτουργία του Ταμείου. Ο εφεσείων καταχώρισε αγωγή στο Επαρχιακό Δικαστήριο Λευκωσίας, για να διεκδικήσει το δικαίωμα, όπως διατυπώνεται πιο πάνω. Η Πρόεδρος του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας, που δίκασε την υπόθεση, απέρριψε την αγωγή. Ο εφεσείων αμφισβητεί στην παρούσα έφεση την πρωτόδικη απόφαση και επιδιώκει την ανατροπή της, ώστε να επιτύχει στο αίτημα του.
Ο εφεσείων εκπροσωπήθηκε ενώπιον μας από τον πρύτανη του δικηγορικού επαγγέλματος, Λ. Κληρίδη μαζί με άλλους συναδέλφους του, αλλά αγόρευσε ο ίδιος προβάλλοντας ενώπιον μας με ευγένεια τα επιχειρήματα του. Αν εμείς δεν ασχολούμαστε στη συνέχεια με όλα τα επιχειρήματα που έχουν εκτεθεί ενώπιον μας, δεν σημαίνει ότι υποτιμούμε το περιεχόμενο τους. Θα συζητήσουμε όμως το επίμαχο νομικό σημείο στη βάση των δικών μας σκέψεων, αρχίζοντας με τη θεμέλια πρόταση στην υπόθεση. Το Σύνταγμα μας δεν διασφαλίζει δι[*613]καίωμα σύνταξης. Συνταξιοδοτικά ωφελήματα παρέχονται είτε με σχετική νομοθεσία, ή με σχέδια ιδιωτικών ταμείων συντάξεως. Στη διαφορά, όπου προκύπτει, όταν ανάγεται στη σφαίρα του δημοσίου δικαίου δικαιοδοσία έχει το Ανώτατο Δικαστήριο στην άσκηση της αναθεωρητικής του δικαιοδοσίας βάσει του άρθρου 146 του Συντάγματος. Όταν η διαφορά εμπίπτει στη σφαίρα του ιδιωτικού δικαίου δικαιοδοσία έχουν τα πολιτικά δικαστήρια, όπως στην περίπτωση που εξετάζουμε. Εφόσον το Σύνταγμα δεν διασφαλίζει δικαίωμα συντάξεως, ακολουθεί πως δεν υπάρχει υποχρέωση δημιουργίας του. Όταν όμως τέτοιο δικαίωμα δημιουργηθεί, με τον τρόπο που αναφέρουμε πιο πάνω, ενδέχεται κατά την εφαρμογή του σχετικού νόμου ή των κανονισμών, δικαιούχος να εγείρει ζητήματα είτε αντισυνταγματικότητας των προνοιών του νόμου ή διοικητικών αποφάσεων που αντιβαίνουν στο νόμο ή τον Κανονισμό. Παράδειγμα που αφορά στην πρώτη περίπτωση είναι η απόφαση της Ολομέλειας του Ανωτάτου Δικαστηρίου στην υπόθεση Ζωή Νικολαΐδου ν. Δημοκρατίας (1999) 3 Α.Α.Δ. 7 και για τη δεύτερη Μαυρομμάτης ν. Δημοκρατίας (1998) 3 Α.Α.Δ. 910. Βάσει της αρχής της τριτενέργειας οι ίδιοι κανόνες εφαρμόζονται από το αρμόδιο πολιτικό δικαστήριο, όταν θίγεται θεμελιώδες δικαίωμα ατόμου που διασφαλίζεται από το σύνταγμα. (δες σχετικά τις αποφάσεις της Ολομέλειας του Ανωτάτου Δικαστηρίου στην Γιάλλουρος ν. Νικολάου (2001) 1 Α.Α.Δ. 558).
Ο εφεσείων διατείνεται πως το άρθρο 26 του περί Δικηγόρων Νόμου, ως Νόμος που ίσχυε κατά την ημερομηνία εφαρμογής του Συντάγματος, πρέπει να ερμηνεύεται προσαρμοζόμενο προς το Σύνταγμα, καθώς ορίζεται στο άρθρο 188 του Συντάγματος. Διατείνεται, επομένως, πως οι πρόνοιες του πρέπει να συνάδουν με τα άρθρα 25 και 26, που διασφαλίζουν την ελεύθερη άσκηση οποιουδήποτε επαγγέλματος και το δικαίωμα του συμβάλλεσθαι ελεύθερα αντίστοιχα.
Είναι η εισήγηση του πως, εφόσον τίθεται ως προϋπόθεση για την ανάληψη των συνταξιοδοτικών του ωφελημάτων η απόσυρση του από την άσκηση του επαγγέλματος του δικηγόρου, τούτο απολήγει σε έμμεση απαγόρευση να ασκεί ελεύθερα το επάγγελμα του, καθώς και να συμβάλλεται με οποιοδήποτε πρόσωπο επιθυμεί τις δικές του υπηρεσίες ως δικηγόρος.
Σε υποθετική ερώτηση του Δικαστηρίου πώς θα επωφελείτο αν το επιχείρημα του γινόταν αποδεκτό, ότι δηλαδή το άρθρο 26 του Νόμου δεν συνάδει με τα άρθρα 25 και 26 του συντάγματος, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει καμιά πρόνοια για συντάξεις; μας απάντησε πως επιδίωκε να κηρυχθεί ως αντισυνταγματικό το μέρος μόνο του [*614]άρθρου που λέει «οι οποίοι αποσύρονται από την άσκηση του επαγγέλματος». Υιοθέτηση όμως της εισήγησης αυτής θα αντιμαχόταν βασική αρχή του δικαίου γιατί θα απέληγε σε διάσπαση, αλλοίωση ακόμη και κατάργηση της αυτοτελούς πρόνοιας του Νόμου. Πρόταση που εκφεύγει του πλαισίου της δικαστικής λειτουργίας. (Δες: Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας και Βουλή Αντιπροσώπων (2000) 3 A.A.Δ. 157).
Δεν συμφωνούμε επομένως με τις πιο πάνω εισηγήσεις. Το επίμαχο άρθρο, 26, δίδει στο Συμβούλιο του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου, με την έγκριση του Υπουργικού Συμβουλίου, το δικαίωμα με κανονισμό να μεριμνήσει ώστε να παραχωρούνται συνταξιοδοτικά ωφελήματα σε δικηγόρους οι οποίοι επιθυμούν, για οποιονδήποτε λόγο, να αποσυρθούν από την άσκηση του επαγγέλματος, καθώς επίσης, και στην περίπτωση θανάτου τους, στις χήρες και τα ορφανά τους. Η ανθρωπιστική, θα λέγαμε, αυτή πρόνοια μολονότι υπάρχει στο Νόμο από το 1955 εντούτοις τέθηκε σε ισχύ μόλις το 1966. Πριν από το 1966 όλοι οι δικηγόροι ασκούσαν το επάγγελμα τους αν ήθελαν εφ΄όρου ζωής χωρίς να έχουν οποιαδήποτε οικονομική παροχή σε περίπτωση που για οποιοδήποτε λόγο ήθελαν ή αναγκάζονταν να αποσυρθούν από το επάγγελμα. Το ίδιο ισχύει και τώρα, μετά τη θέσπιση των σχετικών Κανονισμών. Αν επιθυμούν μπορεί να εργάζονται εφ΄όρου ζωής. Έχουν όμως, από τη θέσπιση των σχετικών Κανονισμών, το πλεονέκτημα αν αποφασίσουν να αποσυρθούν να τύχουν των συνταξιοδοτικών ευεργετημάτων που προβλέπονται σ΄αυτούς.
Δεν υπάρχει επομένως καμιά σύγκρουση άμεση ή έμμεση των προνοιών του Νόμου και των Κανονισμών με τα άρθρα 25 και 26 του συντάγματος. Διαβάζοντας μάλιστα τους Κανονισμούς, όπως μας έχει υποδειχθεί, υπάρχει σ΄αυτούς πρόνοια ότι δικηγόρος, ο οποίος αποφασίζει να αφυπηρετήσει, δικαιούται να επανέλθει στην ενεργό υπηρεσία και να ξαναγίνει εισφορέας στο Ταμείο, οπόταν και αναστέλλεται η πληρωμή των συνταξιοδοτικών ωφελημάτων. Βέβαια, ο Κανονισμός αυτός δεν ήταν αντικείμενο συζήτησης στην παρούσα υπόθεση.
Η έφεση απορρίπτεται, και ακολουθώντας αυτό που έκανε και το πρωτόδικο Δικαστήριο, υπό τις περιστάσεις δεν γίνεται οποιαδήποτε διαταγή για έξοδα, εφόσον το ζήτημα που μας απασχόλησε ενδιαφέρει τη λειτουργία του εφεσίβλητου Ταμείου.
Η έφεση απορρίπτεται χωρίς έξοδα.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο