(2003) 1 ΑΑΔ 1252
[*1252]29 Σεπτεμβρίου, 2003
[ΑΡΤΕΜΗΣ, ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ, ΗΛΙΑΔΗΣ, Δ/στές]
ΕΠΙ ΤΟΙΣ ΑΦΟΡΩΣΙ ΤΟΝ VAHAN TERZIAN,
(ΑΙΤΗΣΗ ΗΜΕΡ. 30/6/2000)
(Αποβιώσαντα),
NADA TERZIAN ΚΑΙ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ,
Εφεσείοντες-Αιτητές,
v.
1. ΗAIG ΤΕRZIAN,
2. ΜΟΝΙΚΑΣ TERZIAN,
Εφεσιβλήτων-Καθ’ ων η αίτηση.
(Πολιτική Έφεση Αρ. 11122)
Διαχείριση κληρονομιών αποθανόντων — Εξουσία για χορήγηση περιορισμένου παραχωρητηρίου εγγράφων διαχείρισης — Άρθρο 19 του περί Διαχείρισης Κληρονομιών Αποθανόντων Νόμου, Κεφ. 189 — Εξουσία για διορισμό διαχειριστή εν εκκρεμοδικία (pendente lite) — Άρθρο 20(1) του Κεφ. 189 — Εφαρμοστέες αρχές ως προς τον διορισμό και τις εξουσίες διαχειριστή εν εκκρεμοδικία και ως προς τη διαδικασία έκδοσης παραχωρητηρίου εν εκκρεμοδικία — Διακριτική ευχέρεια του πρωτόδικου Δικαστηρίου — Προϋποθέσεις επέμβασης Εφετείου.
Με αίτησή τους που βασίστηκε στα Άρθρα 19 και 20 του περί Διαχείρισης Κληρονομιών Αποθανόντων Νόμου, Κεφ. 189, οι εφεσείοντες-αιτητές αξίωναν διάταγμα με το οποίο να διορίζονταν ως διαχειριστές της περιουσίας του αποβιώσαντος Βαχάν Τερζιάν εν εκκρεμοδικία (pendente lite). Η αιτήτρια, εφεσείουσα 1, είναι σύζυγος του αποβιώσαντος και ο εφεσείων 2, κηδεμόνας της ανήλικης θυγατέρας του αποβιώσαντος από προηγούμενο γάμο. Σκοπός της αίτησης ήταν η λήψη όλων των αναγκαίων μέτρων προς προστασία και διατήρηση της περιουσίας του αποβιώσαντος. Ο αδελφός του αποβιώσαντος και η μητέρα του, καθ’ ων η αίτηση-εφεσίβλητοι στην παρούσα διαδικασία, καταχώρησαν ένσταση. Αντικείμενο της αίτησης ήταν: (α) η είσπραξη ποσών από ασφαλιστικές εταιρείες για εξόφληση [*1253]δανείων τα οποία είχαν συναφθεί από τον αποβιώσαντα (στεγαστικό δάνειο και δάνειο σε σχέση με συμβόλαιο ενοικιαγοράς οχήματος), (β) ένα διαμέρισμα στο Στρόβολο και (γ) μετοχές στην εταιρεία Terzian Trading House Ltd, οι οποίες λίγες μέρες πριν το θάνατο του αποβιώσαντος είχαν μεταβιβαστεί, όπως ισχυρίζονται οι αιτητές, επ’ ονόματι των καθ’ ων η αίτηση.
Ο αποβιώσας είχε αφήσει διαθήκη ημερ. 3.9.1998, με την οποία διορίζονταν εκτελεστές της διαθήκης η σύζυγός του και ο αδελφός του Χαΐγκ. Η εγκυρότητα της διαθήκης αμφισβητήθηκε από τους αιτητές.
Στις 22.10.1999, εκδόθηκε ύστερα από μονομερή αίτηση των αιτητών περιορισμένο διάταγμα διαχείρισης με αποκλειστικό σκοπό την έκδοση των αναγκαίων ειδοποιήσεων σε τρεις ασφαλιστικές εταιρείες.
Την 1.12.1999 οι καθ’ ων η αίτηση καταχώρησαν αγωγή στο Επαρχιακό Δικαστήριο Λεμεσού με την οποία αξίωναν την παραχώρηση εγγράφων διαχείρισης. Διαζευκτικά αξίωναν τη χορήγηση εγγράφων περιορισμένης διαχείρισης, με σκοπό την προώθηση εκ μέρους τους απαιτήσεων εναντίον των ασφαλιστικών εταιρειών Liberty Life και Alico.
Οι καθ’ ων η αίτηση ήγειραν αριθμό ισχυρισμών στην προσπάθειά τους να αντικρούσουν την παρούσα αίτηση. Υποστήριξαν, μεταξύ άλλων, ότι οι αιτητές δεν νομιμοποιούνται σε περιορισμένο διαχειριστήριο για διεκδίκηση των ποσών που οφείλονται από τις ασφαλιστικές εταιρείες γιατί δεν έχουν κανένα συμφέρον επ’ αυτών και επίσης ότι τα θέματα που αφορούν την ασφάλιση των στεγαστικών δανείων θα πρέπει να αποφασιστούν στο πλαίσιο αγωγής για την εγκυρότητα της διαθήκης.
Το πρωτόδικο Δικαστήριο κατέληξε ότι η αίτηση εδικαιολογείτο μερικώς και διόρισε τους αιτητές ως διαχειριστές της περιουσίας του αποβιώσαντος σε σχέση μόνο με μερικούς από τους αιτούμενους σκοπούς.
Οι αιτητές καταχώρησαν έφεση και οι καθ’ ων η αίτηση, αντέφεση.
Αποφασίστηκε ότι:
Α. Έφεση
1. Η εξουσία για χορήγηση περιορισμένου παραχωρητηρίου εγγράφων διαχείρισης παρέχεται από το Άρθρο 19 του περί Διαχείρισης [*1254]Κληρονομιών Αποθανόντων Νόμου, Κεφ. 189. Η εξουσία του Δικαστηρίου να διορίσει διαχειριστή εν εκκρεμοδικία προβλέπεται από το Άρθρο 20(1). Όπως έχει αποφασιστεί στην αγγλική νομολογία που αναφέρει το πρωτόδικο δικαστήριο, διαχειριστής εν εκκρεμοδικία διορίζεται στις περιπτώσεις που καταδεικνύεται ειδική αιτία (special cause).
2. Το Εφετείο επεμβαίνει στη διακριτική ευχέρεια του πρωτόδικου Δικαστηρίου μόνο όταν είναι ξεκάθαρα ικανοποιημένο ότι αυτή ασκήθηκε λανθασμένα.
3. Οι αιτητές, ως κληρονόμοι του αποβιώσαντος, δεν έχουν καμιά απολύτως υποχρέωση να εξοφλήσουν οφειλές της περιουσίας υπό την προσωπική τους ιδιότητα, έστω και να θα μπορούσαν αργότερα να διεκδικήσουν τα ποσά αυτά από την περιουσία.
4. Το πρωτόδικο Δικαστήριο εσφαλμένα άσκησε τη διακριτική του ευχέρεια απορρίπτοντας αίτημα για παραχώρηση περιορισμένων εγγράφων διαχείρισης στους εφεσείοντες με σκοπό την ανάληψη της κατοχής του διαμερίσματος στο Στρόβολο, εφόσον αυτό δεν βρίσκεται μέσα στην αμφισβητούμενη περιουσία και οι αιτητές είναι ουσιαστικά οι νόμιμοι κληρονόμοι του αποβιώσαντος με δικαίωμα διεκδίκησης κατοχής του εν λόγω διαμερίσματος ως ενός περιουσιακού στοιχείου.
Β. Αντέφεση
1. Το θέμα της διαδικασίας έκδοσης παραχωρητηρίου εν εκκρεμοδικία φαίνεται ότι δεν έχει απασχολήσει τα κυπριακά δικαστήρια μέχρι τώρα.
2. Η αντιμετώπιση του πρωτόδικου Δικαστηρίου και η κατάληξή του μέσα από την αγγλική νομολογία ότι η αίτηση θα πρέπει να γίνει διά κλήσεως και η καταχώρηση της αγωγής να προηγηθεί της αίτησης, είναι ορθή. Η αίτηση υποβάλλεται από οποιοδήποτε από τα μέρη στην αγωγή και επιδίδεται στους αντιδίκους.
3. Σύμφωνα με το Άρθρο 20 του Νόμου το Δικαστήριο κέκτηται δικαιοδοσίας, και δεν είναι απαραίτητο η αίτηση να καταχωρηθεί ως ενδιάμεση ή σε σχετική αγωγή. Σίγουρα απαιτείται ως προϋπόθεση η εκκρεμότητα δικαστικού μέτρου που αφορά την περιουσία του αποβιώσαντος. Στην παρούσα υπόθεση ένα τέτοιο δικαστικό μέτρο προϋπήρχε.
4. Στην παρούσα υπόθεση, εκτός του ότι υπάρχει το στοιχείο της επεί[*1255]γουσας ανάγκης, λόγω της ύπαρξης των δανείων που θα έπρεπε να αρχίσουν να αποπληρώνονται, το θέμα ανάγεται και πάλι στη διακριτική ευχέρεια του Δικαστηρίου και δεν έχει αποδειχθεί ότι η ευχέρεια αυτή δεν ασκήθηκε ορθά.
5. Ο διαχειριστής εν εκκρεμοδικία, ιδανικά θα πρέπει να είναι ουδέτερο πρόσωπο. Όμως αυτό δεν είναι ο απόλυτος κανόνας και δεν απαγορεύεται σε άτομα που εμπλέκονται στην υπόθεση να διοριστούν ως διαχειριστές εν εκκρεμοδικία, αν αυτό κριθεί επιθυμητό από το Δικαστήριο.
Η έφεση επιτράπηκε μερικώς. Η πρωτόδικη απόφαση τροποποιείται ούτως ώστε οι εφεσείοντες να διοριστούν ως συνδιαχειριστές με σκοπό την ανάληψη της κατοχής του επίδικου διαμερίσματος. Η αντέφεση απορρίφθηκε. Διατάχθηκε όπως τα έξοδα της παρούσας διαδικασίας βαρύνουν την περιουσία.
Αναφερόμενες υποθέσεις:
Sutton v. Smith 161 E.R. 77,
Bellow v. Bellow 164 E.R. 1437,
Smith v. Smith [1867] 31 J.P. 248,
Paphitis v. Bonifacio (1978) 1 C.L.R. 127,
Charles Osenton & Co v. Johnston [1941] 2 All E.R. 245,
Christopoulos v. The Attorney General (1988) 1 C.L.R. 79,
Phylactou a.o. v. Michael (1982) 1 C.L.R. 204,
Griffin v. Ackroyd 1925 p. 38.
Έφεση και Αντέφεση.
Έφεση από τους αιτητές-εφεσείοντες κατά της απόφασης του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λεμεσού που δόθηκε στις 19/6/01 (Αρ. Αγωγής 263/99) με την οποία αποδέχτηκε μερικώς την αίτησή τους και τους παραχώρησε περιορισμένο παραχωρητήριο εγγράφων διαχείρισης της περιουσίας του αποβιώσαντος Vahan [*1256]Terzian και αντέφεση από τους καθ’ ων η αίτηση-εφεσίβλητους κατά της απόφασης του Δικαστηρίου να παραχωρήσει στους αιτητές περιορισμένο παραχωρητήριο εγγράφων διαχείρισης.
Ν. Μ. Oικονομίδης, για τους Εφεσείοντες.
Χρ. Κληρίδης, για τους Εφεσίβλητους.
Cur. adv. vult.
ΑΡΤΕΜΗΣ, Δ.: Την ομόφωνη απόφαση του Δικαστηρίου θα απαγγείλει ο Δικαστής Νικολαΐδης.
ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ, Δ.: Οι αιτητές αξίωσαν από το Επαρχιακό Δικαστήριο Λεμεσού διάταγμα με το οποίο να διορίζονταν ως διαχειριστές της περιουσίας του αποβιώσαντος Βαχάν Τερζιάν εν εκκρεμοδικία (pendente lite). Η αιτήτρια, εφεσείουσα 1, είναι σύζυγος του αποβιώσαντος και ο εφεσείων 2, κηδεμόνας της ανήλικης θυγατέρας του αποβιώσαντος από προηγούμενο γάμο.
Σκοπός της αίτησης η λήψη όλων των αναγκαίων μέτρων για προστασία και διατήρηση της περιουσίας. Ο αδελφός του αποβιώσαντος και η μητέρα του, καθ’ ων η αίτηση-εφεσίβλητοι στην παρούσα διαδικασία, καταχώρησαν ένσταση.
Στις 29.6.1999 καταχωρήθηκε στο Επαρχιακό Δικαστήριο Λεμεσού αίτηση με την οποία οι αιτητές ζητούσαν όπως διοριστούν διαχειριστές της περιουσίας του αποβιώσαντος. Οι καθ’ ων η αίτηση καταχώρησαν ένσταση (caveat).
Είχε προηγουμένως καταχωρηθεί στο Επαρχιακό Δικαστήριο Λεμεσού διαθήκη του αποβιώσαντος ημερ. 3.9.1998, με την οποία διορίζονταν εκτελεστές της διαθήκης η σύζυγός του και ο αδελφός του Χαΐγκ. Η εγκυρότητα της διαθήκης αμφισβητήθηκε από τους αιτητές.
Στις αρχές του Σεπτέμβρη του 1999 οι καθ’ ων η αίτηση καταχώρησαν αίτηση για παραχώρηση περιορισμένων εγγράφων διαχείρισης στον Χαΐγκ Τερζιάν με σκοπό τη διεκδίκηση απαίτησης η οποία πήγαζε από ασφαλιστήρια συμβόλαια με δύο ασφαλιστικές εταιρείες, την Liberty Life Insurance Ltd και την Alico. Λίγες μέρες αργότερα, στις 29.9.1999, οι αιτητές έδωσαν ειδοποίηση στους καθ’ ων η αίτηση στις 29.9.1999 για να αποσύρουν την ένστασή τους.
[*1257]
Στη συνέχεια καταχωρήθηκε από τους αιτητές αγωγή εναντίον των καθ΄ων η αίτηση που αξίωναν διάφορες θεραπείες, μεταξύ των οποίων και δήλωση του δικαστηρίου ότι οι καθ΄ων η αίτηση δεν εδικαιούντο να καταχώρησουν ένσταση (caveat) στην αίτηση που προαναφέρθηκε. Αξιωνόταν επίσης δήλωση ότι οι αιτητές δικαιούνταν να διοριστούν διαχειριστές της περιουσίας του αποβιώσαντος, καθώς και δήλωση ότι η ημερ. 3.9.1998 διαθήκη του ήταν άκυρη. Η αγωγή διακόπηκε στις 30.6.2000.
Στις 22.10.1999, εκδόθηκε ύστερα από μονομερή αίτηση των αιτητών περιορισμένο διάταγμα διαχείρισης με αποκλειστικό σκοπό την έκδοση των αναγκαίων ειδοποιήσεων σε τρεις ασφαλιστικές εταιρείες. Ένα από τα ασφαλιστήρια (τεκμήριο 10Β) είχε συναφθεί από τον αποβιώσαντα ως εξασφάλιση στεγαστικού δανείου ημερ. 12.2.1987 ύψους £11.000 το οποίο είχε παραχωρηθεί από τη Λαϊκή Κυπριακή Τράπεζα Λτδ, ενώ το άλλο ασφαλιστήριο (τεκμήριο 10Γ) σε σχέση με συμβόλαιο ενοικιαγοράς με την Ελληνική Τράπεζα (Χρηματοδοτήσεις) Λτδ, ημερ. 13.3.1998, για το όχημα υπ΄ αρ. εγγραφής DAD 183. Οι ενδιαφερόμενες τράπεζες απαιτούν την εξόφληση των δανείων.
Οι αιτητές υποστηρίζουν ότι μέχρι την είσπραξη των ασφαλιστηρίων τα προρρηθέντα δάνεια δεν μπορούν να εξοφληθούν με αποτέλεσμα η περιουσία του αποβιώσαντος να επιβαρύνεται με επιπρόσθετους τόκους.
Υπάρχει ακόμα ένα άλλο ασφαλιστικό συμβόλαιο του αποβιώσαντος με την εταιρεία Eurolife Insurance Company Ltd (τεκμήριο 10Α), για το οποίο η ενδιαφερόμενη ασφαλιστική εταιρεία, με δύο επιστολές της το Μάρτη του 2000, πληροφόρησε τους αιτητές ότι δεν προτίθεται να προβεί σε οποιανδήποτε καταβολή.
Η παρούσα αίτηση έχει ως αντικείμενο και ένα διαμέρισμα στο Στρόβολο στο οποίο στο παρελθόν διέμενε η μητέρα του αποβιώσαντος, άνκαι στην ενώπιόν μας διαδικασία δεν είναι φανερό αν συνεχίζει να διαμένει εκεί. Η αιτήτρια διαμένει, μαζί με τα ανήλικα παιδιά της, σε διαμέρισμα που της παραχωρήθηκε προσωρινά από φιλικά πρόσωπα.
Η αίτηση αναφέρεται ακόμα και σε 31.850 μετοχές στην εταιρεία Terzian’s Trading House Ltd, οι οποίες λίγες μέρες πριν το θάνατο του αποβιώσαντος, παρουσιάζονται, όπως ισχυρίζονται οι αιτητές, να είχαν μεταβιβαστεί εξ ίσου επ’ ονόματι των [*1258]καθ΄ων η αίτηση.
Οι καθ’ ων η αίτηση την 1.12.1999 καταχώρησαν αγωγή στο Επαρχιακό Δικαστήριο Λεμεσού με την οποία αξιώνουν όπως τους παραχωρηθούν έγγραφα διαχείρισης. Διαζευκτικά αξιώνουν τη χορήγηση εγγράφων περιορισμένης διαχείρισης, με σκοπό την προώθηση εκ μέρους τους απαιτήσεων εναντίον των ασφαλιστικών εταιρείων Liberty Life και Alico.
Οι καθ’ ων η αίτηση, στην προσπάθειά τους να αντικρούσουν την παρούσα αίτηση εγείρουν αριθμό ισχυρισμών. Ισχυρίζονται ότι οι ίδιοι είναι, δυνάμει καταπιστεύματος που έκανε ο αποβιώσας προς όφελός τους, δικαιούχοι των πιο πάνω ασφαλιστηρίων, τα οποία και διεκδικούν. Είναι η θέση τους ότι οι αιτητές δεν νομιμοποιούνται σε περιορισμένο διαχειριστήριο για διεκδίκηση των ποσών που οφείλονται από τις ασφαλιστικές εταιρείες γιατί δεν έχουν κανένα συμφέρον επ’ αυτών.
Ισχυρίζονται περαιτέρω ότι τα θέματα που αφορούν την ασφάλιση των στεγαστικών δανείων θα πρέπει να αποφασιστούν από το Δικαστήριο στο πλαίσιο αγωγής για την εγκυρότητα της διαθήκης του.
Ως προς το διαμέρισμα ισχυρίζονται ότι παραχωρήθηκε στη μητέρα του αποβιώσαντος η οποία διαμένει σ΄ αυτό από καιρού εις καιρόν. Για την τιτλοποίησή του δεν χρειάζεται, υποστηρίζουν, η παραχώρηση εγγράφων διαχείρισης, αφού κάτι τέτοιο μπορεί να γίνει με άλλη διαδικασία.
Το πρωτόδικο δικαστήριο κατέληξε ότι η αίτηση εδικαιολογείτο μερικώς και διόρισε τους αιτητές ως διαχειριστές της περιουσίας του αποβιώσαντος με σκοπό:
(1) τη διεκδίκηση, απαίτηση, λήψη δικαστικών μέτρων και είσπραξη των ποσών που οφείλονται στην περιουσία δυνάμει: (α) του ασφαλιστηρίου εγγράφου της Universal Life Insurance Co Ltd για ποσό £11.000 ως εγγύηση του στεγαστικού δανείου ημερ. 12.2.1987, (β) του ασφαλιστηρίου εγγράφου της Φιλικής Ασφαλιστικής Εταιρείας Λτδ, ημερ. 11.3.1998 για ποσό £14.000 ως ασφάλεια του οχήματος υπ΄ αρ. εγγραφής DAD 183, και
(2) να πληρώσουν το στεγαστικό δάνειο ύψους £11.000 που είχε παραχωρηθεί από τη Λαϊκή Κυπριακή Τράπεζα Λτδ ως εντολοδόχος της Universal Life Insurance Co Ltd και το οφει[*1259]λόμενο δυνάμει του Συμβολαίου Ενοικιαγοράς με την Ελληνική Τράπεζα (Χρηματοδοτήσεις) Λτδ, ημερ. 13.3.1998.
Η αίτηση για παραχώρηση εγγράφων διαχείρισης για όλους τους υπόλοιπους αιτούμενους σκοπούς απορρίφθηκε.
Εναντίον της απόφασης καταχωρήθηκε τόσο έφεση από τους αιτητές-εφεσείοντες, όσο και αντέφεση από την πλευρά των καθ’ ων η αίτηση-εφεσιβλήτων.
Οι εφεσείοντες υποστηρίζουν ότι το πρωτόδικο δικαστήριο εσφαλμένα δεν εξέδωσε, ασκώντας τη διακριτική του ευχέρεια, το αξιούμενο διάταγμα που θα τους επέτρεπε, ως διαχειριστές εν εκκρεμοδικία, να διεκδικήσουν την πληρωμή του ασφαλιστηρίου που έγινε με τη Eurolife Insurance Co Ltd ημερ. 21.5.1992 για το συνολικό ποσό των £296.000. Υποστηρίζουν ότι το Δικαστήριο παραγνώρισε την ιδιαιτερότητα των γεγονότων και δεν έλαβε υπ΄όψιν τα κατατεθέντα τεκμήρια και την προσαχθείσα μαρτυρία.
Η εξουσία για χορήγηση περιορισμένου παραχωρητηρίου εγγράφων διαχείρισης παρέχεται από το άρθρο 19 του περί Διαχείρισης Κληρονομιών Αποθανόντων Νόμου, Κεφ.189. Η εξουσία του Δικαστηρίου να διορίσει διαχειριστή εν εκκρεμοδικία προβλέπεται από το άρθρο 20(1). Όπως έχει αποφασιστεί στην αγγλική νομολογία που αναφέρει το πρωτόδικο δικαστήριο, διαχειριστής εν εκκρεμοδικία διορίζεται στις περιπτώσεις που καταδεικνύεται ειδική αιτία (special cause) (Sutton v. Smith 161 E.R. 77), όπως για παράδειγμα για προστασία και διατήρηση της περιουσίας (βλέπε Bellow v. Bellow 164 E.R. 1437 και Smith v. Smith [1867] 31 J.P. 248).
Όπως πολύ σωστά έχει λεχθεί στην υπόθεση Paphitis v. Bonifacio (1978) 1 C.L.R. 127, το Εφετείο επεμβαίνει στη διακριτική ευχέρεια του πρωτόδικου δικαστηρίου μόνο όταν είναι ξεκάθαρα ικανοποιημένο ότι αυτή ασκήθηκε λανθασμένα. Το δευτεροβάθμιο δικαστήριο δεν δικαιούται να αντικαταστήσει με τη δική του επιλογή αυτήν του πρωτόδικου δικαστή στην οποία κατέληξε ασκώντας τη διακριτική του ευχέρεια. Με άλλα λόγια, το Εφετείο δεν θα πρέπει να ανατρέπει διατάγματα απλώς και μόνο γιατί το ίδιο θα ασκούσε την αρχική δικαιοδοσία, αν βέβαια την κατείχε, με διαφορετικό τρόπο (Charles Osenton & Co v. Johnston [1941] 2 All E.R. 245, 250). Και λανθασμένη άσκηση της διακριτικής ευχέρειας έχουμε όταν δεν δόθηκε καθόλου ή δεν δόθηκε ικανοποιητική σημασία σε περιστάσεις σχετικές (βλέπε σχετικά Christopoulos v. The Attorney General (1988) 1 C.L.R. 79, 81, Phylactou and [*1260]others v. Michael (1982) 1 C.L.R. 204, 210, 211).
Όπου, στην παρούσα υπόθεση, το πρωτόδικο δικαστήριο ικανοποίησε το αίτημα των εφεσειόντων δεν υπέπεσε σε λάθος κατά την εφαρμογή των νομικών αρχών, ούτε και φαίνεται να παρέλειψε να δώσει το σωστό βάρος στις περιστάσεις της υπόθεσης. Δεν έχουμε ικανοποιηθεί ότι η απόφαση του Δικαστηρίου είναι άδικη ή εσφαλμένη κατ’ αρχήν και συνεπώς δεν μπορούμε να την ανατρέψουμε.
Από την άλλη, ο ισχυρισμός ότι τα άλλα ασφαλιστήρια δεν είναι αρκετά για να καλυφθούν συγκεκριμένα χρέη, δεν είναι αρκετός για ικανοποίηση του αιτήματος. Το πρωτόδικο δικαστήριο κατέληξε ότι o ισχυρισμός των εφεσειόντων για την ανάγκη λήψης αόριστα αναγκαίων μέτρων για προστασία και διατήρηση της περιουσίας του αποβιώσαντος, δεν είναι αρκετός από μόνος του να πείσει ότι υφίσταται ανάγκη για διορισμό διαχειριστή εν εκκρεμοδικία.
Πρέπει βέβαια στο σημείο αυτό να πούμε ότι δεν συμφωνούμε με το επιχείρημα των εφεσιβλήτων ότι τίποτε δεν εμποδίζει την εξόφληση τυχόν μέρους των χρεών από την περιουσία των αιτητών, εφόσον πρόκειται για μικρά ποσά, αφού οι αιτητές θα έχουν τη δυνατότητα στη συνέχεια να διεκδικήσουν τα ποσά αυτά από την περιουσία. Οι αιτητές, ως κληρονόμοι του αποβιώσαντος, δεν έχουν καμιά απολύτως υποχρέωση να εξοφλήσουν οφειλές της περιουσίας υπό την προσωπική τους ιδιότητα, έστω κι αν θα μπορούσαν αργότερα να διεκδικήσουν τα ποσά αυτά από την περιουσία.
Αίτημα για παραχώρηση περιορισμένων εγγράφων διαχείρισης στους εφεσείοντες με σκοπό την ανάληψη της κατοχής διαμερίσματος που βρίσκεται στο Στρόβολο Λευκωσίας απορρίφθηκε επίσης. Το Δικαστήριο εξήγησε ότι οι αιτητές δεν υποστήριξαν ότι παρίσταται ανάγκη προστασίας ή διατήρησης της συγκεκριμένης περιουσίας, αλλά απλώς ότι το συγκεκριμένο υποστατικό, όπως συνάγεται από την ένορκη δήλωση της αιτήτριας, απαιτείται για στέγαση των κληρονόμων. Η θέση των καθ’ ων η αίτηση ήταν ότι το διαμέρισμα παραχωρήθηκε, ότι κι’ αν αυτό σημαίνει, στη μητέρα του αποβιώσαντος η οποία διαμένει σ’ αυτό από καιρού εις καιρόν. Για την τιτλοποίησή του, συνεχίζουν, δεν χρειάζεται η παραχώρηση περιορισμένων γραμμάτων διαχείρισης, αφού κάτι τέτοιο μπορεί να γίνει αν ακολουθηθεί άλλη διαδικασία.
Οι εφεσείοντες υποστηρίζουν ότι το πρωτόδικο δικαστήριο εσφαλμένα άσκησε τη διακριτική του ευχέρεια στο σημείο αυτό. Θα συμφωνήσουμε μαζί τους. Ακόμα και οι καθ’ ων η αίτηση παραδέχονται ουσιαστικά ότι κανένα συμφέρον δεν έχουν επί του διαμε[*1261]ρίσματος στο οποίο η μητέρα του αποβιώσαντος διαμένει από καιρού εις καιρόν. Από τη στιγμή που το διαμέρισμα δεν βρίσκεται μέσα στην αμφισβητούμενη περιουσία, δεν βλέπουμε το λόγο γιατί οι αιτητές που είναι ουσιαστικά οι νόμιμοι κληρονόμοι του αποβιώσαντος, να μην έχουν το δικαίωμα να διεκδικήσουν την κατοχή του συγκεκριμένου διαμερίσματος, η οποία αποτελεί αφ’ εαυτής ένα περιουσιακό στοιχείο. Καταλήγουμε ότι το δικαστήριο άσκησε λανθασμένα τη διακριτική του ευχέρεια όσον αφορά το διαμέρισμα.
Ο τρίτος λόγος έφεσης θα πρέπει να απορριφθεί αφού ισχύουν όσα λέχθηκαν πιο πάνω για την άσκηση της διακριτικής ευχέρειας του Δικαστηρίου. Αφορά την αίτηση για τη λήψη μέτρων για την ανάκτηση κατοχής των 31.850 μετοχών σε συγκεκριμένη εταιρεία. Δεν βρίσκουμε λόγο γιατί η απόφαση του δικαστηρίου το οποίο βρήκε τον ισχυρισμό των αιτητών για οικειοποίηση των μετοχών γενικό και αόριστο, θα πρέπει να αλλάξει.
Έτσι, καταλήγουμε ότι ενώ ο δεύτερος λόγος έφεσης ευσταθεί και θα πρέπει να επιτύχει, οι άλλοι δύο έφεσης θα πρέπει να απορριφθούν.
Οι εφεσίβλητοι έχουν καταχωρήσει αντέφεση υποστηρίζοντας ότι η απόφαση του δικαστηρίου ότι η παρούσα αίτηση καταχωρήθηκε ορθά μέσα στο πλαίσιο προηγούμενης αίτησης, είναι λανθασμένη, όπως λανθασμένο είναι και το συμπέρασμα ότι σε μια τέτοια περίπτωση η διαδικασία είναι απλώς παράτυπη.
Υποστηρίζουν ότι το θέμα δεν είναι αν επηρεάζονται οι καθ’ ων η αίτηση, αλλά ότι είναι θέμα διαδικασίας, αφού το ορθό πλαίσιο ήταν μέσα στο πλαίσιο των αγωγών που κινήθηκαν, όπου το δικαστήριο έχει και τον έλεγχο της υπόθεσης.
Ισχυρίζονται τέλος ότι το δικαστήριο δεν είχε δικαιοδοσία να παραχωρήσει περιορισμένα έγγραφα διαχείρισης, γιατί σύμφωνα με τον περί Διαχειρίσεως Νόμο και την πρακτική που ακολουθείται στο Ηνωμένο Βασίλειο, δεν συνέτρεχαν οι σχετικές προϋποθέσεις.
Θα πρέπει να πούμε ότι οι εφεσίβλητοι καθόλου δεν έχουν εξηγήσει τους λόγους αντέφεσης. Ακόμα και το περίγραμμά τους εξαντλείται στην πολύ σύντομη αναφορά σε κάποιους ισχυρισμούς επί των γεγονότων και στα πιο πάνω επιχειρήματα, χωρίς ουσιαστική στήριξη της θέσης τους.
[*1262]Η αίτηση βασίστηκε στα άρθρα 19 και 20 του περί Διαχείρισης Κληρονομιών Αποθανόντων Νόμου, Κεφ. 189. Σύμφωνα με το άρθρο 20(1) του Κεφ. 189, όταν εκκρεμεί οποιοδήποτε δικαστικό μέτρο που αφορά το κύρος της διαθήκης αποθανόντος προσώπου ή που αφορά την εξασφάλιση, ακύρωση ή ανάκληση παραχωρητηρίου, το Δικαστήριο δύναται να χορηγεί διαχείριση της κληρονομίας του αποβιώσαντος σε διαχειριστή, ο οποίος θα έχει όλα τα δικαιώματα και τις εξουσίες γενικού διαχειριστή, εκτός από το δικαίωμα διανομής του εναπομείναντος μέρους της κληρονομίας. Ο εν λόγω διαχειριστής υπόκειται στον άμεσο έλεγχο του δικαστηρίου και ενεργεί υπό τις οδηγίες του.
Σύμφωνα με το άρθρο 58 σε κάθε θέμα πρακτικής ή διαδικασίας σε οποιοδήποτε δικαστήριο ή πρωτοκολλητείο επικύρωσης διαθηκών για το οποίο δεν γίνεται πρόνοια στο νόμο ή στους κανονισμούς εφαρμόζεται η εκάστοτε πρακτική και διαδικασία του Τμήματος Επικύρωσης Διαθηκών του Ανωτάτου Δικαστηρίου της Αγγλίας. Είναι αλήθεια ότι οι σχετικοί Κανονισμοί δεν προνοούν τον τύπο της αίτησης που θα πρέπει να υποβληθεί για τη χορήγηση διαχείρισης εν εκκρεμοδικία ή τη διαδικασία που θα πρέπει να ακολουθηθεί. Όπως προβλέπεται από το άρθρο 20(1) θα πρέπει για έκδοση παραχωρητηρίου, να εκκρεμεί οποιοδήποτε δικαστικό μέτρο που αφορά το κύρος της διαθήκης ή που αφορά την εξασφάλιση, ακύρωση ή ανάκληση παραχωρητηρίου. Το θέμα της διαδικασίας έκδοσης παραχωρητηρίου εν εκκρεμοδικία φαίνεται ότι δεν έχει απασχολήσει τα δικαστήρια μας μέχρι τώρα.
Συμφωνούμε με την αντιμετώπιση του πρωτόδικου δικαστηρίου και την κατάληξή του μέσα από την αγγλική νομολογία ότι η αίτηση θα πρέπει να γίνει διά κλήσεως και η καταχώρηση της αγωγής να προηγηθεί της αίτησης. Η αίτηση υποβάλλεται από οποιοδήποτε από τα μέρη στην αγωγή και επιδίδεται στους αντιδίκους. Σε κάποιες αγγλικές υποθέσεις στις οποίες αξιωνόταν ο διορισμός διαχειριστή εν εκκρεμοδικία, φαίνεται ότι η αίτηση έγινε μέσα στα πλαίσια της αγωγής (βλέπε Griffin v. Ackroyd 1925 P.38).
Αναμφίβολα το Δικαστήριο είχε δικαιοδοσία. Στο δεύτερο λόγο αντέφεσης προβάλλεται ο ισχυρισμός ότι «δεν συνέτρεχαν οι προϋποθέσεις για την έκδοση περιορισμένου διαχειριστηρίου υπό την έννοια, ότι το Δικαστήριο έχει τέτοια δικαιοδοσία μόνο σε περιπτώσεις που δεν ίσχυαν στην προκείμενη περίπτωση». Οφείλουμε να ομολογήσουμε ότι δεν αντιλαμβανόμαστε τη βάση του ισχυρισμού. Ούτε αναφέρονται καν οι προϋποθέσεις για την έκδοση παραχωρητηρίου, ενώ από την άλλη δεν αναφέρονται οι περιστάσεις που θα [*1263]πρέπει να ισχύουν και οι οποίες, κατ’ ισχυρισμόν έλειπαν.
Όπως έχουμε δει προηγουμένως, αναμφίβολα σύμφωνα με το άρθρο 20 του Νόμου, το δικαστήριο κέκτηται δικαιοδοσίας, ενώ δεν συμφωνούμε ότι είναι απαραίτητο όπως η αίτηση για την παραχώρηση εγγράφων διαχείρισης εν εκκρεμοδικία θα πρέπει να καταχωρηθεί ως ενδιάμεση ή σε σχετική αγωγή. Σίγουρα απαιτείται ως προϋπόθεση η εκκρεμότητα δικαστικού μέτρου που αφορά στην περιουσία του αποβιώσαντος, αλλά τίποτε δεν υποδεικνύει ότι η αίτηση θα πρέπει να γίνει μέσα στα πλαίσια του μέτρου αυτού. Στην παρούσα υπόθεση ένα τέτοιο δικαστικό μέτρο προϋπήρχε.
Με τον τρίτο λόγο αντέφεσης προβάλλεται ο ισχυρισμός ότι η απόφαση να εκδοθεί περιορισμένο διάταγμα διαχείρισης είναι λανθασμένη, γιατί δεν υπάρχει οτιδήποτε επείγον, ούτε και επαρκής δικαιολογία που να δικαιολογεί την έκδοση ενός τέτοιου διατάγματος πριν την εκδίκαση των αγωγών που αφορούν το διορισμό διαχειριστή.
Και ο λόγος αυτός θα πρέπει να απορριφθεί. Εκτός του ότι πράγματι υπάρχει στοιχείο επείγουσας ανάγκης, λόγω της ύπαρξης των δανείων που θα έπρεπε να αρχίσουν να αποπληρώνονται, το όλο θέμα ανάγεται και πάλι στη διακριτική ευχέρεια του πρωτόδικου δικαστηρίου και τίποτε δεν έχει λεχθεί που να μας δείξει ότι η ευχέρεια αυτή έχει ασκηθεί λανθασμένα.
Τέλος θα πρέπει να σημειωθεί ότι ο διαχειριστής εν εκκρεμοδικία, ο οποίος υπέχει θέση παραλήπτη της περιουσίας και ενεργεί κάτω από τον άμεσο έλεγχο του δικαστηρίου, ιδανικά θα πρέπει να είναι ουδέτερο πρόσωπο, χωρίς απόκλιση προς οιανδήποτε πλευρά. Όμως, αυτό δεν είναι ο απόλυτος κανόνας και δεν απαγορεύεται σε άτομα που εμπλέκονται στην υπόθεση να διοριστούν, αν το δικαστήριο κρίνει τούτο επιθυμητό, ως διαχειριστές εν εκκρεμοδικία (Griffin v. Ackrovd, ανωτέρω).
Η έφεση γίνεται μερικώς δεκτή και η πρωτόδικη απόφαση τροποποιείται ούτως ώστε οι αιτητές να διοριστούν ως συνδιαχειριστές και με σκοπό την έναρξη διαβημάτων για ανάληψη της κατοχής του διαμερίσματος που βρίσκεται στον Άγιο Δημήτριο, Στρόβολος, της επαρχίας Λευκωσίας και το οποίο ανήκει στην περιουσία του αποβιώσαντος.
Η αντέφεση απορρίπτεται. Τα έξοδα της παρούσας διαδικασίας θα βαρύνουν την περιουσία.
[*1264]
Η έφεση επιτρέπεται μερικώς. Η πρωτόδικη απόφαση τροποποιείται ούτως ώστε οι εφεσείοντες να διοριστούν ως συνδιαχειριστές με σκοπό την ανάληψη της κατοχής του επίδικου διαμερίσματος. Η αντέφεση απορρίπτεται. Διατάσσεται όπως τα έξοδα της παρούσας διαδικασίας βαρύνουν την περιουσία.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο