(2004) 1 ΑΑΔ 370
[*370]5 Φεβρουαρίου, 2004
[ΚΡΑΜΒΗΣ, Δ/στής]
ΓΙΑΝΝΑΚΗΣ ΛΑΜΠΗΣ, ΩΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΗΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ
ΤΟΥ ΑΠΟΒΙΩΣΑΝΤΟΣ ΑΝΤΡΕΑ ΛΑΜΠΗ,
Ενάγων,
ν.
SHIPTRANS SHIPPING & TRADING AGENCY LTD,
Εναγομένων.
(Αγωγή Ναυτοδικείου Αρ. 111/2002)
Αμέλεια ― Εργατικό θανατηφόρο ατύχημα ― Απόδοση αποκλειστικής ευθύνης στους εργοδότες έμπειρου ναυτεργάτη ο οποίος απώλεσε τη ζωή του κατά την φορτοεκφόρτωση εμπορευματοκιβωτίων επί πλοίου ― Κρίθηκε, κατ’ έφεση, ανατρέποντας την απόφαση του πρωτόδικου Δικαστηρίου, ότι το θύμα και οι εργοδότες του ευθύνονταν εξ ίσου για το ατύχημα.
Αμέλεια ― Εργατικό ατύχημα ― Καθήκον εργοδότη για παροχή και διατήρηση ασφαλούς χώρου εργασίας και για εφαρμογή στο χώρο εργασίας ασφαλούς συστήματος διεξαγωγής της εργασίας ― Πότε ένα σύστημα εργασίας δεν είναι ασφαλές.
Στις 9.3.2001, ο ναυτεργάτης Αντρέας Λαμπής, ενώ βρισκόταν επί του πλοίου MSC MEE MAY, πράκτορες του οποίου ήταν οι εναγόμενοι, και ενώ βρισκόταν στην υπηρεσία των εναγομένων ασχολούμενος με την φορτοεκφόρτωση εμπορευματοκιβωτίων, έπεσε μέσα σε ανοικτό αμπάρι από ύψος περίπου 15 μέτρων και βρήκε ακαριαίο το θάνατο. Ο διαχειριστής της περιουσίας του καταχώρησε αγωγή για αμέλεια εναντίον των εναγομένων. Στην πορεία της υπόθεσης οι αποζημιώσεις συμφωνήθηκαν στις £23.400.- επί πλήρους ευθύνης με νόμιμο τόκο από την ημερομηνία έκδοσης της απόφασης. Το θέμα της ευθύνης παρέμεινε ως το μόνο επίδικο θέμα. Το πρωτόδικο Δικαστήριο απέδωσε την πρόκληση του ατυχήματος αποκλειστικά στους εναγόμενους. Οι εναγόμενοι εφεσίβαλαν την απόφαση.
[*371]Αποφασίστηκε ότι:
1. Στην προκείμενη περίπτωση τα βασικά στοιχεία για τον προσδιορισμό της ευθύνης είναι (α) η παράλειψη των εναγομένων να υποδείξουν και συνάμα να διατηρούν ασφαλές σύστημα εργασίας καθώς και η παράλειψή τους να ασκήσουν λογική φροντίδα έναντι του θύματος και (β) το γεγονός ότι το θύμα ήταν ένας έμπειρος ναυτεργάτης ο οποίος ουσιαστικά υιοθέτησε ένα ανασφαλές σύστημα εργασίας που ενείχε σοβαρό και ορατό κίνδυνο τον οποίο παραγνώρισε διακινδυνεύοντας έτσι την ίδια τη ζωή και τη σωματική του ακεραιότητα.
2. Η κατάληξη, αφού συνεκτιμηθούν τα πιο πάνω στοιχεία, είναι ότι ο αποθανών και οι εναγόμενοι ευθύνονται εξ ίσου για το δυστύχημα. Ο ενάγων δικαιούται το ήμισυ του συμφωνηθέντος ποσού των αποζημιώσεων δηλαδή το ποσό των £11.700 με νόμιμο τόκο και έξοδα τα οποία θα υπολογιστούν από τον πρωτοκολλητή στην κλίμακα αγωγής £10.000 - £25.000, εκτός αν συμφωνηθούν μεταξύ των διαδίκων.
Η έφεση επιτράπηκε. Εκδόθηκε απόφαση ως ανωτέρω.
Αγωγή Ναυτοδικείου.
Αγωγή από τον ενάγοντα ως διαχειριστή της περιουσίας του αποβιώσαντος Αντρέα Λαμπή εναντίον των εναγομένων πρακτόρων του πλοίου επί του οποίου βρήκε ακαριαίο θάνατο ο Αντρέας Λαμπή ο οποίος ενώ βρισκόταν στην υπηρεσία των εναγομένων εκφορτώνοντας εμπορευματοκιβώτια κατέπεσε σε ανοικτό αμπάρι από ύψος περίπου 15 μέτρων όσον αφορά το ποσοστό ευθύνης των εναγομένων για το εν λόγω θανατηφόρο ατύχημα.
Γ. Θωμά, για τον Ενάγοντα.
Α. Θεοφίλου, για τους Εναγόμενους.
Cur. adv. vult.
ΚΡΑΜΒΗΣ, Δ.: Η υπόθεση αφορά θανατηφόρο εργατικό ατύχημα με θύμα το ναυτεργάτη Αντρέα Λαμπή, τέως από τη Λεμεσό. Το δυστύχημα συνέβηκε στις 9.3.2001 επί του πλοίου MSC MEE MAY πράκτορες του οποίου ήταν οι εναγόμενοι. Κατά την ώρα του δυστυχήματος, ο αποθανών βρισκόταν στην υπηρεσία των εναγο[*372]μένων και μαζί με άλλους συνάδελφους του, ασχολείτο με τη φορτοεκφόρτωση εμπορευματοκιβωτίων. Ενώ βρισκόταν σε ένα μεταλλικό διάδρομο εκτεινόμενο ύπερθεν και κατά μήκος μιας εκ των πλευρών του πρώτου σε σειρά αμπαριού του πλοίου έπεσε μέσα στο ανοικτό αμπάρι από ύψος περίπου 15 μέτρων και από τη πτώση βρήκε ακαριαίο το θάνατο.
Ο διαχειριστής της περιουσίας του αποθανόντα θεωρεί ως υπεύθυνους για το δυστύχημα τους εναγομένους και με την παρούσα αγωγή διεκδικεί από αυτούς αποζημιώσεις. Οι εναγόμενοι αμφισβήτησαν τους ισχυρισμούς και αξιώσεις του ενάγοντα και η υπόθεση οδηγήθηκε σε ακρόαση. Στην πορεία, οι διάδικοι συμφώνησαν μεταξύ τους τις πληρωτέες αποζημιώσεις επί βάσεως πλήρους ευθύνης των εναγομένων. Το συνολικό ύψος των αποζημιώσεων που έχουν συμφωνηθεί ανέρχεται στις £23.400.- με νόμιμο τόκο από την ημερομηνία έκδοσης της απόφασης.
Το θέμα της ευθύνης παρέμεινε ως το μόνο επίδικο ζήτημα.
Από πλευράς ενάγοντα κλήθηκαν τέσσερις μάρτυρες οι οποίοι κατέθεσαν για τις συνθήκες του δυστυχήματος. Οι εναγόμενοι δεν πρόσφεραν μαρτυρία και συνεπώς το θέμα της ευθύνης θα κριθεί με βάση τα συμπεράσματα και τις διαπιστώσεις που θα προκύψουν μετά από την αξιολόγηση της μαρτυρίας. Τα πιο κάτω γεγονότα αποτελούν μέρος της μαρτυρίας που θεωρώ αξιόπιστη και αποτελούν ταυτόχρονα και τις διαπιστώσεις μου αναφορικά με τις συνθήκες του δυστυχήματος.
Κατά την ημέρα του δυστυχήματος ο κ. Ιωσήφ Χριστοφή άλλως Josef ήταν υπεύθυνος για τις εργασίες φορτοεκφόρτωσης επί του πλοίου. Εκπροσωπούσε τους εναγομένους και ήταν το άτομο που καθοδηγούσε και έδινε οδηγίες στον οδηγό της γερανογέφυρας που φόρτωνε και εκφόρτωνε τα εμπορευματοκιβώτια και καθόριζε τη σειρά φόρτωσης και εκφόρτωσής τους. Ο αποβιώσας μαζί με άλλους εργάτες τοποθετήθηκε για εργασία στο μπροστινό μέρος του πλοίου όπου και το πρώτο αμπάρι. Η εργασία τους περιλάμβανε την τοποθέτηση και αφαίρεση των κλειδιών από τις γωνιές στο πάνω μέρος των εμπορευματοκιβωτίων ανάλογα αν επρόκειτο για φόρτωση ή εκφόρτωση καθοδηγούσαν επίσης το χειριστή της γερανογέφυρας όποτε αυτό χρειαζόταν, ώστε με τους κατάλληλους χειρισμούς να τοποθετεί στη σωστή θέση (να «κοτσάρει») τα εμπορευματοκιβώτια.
Πάνω στην πόρτα του πρώτου αμπαριού υπήρχαν τοποθετημένα [*373]εμπορευματοκιβώτια τα οποία όμως εκφορτώθηκαν ενωρίτερα την ίδια ημέρα προτού το θύμα αναλάβει εργασία επί του πλοίου. Αφού τα εν λόγω εμπορευματοκιβώτια μεταφέρθηκαν στη στεριά, άνοιξε η πόρτα του αμπαριού μέσω της οποίας έγινε η εκφόρτωση και άλλων εμπορευματοκιβωτίων που ήταν μέσα στο αμπάρι. Οι εργάτες συνέχισαν να εργάζονται πλησίον του ανοικτού αμπαριού μέχρι τη στιγμή που τους αντικατέστησαν το θύμα και οι συνάδελφοί του.
Το αμπάρι μέσα στο οποίο έπεσε ο αποθανών είναι υπερυψωμένο σε σχέση με το κατάστρωμα όσο και το ύψος ενός εμπορευματοκιβωτίου. Προς την πλευρά της κουβέρτας όπου κατά την ώρα του δυστυχήματος ετοποθετούντο τα εμπορευματοκιβώτια, υπήρχε προστατευτικό κιγκλίδωμα. Το στόμιο του αμπαριού είχε διαστάσεις 14 Χ 11 μέτρα και βάθος 15 περίπου μέτρα. Μεταξύ του προστατευτικού κιγκλιδώματος και της μιας πλευράς του ανοικτού στομίου του αμπαριού υπήρχε κατά μήκος, μεταλλικός διάδρομος πλάτους 70 εκατοστών περίπου. Επί του εν λόγω διαδρόμου εργάζονταν αρχικά οι εργάτες Γιασκούρης και Τηλεμάχου και αργότερα το θύμα και ο συνάδελφός του Λαδάς. Στην πλευρά του διαδρόμου προς το ανοικτό αμπάρι δεν υπήρχε προστατευτικό κιγκλίδωμα. Καθώς έχει προαναφερθεί το αμπάρι κλείνει με βαριά σιδερένια πόρτα στην επιφάνεια της οποίας τοποθετούνται εμπορευματοκιβώτια. Η πρόσβαση στον πιο πάνω διάδρομο γινόταν απρόσκοπτα με σκάλες που βρίσκονταν ανά μια στις δύο κάθετες προς το διάδρομο πλευρές του αμπαριού.
Οι οδηγίες για το άνοιγμα της πόρτας του αμπαριού δόθηκαν από τον κ. Josef εκπρόσωπο των εναγομένων ο οποίος είχε την εποπτεία και έλεγχο των εργασιών και παρακολουθούσε τους εργάτες που εργάζονταν στο διάδρομο δίπλα από το ανοικτό αμπάρι. Την ώρα του δυστυχήματος υπήρχαν στο διάδρομο βίδες, κλειδιά και άλλα σιδερικά. Ο χρόνος που χρειαζόταν για το άνοιγμα του αμπαριού τη μεταφορά και τοποθέτηση της πόρτας στη στεριά με τη γερανογέφυρα, ήταν γύρω στα 15 λεπτά. Αλλος τόσος χρόνος χρειαζόταν για την επαναφορά της πόρτας στο πλοίο και το κλείσιμο του αμπαριού. Εχει διαφανεί από τη μαρτυρία ότι οι εναγόμενοι διέθεταν για τις ανάγκες εκτέλεσης των εργασιών φορτοεκφόρτωσης των εμπορευματοκιβωτίων ειδικό μηχάνημα, το λεγόμενο “sprader” η χρήση του οποίου, καθιστούσε ευχερέστερη την εκτέλεση των εργασιών των ναυτεργατών. Ωστόσο, ακόμα και οι πιο έμπειροι εργάτες, όπως ήταν ο αποθανών, συνήθιζαν να χρησιμοποιούν το χώρο του διαδρόμου έστω και αν ήταν ανοικτό το στόμιο του αμπαριού κατά την εκτέλεση των εργασιών τους. Ενδεικτική της εν γένει στάσης και νοοτροπίας των ναυτεργατών είναι η [*374]μαρτυρία του υπεύθυνου των εργατών κ. Γιασκούρη ότι οι εργάτες συνήθισαν τον κίνδυνο γιατί ζούσαν μαζί του χωρίς να τον υπολογίζουν.
Η διεξαγωγή εργασιών στο χώρο του διαδρόμου με ανοικτό το στόμιο του αμπαριού παραπλεύρως και χωρίς προστατευτικό κιγκλίδωμα αναμφίβολα αποτελούσε υπαρκτό κίνδυνο πρόκλησης ατυχήματος πτώσης στο αμπάρι από μεγάλο ύψος. Βέβαια, το κλείσιμο του αμπαριού με την πόρτα ήταν το πιο σωστό προστατευτικό μέτρο που μπορούσε προληπτικά να ληφθεί καθιστώντας ασφαλέστερη τη διεξαγωγή των εργασιών επί του πλοίου. Η τοποθέτηση προστατευτικού κιγκλιδώματος και προς την άλλη πλευρά του διαδρόμου σίγουρα θα πρόσθετε στην ασφάλεια των εργαζομένων.
Ο εργοδότης έχει καθήκον του για λήψη λογικών μέτρων και φροντίδας που αφορούν στην ασφάλεια των εργοδοτουμένων ανάλογα και σε συσχετισμό με τις περιστάσεις της κάθε υπόθεσης. Ο εργοδότης, ανάλογα με τις συνθήκες που επικρατούν, έχει υποχρέωση να λαμβάνει υπόψη τη λογική ασφάλεια των προσώπων που εργοδοτεί και την ανάγκη αποφυγής προβλεπτών κινδύνων. Η λογική φροντίδα που πρέπει να λαμβάνει ο εργοδότης στην κάθε περίπτωση είναι ζήτημα πραγματικό το οποίο προσδιορίζεται με κριτήριο την κοινή λογική σε συνάρτηση με τις ιδιαίτερες περιστάσεις της κάθε υπόθεσης. Μέρος του γενικότερου καθήκοντος του εργοδότη αποτελεί και η υποχρέωσή του να παρέχει και διατηρεί ασφαλή χώρο εργασίας. Αποτελεί πρώτιστο καθήκον του εργοδότη η εφαρμογή στο χώρο εργασίας ασφαλούς συστήματος διεξαγωγής της εργασίας. Ένα σύστημα εργασίας δεν είναι ασφαλές αν δεν προστατεύει ικανοποιητικά τους εργαζόμενους από κάποιο συγκεκριμένο κίνδυνο που λογικά μπορεί να προβλεφθεί και ο οποίος με τα κατάλληλα προστατευτικά μέτρα μπορεί να αντιμετωπιστεί.
Στην προκείμενη περίπτωση οι εναγόμενοι παρέλειψαν να εφαρμόσουν μέτρα προφύλαξης για την αντιμετώπιση ενός προβλέψιμου αλλά και ευκρινώς ορατού κινδύνου. Οι εναγόμενοι επέτρεψαν στον αποθανόντα να εργάζεται σε χώρο που δεν ήταν ασφαλής ενώ είχαν οι ίδιοι την ευθύνη να διατηρούν το αμπάρι κλειστό κατά την ώρα διεξαγωγής των εργασιών. Στο διάδρομο υπήρχαν διάφορα σιδερικά ενώ η πλευρά του προς το αμπάρι ήταν ανοικτή χωρίς διαχωριστικό ή άλλο προστατευτικό κιγκλίδωμα. Παράβαση του καθήκοντος των εναγομένων συνιστά και η παράλειψή τους να αποτρέψουν το θύμα να διεξάγει εργασία στο χώρο του διαδρόμου κάτω από τις δοσμένες απαράδεκτες συνθήκες. Αυτή η δυνατότητα της αποτροπής ήταν υπό τις περιστάσεις εφικτή ενόψει της παρουσίας του εκπροσώ[*375]που των εναγομένων ο οποίος παρακολουθούσε τα δρώμενα έδιδε οδηγίες και είχε την ευθύνη της διεξαγωγής των εργασιών. Στο σύγγραμμα “CHARLESWORTH ON NEGLIGENCE”, 6th ed., para. 1043 αναφέρεται ότι το καθήκον του εργοδότη για την κατοχύρωση της ασφάλειας των εργοδοτούμενων του περιλαμβάνει και εξασφάλιση των μέσων ασφαλούς διακίνησης μέσα στον τόπο της εργασίας τους. Ως προς την εκτέλεση της εργασίας η ευθύνη του εργοδότη δεν περιορίζεται σε οδηγίες που ο ίδιος εκδίδει αλλά επεκτείνεται και σε οδηγίες που εκδίδουν οι υφιστάμενοι του με φαινόμενη εξουσία (ostensible authority) να προβαίνουν στην έκδοση τέτοιων οδηγιών.
Ευθύνη για το δυστύχημα φέρει και το θύμα. Επρόκειτο για έμπειρο ναυτεργάτη με πείρα στο επάγγελμα και γνώστη των δυνητικών κινδύνων που ελλοχεύουν κατά τη διάρκεια της διεξαγωγής παρόμοιων εργασιών. Ο κίνδυνος ήταν υπαρκτός και όμως τον παραγνώρισε διακινδυνεύοντας. Χρησιμοποίησε το διάδρομο κάτω από τις περιστάσεις που έχουν εκτεθεί για να εκτελέσει την εργασία του αγνοώντας τον ορατό κίνδυνο πτώσης στο κενό ανεξάρτητα αιτίας (γλίστρημα, παραπάτημα, λανθασμένη εκτίμηση, ζάλη κλπ).
Στην προκείμενη περίπτωση τα βασικά στοιχεία για τον προσδιορισμό της ευθύνης είναι, (α) η παράλειψη των εναγομένων να υποδείξουν και συνάμα να διατηρούν ασφαλές σύστημα εργασίας καθώς και η παράλειψή τους να ασκήσουν λογική φροντίδα έναντι του θύματος και (β) το γεγονός ότι το θύμα ήταν ένας έμπειρος ναυτεργάτης ο οποίος ουσιαστικά υιοθέτησε ένα ανασφαλές σύστημα εργασίας που ενείχε σοβαρό και ορατό κίνδυνο τον οποίο παραγνώρισε διακινδυνεύοντας έτσι την ίδια τη ζωή και τη σωματική του ακεραιότητα.
Συνεκτιμώντας τα πιο πάνω στοιχεία καταλήγω ότι το θύμα και οι εναγόμενοι ευθύνονται εξ ίσου για το δυστύχημα. Το ποσό των πληρωτέων αποζημιώσεων από τους εναγόμενους επί βάσεως πλήρους ευθύνης καθορίστηκε με συμφωνία των διαδίκων στις £23.400 με τόκο από την ημερομηνία έκδοσης της απόφασης. Το εν λόγω ποσό των £23.400 με συμφωνία των διαδίκων αναλύεται ως εξής:
(α) Ειδικές αποζημιώσεις £1.400
(β) Γενικές αποζημιώσεις £12.000
(γ) Bereavement (οδύνη για απώλεια οικείου) £10.000
_______
£23.400
Κατόπιν των ανωτέρω εκδίδεται απόφαση υπέρ του ενάγοντος [*376]και εναντίον των εναγομένων ως ακολούθως:
(α) Ειδικές αποζημιώσεις £700
(β) Γενικές αποζημιώσεις £6.000
(γ) Bereavement (οδύνη για απώλεια οικείου) £5.000
_______
£11.700
Το ποσό των £11.700 θα φέρει νόμιμο τόκο υπέρ του ενάγοντα και εναντίον των εναγομένων. Επιδικάζονται έξοδα υπέρ του ενάγοντα τα οποία να υπολογιστούν από τον πρωτοκολλητή στην κλίμακα αγωγής £10.000-£25.000 εκτός αν συμφωνηθούν μεταξύ των διαδίκων.
Η έφεση επιτρέπεται. Εκδίδεται απόφαση ως ανωτέρω.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο