(2004) 1 ΑΑΔ 1690
[*1690]20 Οκτωβρίου, 2004
[ΚΡΑΜΒΗΣ, ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ, ΦΩΤΙΟΥ, Δ/στές]
ΜΙΧΑΛΗΣ ΑΤΤΑΛΙΔΗΣ,
Εφεσείων,
v.
ΧΡΙΣΤΟΥ ΡΟΔΟΥΛΗ,
Εφεσιβλήτου.
(¶ÔÏÈÙÈ΋ ŒÊÂÛË ∞Ú. 11442)
Αστικά αδικήματα ― Δυσφήμηση ― Λίβελλος ― Δημοσίευμα σε εφημερίδα παγκύπριας και ευρείας κυκλοφορίας με το οποίο αποδιδόταν στον ενάγοντα και άλλα άτομα ο χαρακτηρισμός «νεοκύπριοι» ― Προβολή με επιτυχία της υπεράσπισης του έντιμου σχολίου επί θέματος δημοσίου συμφέροντος ― Εφαρμοστέο κριτήριο για κατάταξη δημοσιεύματος ως δυσφημηστικού είναι η εντύπωση που προκαλεί στο μέσο πολίτη ― Το βάρος αποδείξεως ότι το δημοσίευμα δεν έγινε καλόπιστα εντός της εννοίας του Άρθρου 21(2) του περί Αστικών Αδικημάτων Νόμου, Κεφ. 148, βρίσκεται στην πλευρά του ενάγοντος.
Πολιτική Δικονομία ― Δικόγραφα ― Δυσφήμηση ― Υπαινιγμός/ (innuendo) ― Παράλειψη αναφοράς του στην έκθεση απαιτήσεως ― Η σχετική μαρτυρία που προσκομίστηκε προς απόδειξη του υπαινιγμού δεν μπορούσε να ληφθεί υπόψη.
Έξοδα ― Αποτέλεσμα της δίκης ― Έξοδα ακολουθούν κατά κανόνα το αποτέλεσμα της δίκης, εκτός αν συντρέχουν γεγονότα που δικαιολογούν απόκλιση από τον κανόνα.
Ο Πρόεδρος της Διεθνούς Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της Δανίας κ. Erik Siesby, ετοίμασε έκθεση για λογαριασμό της επιτροπής αυτής υπό τον τίτλο On the Personal Relations Between Turkish and Greek Cypriots, με προοπτική να κατατεθεί στη σύνοδο της ΔΑΣΕ που θα πραγματοποιείτο στη Μόσχα το Σεπτέμβριο του 1991. Η έκθεση χαρακτηρίστηκε αρνητική και απαράδεκτη για τα εθνικά συμφέροντα των ελληνοκυπρίων και θεωρήθηκε ως μεροληπτική υπέρ των Τούρκων.
[*1691]Ο εφεσίβλητος, με άρθρο του στην εφημερίδα Φιλελεύθερος της 27ης.8.92, ζητούσε από τον εφεσείοντα και κάποια άλλα πρόσωπα τα ονόματα των οποίων είχαν δημοσιευτεί στον τύπο προηγουμένως, να δώσουν εξήγηση για το αρνητικό, όπως αυτός θεωρούσε περιεχόμενο της έκθεσης Siesby, δοθέντος ότι ο κ. Siesby, είχε πριν από τη σύνταξη της έκθεσης, συνέντευξη με τα κατονομαζόμενα στο άρθρο πρόσωπα. Ο εφεσείων, κατά το χρόνο της δημοσίευσης κατείχε τη θέση πρέσβη στο Υπουργείο Εξωτερικών και ήταν ταυτόχρονα διαπιστευμένος στη Γαλλία, Ισπανία και Μαρόκο.
Ο εφεσείων θεώρησε ότι το άρθρο ήταν δυσφημηστικό για τον ίδιο και καταχώρησε αγωγή εναντίον του εφεσίβλητου για δυσφήμηση. Ο εφεσίβλητος αρνήθηκε ότι το άρθρο ήταν δυσφημηστικό για τον εφεσείοντα και ειδικότερα ότι αυτό έπληξε σοβαρά τον εφεσείοντα, όπως ο εφεσείων ισχυριζόταν, ως προς τον χαρακτήρα, την υπόληψη και την αξιοπιστία του, τόσο προσωπικά όσο και σε συσχετισμό με τα αξιώματα που κατείχε.
Το πρωτόδικο Δικαστήριο αποδέχθηκε την υπεράσπιση του εφεσίβλητου ότι το περιεχόμενο του άρθρου αποτελούσε έντιμο σχόλιο επί σημαντικού θέματος δημοσίου συμφέροντος όπως είναι το κυπριακό πρόβλημα και δίκαιη κριτική δημοσίων προσώπων υπό την επίσημη ιδιότητά τους για πράξεις ή παραλείψεις τους κατά την άσκηση των καθηκόντων τους.
Το πρωτόδικο Δικαστήριο εξέτασε αν η λέξη του δημοσιεύματος «νεοκύπριοι», όπως είχε χαρακτηρισθεί ο εφεσείων και άλλα άτομα, είναι πράγματι επιλήψιμη ή/και προσβλητική για τον εφεσείοντα και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι επρόκειτο για λέξη άγνωστη στον κοινό αναγνώστη. Το πρωτόδικο Δικαστήριο απέρριψε την αγωγή με έξοδα υπέρ του εφεσίβλητου.
Ο εφεσείων εφεσίβαλε την απόφαση, προσβάλλοντας την ορθότητά της κατά την έκταση που αυτή αφορά στο βάσιμο της υπεράσπισης του έντιμου σχολίου, καθώς και την επιδίκαση εξόδων υπέρ του εφεσίβλητου.
Αποφασίστηκε ότι:
1. Η διαπίστωση του πρωτόδικου Δικαστηρίου ότι το επίδικο δημοσίευμα ήταν δημοσίου συμφέροντος, ο δε εφεσείων, το όνομα του οποίου αναφέρεται, μεταξύ άλλων, στο δημοσίευμα, ήταν κατά τον ουσιώδη χρόνο δημόσιο πρόσωπο, το οποίο κάτω από αυτή την ιδιότητα συνάντησε τον κ. Siesby πριν από την ετοιμασία της έκθεσης, [*1692]είναι ορθή.
2. Το επίδικο άρθρο έχει ως κεντρικό άξονα την έκθεση Siesby και δεν προκύπτει ότι η πρόθεση του εφεσίβλητου όταν έγραφε το άρθρο ήταν να πλήξει τον εφεσείοντα. Εξ άλλου, αποτέλεσε γεγονός αναντίλεκτο ότι το επίδικο άρθρο, αποτελούσε απάντηση του εφεσίβλητου σε προηγούμενο άρθρο που δημοσιεύθηκε στο «Φιλελεύθερο» για το ίδιο θέμα. Η διαπίστωση του πρωτόδικου Δικαστηρίου ότι ο εφεσείων απέτυχε να αποδείξει κακή πίστη εκ μέρους του εφεσίβλητου είναι ορθή και συνεπώς ορθά κρίθηκε ως βάσιμη και ισχυρή η υπεράσπιση του έντιμου σχολίου.
3. Ο εφεσείων δεν είχε υποστεί ζημιά από το δημοσίευμα. Αντίθετα η σταδιοδρομία του ακολούθησε ανοδική πορεία μετά το δημοσίευμα σύμφωνα με σχετική διαπίστωση του πρωτόδικου Δικαστηρίου.
4. Το πρωτόδικο Δικαστήριο άσκησε ορθά τη διακριτική του ευχέρεια και εφάρμοσε ορθά τις νομικές αρχές που διέπουν το θέμα των εξόδων.
Η έφεση απορρίφθηκε με έξοδα.
Αναφερόμενες υποθέσεις:
Δίας Λτδ ν. Χατζηκώστα (1990) 1 Α.Α.Δ. 244,
Turner v. Metro-Goldwyn-Mayer Pictures Ltd [1950] 1 All E.R. 449 (HL),
Hector v. Attorney-General of Antiqua and Barbuda a.o. [1990] 2 All E.R. 103,
Derbyshire CC v. Times Newspapers Ltd [1993] 1 All E.R. 1011,
Slim v. Daily Telegraph Ltd [1968] 1 All E.R. 497,
Κουκούνης κ.ά. ν. Νικολάου κ.ά. (2003) 1(Γ) Α.Α.Δ. 1766.
Έφεση.
Έφεση από τον ενάγοντα κατά της απόφασης του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας που δόθηκε στις 28/6/02 (Αρ. Αγωγής 11221/93) με την οποία κατέληξε ότι το κατ’ ισχυρισμό δυσφημηστικό για τον ενάγοντα άρθρο το οποίο δημοσίευσε ο εναγόμενος - [*1693]αρθρογράφος στην εφημερίδα Φιλελεύθερος στις 27/8/92 αποτελούσε έντιμο σχόλιο στην έννοια του Άρθρου19(β) του περί Αστικών Αδικημάτων Νόμου, Κεφ. 148, η διαπίστωση δε αυτή οδήγησε στην απόρριψη της αγωγής του με έξοδα υπέρ του εναγόμενου.
Κ. Βελάρης, για τον Εφεσείοντα.
Μεν. Κυπριανού, για τον Εφεσίβλητο.
Cur. adv. vult.
ΚΡΑΜΒΗΣ, Δ.: Ο κ. Erik Siesby, πρόεδρος της Διεθνούς Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της Δανίας, ετοίμασε έκθεση υπό τον τίτλο On the Personal Relations Between Turkish and Greek Cypriots. Η έκθεση έγινε για λογαριασμό της προμνησθείσας επιτροπής, ενός μη κυβερνητικού οργανισμού, με προοπτική κατάθεσής της στη σύνοδο της ΔΑΣΕ που θα επραγματοποιείτο στη Μόσχα το Σεπτέμβριο του 1991.
Για την ετοιμασία της έκθεσης, ο κ. Siesby ήλθε στην Κύπρο τον Ιούνιο 1991 όπου συνάντησε γνωστά πρόσωπα της πολιτικής και κοινωνικής ζωής του τόπου. Η έκθεση, είδε το φως της δημοσιότητας περί τον Αύγουστο 1992 και το περιεχόμενό της προκάλεσε αντιδράσεις. Χαρακτηρίστηκε αρνητική και απαράδεκτη για τα εθνικά συμφέροντα των ελληνοκυπρίων και επικρίθηκε η επιχειρούμενη εξίσωση της νόμιμης κυβέρνησης της Κυπριακής Δημοκρατίας με το παράνομο κατοχικό καθεστώς. Γενικά, η έκθεση θεωρήθηκε ως μεροληπτική υπέρ των τούρκων και σε βάρος των ελληνοκυπρίων.
Η έκθεση Siesby, όπως έγινε πλέον γνωστή ήταν για πολλές ημέρες στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος και οι κυπριακές εφημερίδες, δημοσίευσαν άρθρα, σχόλια και επιστολές.
Η εφημερίδα «Ο Φιλελεύθερος», στις 20.8.92 και 27.8.92 αντίστοιχα, δημοσίευσε δυο άρθρα που αναφέρονταν στην έκθεση Siesby. Το άρθρο της 27.8.92 εμφανιζόταν ως συνέχεια προηγούμενου και σ’ αυτό, που είναι το επίδικο, ο αρθρογράφος ζητούσε από κάποια πρόσωπα, τα ονόματα των οποίων είχαν προηγουμένως δημοσιευτεί στον τύπο, «να δώσουν εξήγηση» για το αρνητικό κλπ, όπως αυτός θεωρούσε, περιεχόμενό της έκθεσης, δοθέντος ότι ο κ. Siesby, είχε, πριν από τη σύνταξη της έκθεσης, συνέντευξη με τα κατονομαζόμενα στο άρθρο πρόσωπα. Ο εφεσείων ήταν μεταξύ εκείνων που ο εφεσίβλητος συμπεριέλαβε στο άρθρο του που παραθέτουμε στη συνέχεια.
[*1694]
«ΝΑ ΔΩΣΟΥΝ ΕΞΗΓΗΣΗ
Κύριε Κατσαμπά,
Αναφέρομαι στο σχόλιο σας ημερομηνίας 16/8/92, για την έκθεση του Δανού εισηγητή για τα ανθρώπινα δικαιώματα με τίτλο «η οδυνηρή έκπληξη που μας ήρθε από την Βιέννη» - Να εκτιμήσουμε τον παράγοντα «χρόνο»».
Ήταν πράγματι οδυνηρή έκπληξη αλλά όχι ανεξήγητη αν δούμε τα ονόματα των ανθρώπων με τους οποίους ήλθε σε επαφή ο Δανός Erik Siesby για να συντάξει την έκθεση του. Εκτός από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, όπως δημοσιεύτηκε στον Τύπο αναφέρεται το όνομα του Τζόσεφ Παγιάτα, διευθυντή της Αρχής Λιμένων, του Δώρου Μιχαήλ, πολιτικού (;) – δημοσιογράφου, του Λέλλου Δημητριάδη, του Νίκου Περιστιάνη, της Λόριας Μαρκίδου – υπουργείον Εξωτερικών, του Μιχάλη Ατταλίδη και του Κύπρου Χρυσοστομίδη, δικηγόρου.
Είναι μήπως τυχαία η επιλογή των ανθρώπων αυτών οι περισσότεροι από τους οποίους είναι γνωστοί Νεοκύπριοι;
Δυσκολεύομαι να πιστέψω ότι απόψεις Ελλήνων της Κύπρου πιθανόν να συνέβαλαν σ΄ αυτή την πισώπλατη μαχαιριά που δόθηκε στην Εθνική μας υπόθεση. Και για να μη είμαι άδικος στην κρίση μου καλώ τους πιο πάνω να εκφράσουν τις προσωπικές τους απόψεις και να σχολιάσουν τις θέσεις του Δανού εισηγητή.
Δρ. ΧΡ. ΡΟΔΟΥΛΗΣ»
Ο εφεσείων θεώρησε ότι το άρθρο ήταν δυσφημιστικό για τον ίδιο και καταχώρησε αγωγή εναντίον του εφεσίβλητου για δυσφήμιση. Ηταν η θέση του εφεσείοντα ότι με το πιο πάνω δημοσίευμα, ο εφεσίβλητος εννοούσε ή ότι έγινε κατανοητό πως εννοούσε ότι αυτός, (ο εφεσείων), «συνέτεινε ώστε να επηρεασθεί δυσμενώς και βλαπτικά για τη χώρα του, η έκθεση ξένου μεσολαβητή ήτοι του κ. Siesby, ότι είναι αναξιόπιστον και ανέντιμον πρόσωπον, ανίκανος και/ή ανεύθυνος και ή άπιστος προς τα συμφέροντα της χώρας του και τα αξιώματα του και ότι είναι πρόσωπο παντελώς ακατάλληλο να κατέχει οποιοδήποτε από αυτά. Ένεκα των πιο πάνω δημοσιευμάτων ο ενάγων έχει πληγεί σοβαρά προς μεγάλη του ζημιά ως προς το χαρακτήρα, την υπόληψη, την τιμή και την αξιοπιστία του, τόσο προσωπικά όσο και σε συσχετισμό με τα αξιώματα που κατέχει και ο [*1695]ίδιος έχει εκτεθεί σε δημόσια χλεύη, αποτροπιασμό και περιφρόνηση.».
Ο εφεσίβλητος αρνήθηκε ότι το άρθρο ήταν δυσφημιστικό για τον εφεσείοντα και ειδικότερα ότι αυτό είχε την επίδραση και τα αποτελέσματα που ο εφεσείων ισχυρίζεται. Η θέση που προώθησε ο εφεσίβλητος και αποδέχθηκε το πρωτόδικο δικαστήριο, ήταν ότι το περιεχόμενο του άρθρου, αποτελούσε έντιμο σχόλιο επί ενός σημαντικού θέματος δημοσίου συμφέροντος όπως είναι το κυπριακό πρόβλημα και δίκαιη κριτική δημοσίων προσώπων υπό την επίσημη ιδιότητά τους για πράξεις ή παραλείψεις τους κατά την άσκηση των καθηκόντων τους.
Κατά το χρόνο της δημοσίευσης του επίδικου άρθρου ο εφεσείων, κατείχε θέση πρέσβη στο Υπουργείο Εξωτερικών και ήταν ταυτόχρονα διαπιστευμένος στη Γαλλία, Ισπανία και Μαρόκο.
Με αφορμή το επίδικο άρθρο, ακολούθησε η δημοσίευση άλλων, εγκωμιαστικών του προσώπου του εφεσείοντα και της προσήλωσης του στην υπεράσπιση των δικαίων της Κύπρου. Στις 29.8.92 η εφημερίδα «Ο Φιλελεύθερος» με αναφορά στο επίδικο άρθρο, προέβη σε διευκρινίσεις, το δε Υπουργείο Εξωτερικών με ανακοίνωση του ημερ. 28.8.1992 που δημοσίευσε «ο Φιλελεύθερος» στις 31.8.92, έδωσε πλήρη κάλυψη στον εφεσείοντα.
Αδιαμφισβήτητη μαρτυρία οδήγησε το εκδικάσαν την υπόθεση δικαστήριο στη διαπίστωση ότι ο εφεσείων, «..... υπηρέτησε την Κυπριακή Δημοκρατία από πολλές σοβαρές και υπεύθυνες θέσεις. Προπαντός, του δόθηκε η ευκαιρία ως λειτουργός του Υπουργείου Εξωτερικών να ασχοληθεί ενεργά και αποδοτικά με την προβολή και προώθηση του πολιτικού προβλήματος και των δικαίων της Κύπρου. Αυτή η δράση του, του περιποιεί ιδιαίτερη τιμή. Συνέβαλε συγχρόνως, ώστε να καταξιωθεί σε μια ανοδική πορεία ως κρατικός λειτουργός, που τον οδήγησε στη θέση του Γενικού Διευθυντή του Υπουργείου Εξωτερικών. Σε όλα αυτά συνέβαλαν ασφαλώς, η ευρεία μόρφωσή του και η πολύπλευρη προσωπικότητά του η οποία αποκαλύπτει αρετές τις οποίες ευθαρσώς του αναγνώρισε με δήλωσή του κατά τη δίκη και ο κ. Κυπριανού, συνήγορος του εναγόμενου.».
Το δικαστήριο, έχοντας υπόψη την πιο πάνω διαπίστωση αναφορικά με το πρόσωπο και τις αρετές του εφεσείοντα καθώς και τα αδιαμφισβήτητα γεγονότα όπως τα έχουμε παραθέσει, εξέτασε κατά πόσο το επίδικο άρθρο είναι δυσφημιστικό.
[*1696]
Επειδή δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στη λέξη του δημοσιεύματος «νεοκύπριοι» που περιέχεται στη φράση «Είναι μήπως τυχαία η επιλογή των ανθρώπων αυτών οι περισσότεροι από τους οποίους είναι γνωστοί νεοκύπριοι,» το δικαστήριο εξέτασε αν η λέξη αυτή είναι πράγματι επιλήψιμη και καθ΄οιονδήποτε τρόπο προσβλητική για τον εφεσείοντα. Διαπιστώθηκε, πως δεν αποτελούσε θέση του εφεσείοντα ότι η λέξη «νεοκύπριοι» έπρεπε να διαβαστεί σε συσχετισμό με το υπόλοιπο κείμενο. Όπως ορθά αναφέρεται στην πρωτόδικη απόφαση, οι έννοιες με τις οποίες έγινε κατανοητό το άρθρο θα πρέπει να θεωρηθεί ότι προκύπτουν, σύμφωνα με την έκθεση απαιτήσεως, από την εν λόγω λέξη κατά την απόδοση σ’ αυτή από τον κοινό αναγνώστη της συνήθους γραμματικής της έννοιας. Επισημαίνεται επίσης ότι δεν γίνεται αναφορά στο εν λόγω δικόγραφο (έκθεση απαιτήσεως) σε υπαινιγμό, (innuendo). Η λέξη «νεοκύπριοι» απλά αποτελούσε μέρος του δημοσιεύματος. Για τους λόγους που εξηγούνται στην πρωτόδικη απόφαση, το δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η λέξη «νεοκύπριος» ουδέποτε υπήρξε μέρος του λεξιλογίου του κοινού αναγνώστη με οποιαδήποτε έννοια και ειδικότερα κατά τον ουσιώδη χρόνο. Ήταν και είναι άγνωστη λέξη στον κοινό αναγνώστη.
Το δικαστήριο, εξέτασε στη συνέχεια την πρόταση «Δυσκολεύομαι να πιστέψω ότι απόψεις Ελλήνων της Κύπρου πιθανόν να συνέβαλαν σ’ αυτή την πισώπλατη μαχαιριά που δόθηκε στην Εθνική μας υπόθεση». Αυτή η πρόταση κρίθηκε δυσφημιστική. Ωστόσο, για τους λόγους που εκτενώς εξηγούνται στην απόφαση, το δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι αποτελούσε έντιμο σχόλιο (fair comment) εντός της εννοίας του άρθρου 19(β) του περί Αστικών Αδικημάτων Νόμου Κεφ. 148, όπως ήταν επί του προκειμένου και η εισήγηση της υπεράσπισης. Η διαπίστωση ότι επρόκειτο για έντιμο σχόλιο, οδήγησε στην απόρριψη της αγωγής με έξοδα υπέρ του εφεσίβλητου.
Με την παρούσα έφεση, επιδιώκεται η ανατροπή της πρωτόδικης απόφασης για τους πιο κάτω λόγους:
1. Το εύρημα του δικαστηρίου ότι η λέξη «νεοκύπριος» δεν ήταν δυσφημιστική είναι λανθασμένο.
2. Το εύρημα του δικαστηρίου ότι η υπεράσπιση του δίκαιου σχολίου ετύγχανε εφαρμογής είναι λανθασμένο.
3. Τα ευρήματα ότι ο εφεσίβλητος δεν ήταν κακόπιστος ή ότι ο εφεσείων δεν απέδειξε κακή πίστη του εφεσίβλητου είναι λανθασμένα και αντίθετα με τη μαρτυρία και τις [*1697]περιστάσεις της υπόθεσης όπως παρουσιάστηκαν στο δικαστήριο.
4. Το εύρημα ότι ο εφεσείων δεν υπέστη ζημιά από το δημοσίευμα ή ότι αυτό δεν τον επηρέασε στην εργασία του είναι λανθασμένο.
5. Η επιδίκαση εξόδων υπέρ του εφεσίβλητου είναι λανθασμένη.
Αναφορικά με τον πρώτο λόγο της έφεσης, έχουμε ήδη αναφέρει ότι το δικαστήριο, διατύπωσε την άποψη πως η λέξη «νεοκύπριος» δεν έχει κάποια συνήθη γραμματική ερμηνεία και ότι κατά τον ουσιώδη χρόνο, αυτή η λέξη ήταν άγνωστη στον κοινό/μέσο αναγνώστη. Επισημαίνεται επίσης στην πρωτόδικη απόφαση ότι η θέση που ο εφεσείων προώθησε με μαρτυρία κατά την ακροαματική διαδικασία ότι η λέξη «νεοκύπριος/οι» μεταφέρει κάποιο υπαινιγμό/(innuendo) δεν υποστηρίζεται από τη δικογραφία εφόσον στην έκθεση απαίτησης δεν επικαλείται τέτοιο υπαινιγμό. Και ενόψει της πιο πάνω παράλειψης, το πρωτόδικο δικαστήριο, ορθά διαπίστωσε πως η μαρτυρία που προσκομίστηκε προς απόδειξη του υπαινιγμού δεν μπορούσε να ληφθεί υπόψη. Βλ. Bullen & Leake & Jacob’s Precedents of Pleadings, 13η έκδ. σελ. 624 κάτω από τον τίτλο “Libel and Slander – whether or not to plead a meaning of the words – distinction between legal (or true) innuendoes and false innuendoes” και Δίας Λτδ ν. Χατζηκώστα (1990) 1 Α.Α.Δ. 244.
Με την έφεση, προσβάλλεται η ορθότητα της πρωτόδικης απόφασης κατά την έκταση που αυτή αφορά στο βάσιμο της υπεράσπισης του έντιμου σχολίου. Αποτέλεσε κοινό έδαφος ότι η δημοσίευση της έκθεσης Siesby προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων μεταξύ των ελληνοκυπρίων για το αρνητικό, όπως θεωρήθηκε, περιεχόμενό της. Πολλά ήταν τα άρθρα και σχόλια που δημοσιεύθηκαν στις εφημερίδες αναφορικά με την έκθεση και αρκετά από αυτά, συσχέτιζαν αμέσως ή εμμέσως το αρνητικό περιεχόμενο της έκθεσης με την ενημέρωση/πληροφόρηση του κ. Siesby από τα πρόσωπα που συνάντησε πριν από την ετοιμασία της έκθεσης. Εκ των πραγμάτων, η έκθεση Siesby κατέστη θέμα δημοσίου ενδιαφέροντος και κάτω από αυτές τις περιστάσεις, το δικαστήριο ορθά ενέταξε το επίδικο άρθρο σε αυτό το πλαίσιο. Κατατέθηκαν ως τεκμήρια, πλείστα όσα δημοσιεύματα στα οποία διατυπώνεται η απαίτηση για εξηγήσεις από τα πρόσωπα που συνάντησε ο κ. Siesby για την ετοιμασία της έκθεσης ή από την ίδια την κυβέρνηση. Όλα αυτά τα δημοσιεύματα (βλ. τεκμήρια 4, 5, 11, 13, 14, 15, 17, 19) είναι επικριτικά της έκθεσης ενώ συνάμα εμπλέκουν και [*1698]αυτούς που συνάντησε ο κ. Siesby για τους σκοπούς της ετοιμασίας της. Αυτά τα πρόσωπα, μεταξύ των οποίων και ο εφεσείων, κατείχαν θέσεις και δημόσια αξιώματα και εν πάση περιπτώσει ήταν πρόσωπα γνωστά για την εμπλοκή και δράση τους στο δημόσιο βίο καθώς και για το ενδιαφέρον τους για τη λύση του κυπριακού προβλήματος. Έχοντας υπόψη όλο το φάσμα των γεγονότων όπως έχει εκτεθεί, θεωρούμε ορθό το χαρακτηρισμό του εφεσείοντα ως δημόσιο πρόσωπο από το πρωτόδικο δικαστήριο.
Ενόψει των πιο πάνω, κρίνουμε, όπως και ο πρωτόδικος δικαστής, ότι το επίδικο δημοσίευμα ήταν δημοσίου ενδιαφέροντος, ο δε εφεσείων, το όνομα του οποίου, αναφέρεται, μεταξύ άλλων, στο δημοσίευμα, ήταν κατά τον ουσιώδη χρόνο δημόσιο πρόσωπο, το οποίο κάτω από αυτή την ιδιότητα, συνάντησε τον κ. Siesby πριν από την ετοιμασία της έκθεσης.
Όπως ορθά εισηγούνται οι ευπαίδευτοι συνήγοροι του εφεσίβλητου το ζητούμενο είναι η εντύπωση που προκάλεσε το επίδικο άρθρο στο μέσο πολίτη και όχι σε ένα δικηγόρο ή σε ένα διανοούμενο, ούτε σε κάποιο που θα το διαβάσει και θα το ξαναδιαβάσει και θα προβεί σε μια εκ βάθους ανάλυση του με προοπτική ανακάλυψης του πραγματικού ή ενός πιθανού νοήματος του. Στην Turner v. Metro-Goldwyn-Mayer Pictures Ltd [1950] 1 All E.R. 449 (HL) στη σελίδα 454 αναφέρεται συναφώς:
«This, I think, is what LORD BLACKBURN means in his observations in Capital and Counties Bank v. Henry (2), when he says, quoting BRETT, L.J. (7 App. Cas. 786):
“........ it is unreasonable that when there are a number of good interpretations, the only bad one should be seized upon to give a defamatory sense to the document.”
It is in accordance with the test put by LORD SELBORNE, L.C., when he says (ibid.,)745):
“The test, according to the authorities, is, whether under the circumstances in which the writing was published, reasonable men, to whom the publication was made, would be likely to understand it in a libellous sense.»
και στη σελίδα 461 της ίδιας απόφασης:
«Here again, as in the case of malice, the question is not whether [*1699]the comment is justified in the eyes of judge or jury, but whether it is the honest expression of the commentator’s real view and not mere abuse or invective under the guise of criticism.»
Και στην υπόθεση Hector v. Attorney-General of Antiqua and Barbuda and Others [1990] 2 All E.R. 103 αναφέρονται τα εξής:
«In a free democratic society it is almost too obvious to need stating that those who hold office in government and who are responsible for public administration must always be open to criticism. Any attempt to stifle or fetter such criticism amounts to political censorship of the most insidious and objectionable kind.»
Βλ. επίσης Derbyshire CC v. Times Newspapers Ltd [1993] 1 All E.R. 1011.
Θεωρούμε ότι το πρωτόδικο δικαστήριο ορθά αποφαίνεται ότι ο εφεσείων είχε το βάρος της απόδειξης ότι το επίδικο άρθρο δεν έγινε καλόπιστα εντός της εννοίας του άρθρου 21(2) του περί Αστικών Αδικημάτων Νόμου Κεφ. 148. Στο άρθρο, κατονομάζονται άτομα με προτελευταίο στη σειρά το όνομα του εφεσείοντα. Σύμφωνα με τη μαρτυρία, οι διάδικοι δεν γνωρίζονταν πριν από το δημοσίευμα ο δε εφεσίβλητος, πληροφορήθηκε από προηγούμενο δημοσίευμα που διάβασε ότι ο εφεσείων ήταν μεταξύ των προσώπων που συνάντησε ο κ. Siesby. Το άρθρο έχει ως κεντρικό άξονα την έκθεση Siesby και δεν προκύπτει ότι η πρόθεση του εφεσίβλητου όταν έγραφε το άρθρο, ήταν να πλήξει τον εφεσείοντα. Εξάλλου, αποτέλεσε γεγονός αναντίλεκτο ότι το επίδικο άρθρο, αποτελούσε απάντηση του εφεσίβλητου σε προηγούμενο άρθρο που δημοσιεύθηκε στο «Φιλελεύθερο» για το ίδιο θέμα. Δεν έχουμε διαπιστώσει οποιοδήποτε λάθος που αφορά στην αξιολόγηση της μαρτυρίας. Το πρωτόδικο δικαστήριο εκτίμησε σωστά τα γεγονότα και εφάρμοσε σωστά το νόμο. Η διαπίστωση ότι ο εφεσείων απέτυχε να αποδείξει κακή πίστη εκ μέρους του εφεσίβλητου είναι πέρα για πέρα ορθή και συνεπώς ορθά κρίθηκε ως βάσιμη και ισχυρή η υπεράσπιση του έντιμου σχολίου. Βλ. Slim v. Daily Telegraph Ltd [1968] 1 All E.R. 497.
Ο τέταρτος λόγος της έφεσης αναφέρεται στη διαπίστωση ότι ο εφεσείων δεν υπέστη ζημιά από το δημοσίευμα ή ότι δεν τον επηρέασε στην εργασία του. Ο εφεσείων υποστήριξε ότι αυτή η διαπίστωση είναι λανθασμένη. Με κάθε εκτίμηση, δεν συμφωνούμε με την εισήγηση. Το Υπουργείο Εξωτερικών μέσα σε πολύ σύντομο χρόνο από την ημερομηνία της δημοσίευσης εξέδωσε ανακοίνωση με την οποία παρέσχε πλήρη κάλυψη στους λειτουργούς του συμπεριλαμβανομέ[*1700]νου και του εφεσείοντα, η σταδιοδρομία του οποίου ακολούθησε ανοδική πορεία μετά το δημοσίευμα.
Καθόσον αφορά το θέμα των εξόδων που θίγεται στον πέμπτο λόγο της έφεσης δεν διακρίνουμε οποιοδήποτε πειστικό λόγο που θα δικαιολογούσε τη δική μας επέμβαση προς ανατροπή της πρωτόδικης απόφασης για τα έξοδα. Το δικαστήριο άσκησε σωστά τη διακριτική του ευχέρεια και εφάρμοσε ορθά τις αρχές που διέπουν το θέμα των εξόδων. Βλ. Κουκούνης κ.ά. ν. Νικολάου κ.ά. (2003) 1(Γ) Α.Α.Δ. 1766.
Η έφεση αποτυγχάνει και απορρίπτεται με έξοδα.
Η έφεση απορρίπτεται με έξοδα.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο