(2005) 1 ΑΑΔ 471
[*471]30 Μαρτίου, 2005
[ΚΡΟΝΙΔΗΣ, Δ/στής]
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 155.4 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΑΡΘΡΑ 3 ΚΑΙ 9 ΤΟΥ ΠΕΡΙ ΑΠΟΝΟΜΗΣ ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ (ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ) ΝΟΜΟΥ ΤΟΥ 1964
(Ν. 33/64), ΟΠΩΣ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΘΗΚΕ,
ΚΑΙ
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΙΤΗΣΗ ΤΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑ ΓΙΑ ΝΑ ΚΑΤΑΧΩΡΗΣΕΙ ΕΝΤΑΛΜΑ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ CERTIORARI,
ΚΑΙ
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΕΠΑΡΧΙΑΚΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΥ ΠΟΥ ΕΚΔΟΘΗΚΕ ΣΤΙΣ 9/9/2004 ΣΤΗΝ ΑΙΤΗΣΗ ΜΕ ΑΡΙΘΜΟ 48/2004 ΜΕ ΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΑΠΟΡΡΙΦΘΗΚΕ ΑΙΤΗΜΑ ΤΗΣ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑΣ ΓΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΔΙΑΤΑΓΜΑΤΟΣ ΔΥΝΑΜΕΙ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 25(1)(β) ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ 73(Ι)/2004,
(Αίτηση Αρ. 189/2004)
Προνομιακά εντάλματα ― Certiorari ― Αίτηση για έκδοση προνομιακού εντάλματος Certiorari προς ακύρωση απόφασης του Επαρχιακού Δικαστηρίου Αμμοχώστου με την οποία απορρίφθηκε αίτημα της Αστυνομίας για δειγματοληψία αίματος υπόπτου σε υπόθεση ναρκωτικών ― Η αίτηση επιτράπηκε, σημειώθηκε πλάνη ως προς την ερμηνεία νόμου και την εφαρμοστέα νομολογία στη λήψη της απόφασης.
Το Επαρχιακό Δικαστήριο Αμμοχώστου απέρριψε αίτημα της Αστυνομίας για έκδοση διατάγματος με το οποίο ύποπτος που τελούσε υπό κράτηση για υπόθεση ναρκωτικών, να υποχρεώνεται να δώσει αίμα για σκοπούς σύγκρισής του με το γενετικό υλικό που βρέθηκε στη σκηνή του εγκλήματος. Το αίτημα είχε ως βάση το Άρθρο 25(1)(β) του περί Αστυνομίας Νόμου, αρ. 73(Ι)/04. Το Δικαστήριο βασίστηκε κυρίως στην υπόθεση Μιχάλης Ψύλλας ν. Δημοκρατίας (2003) 2 Α.Α.Δ. 353. Έκρινε ότι η έκδοση τέτοιου διατάγματος, όπως επίσης και το πιο πάνω άρθρο του περί Αστυνομίας Νόμου, είναι αντισυνταγματικό γιατί παραβιάζει τα Άρθρα 7.1 και 12.4 του Συντάγματος.
Μετά από άδεια του Ανωτάτου Δικαστηρίου ο αιτητής, Γενικός Ει[*472]σαγγελέας της Δημοκρατίας, καταχώρησε την παρούσα διά κλήσεως αίτηση για έκδοση εντάλματος Certiorari για να ακυρωθεί η πιο πάνω απόφαση υποστηρίζοντας ότι υπήρξε πλάνη νόμου πρόδηλη στο πρακτικό του Δικαστηρίου.
Αποφασίστηκε ότι:
1. Στην απόφαση της Πλήρους Ολομέλειας στην υπόθεση Δημοκρατία ν. Αβρααμίδου κ.ά. (2004) 2 Α.Α.Δ. 51, η αρχή της αυτοενοχοποίησης έχει διαφοροποιηθεί και περιορίζεται μόνο στην «προφορική μαρτυρία» και όχι στην «πραγματική μαρτυρία» ανατρέπουσα στην ουσία το λόγο της υπόθεσης Ψύλλας. Η απόφαση στη Δημοκρατία ν. Αβρααμίδου βασίστηκε σε δύο αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ) τις Saunders v. United Kingdom [1997] 23 E.H.R.R. 313 και Heany & McGuinness v. Ireland (Appl. 34720/97, 21.12.2000). Επίσης στην Αγγλική απόφαση του Ανακτοβουλίου, στην Brown v. Skott [2001] 2 W.L.R. 817, με αναφορά στη Saunders, αποφασίστηκε ότι η υποχρέωση παροχής δείγματος αναπνοής από πρόσωπο εναντίον του οποίου υπήρχε υπόνοια ότι οδηγεί όχημα υπό την επήρεια οινοπνεύματος, δεν παραβίαζε το Άρθρο 6(2) της Σύμβασης, αντίστοιχο του Άρθρου 12.4 του Συντάγματός μας.
2. Τόσο η Αγγλική νομολογία όσο και η νομολογία του ΕΔΑΔ έχουν εφαρμόσει τον κανόνα της αναλογικότητας, δηλαδή η άσκηση λογικής βίας για τη λήψη δείγματος αίματος από τον ύποπτο δικαιολογείται από το συμφέρον καταστολής του εγκλήματος.
3. Το δικαίωμα της μη αυτοενοχοποίησης και της προστασίας της ιδιωτικής ζωής δεν είναι απόλυτο και υποχωρεί, εφαρμοζόμενης της αρχής της αναλογικότητας, μπρος το υπέρτερον αγαθόν της παρεμπόδισης και καταστολής του εγκλήματος.
4. Ο Επαρχιακός Δικαστής υπέπεσε σε πλάνη ως προς την ερμηνεία του νόμου και την εφαρμοστέα υπό τις περιστάσεις νομολογία.
Η αίτηση επιτράπηκε.
Αναφερόμενες υποθέσεις:
Ψύλλας ν. Δημοκρατίας (2003) 2 Α.Α.Δ. 353,
Δημοκρατία ν. Αβρααμίδου κ.ά. (2004) 2 Α.Α.Δ. 51,
[*473]Saunders v. United Kingdom [1997] 23 E.H.R.R. 313,
Heany & McGuinness v. Ireland (Appl. 34720/97, 21.12.2000),
Brown v. Skott [2001] 2 W.L.R. 817,
Peters v. Netherlands (Application 21132/93) 77-A DR 75 E Coun HR,
X. v. Netherlands (Application 5239/78) 16 DR 184.
Αίτηση.
Αίτηση, κατόπιν παραχώρησης άδειας του Δικαστηρίου αυτού, η οποία δόθηκε στις 16.11.2004 με την οποία ο αιτητής, Γενικός Εισαγγελέας της Δημοκρατίας, ζητά την έκδοση εντάλματος Certiorari ώστε να ακυρωθεί απόφαση του Επαρχιακού Δικαστηρίου Αμμοχώστου που εκδόθηκε στις 9.9.2004, στην αίτηση με αρ. 48/04 με την οποία απορρίφθηκε αίτημα της Αστυνομίας για έκδοση διατάγματος το οποίο να υποχρεώνει τον Πέτρο Μανώλη Ανδρέου, που τελούσε υπό κράτηση ως ύποπτος για υπόθεση ναρκωτικών, να δώσει αίμα με τη βοήθεια ιατρικού λειτουργού για σκοπούς σύγκρισής του με το γενετικό υλικό που βρέθηκε στη σκηνή του αδικήματος αίτημα στηριζόμενο στο Άρθρο 25(1)(β) του περί Αστυνομίας Νόμου αρ. 73(Ι)/04.
Η. Στεφάνου, για τον Αιτητή.
Κ. Ευσταθίου, για τον Καθ’ ου η Αίτηση.
Cur. adv. vult.
ΚΡΟΝΙΔΗΣ, Δ.: Μετά από άδεια του Δικαστηρίου αυτού, η οποία δόθηκε στις 16.11.2004, ο αιτητής, Γενικός Εισαγγελέας της Δημοκρατίας, καταχώρησε την παρούσα διά κλήσεως αίτηση για έκδοση εντάλματος Certiorari για να ακυρωθεί απόφαση του Επαρχιακού Δικαστηρίου Αμμοχώστου που εκδόθηκε στις 9.9.2004, στην αίτηση με αρ. 48/04 και με την οποία απορρίφθηκε αίτημα της Αστυνομίας για έκδοση διατάγματος με το οποίο να υποχρεώνει τον Πέτρο Μανώλη Ανδρέου, που τελούσε υπό κράτηση ως ύποπτος για υπόθεση ναρκωτικών, να δώσει αίμα με τη βοήθεια ιατρικού λειτουργού για σκοπούς σύγκρισης του με το γενετικό υλικό που βρέθηκε στη σκηνή του αδικήματος. Το αίτημα της αστυνομίας είχε ως βάση το άρθρο 25(1)(β) του περί Αστυνομίας Νόμου αρ. 73(Ι)/04, το οποίο έχει ως εξής:-
[*474]
«25(1) Κάθε μέλος της Αστυνομίας με βαθμό Λοχία ή ανώτερο μπορεί να λάβει ή να μεριμνήσει ώστε να ληφθούν από οποιοδήποτε πρόσωπο που τελεί υπό νόμιμη κράτηση ή το οποίο υπόκειται σε αστυνομική επιτήρηση, για σκοπούς καταχώρησης, σύγκρισης, αναγνώρισης και γενικά για σκοπούς διερεύνησης οποιουδήποτε αδικήματος.
(α) ........................................................................................................
(β) με τη βοήθεια ιατρικού λειτουργού δείγματα αίματος και ούρων οποιουδήποτε από τα πρόσωπα αυτά με συναίνεση του ή κατόπιν διαταγής του Δικαστηρίου, αν αυτό δεν συναινεί.»
Συνοπτικά τα γεγονότα όπως προκύπτουν από τις ένορκες δηλώσεις και όπως έχουν εκτεθεί και στην απόφαση μου με την οποία παραχώρησα την άδεια, έχουν ως εξής:-
Η Υπηρεσία Καταπολέμησης Ναρκωτικών Αμμοχώστου εξέταζε υπόθεση κατοχής με σκοπό την προμήθεια σε τρίτο πρόσωπο ελεγχόμενου φαρμάκου τάξεως Α, δηλαδή 3.916 χαπιών MDMA Ecstasy. Στα πλαίσια της διερεύνησης της υπόθεσης, και αφού τα εν λόγω ναρκωτικά ανακαλύφθηκαν συσκευασμένα εντός της μοτοσικλέτας ιδιοκτησίας του Πέτρου Μανώλη Ανδρέου, οι Ανακριτικές Αρχές υπέβαλαν αίτημα στο Δικαστήριο για την έκδοση διατάγματος με το οποίο να διατάσσεται το εν λόγω πρόσωπο να δώσει με τη βοήθεια Ιατρικού Λειτουργού δείγμα αίματος για σκοπούς σύγκρισης του με το γενετικό υλικό που βρέθηκε στη σκηνή του αδικήματος. Το αίτημα αυτό βασίζεται στο άρθρο 25(1)(β) του περί Αστυνομίας Νόμου 73(Ι)/04. Σημειώνω ότι το εν λόγω πρόσωπο αρνήθηκε να δώσει οικειοθελώς γενετικό υλικό ή ακόμα και τα δακτυλικά του αποτυπώματα.
Το αίτημα των Ανακριτικών Αρχών απορρίφθηκε από το Δικαστήριο στις 9/9/2004 με σχετική απόφαση η οποία επισυνάφθηκε στην παρούσα αίτηση.
O Επαρχιακός Δικαστής, ο οποίος επιλήφθηκε της έκδοσης του εν λόγω διατάγματος, απέρριψε το αίτημα, βασιζόμενος κυρίως στην υπόθεση Μιχάλης Ψύλλας ν. Δημοκρατίας (2003) 2 Α.Α.Δ. 353. Έκρινε ότι η έκδοση τέτοιου διατάγματος, όπως επίσης και το πιο πάνω άρθρο του περί Αστυνομίας Νόμου, είναι αντισυνταγματικό γιατί παραβιάζει τα Άρθρα 7.1 και 12.4 του Συντάγματος.
[*475]Ως λόγος που προβάλλεται από τον αιτητή για την έκδοση του προνομιακού εντάλματος αναφέρεται η πλάνη νόμου πρόδηλη στο πρακτικό του Δικαστηρίου.
Είναι η θέση του κ. Στεφάνου, Δικηγόρου της Δημοκρατίας, ότι η έκδοση τέτοιου διατάγματος με βάση το άρθρο 25(1)(β) του Νόμου δεν προσβάλλει το δικαίωμα της σωματικής ακεραιότητας του υπόπτου, όπως προστατεύεται από το άρθρο 7.1 του Συντάγματος. Εισηγείται ότι η έκδοση του διατάγματος δεν συνεπάγεται απαραίτητα και την άσκηση βίας για την εκτέλεση του. Η ανάλογη βία, συνεχίζει, που ενδεχομένως θα χρειαστεί να ασκηθεί είναι όμοιας φύσης με αυτή που η Αστυνομία αναμφίβολα δικαιούται να ασκήσει κατά την εκτέλεση δικαστικών διαταγμάτων σύλληψης ή έρευνας.
Επίσης, εισηγείται ότι ο Επαρχιακός Δικαστής προδήλως πεπλανημένα αποφάνθηκε ότι παραβιάζεται το συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα, του Άρθρου 12.4 της μη αυτοενοχοποίησης, στηριζόμενος αποκλειστικά στην υπόθεση Ψύλλας (πιο πάνω) και παραγνωρίζοντας πλήρως την υπόθεση της Πλήρους Ολομέλειας Δημοκρατία ν. Μαρίνας Αβρααμίδου κ.ά. (2004) 2 Α.Α.Δ. 51.
Ο κ. Κ. Ευσταθίου, δικηγόρος του καθ’ ου η αίτηση, ανέπτυξε τους λόγους της ένστασης του που έχουν ως εξής:-
«(α) Η απόφαση του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λάρνακος και το εύρημα περί της έκτασης του δικαιώματος περί μη αυτοενοχοποίησης είναι απόλυτα ορθή. Το πιο πάνω δικαίωμα καλύπτει και επεκτείνεται και στην πραγματική ή φυσική μαρτυρία.
(β) Η Νομολογία επί του προκειμένου είναι σαφής και προσδίδει στο δικαίωμα της μη αυτοενοχοποίησης την σωστή του διάσταση ως επεκτεινόμενο και στην περίπτωση της φυσικής ή πραγματικής μαρτυρίας.
(γ) Οιαδήποτε διάταξη η οποία προσκρούει στο πιο πάνω δικαίωμα αντίκειται στα Άρθρα 7.1 και 12.4 του Συντάγματος.»
Όπως ανέφερα πιο πάνω ο Επαρχιακός Δικαστής βασίστηκε αποκλειστικά στην υπόθεση Ψύλλας (πιο πάνω) για την απόρριψη της αίτησης της αστυνομίας γιατί, όπως αποφάνθηκε, παραβιάζει τα Άρθρα 7.1 και 12.4 του Συντάγματος. Στην υπόθεση Ψύλλας όμως δεν εξετάστηκε θέμα παραβίασης του Άρθρου 7.1 του Συντάγματος. Ότι έχει λεχθεί, σχετικά με αυτό το άρθρο δεν έχει σχέση με τον πραγματικό λόγο (ratio) της απόφασης και αποτελεί παρεμπί[*476]πτουσαν αναφορά (obiter), και επομένως δεν είναι δεσμευτικό. Στην υπόθεση Ψύλλας η αστυνομία παρέλαβε καλαμάκι με το οποίο ο κατηγορούμενος εισρόφησε το αναψυκτικό του με σκοπό τη λήψη γενετικού υλικού του. Το Εφετείο αποφάνθηκε ότι «η μαρτυρία για το γενετικό υλικό του εφεσείοντα λήφθηκε κατά παράβαση του θεμελιώδους δικαιώματος του κατά της αυτοενοχοποίησης.»
Στη νεώτερη απόφαση της Πλήρους Ολομέλειας Δημοκρατία ν. Αβρααμίδου κ.ά. (πιο πάνω) έχει διαφοροποιηθεί η αρχή της μη αυτοενοχοποίησης και περιορίζεται μόνο στην «προφορική μαρτυρία» και όχι στην «πραγματική μαρτυρία» ανατρέπουσα στην ουσία το λόγο της υπόθεσης Ψύλλας: Η αυθεντία Δημοκρατία ν. Αβρααμίδου, βασίστηκε σε δύο αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ) τις Saunders v. United Kingdom [1997] 23 E.H.R.R. 313 και Heany & McGuinness v. Ireland (Appl. 34720/97, 21.12.2000). Επίσης στην Αγγλική απόφαση του Ανακτοβουλίου, στην Brown v. Skott [2001] 2 W.L.R. 817, με αναφορά στη Saunders, αποφασίστηκε ότι η υποχρέωση παροχής δείγματος αναπνοής από πρόσωπο εναντίον του οποίου υπήρχε υπόνοια ότι οδηγεί όχημα υπό την επήρεια οινοπνεύματος, δεν παραβίαζε το άρθρο 6(2) της Σύμβασης, αντίστοιχο του Άρθρου 12.4 του Συντάγματος μας.
Απόσπασμα από την απόφαση Saunders, το οποίο έτυχε επιδοκιμασίας στην Δημοκρατία ν. Αβρααμίδου κ.ά. (πιο πάνω), απαντά ευθέως στο θέμα. Έχει δε ως εξής:-
«69. The right not to incriminate oneself is primarily concerned, however, with respecting the will of an accused person to remain silent. As commonly understood in the legal systems of the Contracting Parties to the Convention and elsewhere, it does not extend to the use in criminal proceedings of material which may be obtained from the accused through the use of compulsory powers but which has an existence independent of the will of the suspect such as, inter alia, documents acquired pursuant to a warrant, breath, blood and urine samples and bodily tissue for the purpose of DNA testing.”
Σε ελεύθερη μετάφραση:-
«69. Το δικαίωμα της μη αυτοενοχοποίησης αποβλέπει κυρίως στο σεβασμό της θέλησης του κατηγορουμένου να παραμείνει σιωπηλός. Όπως είναι συνήθως αντιληπτό στα νομικά συστήματα των Συμβαλλομένων Μερών στη Σύμβαση, αλλά και αλλαχού, το δικαίωμα δεν επεκτείνεται στη χρήση, σε ποινική διαδι[*477]κασία υλικού το οποίο δυνατό να ληφθεί από τον κατηγορούμενο με τη χρήση εξουσίας καταναγκασμού το οποίο όμως, υλικό, υπάρχει ανεξάρτητα από τη θέληση του υπόπτου όπως, μεταξύ άλλων, έγγραφα εξασφαλισθέντα δυνάμει εντάλματος, δείγματα αναπνοής, αίματος και ούρων και σωματικοί ιστοί με σκοπό τη σύγκριση γενετικού υλικού.»
Τόσο η Αγγλική νομολογία όσο και η νομολογία του ΕΔΑΔ έχει εφαρμόσει τον κανόνα της αναλογικότητας, δηλαδή η άσκηση λογικής βίας για τη λήψη δείγματος αίματος από τον ύποπτο δικαιολογείται από το συμφέρον καταστολής του εγκλήματος. Το ΕΔΑΔ στις υποθέσεις Peters v. Netherlands (Application 21132/93) 77-A DR 75 E Coun HR και X. v. Netherlands (Application 5239/78) 16 DR 184 διευκρινίζει ότι η λήψη δείγματος αίματος, παρά τη θέληση του υπόπτου, μπορεί να δικαιολογηθεί (justified) από το συμφέρον για την καταπολέμηση του εγκλήματος, νοουμένου ότι οι προϋποθέσεις της αρχής της αναλογικότητας ικανοποιούνται. Έτσι το δικαίωμα της μη αυτοενοχοποίησης που προστατεύεται από το Σύνταγμα δεν είναι απόλυτο. Πρέπει να εξισορροπείται με το δικαίωμα και το καθήκον της Πολιτείας να υπερασπίζει και προστατεύει τη ζωή, τη σωματική ακεραιότητα και την περιουσία όλων των πολιτών της. Τις ίδιες θέσεις έχει υιοθετήσει και η νομολογία πολλών χωρών και ιδιαίτερα των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής.
Έχοντας υπόψη τη νομολογία του ΕΔΑΔ και ιδιαίτερα τις υποθέσεις Saunders και Peters (πιο πάνω) καθώς και την Αγγλική και Αμερικανική νομολογία έχω καταλήξει ότι το δικαίωμα της μη αυτοενοχοποίησης και της προστασίας της ιδιωτικής ζωής δεν είναι απόλυτο και υποχωρεί, εφαρμοζόμενης της αρχής της αναλογικότητας, μπρος το υπέρτερον αγαθόν της παρεμπόδισης και καταστολής του εγκλήματος.
Για όλους τους πιο πάνω λόγους καταλήγω ότι οι λόγοι που προβάλλονται από τον αιτητή στην αίτηση του ευσταθούν. Ο Επαρχιακός Δικαστής υπέπεσε σε πλάνη ως προς την ερμηνεία του νόμου και την εφαρμοστέα υπό τις περιστάσεις νομολογία.
Κατά συνέπεια η αίτηση επιτυγχάνει και εκδίδεται διάταγμα Certiorari με το οποίο ακυρώνεται η απόφαση του Επαρχιακού Δικαστηρίου Αμμοχώστου που εκδόθηκε στις 9.9.2004 στην αίτηση με αρ. 48/2004 με την οποία απορρίφθηκε αίτημα της Αστυνομίας για έκδοση διατάγματος δυνάμει του άρθρου 25(1)(β) του περί Αστυνομίας Νόμου αρ. 73(Ι)/2004.
[*478]
Δεν εκδίδεται καμιά διαταγή για έξοδα.
Η αίτηση επιτρέπεται.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο